SENDHANG MUSTIKANING WARIH 7 (015)

 

15.

       Pranyata anggenipun rerepen Emban Sidhem kalihan linggih timpuh ing jogan, sawatawis ingkang dipun mong nembe tilem ing amben alit. Kalih sinambi rerepen, tanganipun Emban Sidhem boten kendel anggenipun anepasi Jaswana ingkang katingal angler anggenipun tilem. Ki Lurah boten daya-daya nyaket, namung nguwasi saking katebihan solah bawanipun Sidhem ingkang boten mangertos menawi nembe dipun uwasi dening bendaranipun.

       Adhuh Raden Jaswana wong pekik

       Nyata ndika trahing wikuraja

       Ingkang gedhe prihatine

       Amba mung bisa nuwun

       Marang Gusti Kang Maha Suci

       Muga Raden Jaswana

       Benjing tembenipun

       Dadya wong mukti wibawa

       Kineringan dening sesamining jalmi

       Winongwong ing Hyang Suksma

 

       Kala wau rerepen ingkang dipun sekaraken Emban Sidhem sekar macapat kinanthi, samangke gentos dhandhanggula. Ki Lurah langkung pana, menawi rerepen kinanthi kala wau nenggih dhapur aniru rerepening mantra kina ingkang kondhangipun yasan saking Kanjeng Susuhunan ing Kadilangu, nanging menawi sekar dhandhanggula ingkang Kantun menika cetha menawi anggenipun nggothak-gathukaken ukara dening Emban Sidhem piyambak. Ewa samanten kepireng sekeca dipun mirengaken, labet dhumawahing sukon wulon ingkang boten slewah kalihan paugeraning sekar macapat. Isining sekar ugi damel ayem ingkang mirengaken, awit isinipun pamuji kunjuk Gusti ndedonga lan nenuwun mugi-mugi lare ingkang dipun tenggani ing tembenipun saged dados tiyang ingkang mukti wibawa kineringan dening sesamining titah. Tuhu panyuwunan ingkang tulus ingkang medal saking manah ingkang suci, menapa malih kanthi basa saha sikepipun, Emban Sidhem tansah angaosi dhateng ingkang dipun mong. Sanadyan menika taksih lare alit ingkang dereng saged micara, suprandene pangrengkuhipun Emban Sidhem boten benten anggenipun bekti dhumateng sawargi Nyai Lurah, bendara ingkang dipun dhereki wiwit jaman taksih timur ing Kitha Pajang.

       Ki Lurah Raden Riyasa rumaos eram dhateng patrapipun Emban Sidhem ingkang tuhu setya dhateng bendara menika. Sanaosa boten wonten ingkang nyumerepi parandene Emban Sidhem boten ngewah-ewahi trapsilanipun. Menika tuhu nedahaken bilih anggenipun ngawula Emban Sidhem dhateng bendaranipun menika namung minangka sarana anggenipun ngawula dhateng Gusti Ingkang Maha Suci. Wonten panguda raos salebeting penggalihipun Ki Lurah, mendah kados menapa bombongipun Nyai Lurah saupami pirsa putranipun dipun mong dening wanita ingkang nggadhahi kasetyan kados Emban Sidhem menika. Nanging pangudaraos menika tumuli kacupet, emut menawi Gusti ngersakaken Nyai Lurah tentrem ing alam kaswargan langkung rumiyin. Namung kemawon, dumadakan wonten raos aneh ingkang nggremet ing salebeting jaja. Raos tresna lan asih dhateng wanita limrah ingkang sarwa prasaja nanging nyimpen jiwa ingkang tuhu luhur, inggih pun Emban Sidhem. Ki Lurah kagungan dudutan, boten namung nama pas menawi Sidhem dados juru mongipun Jaswana putranipun menika, nanging anglangkungi ing saenipun. Malah kepara langkung pas yen ta Sidhem menika saged dados Biyungipun Jaswana. Biyung ingkang minangka pawiyatan kapisan tumrap para putra kangge nggayuh kawruh sanguning gesang. Ki Lurah sampun wongsal-wangsul kanthi sesidheman nyumerepi bilih Emban Sidhem tansah ngeggulang ing kasaenan dhateng Jaswana. Sanaosa kathah rewang ingkang sami maiben saha nglepataken lekasipun Sidhem ingkang ngajak rembagan dhateng lare ingkang dereng saged menapa-menapa kajawi namung nangis saha gumujeng, nanging Ki Lurah pitados bilih tutur-tutur sae saking Emban Sidhem dhateng Jaswana menika saged katampi lan kasimpen rapet ing nalaripun Jaswana ingkang ing benjangipun saged kawaos menawi Jaswana sampun diwasa.

       “Ehem…ehm….” Dumadakan Ki Lurah dhehem minangka sasmita paring sumerep dhateng Emban Sidhem menawi panjenenganipun rawuh ing mriku.

       “Oh, Ki Lurah?.... mangga.. mangga Ki Lurah” Sidhem ingkang boten nginten menawi Ki Lurah badhe mrepegi papanipun rumaos kaget, lajeng mbagekaken rawuhipun Ki Lurah.

       “Iya Sidhem” Ki Lurah paring wangsulan kalih mesem nedahaken bilih rawuhipun ing mriku mawi sedya sae, lajeng kalihan mapan lenggah ing amben boten tebih saking Jaswana ingkang kepati anggenipun tilem api-api mundhut pirsa “apa anakku lagi beka?”

       “Awit pangestunipun Ki Lurah” Sidhem caos wangsulan blaka “keng putra pun Gus Jaswana tuhu pinter lan wicaksana, nulad lekasipun ingkang Rama miwah ingkang Ibu, boten nate rewel menapa dene beka, Ki Lurah”.  

       “Ya sokur ta yen anakku ora rewel” Ki Lurah ngendika mundhut pirsa malih “lha sajake wis sawatara Jaswana anggone turu, ya gene ora mbok tinggal malah isih mbok kebuti barang?”.

       “Nyuwun duka Ki Lurah” Emban Sidhem matur kalih nangkepaken tanganipun kalih ngemba tiyang manembah “estunipun makaten menika awit kula nglampahi dhawuh paweling saking Nyai Lurah nalika saderengipun Gus Jaswana miyos rumiyin, dados inggih kula lampahi kanthi sakiyat-kiyat kula”.

       “Mengko dhisik, ditakoni perkara sepele kok olehmu wangsulan teka nyebut asmane Nyai Lurah barang?” Ki Lurah mundhut pirsa mawi suwanten ingkang nedahaken raos ngungun “Kowe tau nampa piweling apa saka Nyai Lurah sawargi?”.

       “Kala rumiyin nalika nembe anggarbini, Nyai Lurah paring dhawuh dhateng kula makaten : - Sidhem mbesuk yen putraku wis lair, aku rewangana momong ya? Jaganen putraku aja nganti ana sing ganggu gawe marang dheweke, cilike ana sing memada gedhene ana sing gawe laraning ragane anakku, aku ora lila, Sidhem – makaten dhawuh ingkang wongsal-wangsul kula tampi saderengipun Gus Jaswana miyos, Ki Lurah” Emban Sidhem ngaturaken menapa ingkang nate kadhawuhaken Nyai Lurah sawargi saderengipun seda.

       Ki Lurah namung manthuk-manthuk, pitados dhateng menapa ingkang dipun aturaken Emban Sidhem makaten menika. Jalaran Ki Lurah emut bilih Sawargi Nyai Lurah menika menawi kalihan Emban Sidhem bebasan toya binelah ingkang boten saged kapisah. Sambeting bendara kalihan abdinipun menika kalambaran raos sih saha tresna ingkang tulus, Nyai Lurah sawargi sakalangkung anggenipun asih dhumateng Sidhem lan Emban Sidhem sakalangkung bekti dhumateng Nyai Lurah.

       “Anggen kula boten nilar Gus Jaswana nalika panjenenganipun nembe sare menika, awit kula ngertos sanaosa kagungan kaprayitnan ingkang kados menapa kemawon, tiyang menawi nembe sare tartamtu lajeng suda kaprayitnanipun. Kula boten badhe lila menawi ngantos Nyai Lurah ing Alam Katentreman mrika dumadakan muwun awit saking mrika pirsa menawi Gus Jaswana muwun jalaran dipun gigit lemut utawi jingklong, awit saking menika kula kedah sasaged-saged mbudidaya murih Gus Wana boten ngantos muwun awit dipun sakiti dening Jingklong”.

       Ki Lurah sansaya eram dhateng Emban Sidhem ingkang ngantos samanten anggenipun setya dhateng janji ingkang dipun ucapaken dhateng Nyai Lurah. Kasetyan ingkang tuhu kiyat tumancep ing salebeting jiwa, boten kasetyan ingkang asipat lamis, kasetyan ingkang ngalap pituwas, menawi pituwas ingkang dipun ajeng-ajeng telas kasetyanipun ugi tumut telas. Lan Emban Sidhem nyata nggadhahi kasetyan ingkang langgeng, sanaosa Nyai Lurah sampun seda lan boten saged dipun ajeng-ajeng kekocah saha peparingipun malih, suprandene Emban Sidhem boten suda kasetyanipun. Inggih awit saking menika, ndadosaken Ki Lurah sansaya sengsem kayungyun dhateng Emban Sidhem. Kayungyun boten awit sumerep endahing warna, boten jalaran kathahing bandha, ugi boten awit menapa-menapa. Salabeting penggalihipun Ki Lurah nunten tuwuh pitakenan : baya iki sing diarani tresna suci?.

       Sanaosa makaten, Ki Lurah ugi boten kasesa nyariyosaken suwantening nala menika dhateng Emban Sidhem. Langkung-langkung nalika samanten wancinipun sampun radi sonten, sang surya sampun mangandhap ing langit sisih kilen. Dumadakan Ki Lurah dipun kejotaken awit duginipun salah satunggaling rewang ing dalem kalurahan ingkang gita-gita atur uninga :

       “Nyuwun pangapunten Ki Lurah, atur uninga Ki Bau Kidul kalihan tiyang ayu ingkang wau sowan Ki Lurah sak niki mriki malih”.

       “Ki bau Kidul karo anake kuwalon mrene maneh?” Ki Lurah mundhut pirsa “ana gawe apa maneh?”.

       “Kirang mangertos Ki Lurah” rewang kala wau atur wangsulan “duginipun Ki Bau Kidul kairit dening Ki Bau Tengah kalihan Ki Bau Sela, tanganipun Ki Bau Kidul dipun tangsuli, dipun banda mawi iket. Ketingalipun nembe wonten prakawis ingkang wigatos, Ki Bau Sela ingkang ndhawuhi kula supados ngaturi Ki Lurah murih tedhak dhateng Pendhapa”.

       Midhanget aturipun rewang ingkang Kantun piyambak makaten kala wau, Ki Lurah boten sranta malih tumunten mandhap saking amben ingkang dipun lenggahi, ngawetaken nyampingipun dhateng wingking lajeng miyos  saking patengganipun Jaswana tumuju Pendhapa. Boten kober pamit dhateng Jaswana menapa dene dhateng Emban Sidhem.

       Sadumuginipun ing pendhapa Ki Lurah sumerep Ki Butulan ingkang sandhanganipun boten tumata, iketipun ugi boten diangge, malah ketingalipun ingkang kangge mbanda tanganipun menika ugi iketipun Ki Bau Kidul piyambak. Ki Bau Kidul linggih ing jogan kanthi praupan ndhingkluk marikelu, boten tebih ketingal Puranti ugi linggih ndhingkluk. Ing wingkingipun Bebau Kidul, Ki Wungkul ngadeg kanthi sikep waspada, tanganipun kering ngepel lan tanganipun kanan nyepengi pedhang ingkang sampun kaliga saking wrangkanipun. Ngadegipun Ki Bebau Padhukuhan Sela menika boten tebih kalihan ngadegipun Ki Bebau tengah ingkang asikep sami, namung bentenipun Ki Bebau tengah boten nyepeng pedhang, nanging mandi keris ingkang ketingal mramong pamoripun.

       “Nyuwun pangapunten Ki Lurah, kula sowan boten awit katimbalan”  Ki Bau Sela mapag rawuhipun Ki Lurah mawi atur nyuwun pangaksami.

       “Gawe kageting atiku. Ana apa iki Ki Bau Sela?” Ki Lurah lajeng ndangu dhateng Ki Bau Sela.

       “Kula suwun Ki Lurah mundhut pirsa dhumateng, Tiang Gerang ingkang boten pados dalan padhang menika piyambak. Ingkang meksa kula nglarak piyambakipun dhateng pendhapa mriki” Ki Bau Sela matur, sanadyan basanipun alus nanging kapireng taksih ngemu kanepson ing manahipun.

       “Wong Gerang sing ora golek dalan padhang? Apa sing ndika karepake Paman Bebau ing Padhukuhan Sisih Kidul iki he?” Ki Lurah mundhut pirsa kanthi suwanten ingkang kapireng atos, lajeng ndangu dhateng Ki Butulan “ana apa Paman? Apa sing wis kedaden antarane ndika karo Bebau Sela lan Bebau Tengah he?”.

       “Kula sampun ndhadha kalepatan kula Ki Lurah” atur wangsulanipun Ki Butulan kalihan panggah tumungkul “kapejahana kemawon kula langkung remen tinimbang kedangon anggen kula nandhang wirang”.

       “Aku durung ngerti apa sing ndika karepake Paman Bau” wangsulanipun Ki Lurah panggah atos, lajeng gentos ndangu dhateng Puranti “satemene ana apa iki Puranti? Apa sing wis kedaden nganti ndika lan Paman Butulan bali mrene maneh iki?”.

       Dipun dangu makaten menika, Puranti boten saged atur wangsulan malah lajeng nangis sesenggrukan kados lare alit.

 

Ana candhake.