JAMURDAMEN ING PINGGIR GALENG (039)

  

39.

Sidane Kulawargane Pak Bahadir olehe nginep neng omahe Diman Bandhat rong bengi. Malem Ahad karo malem Senin. Malem Ahad kuwi digunakne kanggo ngesok kangen lan jagongan sing gayeng antarane Kulawargane Pak Bahadir karo kulawargane Diman Bandhat. Wiwin, katrem dhewe karo Wagirah lan Daliyem, adhine Sudimin sing saiki wis padha sekolah neng SMP. Prawan-prawan kuwi wis katon raket banget ora mantra-mantra kaya lagi tepung, nanging kaya wis suwe banget olehe padha kekancan. Manekawarna sing dirembug. Dadi bisa krasa luwih gayeng.

 

Kaya sing wis diangen-angen saka omah, ing malem Ahad, Sudimin sida nakokne marang wong tuwane bab crita jaman dheweke isih cilik, ya iku critane Sudinem sing didakwa nyolong pari ageman dening Paeran Dengkek, rewange Pak Dalal sing wekasane jare Pak Dalal lan Bu Dalal mara neng omahe Diman Bandhat banjur ngrembug anggone kepengin ngajak besanan kae. Oleh pitakonan saka anak lanang ngono kuwi, Diman Bandha apa dene Sudinem ya banjur kelingan lelakon jaman semana sing wis suwe ora tau mampir ing angen-angene. Iya lelakon jaman isih lara lapa ing Tanah Jawa urip sing sarwa kacingkrangan, beda adoh karo jaman saiki sing uripe wis keneng diarani cukup, merga sanadyan isih dipotong utang-utang kanggo urip nalika lagi teka biyen, asil saka Perkebunan Karet  bisa dipanen, isih turah yen kanggo ngragadi urip saben dinane.

 

“Sak jane aku karo mBokmu iki wis wegah ngeling-eling lelakon jaman neng Jawa biyen Le” kandhane Diman Bandhat miwiti crita minangka kanggo mangsuli apa sing ditakokne dening Sudimin “merga kajaba ora ana gunane, uga sok marakne tatu-tatu ing ati sing wis mari, sok krasa lara maneh lan nek ditutug-tutugne bisa ngrerandhat olehe nyambut gawe”.

 

“Iya Pak” Sudimin nyelani rembug “nanging iki kapeksa tak takokne, merga aku kepengin ngerti kepiye sak jane crita sing satemene Pak olehe Pak Dalal kepengin ngajak besanan Pak-e karo mBok-e jaman semana kuwi, senajan saiki wis cetha nek mokal Pak-e besanan karo Pak Dalal, merga anake wedok Pak Dalal sing ora duwe tunggal kae, telung sasi maneh arep dirabekne”.

 

“Pancen sing dikandhakne Pak Dalal marang Pak Mantri Guru, sing dadi Bapakmu kuwi, ora kabeh kleru, ana sing bener” Diman Bandhat aweh wangsulan “Bu Dalal jaman semana pancen kasengsem weruh wujudmu sing dijejerne karo anake wedok, lan kober ngomong nek kepengin njodhokne kowe karo Ninuk. Pak Dalal wektu kuwi ya melu guneman sing surasane nyengkuyung apa sing dikandhakne bojone. Nanging, aku wis aweh wangsulan sing surasane wegah besanan karo wong sugih kae. Merga Pakmu iki jaman kuwi ngrumangsani nek mung gedibal sangalikur paribasane, lha nek gelem dijak besanan karo Pak Dalal rak padha wae arep ngulakne rekasa lahir batine marang kowe?”.

 

“Kok saged makaten Pak Diman?” Pak Bahadir sing uga melu jagongan, nyelani takon. Merga pak Bahadir lan Bu Albertina ya lagi krungu dina iki mau, yen Sudimin duwe crita jaman semana.

 

“Lha inggih ta nDara Tuwan” wangsulane Diman Bandhat karo ngguyu “wong kula nggih ngertos tekune Pak Dalal niku, tiyange etungan banget, geleme ngetokne dhuwit nek enten sing diarep-arep bathine, purun nulung ning nggih disarengi pados untung, boten tulus kados tiyang sanese ngoten nika. Kula nggih mpun tau ditulungi Pak Dalal, kula disukani pantun sekawan agem sing dipikul Paeran Dengkek, kalih wos kinten-kinten nggih sacenthak, ning nggih niku angsale nyukani kula niku mawi pamrih supados kula boten nesu najan anak kula meh kemawon didamel cilaka. Ngoten mawon, teng njawi Pak Dalal niku ngumbar crita nek merga mesakne urip kula sing kesrakat lajeng kula dibantu kanthi pantun sekawan agem  kalih wos sacenthak niku. Lha nek pancen tiyang niku remen tetulung dhateng tiyang mlarat, mbok inggih kuwajibane Zakat nek pas panen nika ditetepi? Boten! Selawase urip, kula niki dereng tau krungu Pak Dalal mbayar Zakat anggenipun panen. Benten tebih kalih Pak Mantri Guru nika, saben panen zakate nggih dibayarne, saben-saben wulan bayare nggih dizakati, sok kangge langgar ning nggih kathah-kathah kangge mbantu tiyang mlarat sing gesange kesrakat. Nek Pak Dalal paling purune sedekahan nggih nek bar panen lajeng nganakne kenduren ngundang tiyang sekampung, malah sok dipilihi sing diundang kudu santri utawi tiyang sing purun sembahyang, nek boten nggih boten diundang”.

 

“Lha gandhenge kalih dhawuh panjenengan nek panjenengan kersa dijak besanan sami mawon kalih kulak rekasa kangge Sudimin niku pripun?” Pak Bahadir takon karo mesem, merga critane Diman Bandhat sing nyandra tekune Pak Dalal kuwi keprungu lucu.

 

“Lha enggih ta nDara Tuwan…..”

 

“Sekedhap Pakdhe Diman” Bu Albertina nyela rembug, nigas tembunge Diman Bandhat.

 

“Inggih pripun nDara Nyonyah?” Diman Bandhat wangsulan suwarane ketara nek rada kaget.

 

“Nek nyeluk kula kalih Pak Bahadir niku, sampun ngangge sebutan nDara Tuwan napa nDara Nyonyah ngoten niku. Boten sae. Cekap ngangge subutan Kang, Yu napa sanese waton boten ngangge sebutan nDara” wangsulane Bu Albertina.

 

“Oalah nggih, nggih nDar…. Eh Bu Bahadir” wangsulane Diman Bandhat kamisosolen. Banjur disambung nutugne olehe wangsulan marang Pak Bahadir :

 

“Niku ngeten Pak Bahadir. Lha nek ngantos dadi mantune Pak Dalal sing tekune kados ngoten niku, mengke rak Dimin mung didadosne kados berahe, tenagane diperes, nek enten kirang penere banjur diundhat-undhat, mlebune teng omahe mriku namung glundhung suling, konthal-kanthil kathok thok. Nek ngoten napa Dimin boten badhe rekaos rasaning manahe?”.

 

“Oo dados makaten?” Pak Bahadir mesem.

 

“Enggih” Diman Bandhat wangsulan “merga wekdal semanten kula taksih gesang kesrakat, benten tebih kalih sak niki. Najan kebun karet gadhuhan kula niku nggih angsale nyukani nagari, ning kula rak sampun gadhah? Kula boten rumaos remeh nek diarani mandhak duwe kebun ya olehe menehi negara wae, menggah kula tesih gagah kula tinimbang Pak Dalal sing sabine senajan amba nggih namung warisan saking maratuwane mawon?”.

 

“Dados upami sak niki dijak besanan kalih Pak Dalal, Pakdhe Diman sampun boten kuwatos ngulakne rekaos Mas Sudimin?” Bu Albertina takon karo rada ngguyu.

 

“Ning menawi saged lan nggugu kula, Sudimin kula kandhani nek pados bojo sampun kados Ninuk sing wong tuwane gadhah teku ngoten niku, malah kinten-kinten mawon tekune Ninuk nika nggih boten tebih kalih tekune tiyang sepuhe, lha wong kacang mosok nggih ajeng ninggal lanjarane neh?” wangsulane Diman Bandhat uga karo ngguyu.

 

“Ya wis Pak nek ngono” Sudimin sing maune mung meneng karo ngrungokne genti guneman “Pak-e ora prelu kuwatir, aku ora arep dadi mantune Pak Dalal lan ora arep golek bojo sing wong tuwane duwe teku kaya tekune Pak Dalal”.

 

“Ya Sokur nek pancen ngono” wangsulane Diman Bandhat banjur disusul ngaturi Pak Bahadir lan Bu Albertina mbaleni ngrahabi suguhan sing ana dhuwur meja. Sing diaturi uga banjur padha nglegani atine sing nawani.

 

“Iki panemune wong tuwamu sing bodho lan cupet kawruhe Min” Diman Bandhat bali ngandhani anake lanang “ya nek mbok nalar ana benere bisa mbok enggo lan mbok cakne kanggo sangu nglakoni urip, nanging nek mungguhmu ora bener ora mbok enggo ya ora apa-apa”.

 

“Apa kuwi Pak?” Sudimin takon

 

“Dadi wong urip neng donya kuwi nirua lakune wong sing kajen lahir batine, ora mung kajen ing tata gelare wae, nek neng ngarepe, wong-wong padha mundhuk-mundhuk kurmat, nanging nek wis ana pungkure wong-wong padha ngiwi-iwi lan ngede-ede. Kowe kuwi klebu bocah sing beja, senajan tata gelar ngrekasa. Bejane ngene, kowe diramut lan dikeparengake ndherek Pak Mantri Guru, kae priyayi sing luhur lahir batine, ora ngendel-endelne dumeh wong pangkat, ora kumalungkung dumeh ketunggon bandha donya sing akeh, malah kerep wae Pak Mantri kae paring dhawuh nek pangkat lan bandha donya kuwi kabeh amanat saka Pengeran, ora keneng dipamer-pamerne nanging kudu bisa digunakne kanggo aweh pitulungan marang sapa wae sing mbutuhake, ora kena mbedak-mbedakne rupa lan jinise manungsa, uga ora kena mbedak-mbedakne agama sing dirasuk, sing mbutuhake pitulungan ya wajib ditulungi kanthi becik jumbuh lan paugeraning negara apa dene piwulange agama. Dadi kowe minangka abdine Pak Mantri kudu bisa niru lekase Pak Mantri. Semono uga saiki iki, kowe keneng diarani ngabdi utawa ndherek nDara Tuwan…. Eh, Pak Bahadir lan Bu Albertina sing uga ora beda karo Pak Mantri, kowe kudu sinau piye carane murih kowe bisa duwe teku kaya Pak Bahadir. Dadi upama mbesuk kowe bisa dadi priyayi lan kadunungan kasugihan, kowe ora dadi kumenthus, ngendel-endelne pangkat sing mung sampiran, ora ngedhir-edhirne bandha sing mung titipan. Samono uga saupama kowe kinodrat dadi wong sing ora duwe, kowe ora dadi wong sing mung seneng sambat, neng ngendi-endi pamer mlarat, murih diwelasi wong sing dijak omong, sarta kosok baline kowe ora banjur duwe teku wis mlarat nanging malah kemlinthi, duwe slaga kaya wong ana ning satemene kopong, kuwi jenenge wong mlarat sing kakehan polah, wekasane uripe mesthi sansaya bubrah”.

 

Sansaya wengi olehe padha jagongan dadi sansaya krasa nges. Genti-genten Sudimin ngrungokne pitutur-pitutur becik, ya saka Diman Bandhat, bapakne, saka Sudinem simboke, uga saka pak Bahadir lan Bu Albertina sing wis dadi wong tuwa angkate.

 

Ana candhake.