SENDHANG MUSTIKANING WARIH 7 (019)

 

19.

       Nalika samanten wekdalipun sampun serap surya, Ki Wungkul sampun wangsul dhateng griyanipun ing Dhukuh Sela, Ki Jaladri lan para sapukawatipun cacah gangsal sampun bidhal dhateng Jatisari ngeteraken Puranti wangsul dhateng griyaning simbahipun, Ki Jagabaya lan para sapukawat ugi sampun andum damel anjagi Ki Butulan ingkang kalebetaken ing pakunjaraning dhusun. Ki Lurah tumunten sesuci lajeng nindakaken kuwajibaning gesang manembah dhateng Allah.

       Nalika Ki Lurah mandhap saking papan panembah, lajeng mlebet dhateng dalem wonten raos kepengin kepanggih kalih putranipun pun Jaswana. Jebul Jaswana ingkang nembe saged jajalan ngadeg, nembe dolanan ing sacaketipun Emban Sidhem ingkang ugi nembe nindakaken sembahyang.  Lare alit menika ketingal bingar polatanipun, tanganipun dipun damel nggeret-nggeret sandhangan panembahipun Emban Sidhem, sandhangan warni pethak ingkang anutupi sakujuring badan, namung tapaking tangan saha praupan kemawon ingkang boten katutupan ingkang warninipun pethak. Jaswana ketingal gambira, katitik saking suwantenipun ingkang asring gumujeng piyambak.

       Pirsa menawi Emban Sidhem taksih sembahyang, Ki Lurah boten tumuli nyaketi putranipun, kuwatos menawi ngganggu anggenipun sembahyang Emban pamomongipun Jaswana menika. Nembe sasampunipun Emban Sidhem mungkasi nggenipun manembah kanthi noleh manganan lan mangering, Ki Lurah ngersakaken badhe anyaketi, nanging inggih dereng ebah saking papanipun, nembe boten kedhep angulati solah bawanipun Jaswana ingkang katingal lucu, nggemesaken. Kados mangertos menawi Emban Sidhem sampun rampung anggenipun sembahyang, Jaswana lajeng nubruk pangkonipun Sidhem kalihan gumujeng nelakaken raos gambiranipun.

       “Sakniki wancinipun ndedonga dhateng Gusti, Gus” Emban Sidhem kapireng atur tutur dhateng momonganipun, tanganipun angelus sirahipun Jaswana “menawi sampun rampung sembahyang boten kenging supe nyuwun dhateng Pangeran mugi-mugi keng Ibu ingkang sampun tentrem ing alam langgeng tansah binerkahan dening Gusti, ugi nyuwunaken keng Rama pangayoman dhateng Pangeran, mugi anggenipun keng Rama ngayahi jejibahanipun tansah kaparingan rahayu dening Gusti Ingkang Maha Agung”.

       Rampung wicanten dhateng Jaswana makaten menika, Emban Sidhem nunten anadhahaken tanganipun kekalih ndedonga dhumateng Gusti kados ingkang nembe kemawon katuturaken dhateng Jaswana. Boten kraos wonten luh ingkang nelesi paningalipun Ki Lurah, inggih awit rumaos trenyuh ing salebeting penggalih. Samanten kasetyan lan katresnanipun Emban tilaranipun sawargi Nyai Lurah menika, dhumateng bendaranipun. Inggih dhateng panjenenganipun Ki Lurah piyambak sarta sawargi ingkang Garwa Nyai Lurah. Tresna tulus ingkang boten karana pamrih menapa-menapa. Katresnan ingkang boten awit murih kawigatosaning titah, nanging katresnan dhumateng titah ingkang kaunjukaken ing ngarsaning Gusti Ingkang Maha Asih. Langkung trenyuh malih, jalaran Ki Lurah ingkang ngrumaosi bilih panjenenganipun menika jejering tiyang sepuh tumrap Jaswana, nanging sadangunipun menika boten kagungan kalodhangan kangge nenuntun putranipun ing reh kautaman, malah Emban Sidhem ingkang namung dhapur Emban suprandene mrelokaken asung  pitutur luhur dhumateng Jaswana, menggah kuwajibaning putra dhateng sudarma.

       “Hem, hem….. Jaswana durung bobuk ya Sidhem?” karumiyinan dhehem asung sasmita, Ki Lurah ndangu dhateng Emban Sidhem ingkang dereng menyat saking pasujudanipun.

       “Mangga Ki Lurah….” Emban Sidhem ketingal radi kaget awit rawuhipun Ki Lurah ing papanipun, lajeng atur wangsulan “menika Gus Jaswana nembe rampung sembahyang”.

       “Iya, iya. Aku ya weruh awit saka panuntunmu katone Jaswana mbesuk bakal dadi anak sing bekti marang wong tuwa lan mituhu marang Gusti Sing Maha Agung” Ki Lurah paring wangsulan saha pangalembana dhateng Emban Sidhem.

       “Mangga Gus, samangke ngaturaken sembah bekti dhateng keng Rama” boten atur wangsulan dhateng Ki Lurah, Emban Sidhem malah nyandhak Jaswana lajeng kacaketaken dhateng Ki Lurah. Lare alit menika ketingal ajrih sareng ningali pasuryanipun Ki Lurah, inggih tiyang sepuhipun piyambak, mila inggih lajeng mbalik ngadhep dhateng Sidhem kalihan prembik-prembik badhe nangis.

       “Kalihan Keng Rama boten pareng makaten Gus, kedah bekti…., mangga!” kanthi tembung ingkang alus Emban Sidhem nuturi lare ingkang dereng saged wicanten menapa-menapa menika. Elokipun, kados sampun mangertos kemawon, Jaswana ingkang waunipun badhe nangis lajeng gumujeng lan nalika dipun angkat dening Sidhem kacaketaken Ki Lurah, Jaswana lajeng boten ajrih malih, malah tanganipu ngranggeh-ngranggeh sajak kepengin nyuwun digendhong.

       “Pinter tenan putrane Bapa iki……” Ki Lurah lajeng nampani Jaswana, dipun pondhong kalih dipun alembana “matur nuwun saka kabeh kawigatenmu marang anakku, awit panuntunmu Jaswana bakal dadi satriya kang sejati, Sidhem. Muga-muga kabecikanmu antuka leliru saka Kang Maha Agung”.

       “Sanes awit panuntun kula Ki Lurah” Emban Sidhem atur wangsulan “nanging mila Gus Jaswana menika putra ingkang bekti dhateng tiyang sepuh, saha tansah emut kalihan welingipun ingkang Ibu, inggih Nyai Lurah sawargi saderengipun kundur ing ngayunaning Gusti, kula namung sadermi nindakaken kuwajiban minangka abdi kemawon Ki Lurah”.

       Ki Lurah boten paring wangsulan, sampun kasengsem mondhong Jaswana lajeng dipun ajak mlampah medal dhateng sanjawining bangsal. Emban Sidhem ingkang dereng lukar saking busana panembahipun, ugi lajeng ngetutaken saking katebihan. Anggenipun Ki Lurah mondhong Jaswana kalihan mlampah-mlampah ngubengi sakiteripun dalem Kalurahan. Para abdi inggih para rewang dalem kalurahan ugi sami ningali, meh sedaya sami nyaket sakedhap saprelu suka pangalembana dhateng Jaswana ingkang dipun pondhong Bapakipun.

       Nalika tindakipun Ki Lurah dumugi papan bujana, angleresi rewang ingkang jejibahanipun tata dhahar kagem Ki Lurah nembe wonten mriku, nyawisaken dhahar dalunipun Ki Lurah. Ki Lurah lajeng kendel anggenipun tindak, nunten ngendika paring dhawuh dhateng abdi ingkang nembe tata dhahar kala wau :

       “Bibi, kabeneren banget saiki aku wis luwe lan kepengin mangan. Tulung cawisna piring lan unjukan siji maneh, aku kepengin mangan bareng karo anakku lanang Jaswana”.

       Abdi kala wau ketingal ngungun, mireng dhawuhipun Ki Lurah ingkang makaten kala wau. Awit boten jamakipun, lare taksih bayi kaajak dhahar ing sasana bujana makaten menika. Nanging Rewang kala wau inggih boten semanta menapa-menapa, malah lajeng daya-daya nindakaken dhawuhipun Ki Lurah.

       “Sidhem tulung nyeraka mrene” Ki Lurah lajeng nimbali Emban Sidhem kapurih nyaket.

       “Wengi iki aku kepengin mangan bareng karo anakku lanang” ngendikanipun Ki Lurah sasampunipun Emban Sidhem nyaket “sadurunge tulung aku tandukana dhaharan kaya sing ditindakne Nyai Lurah biyen, banjur kowe ya tanduka kanggo kowe dhewe, jalaran aku ngerti nek Jaswana durung bisa nuruti prentahku mangan bareng karo aku, mula kowe sing tak kongkon makili Jaswana”.

       Rewang ingkang kala wau nyawisaken dhahar ketingal sansaya ngungun sumerep sikepipun Ki Lurah ingkang makaten menika. Makaten ugi Emban Sidhem, rumaos radi kewetan anggenipun badhe nindakaken dhawuhipun Ki Lurah, nanging gandheng menika kala wau wujudipu prentah, wasana Emban Sidhem ugi lajeng nglampahi menapa ingkang dipun dhawuhaken bendaranipun.

       “Nuwun sewu, kaparenga Gus Jaswana kula ajakipun rumiyin Ki Lurah” aturipun Sidhem sasampunipun nanduki sekul salawuhanipun kagem Ki Lurah.

       “Ora!” Ki Lurah paring wangsulan “aku kepengin mangan karo nggendhong anakku lanang, aku meri marang kowe Sidhem. Saben dina kowe bisa mangan bareng karo Jaswana sing ana gendhonganmu, ya gene aku sing nyata-nyata wong tuwane ora tau bisa mangkono mau?”.

       Emban Sidhem boten saged atur wangsulan menapa-menapa. Lajeng Ki Lurah ngendika malih :

       “Lha endi olehmu tanduk sega kanggo kowe dhewe? Aku dhawuh marang kowe lungguha ing kursi kancanana aku mangan, makili anakku Jaswana”.

       Kalihan sikep ketingal kidhung, Emban Sidhem lajeng mapan linggih ing kursi, boten tebih kalihan Ki Lurah lajeng mendhet sekul salawuhipun kangge awakipun piyambak. Saking katebihan, rewang ingkang nata dhahar kala wau ningali kanthi praupan ingkang nedahaken gumunipun.

       “Wiwit ditinggal Biyunge Jaswana Lagi wengi iki aku ngrasakne enake panganan” ing sela-selaning dhahar Ki Lurah ngendika “aku matur nuwun banget marang kowe sing wis gelem makili Jaswana mangan bareng karo aku, mendah senenge yen saben dina bisa ngene iki?. Saiki saupama aku njaluk tulung marang kowe supaya gelem ngancani aku mangan saben dina, ora makili Jaswana kaya saiki apa kowe kabotan Sidhem?”.

       “Nyuwun pangapunten Ki Lurah” sasampunipun radi dangu Emban Sidhem nembe atur wangsulan “boten ateges ndaga dhawuh menawi kula kawratan, awit kersanipun Ki Lurah ingkang makaten kala wau saged nuwuhaken panginten ingkang boten-boten dening ingkang nyumerepi, saha malih kirang-kirang bejanipun saged ndadosaken kula supe, menawi kula menika namung abdi jengandika, lan menawi kula ngantos supe, menika saged sanget andrawasi kedadosanipun”.

       “Iya, iya. aku bisa nampa nggonmu kabotan nuruti pepenginanku iki” Ki Lurah paring wangsulan “kamangka aku uga isih duwe pepenginan liya, pantes utawa ora yen pepenginan mau tak kandhakne ing ngarepmu Sidhem?”.

       “Menapa menika Ki Lurah?” sajak ngatos-atos Emban Sidhem nyuwun pirsa ingkang ateges nglilani Ki Lurah ngandharaken ingkang dipun kersakaken.

       “Aku kepengin Jaswana bisa nampa katresnan wutuh saka wong tuwane, murih ing tembe bocah bagus iki bisa nutugne kanthi becik jejibahan sing tak emban samangsane aku wis kapundhut dening Kang Maha Agung” dhawuh wangsulanipun Ki Lurah dhateng Emban Sidhem.

       “Menika kersa ingkang sakalangkung mulya Ki Lurah” Emban Sidhem matur lan caos pangalembana ingkang dados lekasipun Ki Lurah.

       “Mengko dhisik, sing tak kandhakne mau isih ana tutuge” Ki Lurah ngendika malih “kamangka kabeh wong ya weruh yen wektu sing tak duweni kudu diedum antarane kawigaten marang anak lan kawigaten marang jejibahanku. Tujune kanggo aweh sesuluh miwah tuntunan marang anakku lanang iki isih ana kowe, dadi labuh labetmu marang Jaswana iki luwih akeh tinimbang kawigatenku marang anakku lanang iki, Sidhem”.

       “Inggih Ki Lurah, mila menika sampun dados kuwajiban kula minangka abdinipun Gus Jaswana” Emban Sidhem atur wangsulan.

       “Ewa samono, sok ana lan sok keprungu pamaido saka wong sing ora weruh, sing tak tampa magepokan karo lelabuhanmu sing ora weruh wektu lan ora ngreken kesele raga lan pikiranmu kuwi Sidhem!” Ki Lurah ngendika malih.

       “Tiyang sepuh kula rumiyin nate nyukani tutur dhateng kula” Emban Sidhem lajeng matur “bilih tiyang maiben menika gampil lan mila limrah, langkung-langkung menawi anggenipun maiben jalaran saking boten ngertosipun. Mila prayogi menawi pamaiben ingkang makaten menika dipun umbar kemawon, dangu-dangu badhe kendel lan ical piyambak”.

       Ki Lurah namung manthuk-manthuk midhanget aturipun Emban Sidhem ingkang nedahaken jiwanipun ingkang sabar lan narimah makaten menika. Saking katebihan, Rewang ingkang wau tata dhahar tumut mirengaken menapa ingkang dados rembagan antawisipun Ki Lurah kalihan Emban Sidhem.

 

Ana candhake.