SENDHANG MUSTIKANING WARIH VI (024)

 

24.

Wektu kang wis dirancang kanggo nitipriksa kahanan warung lan papan panggautane Waraka. magepokan karo anggone Waraka njaluk Layang Palilah saka Dalem Katumenggungan, wis teka.  Awan kuwi dikancani Tayu karo Lancur, abdi dalem Katumenggungan, aku budhal menyang warung papan anggone nggaota Waraka, saperlu nindakne jejibahan.  Waraka lan sisihane bareng ngerti yen aku teka ing warunge kanthi ancas arep nganakne panitipriksa padha gupuh anggone nampa tekaku sakanca. Kabeh andhahane diprentah supaya aweh pambiyantu marang Tayu lan Lancur kanthi nuduhne papan-papan sing arep didelok kahanane sarta mangsuli kanthi becik apa sing ditakokne abdi dalem Katumenggungan loro sing lagi nindakne jejibahane kuwi. Sauntara Waraka dhewe karo sisihane padha ngajak aku mider ngubengi lan nuduhne mungguh kahanane warunge.

Sengaja aku wong telu sing saka Dalem Katumenggungan iki mlaku dhewe-dhewe, sing diweruhi padha dicathet lan mengko bakal dicocogne asil panyawange wong telu iku dadi siji, yen wis lagi digawe dudutan sing bakal dadi atur ing ngarsane Rama Tumenggung, mungguh utawa orane yen anggone Waraka njalukne idi palilah kanggo papane nggaota kuwi upama dituruti.

"Bebakalan ingkang dipun ocal ing warung menika meh sedaya anggenipun tumbas inggih dhateng para kawula  ing kanan keringipun papan menika, Raden" kandhane Waraka nalika aku nyawang bebakalan pangan sing durung diolah, kaya beras, jagung, janganan lan sapiturute "namung menawi bumbu-bumbunipun mila kula padosaken dhateng Kitha, awit ing mriki radi angel anggenipun pados".

"Sadaya bebakalan menika meh saben enjing, wonten tiyang mriki ingkang dugi nyade wos lan janganan  ingkang dipun betahaken wande menika Raden" Rinten sing ngancani sisihane melu nggenahne apa sing lagi wae dikandhakne sing lanang "namung menawi panunggilanipun ayam, bebek, menthok kala-kala kula utawi Kakang Waraka ingkang murugi dhateng kandhang gadhahanipun tiyang mriki ugi".

"Yen mangkono kuwi jenenge ngajak bareng mlaku tangga teparo sing ana kene Ki Waraka" aku aweh tanggapan karo sing dikandhakne Waraka lan Rinten "tegese antarane ndika karo para kadang sing manggon ana sacedhake papan kene padha bisa gentenan anggone andum rejeki".

"Inggih Raden" Waraka aweh wangsulan "dados asil anggenipun nanem kanca tani ing laladan mriki, kajawi dipun sade dhateng peken mriku, ugi kathah ingkang kula tumbas, malah kala-kala menawi wande nuju reja, tiyang estri ugi asring dhateng peken pados wewahan bebakalan, awit ingkang dipun teraken para kadang sok boten nyekapi kabetahaning wande".

Tayu karo Lancur saka papan sing beda padha nyedhaki papanku. Kekarone nuduhne asil nggone mriksa kahanan sing dicathet ing sabak cilik ditulis nganggo grip. Sawuse tak delok, asil panalitine wong loro kuwi ora akeh kaceke, kekarone nuduhne yen olehe nggaota Waraka dodol panganan lan omben oleh biji sing becik.

Sawise olehe niti perangan ngarep wis dianggep cukup, Lancur karo Tayu genti mlaku menyang sisih mburine papan kuwi, ya iku warung sing nyawisake omben sing bisa marakake wuru yaiku panunggalane arak, ciu lan sapiturute. Ing papan perangan tengah iki kajaba dicawisi papan kanggo lungguhe wong sing padha tuku, uga ana papan kang diiseni gamelan saplagri sarta papan sing wangune kanggo ulah beksa. Nanging kahanane warunge Waraka perangan tengah kuwi katon sepi, ora ana wong sing teka, beda banget karo warung sing perangan ngarep sing rame dening wong sing padha jajan golek ngombe lan panganan.

 "Sepen Gus" Lancur lan Tayu meh bareng olehe kandha marang aku sing isih lungguh neng njaba dikancani Waraka lan Rinten.

"Sepi? Apa ora ana wonge?" aku genti takon marang Tayu lan Lancur nganggo suwara sing rada banter, dadi Waraka lan Rinten ya padha melu krungu.

"Mila makaten menika kawontenanipun Raden" Waraka sing ora tak takoni, malah sing ndhisiki aweh wangsulan "benten kalih ingkang wonten ngajengan kala wau, ingkang radi reja, menawi ing mriki boten ajeg, sok ingkang betah lajeng sami dugi nanging ugi sok sepen kados makaten menika".

"Ngono ya Ki Waraka?" aku takon.

"Inggih Raden".

"Nanging bakenipun perangan tengah menika, mila kangge nyawisi tiyang ingkang mbetahaken ciu lan sapanunggalane ugi kagelar sesukan langen beksa ta Ki?" Lancur genti sing takon.

"Leres makaten nDara" wangsulane Waraka "manawi ing wingkingipun mrika papan kangge aso salira miwah kangge ngladeni titiyang ingkang mbetahaken dipun peteki murih otot-otot ingkang kaken saha badan ingkang sayah saged pulih wangsul dados seger malih. Nanging dinten menika ugi nembe sepen, boten wonten ingkang dugi, sami kalih kawontenanipun perangan tengah menika".

Sawuse Lancur lan Tayu nyathet apa sing dikandhakne Waraka ing sabake, banjur Tayu nyedhakne lambene neng kupingku, bisik-bisik alon sing mung bisa tak rungokne dhewe. Aku mesem wis ngerti karo sing dikarepne Tayu.

"Tak kira, kanggo dina iki, anggonku nganakne panaliten papan panggaotan sing ndika suwunake Layang Palilah saka Katumenggungan wis cukup Ki Waraka" kandhaku marang Waraka sawuse Tayu rampung nggone mbisiki kupingku.

"Ngaturaken genging panuwun Raden" Waraka wangsulan praupane nuduhne senenging atine "lajeng kinten-kinten Serat Kekancingan saking Gusti Menggung saged kaparingaken kula, ngentosi pinten dinten malih Raden?".

"Kuwi aku ora bisa ngandhakne saiki Ki Waraka" wangsulanku "awit apa sing wis dicathet dening Tayu karo lancur iki mengko bakal diaturne ing ngarsane Gusti Tumenggung, lha mung Gusti Tumenggung sing kagungan wewenang mutusake, layang palilah kuwi bisa diwetokne utawa ora gumantung marang kawicaksanane Gusti Tumenggung, aku, Lancur lan Tayu iki mung saderma bisa ngunjukne ing ngarsane".

"Kalih malih" Lancur ngimbuhi rembugku "dhawuhing weca ing Serat Paugeran Katumenggungan nyebataken, anggenipun punggawa Katumenggungan niti priksa menika boten namung kaping sepisan kemawon, nanging sak boten-botenipun kedah kaping tiga, ingkang sepisan mawi cara kados makaten menika kala wau, dene ingkang sanesipun saged mawi cara sanes, jumbuh kalih wewenang ingkang dipun gadhuh dening ingkang kawogan".

"Makaten inggih nDara?" Waraka takon marang Lancur.

"Sing dikandhakne Lancur kuwi pancen bener Ki Waraka" aku sing aweh wangsulan "gandheng panitipriksa kapisan iki wis tak anggep cukup, saiki aku sakanca kepareng njaluk pamit bali menyang Dalem Katumenggungan maneh".

"Nyuwun pangapunten Raden" Waraka semaur "lajeng panitipriksa ingkang salajengipun benjang menapa?".

"Jumbuh karo unining Layang Paugeran, ndika lan sapa wae sing nyuwun palilah kanggo nganakne laku panggaota, ora diwenangake ngerti kapan panitipriksa sing kapindho lan sabanjure kuwi ditindakne uga ora dikeparengake ngertri luwih dhisik sapa punggawa kang kajibah nindakne gaweyan iki" aku aweh wangsulan jumbuh karo unining paugeran.

"Inggih Raden, boten langkung kula namung ndherek" Waraka guneman maneh "nanging saderengipun jengandika kundur, mugi kersaa dhahar langkung rumiyin, mangga kula dherekaken dhateng ing sasana dhahar".

Aku ora enggal semaur, nanging malah genti-genten aku nyawang Lancur lan Tayu, kaya njaluk panemune wong loro kuwi. Nanging Lancur lan Tayu ora aweh wangsulan kajaba ngangkat baune tandha yen manut.

"Mangga Raden kula dherekaken" kandhane Waraka maneh "kula suwun Raden miwah para bendara wonten lumunturing sih dhateng abdi ingkang sampun tata dhahar kagem jengandika sami, nadyan badhea kados menapa raosipun, mugi Raden tuwin Bendara kekalih paringa lega dhateng manahipun abdi jengandika ingkang sampun anyawisaken dhaharan".

Wekasane aku apa dene tayu lan lancur, mung bisa manut karo apa sing dadi panjaluke Waraka, mangan panganan sing wis ditata lan dicawisake. Bubar mangan, aku banjur mbaleni nggonku pamitan. Nanging aku ngrasa dadi ora kepenak bareng Rinten karo sikep sing kurmat ngulungake kanthong cilik isi dhuwit marang aku lan Tayu karo Lancur.

"Nek sing iki kapeksa aku ora bisa nampa Nyai" kandhaku marang Rinten "jalaran unining Paugeran Katumenggungan nyebutake, lamun ana Punggawa sing nalikane nindakne wajib, banjur gelem nampani paweweh saka kawula sing lagi katitipriksa, mangka punggawa mau ora pantes maneh nutugne anggone ngabdi ing Dalem Katumenggungan".

Tayu karo Lancur sing krungu olehku guneman padha mesem karo manthuk-manthuk tandha yen kalegan atine. Beda karo Waraka sing banjur katon sajak kacuwan. Nanging aku wis wegah migatekne maneh, Tayu karo Lancur tak sasmitani murih daya-daya ninggalne papan kono.

 

ana candhake.