SENDHANG MUSTIKANING WARIH VI (016)

 16.

Nitik saka sandhangan lan anggon-anggone wong sing jeneng Waraka iki katon nek wong sing turah bandha sugih donya. Klambine sing dienggo sutra ireng sing disulam nganggo benang mas, tangane kiwa tengen dinggonu gelang sing direka kaya naga sadriji jempolan gedhene. Isih nganggo kalung emas mawa bandhul mutiara. Ewa samono tata susilane pepak banget, sikepe kurmat lan nuduhake kurmate marang aku.

"Nyuwun pangapunten Raden, kula pun Waraka ingkang sampun kumawantun anyelani anggen jengandika nindakaken jejibahan, mugi diagungna ing pangaksamanipun dhateng kula" kandhane Waraka sawuse lungguh neng ngarepku.

"Ora luput Kisanak" wangsulanku kaya padatan yen nampa kawula ing Dalem Katumenggungan makili Rama Tumenggung "mapan wis dadi kuwajibanku nampa lan aweh leladi marang sadhengah wong sing mbutuhake rerigen saka Dalem Katumenggungan kene.  Nanging, aja dianggep aku tambuh, rumangsaku lagi iki aku kepethuk karo ndika, Ki Waraka. Ndika iki priyayi saka ngendi?".

"Nuwun sewu Raden, mila leres ingkang jengandika dhawuhaken menika, lakar nembe menika kula saged sowan ing ngarsa jengandika Raden" wangsulane Waraka mbenerake nggonku guneman "wekdal samangke abdi jengandika kula, ngiyup ing gubug sakilening Margi Catur utawi Prapatan Peken Katumenggungan, dene asal-usul kula saking Kitha Raja Majapahit, taksih kapetang wayahipun Raden Tumenggung Jlampar, ingkang samangke sampun boten wonten".

"Dadi ndika kuwi isih wayahe Gusti Menggung Jlampar sawargi?" aku nggenahne katrangane Waraka.

"Pernahipun makaten Raden, biyung kula menika putra lembu petengipun Eyang Tumenggung Jlampar, lajeng biyung kapundhut selir dening Sodagar Wancu inggih Bapa ingkang ngukir jiwa raga kula, tiyang saking bumi Cempa, ingkang padamelanipun lampah dagang lan layar ngantos dumugi ing Majapahit mriki" Waraka wangsulan nggenahne sing dadi asal-usule.

Kanthi ngerteni asal-usule Waraka iki aku dadi ora gumun maneh karo kahanan warunge Waraka kaya sing lagi wae dicritakne Makara mau. Cetha yen Waraka kuwi sanajan mung metu saka bojo selir, nanging genah nek anake sodagar sugih sing kulina nganglang bawana. Pancen satemene tumrapku, sapa lan saka ngendi asal-usule Waraka kuwi dudu barang sing wigati, malah kanggo luwih baku kepiye mbudidaya supaya Waraka iki bisa ndadekne warunge ora mung mburu pengasilan kanggo awak-dheweke thok nanging supaya uga bisa murakabi wong-wong sing manggon ing sakiwa tengene warunge sarta aja nganti kanthi anane Waraka mbukak warung iki banjur ndadekne ora becik tumrap wong-wong ing katumenggungan kene. Kaya sing dicritakne dening Makara mau, sing jarene Waraka uga mbukak warung palanyahan .

"Ngene ya Kisanak Waraka" kandhaku sabanjure "satemene sadurunge ndika teka papan kene iki, mau lagi wae tak rembug karo Kakang Makara".

"Ingkang dipun rembag babagan ingkang pundi Raden? Menapa wonten sambung rapetipun kalih kula?" Waraka takon, suwarane sajak ngemu rasa kuwatir.

"Kakang Makara lagi wae crita marang aku, yen ing cedhak prapatan pasar, saiki ana warung anyar sing isen-isene pepak lan reja merga rina wengi akeh sing padha mara ing warung anyar kuwi" aku aweh wangsulan marang Waraka ngenani sing dadi rembugan antarane aku karo Makara, Waraka katon migatekne banget marang tembung-tembung sing tak ucapake "Kakang Makara kandha yen warung anyar sing ora tau sepi ing rina lan ing wayah wengi kuwi sing duwe priyayi saka Kutharaja Majapahit sing aran Waraka. Apa bener Waraka sing dikandhakne Kakang Makara kuwi ndika Kisanak?".

"Leres Raden" Waraka wangsulan "mila Ki Makara sampun wongsal-wangsul sanja ing wande kula menika".

"Dadi bener sing dikandhakne Kakang Makara marang aku kuwi mau?"

"Sepisan malih kula matur, leres Raden. Estunipun ing dinten kapisan kula wiwit bikak wande ing Magi Catur mrika, kula kepengin sanget sowan Gusti Menggung atur uninga menggah angen kula mbara kerja dhateng papan menika. Nanging dening Ki Makara dipun tuturi sampun kesesa anggen kula atur uninga dhateng Gusti Tumenggung, jalaran dereng kantenan menawi anggen kula mbikak wande menika saged mlampah. Samangke sasampunipun cetha menawi anggen kula eber-eber bikak wande menika saestu saged mlampah kanthi sae, nembe dening Ki Makara kula dipun emutaken murih enggal sowan lan atur uninga dhateng Gusti Menggung ngengingi anggen kula mbara kerja ing laladan menika" Waraka aweh wangsulan ngandhakne yen warunge bisa urip lan mlaku kanthi becik.

"Dadi anggon ndika teka kene iki mau mung saprelu ngabarake utawa kasarane arep kula nuwun yen ndika wis bebadra warung ana tlatah kene ngono?" aku takon.

"Nyuwun pangapunten Raden" Waraka wangsulan karo tangane ngrogoh kanthong ing gembolane "boten namung badhe kula nuwun Raden, kula ngertos menawi kula sampun tumindak lepat, awit tanpa palilah saking jengandika Raden utawi Gusti Tumenggung, kula sampun kumawantun pados sandhang kalihan tedha ing papan menika. Inggih awit saking menika Raden, sowan kula ing ngarsa jengandika Raden menika badhe nyuwuh lumunturing sih jengandika Raden saha Gusti Tumenggung, mugi paringa palilah dhateng kula ndherek gesang sahandhap jengandika Raden miwah Gusti Tumenggung, kaparengna kula pados sandhang klawan tedha mawi cara sadeyan kados ingkang sampun lumampah watawis setunggal wulan menika".

Durung nganti aku aweh wangsulan, dumadakan Waraka nyelehake kanthong sajak isi dhuwit ing ngarepku karo kandha :

"Nyuwun pangapunten Raden, menika wonten redana sakedhik mugi Raden kersa nampi tandha sih sarta kurmat kula dhateng Raden menika" muni ngono kuwi Waraka karo ngulungne kanthong isi dhuwit kuwi marang aku "salajengipun sampun dados tekad saha niyat kula, ing dinten-dinten salajengipun, pendhak wanci wulan purnama, badhe kula unjukaken ing ngarsa jengandika redana ingkang kula pendhet saking bebathen kula, minangka atur panarimah dhateng jengandika Raden".

"Mengjo dhisik Kisanak Waraka" kanthong sing diulungne Waraka ora enggal tak tampani "sawuse aku krungu nek warung ndika wis bisa mlaku kanthi becik kuwi aku melu seneng, lan mesthi wae ndika bakal nampa palilah saka Katumenggungan, ora saka aku utawa Rama Tumenggung pribadi, nanging wujud layang kekancingan saka Gusti Prabu ing Majapahit lumantar Rama Tumenggung Jatikusuma kang wis pinercaya dening Sang Prabu. Lan kanthi njudhule layang kekancingan kuwi, kajaba ndika kaparingan palilah nanging uga kapatrapan kuwajiban asok pajeng marang Negara, ora marang Rama Tumenggung luwih-luwih marang aku, ora. Nanging marang Negara sing gedhe cilike jumbuh karo unine paugeran sing wis ana, dadi mbuh wujud dhuwit apa sing ndika wadhahi kanthong kuwi luwih becik ndika singgahne dhisik, mengko wae lamun aku weruh kaya apa wujude warung sing ndika lakokne kuwi kaya apa, lagi aku bisa ngetung sepira gedhene kuwajiban sing kudu ndika aturake marang Negara".

"Ngaturaken ngenging panuwun Raden" wangsulane Waraka panggah ora ngudhunke kanthonge "mila leres dhawuh jengandika bilih kula kedah ngaturaken paos dhateng nagari, lan menika ugi sampun kula cawisi. Nanging kula ngertos bilih sadaya paos kalebet saking kula, menika mangke badhe kaunjukaken ing ngarsa dalem Kanjeng Sinuhun. Lha arta perak ingkang wonten ing kanthong menika, mila kula aturaken dhateng jengandika ing pangangkah mugi sageda angirangi cacahing wragad ingkang jengandika wedalaken kangge menggalihaken saha ngrigenaken para kawula ingkang sambat ing ngarsa jengandika Raden miwah dhateng Gusti Tumenggung".

"nDika aja kaya mangkono iku Kisanak Waraka" wangsulanku rada atos "aku durung weruh kaya apa wujude warung anggon ndika bebadra, mbok menawa ana saperangan sing kudu kasuwak jalaran ora jumbuh karo panguripane kawula ing laladan kene barang, ndika mesthi bakal gela lan cuwa lamun wis kadhung aweh redana marang aku, jebul ana perangan saka anggon ndika bakulan kudu disuwak...........".

"Dhuh Raden, mugi kauningana" Waraka nigas kandhaku karo nyembah "sanaosa kula tiyang limrah ingkang boten ngertos udanegara, nanging kula pitados kalih kawicaksanan jengandika ingkang nindakaken dhawuhipun Gusti Prabu lumantar Gusti Tumenggug, menika cetha menawi leresipun. Dados menawi anggen kula eber-eber menika kedah wonten ingkang dipun kirangi utawi dipun suwak babar pisan, kula lila legawa lahir trusing batos boten badhe cuwa, jer kula ngertos bilih sadaya kawicaksanan jengandika menika anjogipun boten wonten sanes kajawi murih saenipun pagesanganing kawula Majapahit kalebet kula".

Akeh-akeh olehe kandha Waraka marang aku, wekasane aku ora bisa nampik dhuwit perak sing ana kanthongan kuwi.  Bareng wis dirasa cukup ngandhakne karepe, Waraka banjur pamitan. Aku uga aweh kasaguhan sajroning kurang vsaka sepasar aku arep teka ing warunge, saprelu niti priksa kaya apa wujud dagangane Waraka kanggo srana nukulake layang kekancingan palilah olehe bebadra gawe warung ing papan kuwi.

 

ana candhake.

16.

Nitik saka sandhangan lan anggon-anggone wong sing jeneng Waraka iki katon nek wong sing turah bandha sugih donya. Klambine sing dienggo sutra ireng sing disulam nganggo benang mas, tangane kiwa tengen dinggonu gelang sing direka kaya naga sadriji jempolan gedhene. Isih nganggo kalung emas mawa bandhul mutiara. Ewa samono tata susilane pepak banget, sikepe kurmat lan nuduhake kurmate marang aku.

"Nyuwun pangapunten Raden, kula pun Waraka ingkang sampun kumawantun anyelani anggen jengandika nindakaken jejibahan, mugi diagungna ing pangaksamanipun dhateng kula" kandhane Waraka sawuse lungguh neng ngarepku.

"Ora luput Kisanak" wangsulanku kaya padatan yen nampa kawula ing Dalem Katumenggungan makili Rama Tumenggung "mapan wis dadi kuwajibanku nampa lan aweh leladi marang sadhengah wong sing mbutuhake rerigen saka Dalem Katumenggungan kene.  Nanging, aja dianggep aku tambuh, rumangsaku lagi iki aku kepethuk karo ndika, Ki Waraka. Ndika iki priyayi saka ngendi?".

"Nuwun sewu Raden, mila leres ingkang jengandika dhawuhaken menika, lakar nembe menika kula saged sowan ing ngarsa jengandika Raden" wangsulane Waraka mbenerake nggonku guneman "wekdal samangke abdi jengandika kula, ngiyup ing gubug sakilening Margi Catur utawi Prapatan Peken Katumenggungan, dene asal-usul kula saking Kitha Raja Majapahit, taksih kapetang wayahipun Raden Tumenggung Jlampar, ingkang samangke sampun boten wonten".

"Dadi ndika kuwi isih wayahe Gusti Menggung Jlampar sawargi?" aku nggenahne katrangane Waraka.

"Pernahipun makaten Raden, biyung kula menika putra lembu petengipun Eyang Tumenggung Jlampar, lajeng biyung kapundhut selir dening Sodagar Wancu inggih Bapa ingkang ngukir jiwa raga kula, tiyang saking bumi Cempa, ingkang padamelanipun lampah dagang lan layar ngantos dumugi ing Majapahit mriki" Waraka wangsulan nggenahne sing dadi asal-usule.

Kanthi ngerteni asal-usule Waraka iki aku dadi ora gumun maneh karo kahanan warunge Waraka kaya sing lagi wae dicritakne Makara mau. Cetha yen Waraka kuwi sanajan mung metu saka bojo selir, nanging genah nek anake sodagar sugih sing kulina nganglang bawana. Pancen satemene tumrapku, sapa lan saka ngendi asal-usule Waraka kuwi dudu barang sing wigati, malah kanggo luwih baku kepiye mbudidaya supaya Waraka iki bisa ndadekne warunge ora mung mburu pengasilan kanggo awak-dheweke thok nanging supaya uga bisa murakabi wong-wong sing manggon ing sakiwa tengene warunge sarta aja nganti kanthi anane Waraka mbukak warung iki banjur ndadekne ora becik tumrap wong-wong ing katumenggungan kene. Kaya sing dicritakne dening Makara mau, sing jarene Waraka uga mbukak warung palanyahan .

"Ngene ya Kisanak Waraka" kandhaku sabanjure "satemene sadurunge ndika teka papan kene iki, mau lagi wae tak rembug karo Kakang Makara".

"Ingkang dipun rembag babagan ingkang pundi Raden? Menapa wonten sambung rapetipun kalih kula?" Waraka takon, suwarane sajak ngemu rasa kuwatir.

"Kakang Makara lagi wae crita marang aku, yen ing cedhak prapatan pasar, saiki ana warung anyar sing isen-isene pepak lan reja merga rina wengi akeh sing padha mara ing warung anyar kuwi" aku aweh wangsulan marang Waraka ngenani sing dadi rembugan antarane aku karo Makara, Waraka katon migatekne banget marang tembung-tembung sing tak ucapake "Kakang Makara kandha yen warung anyar sing ora tau sepi ing rina lan ing wayah wengi kuwi sing duwe priyayi saka Kutharaja Majapahit sing aran Waraka. Apa bener Waraka sing dikandhakne Kakang Makara kuwi ndika Kisanak?".

"Leres Raden" Waraka wangsulan "mila Ki Makara sampun wongsal-wangsul sanja ing wande kula menika".

"Dadi bener sing dikandhakne Kakang Makara marang aku kuwi mau?"

"Sepisan malih kula matur, leres Raden. Estunipun ing dinten kapisan kula wiwit bikak wande ing Magi Catur mrika, kula kepengin sanget sowan Gusti Menggung atur uninga menggah angen kula mbara kerja dhateng papan menika. Nanging dening Ki Makara dipun tuturi sampun kesesa anggen kula atur uninga dhateng Gusti Tumenggung, jalaran dereng kantenan menawi anggen kula mbikak wande menika saged mlampah. Samangke sasampunipun cetha menawi anggen kula eber-eber bikak wande menika saestu saged mlampah kanthi sae, nembe dening Ki Makara kula dipun emutaken murih enggal sowan lan atur uninga dhateng Gusti Menggung ngengingi anggen kula mbara kerja ing laladan menika" Waraka aweh wangsulan ngandhakne yen warunge bisa urip lan mlaku kanthi becik.

"Dadi anggon ndika teka kene iki mau mung saprelu ngabarake utawa kasarane arep kula nuwun yen ndika wis bebadra warung ana tlatah kene ngono?" aku takon.

"Nyuwun pangapunten Raden" Waraka wangsulan karo tangane ngrogoh kanthong ing gembolane "boten namung badhe kula nuwun Raden, kula ngertos menawi kula sampun tumindak lepat, awit tanpa palilah saking jengandika Raden utawi Gusti Tumenggung, kula sampun kumawantun pados sandhang kalihan tedha ing papan menika. Inggih awit saking menika Raden, sowan kula ing ngarsa jengandika Raden menika badhe nyuwuh lumunturing sih jengandika Raden saha Gusti Tumenggung, mugi paringa palilah dhateng kula ndherek gesang sahandhap jengandika Raden miwah Gusti Tumenggung, kaparengna kula pados sandhang klawan tedha mawi cara sadeyan kados ingkang sampun lumampah watawis setunggal wulan menika".

Durung nganti aku aweh wangsulan, dumadakan Waraka nyelehake kanthong sajak isi dhuwit ing ngarepku karo kandha :

"Nyuwun pangapunten Raden, menika wonten redana sakedhik mugi Raden kersa nampi tandha sih sarta kurmat kula dhateng Raden menika" muni ngono kuwi Waraka karo ngulungne kanthong isi dhuwit kuwi marang aku "salajengipun sampun dados tekad saha niyat kula, ing dinten-dinten salajengipun, pendhak wanci wulan purnama, badhe kula unjukaken ing ngarsa jengandika redana ingkang kula pendhet saking bebathen kula, minangka atur panarimah dhateng jengandika Raden".

"Mengjo dhisik Kisanak Waraka" kanthong sing diulungne Waraka ora enggal tak tampani "sawuse aku krungu nek warung ndika wis bisa mlaku kanthi becik kuwi aku melu seneng, lan mesthi wae ndika bakal nampa palilah saka Katumenggungan, ora saka aku utawa Rama Tumenggung pribadi, nanging wujud layang kekancingan saka Gusti Prabu ing Majapahit lumantar Rama Tumenggung Jatikusuma kang wis pinercaya dening Sang Prabu. Lan kanthi njudhule layang kekancingan kuwi, kajaba ndika kaparingan palilah nanging uga kapatrapan kuwajiban asok pajeng marang Negara, ora marang Rama Tumenggung luwih-luwih marang aku, ora. Nanging marang Negara sing gedhe cilike jumbuh karo unine paugeran sing wis ana, dadi mbuh wujud dhuwit apa sing ndika wadhahi kanthong kuwi luwih becik ndika singgahne dhisik, mengko wae lamun aku weruh kaya apa wujude warung sing ndika lakokne kuwi kaya apa, lagi aku bisa ngetung sepira gedhene kuwajiban sing kudu ndika aturake marang Negara".

"Ngaturaken ngenging panuwun Raden" wangsulane Waraka panggah ora ngudhunke kanthonge "mila leres dhawuh jengandika bilih kula kedah ngaturaken paos dhateng nagari, lan menika ugi sampun kula cawisi. Nanging kula ngertos bilih sadaya paos kalebet saking kula, menika mangke badhe kaunjukaken ing ngarsa dalem Kanjeng Sinuhun. Lha arta perak ingkang wonten ing kanthong menika, mila kula aturaken dhateng jengandika ing pangangkah mugi sageda angirangi cacahing wragad ingkang jengandika wedalaken kangge menggalihaken saha ngrigenaken para kawula ingkang sambat ing ngarsa jengandika Raden miwah dhateng Gusti Tumenggung".

"nDika aja kaya mangkono iku Kisanak Waraka" wangsulanku rada atos "aku durung weruh kaya apa wujude warung anggon ndika bebadra, mbok menawa ana saperangan sing kudu kasuwak jalaran ora jumbuh karo panguripane kawula ing laladan kene barang, ndika mesthi bakal gela lan cuwa lamun wis kadhung aweh redana marang aku, jebul ana perangan saka anggon ndika bakulan kudu disuwak...........".

"Dhuh Raden, mugi kauningana" Waraka nigas kandhaku karo nyembah "sanaosa kula tiyang limrah ingkang boten ngertos udanegara, nanging kula pitados kalih kawicaksanan jengandika ingkang nindakaken dhawuhipun Gusti Prabu lumantar Gusti Tumenggug, menika cetha menawi leresipun. Dados menawi anggen kula eber-eber menika kedah wonten ingkang dipun kirangi utawi dipun suwak babar pisan, kula lila legawa lahir trusing batos boten badhe cuwa, jer kula ngertos bilih sadaya kawicaksanan jengandika menika anjogipun boten wonten sanes kajawi murih saenipun pagesanganing kawula Majapahit kalebet kula".

Akeh-akeh olehe kandha Waraka marang aku, wekasane aku ora bisa nampik dhuwit perak sing ana kanthongan kuwi.  Bareng wis dirasa cukup ngandhakne karepe, Waraka banjur pamitan. Aku uga aweh kasaguhan sajroning kurang vsaka sepasar aku arep teka ing warunge, saprelu niti priksa kaya apa wujud dagangane Waraka kanggo srana nukulake layang kekancingan palilah olehe bebadra gawe warung ing papan kuwi.

 

ana candhake.