SENDHANG MUSTIKANING WARIH 7 (022)

 

22.

       Ki Lurah pirsa menawi Sapukawat menika ajrih menawi kadukan, inggih labet saking Sapukawat-sapukawat ingkang taksih nem menika dereng kulina wicanten ing sangajenipun tiyang kathah. Pramila Ki Lurah nunten ngendika kanthi aris, alus :

       “Aja kesusu nggonmu gunemen Prakas, Iya jenengmu Prakas ta? Prakas anake Ki Prana?”

       “Inggih Ki Lurah” wangsulanipun Sapukawat kala wau sampun boten glagepan malih.

       “Ya wis saiki kandhawa apa sing kedaden tumrap Paman Butulan sing ana jero Pakunjaran?” Ki Lurah lajeng paring dhawuh malih kanthi suwanten ingkang kapireng sabar.

       “Nuwun sewu Ki Lurah, kula wau rak nembe dugi nggentosi Kakang Dirja ingkang jagi wiwit kala dalu, dening Kakang Dirja kula dipun sanjangi menawi Ki Butulan wiwit kala wingi dereng nedha. Criyosipun Kakang Dirja, wau Kakang Dirja nyobi nyukani sekul kalih wedang dhateng Ki Bebau Kidul, nanging malah Ki bebau Kidul ngamuk-ngamuk boten kantenan, Kakang Dirja dipun tempiling menapa. Mila lajeng ngengken kula, mengke menawi sampun boten kepireng Ki Bebau Kidul misuh-misuh supados kula ingkang nyukakaken sekul dhateng Ki Bebau Kidul. Sareng sawatawis dangu, sampun boten kapireng malih suwantenipun Ki Butulan ingkang misuh-misuh lan ugi boten kepireng piyambakipun ngamuk nyadhuki gebyog pakunjaran. Kula tengga ngantos radi dangu panggah sepi, mila kula inggih lajeng wantun mlebet pakunjaran badhe nyukakaken sekul kalih wedangipun Ki Bebau Kidul. Nanging sepinten kageting manah kula? Sareng kula caketi Ki Bebau Kidul sampun nggantung, gulunipun dipun jiret piyambak mawi iket ingkang dipun tangsulaken dhateng usuk. Nalika kula demek, jebul sampun boten ambegan, kula lajeng mlajar mriki criyos dhateng Ki Jagabaya ingkang lajeng kadhawuhan matur piyambak dhateng Ki Lurah menika” Sapukawat ingkang nami Prakas menika matur kawontenan ingkang wonten ing Pakunjaran.

       Sakala Ki Lurah dados kejot, boten sranta lajeng jumeneng kalih ngendika dhateng para Bebau lan sedaya ingkang wonten ing pendhapa :

       “Angel anggonku arep percaya karo sing dikandhakne Prakas iki mau. Luwih becike ayo sedulur kabeh padha didelok bebarengan kaya apa kahanane Paman Bebau Kidul”.

       Lan tanpa ngentosi wangsulanipun para ingkang wonten ing Pendhapa, Ki Lurah ngrumiyini njangkah tumuju Pakunjaran. Para Bebau lan Para Sapukawating Dhusun, ugi lajeng sami tut wuntat.

       Ki Lurah rumaos kejot saestu, menapa ingkang dipun aturaken Prakas prayata leres. Kawontenanipun Ki Bebau Kidul ketingal nggegirisi, gumantung ing usuk kanthi gulu dipun tangsuli mawi iketipun piyambak. Ing ngandhapipun wonten dhampar ingkang sampun ngglempang. Dados saged dipun titik bilih anggenipun ngendhat Ki Bau Kidul menika kala wau kanthi ancik-ancik dhampar alit menika lajeng dipun jejak temah ngglempang lan Ki Bau kajiret gulunipun. Mripatipun Ki Bau ketingal mlilik mendelik, lidhahipun melet ketingal angajrihi dhumateng sok sintena ingkang mirsani.

       “Ki Bau Sela……” Ki Lurah lajeng nimbali Ki Wungkul.

       “Inggih Ki Lurah” atur wangsulanipun Ki Bau Sela.

       “Tulung ndika prentahne marang para sapukawat murih yasa tandhu kanggo ngusung layone Paman Bebau Kidul bali menyang omahe. Mengko awake dhewe kabeh padha ngiringi, aku dhewe kang bakal aweh katrangan marang Bibi Bebau Kidul ngenani larah-larahe nganti kedadeyan kang kaya mangkene iki” Ki Lurah lajeng ndhawahaken prentah dhateng Ki Bebau Sela.

       “Sendika ngestokaken dhawuh Ki Lurah” atur wangsulanipun Ki Bebau Sela lajeng bidhal ngatag para sapukawat murih damel tandhu kados ingkang dipun dhawuhaken dening Ki Lurah. Ki Bebau Sela piyambak ugi lajeng tumandang sareng-sareng kalihan para sapukawat ingkang dipun atag.

       “Lan ndika Ki Bau Tengah” salajengipun Ki Lurah paring dhawuh malih dhateng Bebau Padhukuhan Tengah, nenggih Ki Jaladri.

       “Inggih Ki Lurah” atur wangsulanipun Ki Jaladri.

       “nDika tak prentah gawe luwangan ing kuburan kidul Desa, kanggo papan palereman kang pungkasan tumrap Paman Butulan”.

       Ki Jaladri ugi lajeng bidhal ngayahi jejibahan ingkang kadhawuhaken Ki Lurah, kanthi marentahaken dhateng para sinoman sapukawat ing dhusunipun. Boten dangu, tandhu sampun samekta. Layonipun Ki Bebau Kidul dipun andhapaken lan dipun gotong mawi tandhu kabekta wangsul dhateng griyanipun ing Padhukuhan sisih kidul.

       Boten maiben menawi Nyai Butulan lajeng nangis ngglolo lan gero-gero boten kantenan nalika ngertos menawi ingkang jaler sampun pejah jalaran lampus dhiri ing Pakunjaran. Jalaran wiwit kala dalu Nyai Butulan tansah melang-melang manahipun awit ngentosi ingkang jaler boten tumunten wangsul, kamangka kesahahipu ingkang pamit dhateng kalurahan kanthi dipun kancani yoganipun estri pun Puranti. Samangke sareng wangsul sampun wujud layon. Lan anakipun estri ugi boten katingal.

       “Ya aku sing njaluk pangapura Bibi” dhawuhipun Ki Lurah dhateng Nyai Butulan anyarengi Layonipun Bebau Kidul dipun suceni lan dipun upakara kanthi samurwatipun dening Ki Kaum lan para sekabatipun “satemene aku wis mbudidaya murih kabeh bisa lumaku kanthi becik. Nanging tekdiring Gusti Sing Maha Adil wis nggarisake yen lelakone kudu mangkene iki”.

       Ki Lurah lajeng nyariyosaken lelampahan wiwit Ki Bebau Kidul lan Puranti dumugi ing Kalurahan manggihi Ki Lurah, kasambet anggenipun Ki Bebau ingkang salah tampi kalihan wangsulanipun Ki Lurah lajeng malah nglepataken Puranti sarta badhe amejahi lan mrosaasmara Puranti ing waliking gegrumbulan tapel wates antawisipun Padhukuhan Kidul lan Padhukuhan Tengah, ingkang lajeng kadenangan dening Ki Bau Sela lan Ki Bau Tengah lan wekasan Ki Bebau Kidul kapeksa kalebetaken ing Pakunjaraning Dhusun.

       “Dadi anggonku dhawuh marang Ki Jagabaya supaya Paman Butulan kalebokne ing Pakunjaran kuwi merga Paman Bebau ora gelem guneman apa-apa kajaba mung misuh-misuh karo nguman-uman sing ngajak guneman. Malah aku dhewe katut dipisuh-pisuhi lan diidoni barang. Mula kapeksa Paman Butulan tak kongkon ndhelikne menyang Pakunjaran luwih dhisik, karepku mengko nek wis lerem lagi arep tak ajak rembugan. Nanging jebul kedadeyane kaya mangke iki” Ki Lurah mungkasi anggenipun paring cariyos dhateng Nyai Butulan.

       “Inggih Ki Lurah” atur wangsulanipun Nyai Butulan kalih taksih mbrebes mili “boten nginten babar pisan menawi Ki Butulan jebul nggadhahi trekah ingkang kados makaten, lajeng anak kula Puranti samangke kados pundi Ki ?”.

       “Iya Bibi” Ki Lurah paring wangsulan “gandheng wingi sore kuwi Nini Puranti sambat ora wani bali menyang omah kene jalaran wedi yen Bibi nesoni dheweke, mula banjur tak kongkon bali menyang Jatisari kanthi diterne para Sapukawating Kalurahan. Malah kabar sing tak tampa, mau bengi kuwi Nini Puranti ditiliki Bapake ya Ki Senu sing mretinjo menyang Jatisari lan sing luwih wigati maneh, anak wadon ndika kuwi mau bengi wis ketemu jodhone lan awit kersane Ki Lurik lan Ki Senu wis klakon diijabne karo Wong Lanang sing uga dadi pilihane Puranti dhewe”.

       “Anak kula Puranti kala dalu sampun dipun dadosaken manten Ki Lurah? Lajeng kalih sinten?” Nyai Butulan ketingal radi kaget.

       “Bener Bibi, nanging ya mung minangka tali kasaguhan kang manut adat lan paugeraning agama, dene olehe ngramekne mbesuk ngenteni dina sing becik. Wong Lanang sing dadi jodhone Nini Puranti kuwi ya iku Ki Jaladri, Bebau ing Padhukuhan Tengah, sing sawise diijabne ya banjur bali maneh menyang Tambak lan yen wis ana dina sing prayoga bakal bali maneh menyang Jatisari kanggo mboyong Puranti kang bakal sinengkake dadi Nyai Bebau Padhukuhan Tengah” Ki Lurah paring wangsulan kanthi gamblang dhateng Nyai Butulan.

       Sanaosa wekdal menika Nyai Butulan salebeting dhuhkita jalaran pejahipun Ki Butulan, suprandene wonten raos bingah salebeting manah mireng menawi anakipun estri sampun pikantuk jodho satunggaling Bebau ing Tambak. Nanging Nyai Butulan lajeng enget kaliyan cariyosipun Puranti bilih lare jaler ingkang ketingalipun remen dhateng Puranti menika namung gadhah panggaotan minangka Berah Pangenipun Ki Bau Tengah. Mila Nyai Butulan lajeng nyuwun pirsa malih dhateng Ki Lurah :

       “Nanging criyosipun Puranti lare jaler ingkang mabet ati dhateng Puranti menika namung satunggaling tiyang ingkang padamelanipun namung Buruh Pangonipun Ki Bebau Tengah menika Ki Lurah?”.

       “Kawruhana Bibi” Ki Lurah ingkang samun pirsa menawi Nyai Butulan sampun boten mbrebes mili malih lajeng paring wangsulan kalih mesem “jalaran Ki Jaladri kepengin nodhi sepira katresnane Puranti marang dheweke, Ki Jaladri ora ngaku menawa dheweke kuwi Bebau ing Tambak, nanging malah mung ngaku yen mung dadi pangone. Puranti lagi ngerti yen Ki Jaladri kuwi jebul Bebau ing Tambak, ya sawise kepethuk wingi sore kuwi”.

       Nalika samanten anyarengi Ki Jaladri dugi saking pakuburan badhe matur bilih anggenipun damel papan kangge metak layonipun Ki Bau sampun samapta. Boten sranta Ki Lurah lajeng nimbali Ki Bebau Tengah menika murih nyaket kalihan dipun ngendikani :

       “Ki Jaladri, anggon ndika dadi manten wis tak critakne marang Bibi Butulan, ayo saiki ndika ngaturake bekti marang Biyung Maratuwa ndika iki!”

       Ki Bebau Tengah radi kaget mireng dhawuhipun Ki Lurah makaten menika, nanging lajeng emut menawi Puranti menika yoganipun Nyai Butulan. Mila inggih kanthi radi semu isin, Ki Jaladri lajeng nyaket Nyai Butulan ngaturaken bekti :

       “Nyuwun pangapunten  Nyai Bebau, kula Jaladri ngaturaken Pangabekti”.

       “Inggih Ki Bau dhawah sami-sami” Nyai Butulan paring wangsulan kanthi manah ingkang mongkog dene sampun gadhah mantu satunggaling Bebau ing Tambak ingkang gagah prakosa lan taksih mudha.

       “Ki Bau Tengah……” Ki Lurah nimbali Ki Bau Tengah malih.

       “Wonten dhawuh Ki Lurah? Inggih kepareng matur bilih kangge pasareyanipun Ki Bebau Kidul sampun samapta sawanci-wanci dumugi mrika boten badhe nguciwani” atur wangsulanipun Ki Jaladri.

       “Iya, aku durung nakokne bab kuwi, nanging ya sokur yen pancen wis samekta ing gati. Aku mau arep aweh tutur kuwi lho…….mBesuk maneh nek ngaturi Bibi Butulan, ndika kuwi kudu sing bener, wiwit mau bengi kuwi Bibi Butulan wis dadi Biyung Maratuwa ndika lan ndika kudu ngerti kalungguhane Biyun Maratuwa kuwi ora beda karo Biyunge dhewe” Ki Lurah paring pitutur dhateng Ki Bebau Tengah.

       “Inggih ngestokaken dhawuh Ki Lurah” atur wangsulanipun Ki Jaladri ingkang lajeng matur dhateng marasepuhipun “nyuwun pangapunten Biyung, kula yoga ndika Jaladri kala wau klintu anggen kula ngaturi Biyung”.

       Nyai Butulan mesem, nalika samanten anyarengi Ki Kaum ingkang atur sasmita menawi layon sampun saged kabidhalaken.

 

Ana candhake