SENDHANG MUSTIKANING WARIH VI (011)

 

11.

Makara banjur tak ajak mlebu ing panggonan sing padatan tak gunakne kanggo nemoni wong-wong yen butuh ketemu Rama Tumenggung. Nanging Makara ora gelem merga jarene ora ana bab sing wigati sing arep dikandhakne marang aku. Tekane Makara ora ana sambung rapete karo jejibahanku minangka wakile Rama Tumenggung, nanging mung arep ngajak aku menyang desa sing ora adoh karo Dalem Katemenggungan ing omahe salah sijine warga.

"Nyuwun pangapunten Gus" wangsulane Makara nalika tak ajak mlebu mau "estunipun boten wonten prakawis ingkang wigatos sanget tumrap jengandika Gus Wanda, namung badhe ngaturi uninga bilih sanakan kula ingkang griyanipun Pajaringan, dalu niki ngawontenaken tirakatan kanthi nanggap ringgit ing griyanipun, mbok bilih Gus Wanda lodhang saha dhangan ing panggalih saha menawi kersa badhe kula dherekaken tindak mrika mirsani ringgit".

"O ngono ta? Lha sanakan ndika kuwi duwe gawe apa ? teka nanggap wayang barang?" wangsulanku, lan kanggo nglegani atine Makara aku ya nyaguhi arep nuruti apa sing lagi wae dikandhakne "pancene wengi iki aku ya nuju ora ana pagaweyan sing kudu tak tandangi, dadi ya bisa wae nek wengi iki dienggo nonton wayang, ngiras pantes kanggo nyegerake pikiran".

"Ngaturaken genging panuwun Gus" Makara katon sansaya kalegan atine ngerti nek aku gelem dijak metu ndelok wayang "sanakan kula niki gadhah damel milujengi tiyang sepuhipun ingkang sampun ngajal, dalu menika dhawah sewu dintenipun". 

Sidane wengi kuwi aku bareng-bareng karo Makara teka ing Pajaringan melu tirakatan ing omahe Wuyungan blantik kebo sing sugih mblegedhu, sing wengi kuwi wayangan nanggap dhalang sing kondhang ing laladan Majapahit. Dhasar Wuyungan kuwi wong sing sugih bandha ya sugih kanca, srawunge jembar tekan ngendi-endi. mula ya ora nggumunake yen wengi kuwi tamu sing teka melu tirakatan ya akeh banget. Pendhapane Wuyungan sing wangun limasan kuwi kebak kepara jejel riyel dening wong-wong sing padha nonton wayang kanthi ujub melu tirakatan. Kajaba sing padha nonton wayang ing pendhapa, ing omah jero uga ora sethithik tamu sing milih panggonan ana kono, wong-wong sing neng jero omah kuwi ora padha melu nonton endahing wayang, nanging anggone tirakatan disambi karo dolanan neka-neka sing uga diudhoni kanggo ngabotohan cilik-cilikan, ujube kanggo cagak melek.

Wis dadi pakulinan, wong sing duwe gawe nylameti wong tuwane sing wis mati kuwi, mesthi dibarengi karo ngetokne dana driyah sing akeh. Kajaba dana driyah kanggo para wong sing nandhang kekurangan, urip sing sekeng, uga dana driyah kang dienggo nyugata para tamu sing padha melu tirakatan. Mula akehe sugihan sing banyu mili saka jero omah kanggo para tamu, temen-temen ora ana kendhate. Sakehing jinis panganan padha metu kabeh, ya panganan sing empuk ya panganan sing renyah ora ana sing kliwatan, kabeh ana lan ora sethithik cacahe.

Mung sing aku ora pati bisa ngetrepne lungguhku kuwi nalikane omben-omben sing bisa gawe wuru uga katut disuguhne. Adat sing wis kulina ing papan kono, ngombe ciu kuwi minangka omben sing ngemu pakurmatan. Kagawa saka jejerku minangka punggawa dalem Katumenggungan, mangka kudu ngombe luwih dhisik sawuse sing duwe omah ngombe, samangsane omben Ciu disuguhake. Kamangka wiwit cilik dening biyungku, ya Nyi Panewu wis diweling supaya aja pisan-pisan wetengku klebon omben panunggalane Ciu utawa arak ngene iki. Dadi pancen aku ora kulina ngombe arak utawa Ciu. Kamangka minangka pakurmatan, ing omahe Wuyungan sing duwe gawe iki, aku kudu ngombe dhisik dhewe lan ora mung sasloki utawa rong sloki, nanging saben oleh saubengan, dibaleni maneh olehe ngombe arake lan diwiwiti saka Wuyungan, banjur aku disambung Makara lan mubeng tamu-tamu liyane.

Tujune tekaku mau sing ngajak Makara lan Makara lagi ngerti yen satemene aku ora kulina ngombe omben sing bisa marakne wuru kuwi.  Kamangka ing desa kono, wis dadi unen-unen yen ana bocah nom sing gampang mendem, lire lagi ngombe sethithik wis mendem, kuwi diarani bocah nom sing ringkih lan banjur dadi poyokane wong akeh. Luwih-luwih yen ana wong sing ora wani ngombe amerga kuwatir yen nganti mendem, mangka wong sing mangkono kuwi bakal dadi bebakalaning geguyonan dening kanca-kancane. Mula kanggo nutupi wirangku, Makara sing banjur maju. Saben-saben aku kebageyan ngombe arak, mangka dening Makara arak sing diulungne aku mesthi banjur ditampani lan diombe. Dadi aku ora klebon omben sing bisa gawe mendem kuwi babar pisan.

"Aku wis matur marang Gus Wanda lan uga wis diparengake, yen bengi iki aku sawutuhe dikeparengake ngemum unjukane Gus Wanda, dadi kabeh unjukan sing kagem Gus Wanda sing kudu ngombe ya mung aku dhewe" kandhane Makara marang juru ladi sing ngladeni unjukan sing bisa marakne mendem kuwi. Babagan ngemum (ngalap berkah) kuwi pancen wis kaprah dtindakne dening andhahan marang ndhuwurane, dadi wong-wong sing krungu nek wengi kuwi Makara ngemum omben sing kanggo aku, kabeh iya banjur padha bisa nampa kanthi legawa, ora nggagas lan ora ngarani aku neka-neka merga ora gelem ngombe omben sing disuguhne.

Nadyan ta mangkono aku sing rumangsa ora kepenak karo Makara, merga olehe ngombe arak Makara dadi tikel kaping pindho. Bageyanku karo bageyane dhewe. Mula nalika ngarepake parak esuk aku karo Makara pamitan bali marang Wuyungan, praupane Makara katon abang mangar-mangar mratandhani yen dheweke wis mendem kegawa saking akehe arak sing wis diombe. Mung sing ndadekne gumune atiku, olehe mendem Makara beda karo wong-wong liyane sing banjur mutah cecek ora karuwan, ana sing banjur ngglethak karo ngompyang ngeler wewadine dhewe barang. Nanging kahanane Makara wektu kuwi, mung nek mlaku katon sempoyongan, nanging ora nganti rubuh neng lemah, tembung-tembung sing diucapne isig turut kaya wong sing ora mendem.

"Sampun kuwatos Gus Wanda" karo bisik-bisik Makara isih kober kandha marang aku nalika aku bebarengan mlaku mulih tekan ratan sing tumuju Dalem Katumenggungan "kula niki nggadhahi kalangkungan tinimbang tiyang limrah ing babagan ngunjuk arak. Sanadyan ketingalipun kula menika sampun wuru, nanging pikiran kula taksih bening kados dene malaming tawon lan kula boten badhe rubuh utawi nutah cecek kados titiyang kala wau, mangke menawi sampun dumugi griya kula engge tilem sakedhap tartamtu kula sampun pulih malih".

"Iya, aku percaya" wangsulanku panggah karo mlaku "aku weruh dhewe yen anggon ndika ngunjuk arak mau wis ngliwati wates, aku ya ngerti satemene awit ndika wis ngeman aku murih ora dadi guyone wong akeh, utawa murih Wuyungan lan wong-wong Pajaringan ora kleru tampa marang aku merga aku ora wani ngombe arak sing disuguhne, ndika wis ngorbanake dhiri ndika kanthi pawadan ngemum, arak-arak sing kudune tak ombe malah ndika unjuk kabeh. Ya pancen kudune aku wiwit sinau ngombe omben ngono kuwi, ora kanggo seneng-seneng utawa mendem-mendeman, nanging kanggo ngadhepi yen ana lelakon sing kaya ngene iki mau".

"Menawi menika ingkang jengandika kersakaken, jengandika sampun kuwatos Gus" Makara wangsulan "benjing kemawon kula tedahi caranipun ngunjuk arak utawi ciyu supados boten saged wuru".

"Lho apa ana carane murih ora wuru kaya ndika ngono kuwi, Kakang Makara?"  aku takon.

"Inggih mawi dipun gladhi mbaka sekedhik Gus" wangsulane Makara karo ngguyu "benjing kemawon kula aturaken cara-caranipun".

Ora krasa mlaku karo omong-omongan, aku karo Makara wis tekan Dalem Katumenggungan. Makara tak ajak supaya turu neng papan paleremanku, ora gelem. Pilih bablas bali ing omahe wong tuwane. Karo pamitan Makara kandha yen mengko olehe teka ing Dalem Katumenggungan nindakne wajib kaya saben dinane, mbok menawa rada kasep merga kira-kira mengko dheweke bakal kerinan anggone tangi saka turune. Aku aweh wangsulan, nek pancen dina mengko ora bisa teka ing Dalem Katumenggungan kaya padatan ya ora dadi baya pangapa jalaran aku ngerti yen olehe makara kerinan anggone tangi mengko, merga kakehan ngombe arak sing kudune tak ombe, nanging merga Makara ngeman aku banjur diombe dhewe.

 

ana candhake.