SENDHANG MUSTIKANING WARIH 7 (116)

 

116.

        Kula inggih lajeng mapan linggih sila ing sisihipun Bapa. Namung sakeplasan Bapa ketingal nglirik dhateng kula, lajeng tumungkul malih. Kula boten wantun wicanten menapa-menapa, nanging panyawang kula lajeng tumuju dhateng pawestri ingkang sakalangkung ayu menika, prabanipun mencorong. Pakulitanipun jene, dedeg piyadegipun samadya, rikma ketingal mamak nyekar bakung, netranipun lindri-lindri amantesi, grana ngrungih, lathinipun abrit manda-manda. Kinten-kinten yuswanipun inggih sabarakan menawi kalihan kula. Lan nalika sumerep menawi kula maspadakaken, piyambakipun lajeng mesem, ndadosaken jantung menika meh gogrog raosipun.

        “Apa sliramu durung ngerti sapa satemene aku iki, Pradapa?” dumadakan tiyang estri menika taken dhateng kula. Kula mila inggih gumun, wiwit wau tiyang ayu menika tansah njangkar dhateng kula lan ngginakaken basa ngoko kemawon. Pramila badhe wangsulan kula dados bingung, badhe tumut mawi basa ngoko kuwatos menawi klentu, badhe mawi basa krama kok ketingalipun inggih kirang pas, awit nitik umur-umuranipun tiyang menika taksih langkung sepuh kula. Kula lajeng mendel boten wangsulan.

        “Apa sliramu Bingung Ngger?” sepisan malih tiyang ayu menika pitaken, samangke malah ngangge nyebut “angger” dhateng kula “apa piwulange swawargi Biyungmu marang sliramu jaman semana wis mbok lalekne, yen tata krama kuwi ngedohne marang panyendhu, sarta andhap asor kuwi ngajeni marang awake dhewe?”.

        Dipun takeni mawi ukara kados makaten menika, ndadosaken kula  lajeng mutusaken badhe mawi basa krama.

        “Nyuwun pangapunten dhuh Sang Pindha Ratih” kula wangsulan lajeng pitaken, nglenggana bilih kula mila dereng tepang kalihan piyambakipun “jengandika menika sinten?”.

        “Sumurupa Pradapa” tiyang estri ingkang tuhu sulistuya menika mangsuli pitaken kula kalihan  mesem ingkang sakalangkung manisipun “aku iki eyangmu dhewe!”.

        “Eyang?” kula mlengak awit gumun mireng wangsulan ingkang makaten menika. Mosok lare estri ingkang umur-umuranipun sak rayi kula ngaken bilih piyambakipun eyang kula.

        “Bener Eyang utawa simbahmu, Pradapa” tiyang estri menika wangsulan kalihan gumujeng lirih “jalaran wong tuwamu, ya Ki Lurah Kepuh Agal sing saiki linggih ing sisihmu kuwi, anak angkatku. Dudu putra angkate Sawargi Kanjeng Sultan Pajang kaya pangirane Bebau Jangglengan sing kumeruh sawise krungu crita sing sumbere saka Kyai Daka lan uga dudu sedulur angkate Raden Sentani muride Seluman Nagaburik sing saiki masanggrah ing Patalan kaya pangirane Bebau Sidamulya”.

        Mireng katrangan ingkang makaten kala wau, ndadosaken kringet kula ambrol. Kula rumaos sampun dipun welehaken, awit saking pokal kula ingkang sampun ngapusi Kyai Daka, sampun ndadosaken tiyang-tiyang sami sasar ing panginten. Nanging kula lajeng dados mangertos sinten sejatosipun pawestri menika. Awit saking menika kula lajeng nyembah sarta ngapurancang ing ngarsanipun Pawestri Ayu ingkang jebul ingkang winastan Nyai Pandhanwangi utawi Nyai Pandhansari, kados ingkang rumiyin asring dipun cariyosaken Bapa dhumateng kula.

        “Keng wayah nyadhong duka, Eyang” kalihan ngapurancang kula matur “inggih awit saking cublukipun Pradapa ngantos wuta boten sumerep dhateng Eyang Pandhanwangi. Boten langkung pangabekti kula mugi kunjuk”.

        “Iya iya putuku wong bagus” Nyai Pandhanwangi mesem ketingal rena penggalihipun “pangabektimu wis tak tampa lan pandongaku marang Gusti, muga-muga sliramu tansah kaparingan karahayon lahir batin wiwit ing donya nganti tumekeng delahan”.

        Nyai Pandhanwangi lajeng gentos paring pangandika dhumateng Bapa ingkang wiwit wau namung lenggah tumungkul :

        “Ki Lurah, aku njaluk pangapura, dene aku wis nyandhet nggon ndika arep menyang Kutha Gedhe Mataram. Nanging ndika aja kuwatir, lamun anggon ndika nggelak lakune Si Gombak kaya padatan, manut petunganku, sadurunge suruping surya sesuk ndika wis bisa kepethuk karo Raden Tumenggung Tesengkusuma lan bengine bisa diirit marak ing ngarsane Kyai Juru Martani ya Patih Mandaraka”.

        “Jengandika boten lepat Nyai” kepireng Bapa atur wangsulan kalihan panggah ngapurancang “malah kula ingkang gadhah panginten menawi kula nglampahi kalepatan, temah Nyai Pandhansari kepareng nimbali kula. Nanging nyuwun pangapunten, ketang cubluking dhiri kula temah dereng mangertos wujuding kalepatan menika, awit saking menika kaparenga Nyai paring mangertos murih kula boten kedlarung-dlarung anggen kula tumindak boten leres”.

        “nDika ora tumindak luput Kaki” Nyai Pandhanwangi ngendika malih panggah kalihan polatan ingkang sumringah “mung wae, wektu iki ndika lagi katempuhan unine bebasan Anak Polah Bapa Kepradah lan aja kaget yen mengkone ndika bakal kecipratan bebendu. Kang mangkono kuwi luwih becik tinimbang piwalesing dosa ndika sing kurang nggone asung tuntunan marang anak kuwi ndika tampa sawise ninggalne donya iki”.

        Bapa boten tumunten atur wangsulan, namung kula ingkang lajeng ngraosaken keduwung ingkang sansaya nunjem ing pulung ati. Kula sampun saged mangertosi menapa ingkang dipun kersakaken dening Nyai Pandhanwangi menika. Inggih awit saking tumindak kula ingkang boten leres temah Bapa ingkang boten mangertos menapa-menapa bab anggen kula sampun ngapusi Kyai Daka, kedah kacipratan pidana saking Gusti Ingkang Maha Adil. Sanadyan pawadanipun Bapa kirang anggenipun nuntun kula murih boten remen ngapusi tiyang sanes, awit mila kanyatanipun ingkang asring paring pitutur murih kula boten remen ngapusi menika Biyung.

        “Inggih Nyai” Bapa lajeng atur wangsulan “sadaya ingkang badhe tumanduk ing jiwa raga kula ing alam donya menika badhe kula tampi kanthi rila lan legawa linandhesan pasrah dhateng Adiling Suksma. Namung ambok bilih dede pepenginan ingkang nistha, kula kepengin mangertos menapa ingkang dipun lampahi dening anak kula pun Pradapa?”.

        “Aja kaduk ati bela panampa Kaki” Nyai Pandhanwangi paring wangsulan “awit tumrap wong sing kulina nerjang pepacuhe Gusti sing ditindakne putuku Pradapa iki dianggep dudu dosa kang gedhe. Lan anggone nganti Putuku Pradapa nglakoni tumindak sing nerjang wewarahe Gusti iki ya saka anggone kepengin tentreme Kepuh Agal, nanging gandheng sing ditindakne Pradapa iki mau ora liwat dalan sing bener, dadi ya panggah luput lan dosa”.

        “Inggih Nyai” Bapa matur malih “badhea kados menapa, kula boten badhe paring srengen dhateng anak kula, inggih awit sedaya sampun kelajeng. Sasampunipun kula ngertos menapa ingkang katindakaken Pradapa menawi boten sampun damel kapitunaning tiyang kathah ingkang boten saged katebus, kula namung badhe paring weling murih Pradapa boten amangsuli tumindakipun kala wau”.

        “Iya Kaki” Nyai Pandhanwangi lajeng ngendika malih “Putuku wis nindakne laku ngapusi utawa micara dora marang wong sing gaweyane meh saben dina ngapusi wong liya. Mung bedane, yen Pradapa olehe wis ngapusi wong mau merga Pradapa kepengin nylametake Kepuh Agal sing wis meh ana kedadeyan perang kadang. Nanging nek wong sing diapusi Pradapa kuwi saben-saben apus-apus ya merga kepengin golek bathi saka anggone ngapusi kuwi”.

        “Pradapa ngapusi Nyai?” Bapa ketingal radi kejot “lajeng sinten ingkang sampun dipun apusi Pradapa menika? Lan sampun wonten kedadosan menapa ing Kepuh Agal sadangunipun kula tilar menika Nyai?”.

        “Bener Putuku Pradapa wis dora marang Kyai Daka sing nedya mbalela lan gawe rusuh ing Kepuh Agal, sedina sawuse ndika budhal menyang Mataram” Nyai Pandhanwangi paring wangsulan lajeng kasambet nyariyosaken lelampahan ing Kepuh Agal sasampunipun Bapa bidhal dhateng Mataram. Wiwit anggenipun Kyai Daka lan Lurah Danara ngempalaken siswa-siswanipun, dipun ajak mbalela lan ngemohi Ki Pawana dados sesulihing Bapa. Nyai Pandhansari ugi nyariyosaken anggenipun Ki Pawana wadul dhumateng kula ingkang dipun kancani Ki Pahang. Kalajengaken nyariyosaken anggen kula sampun ngajrih-ajrihi Kyai Daka mawi cariyos ngayawara bilih kula menika sampun dados sedherek angkatipun Raden Gunendra, lan sampun kaparingan aji Swaramaruta, boten kliwatan dora kula ingkang nyariyosaken saening sambetipun Raden Gunendra kalihan Bapa saha saenipun sesambetan antawisipun Bapa kalihan tiyang sepuhipun angkat Raden Gunendra ing Patalan, malah kelajengipun umuk ngantos kula cariyos bilih jengkaripun Bapa menika badhe nindakaken kuwajiban saking Raden Sentani ing Patalan. Ngantos Nyai Pandhanwangi ugi nyariyosaken doranipun Kyai Daka dhateng Ki Danara, menawi Kyai Daka sampun nampi wangsit saking Dewa ingkang wosipun inggih saking sedaya dora kula dhateng Kyai Daka menika. Sedaya kacariyosaken dening Nyai Pandhanwangi dhateng Bapa, setunggal kemawon boten wonten ingkang kacicir.

        Bapa ketingal cingak semu gumun mangertos anggen kula sampun dora dhateng Kyai Daka makaten menika. Nanging dereng ngendika menapa-menapa.

        “Saiki mesthine putuku Pradapa durung ngerti ya gene Raden Gunendra nesu-nesu marang Ki Danara nalika Lurahing para siswane Kyai Daka kuwi teka ing kasatriyane Gunendra” Nyai Pandhanwangi ngendika malih, menika katujokaken dhateng kula.

        “Mila leres Eyang” wangsulan kula “waunipun kula namung nginten menawi anggenipun duka Raden Gunendra menika awit taksih gela jalaran kawirangan ing Pendhapa Kalurahan menika, nanging kok inggih ngantos kesangeten, ndudut curiga menapa”.

        “Kuwi ngono kena diarani kapinujon, utawa andelalah saka kersane Gusti Allah” Nyai Pandhanwangi ngendika kalihan mesem “nalika Danara teka ing kasatriyane Raden Gunendra sing ana ing ngarep kasatriyan kuwi selire Raden Gunendra sing jenenge Kaminten, rupane ora sepiraa nanging nduweni suwara sing mencutake, sawijining waranggana kondhang ing tlatah kono. Dening Danara Nyai Kaminten dikira mung rewang lumrah, mula sikepe Danara ya kena diarani degsura ngendelake dumeh dheweke siswane Kyai Daka. Kang mangkono mau, ndadekne Nyai Kaminten ora seneng, mula nalika Danara sansaya gumendung arep nekad nggone kepengin pethuk karo Raden Gunendra, dening Nyai Kaminten banjur diwadulake marang Raden Gunendra sing durung wungu saka anggone sare, kanthi wadulan ana manungsa sing arep sembranan marang dheweke. Mula sakala Raden Gunendra duka yayah sinipi, saupama Danara ora tumuli mlayu mesthi sida klakon dilangga kerise Raden Gunendra tenan. Kamangka tenane tekane Danara kuwi arep madulake lamun Ki Kepuh Agal wis aweh kapitayan marang Ki Pawana, sauntara Danara ora oleh panggonan apa-apa”.

 

Ana candhake