SENDHANG MUSTIKANING WARIH 7 (053)

 

53.

Krungu critane Guruku sing mangkono kuwi mau, aku lagi ngerti ya gene Ki Jurudah lan ki Prasanta lagi teka kene. Kamangka wiwit mau wis tak enteni lan kober tak kira yen wong loro kuwi mung enak-enak nonton wong tukaran saka papan sing ora diweruhi dening sing ditonton, sauntara aku dikongkon ngrewangi Puranta ngadhepi Jim Ganjur sabalane iki. Jebul Ki Jurudah lan Ki Prasanta ora kaya sing tak gagas, merga ngadhepi Gurukul an Ki Lancur sing tau dadi andhahanku jaman padha-padha ngabdi ing Dalem Katumenggungan nalika samana.

“Estunipun Ganjur menika boten lepat kalihan kula Guru, awit ing mriki kula namung nglampahi dhawuh saking Kanjeng Ratu lumantar Ki Jurudah lan Ki Prasanta, saperlu asung pitulungan dhateng Ki Puranta putranipun Ki Tambak Kapisan, ingkang nembe dipun paeka dening muridipun Ganjur ingkang nama Lopara” sawuse rada sauntara aku banjur mangsuli apa sing dadi panjaluke Guru murih aku ngapura marang kaluputane Ganjur “dene kula kapeksa ndhawahaken aji Ismugunting dhateng Ganjur ingkang jebul taksih ponakan kula piyambak menika, jalaran Ganjur kumawantun ngatag aji Rahmuka Kakang Kawah Adhi Ari-ari ingkang kapetang Aji sengkeran ingkang boten kenging anggegampil anggenipun migunakaken”.

“Ooo Ganjur, pancen bocah nakal tenan, wani-wanine nggunakne Aji sengkeran Paguron Gunung Kumitir kanggo ngadhepi sesembahanku Raden Bagus Suwanda” Lancur ketok getem-getem marang anake lanang.

“Aku njaluk pangapura Bapa” Ganjur sing wiwit mau melu ngrungokne olehku rembugan karo Guruku Raden Kala Canthuka, bareng disendhu dening wong tuwane merga wis nggunakne Aji Sengkerane Paguron Gunung Kumitir banjur njaluk ngapura “Aku mau ora ngerti yen sing tak adhepi iki pepundhenku dhewe Raden Bagus Suwanda, merga mau mung dhawuh yen asmane mBah Tambak ngono wae”.

“Uwis perkara kuwi bisa dirembug keri, saiki aku lan ndika Ki Lancur sarta kowe ngger Ganjur kari ngenteni dhawuh saka Ki Jurudah lan Ki Prasanta bakal kapatrapan pidana apa wae, awake dhewe kudu trima. Jalaran arepa mawa pawadan kang kaya apa wae, nyatane aku wis tumindak luput nuruti panjaluke putuku Ganjur sing jebul wis tumindak nasar sing nalisir saka bebener. Katujune iki mau sing ngadhepi aku Ki Jurudah lan Ki Prasanta dhewe upama ora, mbok menawa wae, dosaku bakal dadi tumpuk undhung ora karuwan”.

“Piye Ki Jurudah lan Ki Prasanta?” Aku genti nakoni Ki Jurudah lan Ki Prasanta.

“Sadurunge tak wangsuli aku pengin ngerti kepiye kahanane bocah sing tak titipne ndika mau mBah Tambak?” Ki Jurudah mbalik nakoni aku.

“Sadurunge aku gojeg karo Ganjur mau, Ki Puranta mung tak pasrahi supaya ngadhepi Jim - jim andhahane Ganjur lan kanthi gampang Jim-jim andhahane Ganjur bisa dikalahake dening Ki Puranta, Kyai” wangsulanku ayem karo noleh papan sing mau dienggo perang Puranta mungsuh Jim-jim andhahane Ganjur. Nanging kahanane wis sepi, Puranta ora katon ing kono, sing ana mung para Jim sing pating klemprak, katon yen kentekan daya lan tenaga.

Nalika mripatku nyoba ngulati kanan kering ing plataran omahe Puranta sing mau rame kanggo perang. Kahanane ya wis dadi sepi, peperangan wis rampung. Nanging Puranta saiki ana ngendi? .

“Sokur ta yen pancen mangkono mBah Tambak” Genti Ki Jurudah sing banjur guneman “saiki genti aku sing arep kandha marang Raden Kala Canthuka”.

“Iya Ki Jurudah, aku arep ngrungokne apa sing bakal ndika dhawuhake” sing wangsulan malah Guru.

“Jumbuh karo dhawuh sing tak tampa saka Gustiku Kanjeng Ratu ing Ngiyom lumantar Aji Paweling, Dina iki uga Raden Kala Canthuka supaya bali menyang Pajimatan Candhi Gunung Kumitir karo nggawa Ganjur saandhahane sing wujude bangsa Jim. Dhawuhe Kanjeng Ratu sabanjure, Raden Kala Canthuka, Lancur lan Ganjur ora dikeparengake ninggalake Candhi Gunung Kumitir suwene satus tahun kaping pindho, yen nganti dhawuh iki dicidrani, embuh sapa sing nyidrani mangka wis ana pidana sing diselehne dening Kanjeng Ratu ngubengi laladan Candhi Kumitir, sapa sing nglangkahi utawa midak sing diselehne Gusti Ratu kuwi mangka bakal lebur tanpa dadi, mbledhosa dadi nDheg amun-amun” kandhane Ki Jurudah  marang Guru.

“Yen mangkono aku banget ngaturake panuwun Ki Jurudah lan Ki Prasanta, tulung aturna bekti lan panuwunku kunjuk Kanjeng Ratu ing Kraton Pangayoman sawayah-wayah ndika wis bali mrana” Raden Kala Canthuka aweh wangsulan “saiki kaparenga aku njaluk pamit bali menyang Candhi Kumitir kaya sing didhawuhne Kanjeng Ratu lumantar ndika kuwi mau”.

Tak sawang Ki Prasanta kanthi nggunakne kekuwataning batine wis ngudhari bandan sing naleni tangane Guru lan tangane Lancur. Ora let suwe, Guru banjur budhal lunga ninggalake plataran omahe Puranta kuwi ditutne Ki Lancur, Ganjur lan jim-jim andhahane kabeh.

“Paprangan wis rampung mBah Tambak, sajake kabeh padha leren neng jero omahe Angger Puranta” kandhane Ki Jurudah sawuse Guru saandhahane lunga “Ayo padha dicedhaki kepiye asile olehe padha perang mau?”.

“Iya Ki Jurudah” wangsulanku “nanging sajake Ki Puranta sakancane sing unggul ing paprangan iki mau, ketitik kae sing padha wira-wiri neng cedhak emperaning omah kae cetha nek Para Sapukawating Kalurahan sing mau padha manunggal karo Ki Puranta”.

“Iya mBah Tambak” Ki Prasanta genti sing guneman “becike awake dhewe tumuli nemoni Angger Puranta, murih sansaya cetha kepiye critane kedadean dina iki mau. Nanging becike, awake dhewe wong telu kaya sing dicakne mBah Tambak mau, olehe nemoni Angger Puranta nganggo cara sing bisa meruhi awake dhewe mung Angger Puranta wae, dadi ora ndadekne ramening kahanan”.

Aku wong telu tumuli padha manjing alam panglemunan lan mlaku arep mlebu menyang omahe Puranta. Senajan ing ngarep lawang omahe Puranta kuwi akeh Sapukawating Kalurahan sing padha jaga-jaga kanthi gegaman sing jangkep, nanging ora ana sing padha weruh aku wong telu sing mlaku arep mlebu omah. Tekan emperan, aku weruh para Sapukawating Kalurahan sing mau padha anggolong marang Bebau Kidul utawa Jagabaya Bontot, mlumpuk dadi saenggon. Ana sing lungguh lan ana uga sing ngglethak merga nandhang tatu sing abot. Ditunggoni Para Sapukawating Kalurahan sing anggolong marang Puranta.

Ora adoh ing sandhinge wong-wong kuwi, katon gumlethak Jagabaya Bontot lan Bebau Kidul, sajake wong loro kuwi wis padha ora duwe nyawa maneh. Tatune katon yen arang kranjang. Aku wong telu ora kober namatne suwe-suwe sesawangan sing ora kepenak disawang nganggo mripat kuwi, awit tumuli mlebu omah arep nggoleki Puranta. Ing jero omah sisih kiwa, katon para Sapukawating Kalurahan padha repot nambani kancane sing padha tatu. Banjur ing sisih tengen, katon ana uga Sapukawating Kalurahan sing wis kelangan nyawa ing paprangan dina iki mau, kalebu Sabekti lan Puludan. Layon-layon kuwi dijejer diujurne ngalor ditutupi nanggo jarit mung dikatonake praupane wae. Sajake kulawargane layon-layon kuwi ya wis padha dikabari, ketitik akeh sing wis padha ngrubung layon-layon mau karo nuduhne sedhihing atine dhewe-dhewe.

Aku wong telu padha tolah-toleh nggoleki ing ngendi dununge Puranta sing durung katon. Aku wong telu banjur mlaku menyang Pringgitan, mbok menawa Puranta ana kono. Temenan ing Pringgitan jebul akeh wong sing ana kono. Para Bebau kabeh mlumpuk, kajaba Bebau Kidul. Kabeh padha tumungkul katon sedhih. Sauntara ing ngarepe Para Bebau kuwi katon Ki Lurah Tambak Kapindho gumlethak, dikemuli jarik. Ing Sisih kiwane, Puranta lungguh meneng karo sedhela-sedhela nyawang kahanane Sedulure tuwa sing mung meneng lan mripate merem kuwi. Praupane katon pucet, abang dluwang, ambegane cekak-cekak. Ing sisih tengene Ki Lurah sing wis ora bisa obah kuwi, katon wong wadon sing sajake Nyai Lurah, sanadyan ora nyuwara apa-apa nanging luhe ora leren kumucur saka mripate.

Kanthi Aji Taliati, aku nyeluk Puranta lan ngandhani yen ana sing arep dikandhakne dening Ki Jurudah lan Ki Prasanta marang dheweke. Puranta tanggap, banjur ngadeg arep ninggalne Ki Lurah.

“Dhimas Puranta arep menyang ngendi?” ngerti nek Puranta ngadeg wong wadon sing lagi nangis kuwi takon.

“Sakedhap mBakyu” wangsulane Puranta sajak ora tega “kula badhe medal sakedhap nyuwun pitedah dhateng Gusti mugi pikantuka sasmita kangge jampinipun Ki Lurah murih tumunten waluya malih”.

“Iya, iya Dhimas, nanging aja suwe-suwe ya?”

“Inggih mBakyu” wangsulane Puranta banjur mlaku nyedhaki papanku wong telu.

Dening Puranta aku wong telu diajak mlebu omah mburi lan sawuse padha lungguh. Puranta banjur wiwit guneman :

“Ngaturaken katiwasan Kyai Jurudah, Kyai Prasanta lan mBah Tambak. Kula boten saged ngayomi Ki Lurah awit tumindakipun Kyai Lopara ingkang licik. Lan mugi kauningan, Ki Bebau Kidul lan Ki Jagabaya Bontot pejah sampyuh kalihan Ki Puludan miwah Ki Sabekti. Para Sapukawating Kalurahan ugi wonten ingkang kedah gugur ing salebeting paprangan menika”.

“Iya iya Ngger” Ki Jurudah sing aweh wangsulan “aku lan Ki Prasanta apa dene mBah Tambak uga wis weruh dhewe kahanan sing ndika kandhakne kuwi mau. Banjur Lopara saiki ana ngendi?”.

“Inggih Kyai, sepisan malih kula nyuwun pangapunten, awit kula dereng kuwawa ngampet hardhaning napsu amarah kula” wangsulane Puranta “estunipun kala wau, nalika kanthi culika Kyai Lopara saged namani Ki Lurah mawi Paser Angin ingkang liwat tulupipun, Ki Lurah taksih saged mbabitaken golok ingkang dipun asta temah ngengingi lambungipun Kyai Lopara. Nanging dupi kula sumerep Ki Lurah rebah ing siti kanthi ngedalaken rah cemeng saking tutukipun, kula boten saged ngendhaleni umobing rah kula ingkang kobong dening napsu amarah, temah Kyai Lopara ingkang sampun nandhang tatu awit kenging golokipun Ki Lurah, taksih kula tamani Kyai Pantek ingkang wonten tangan kula, kenging jajanipun. Eloking kawontenan, Kyai Pantek boten saged kula jabut saking jajanipun Kyai Lopara ingkang lajeng mlajar kalihan mbrangkang. Kula piyambak ugi boten saged mbujung Kyai Lopara awit kesesa boten kiyat mireng sambatipun Ki Lurah ingkang nandhang kanin kadhawahan ajinipun Kyai Lopara kala wau. Samangke kula boten mangertos ing pundi dunungipun Kyai Lopara miwah Kyai Pantek Piyandel Kalurahan Tambak. Para sapukawating Kalurahan sami kula prentah murih nglari dhateng pundi purugipun Kyai Lopara nanging dugi sapriki inggih dereng kapireng asilipun”.

“Iya, iya Angger Puranta” Ki Jurudah karo suwarane sing sareh aweh wangsulan “kabeh wis kebacut, kuwi mau satemene iya awit saka lakuning kahanan sing njumbuhake karo unining tulis kang kaserat ing Lokil Makpul. Ora liwat, adiling lelakon kuwi kudu dilakoni, kanthi sabar lan narima linandhesan rasa pasrah marang Purbaning Kawasa. mBudidaya kuwi dadi kuwajibaning titah, dene asile kuwi gumantung marang kersaning Allah. Saiki aja kedlarung angon ndika susah lan sedhih, getun apa dene keduwung, tumuli printahna marang Para Bebau kae supaya sing dadi kurbaning paparangan tumuli dirukti kanthi samesthine, sing padha tatu kaudiya murih enggal padha mari, banjur kanggo sauntara tindakna kabeh jejibahane Ki Lurah kanthi sabecik-becike. Pitung dina maneh tak enteni rawuh ndika ing omahe mBah Tambak, saiki aku karo Ki Prasanta lan mBah Tambak arep ninggalne papan kene awit ana prakaryan sing kudu padha dilakoni dhewe-dhewe”.

Bubar muni ngono kuwi Kyai Jurudah banjur aweh sasmita marang aku lan Ki Prasanta diajak ninggalne omahe Puranta. Dadi apa sing kedadean sabanjure aku ya ora ngerti, dienteni wae pitung dina maneh lagi bakal tak ngerteni apa sing dumadi. Merga Puranta yen klakon tekan omahku mesthi bakal nyritakne lelakone.

 

Ana candhake.