SENDHANG MUSTIKANING WARIH 7 (056)

 

56.

Rada sauntara anggone Puranta nata ukara. Aku apa dene Ki Jurudah lan Ki Prasanta uga ora guneman apa-apa, ngenteni anggone Puranta guneman aweh wangsulan marang pitakone Ki Jurudah mau. Nanging Puranta ora enggal-enggal guneman, nganti Ki Prasanta olehe nyruput wedange ambal kaping pindho, meksa Puranta ora tumuli wangsulan. Malah Sirep banjur ngadeg, pamitan arep memburi sedhela. Ora let suwe iya banjur bali maneh karo nggawa rege isine gembili sing mentas dientas saka dandang.

“Mangga Kyai menika gembili nembe kemawon anggen kula ngentas saking dandang” kandhane Sirep karo ngladekne gembili sing ana rege.

“Wah, mathuk banget iki ngger, dhasare mau olehku madhang ora pati tak waregi, lha wong aku ngerti nek ndika mau ngumbahi gembili klangenanku iki” wangsulane Kyai Jurudah sing banjur njupuk gembili sing isih kumebul pegane.

“Inggih Kyai, samangke kaparenga kula nutugaken atur”  Puranta genti sing guneman.

“Iya, iya Ngger tutugna nggon ndika crita, tak rungokne karo mangan gembili sing methur iki” wangsulane Ki Jurudah, aku karo Ki Prasanta ya banjur padha melu-melu njupuk gembili sing ana rege suguhane Sirep kuwi.

“Waunipun kula ewuh oya anggen kula badhe atur wangsulan dhateng mBakyu Tayem, jalaran sanadyan yuswanipun inggih langkung sepuh kula tinimbang mBakyu Tayem, nanging piyambakipun sampun kula dhaku kados dene mBakyu kula piyambak” Puranta nutugne critane “kajawi saking menika, kula ugi sampun prasetya salebeting manah, bilih boten badhe mayuh semah kula pun Sirep. Kula sansaya ngungun lan boten saged nggagas, pranyata para Bebau sami sarujuk kalihan panyuwunipun mBakyu tayem menika”.

“Lha banjur wekasane kepiye Ngger?” Ki Prasanta nyela rembuge Puranta. Selak ora sabar pengin ngerti piye pungkasane crita.

“Wekasan kula manggih pawadan ingkang kula anggep maton” wangsulane Puranta.

“Pawadan kanggo nampik panjaluke Tayem ?” Ki Prasanta takon.

“Inggih Kyai” wangsulane Puranta “kula dereng sagah kakepyakaken nggentosi kalenggahanipun Kangmas Jaswana dados Lurah ing Tambak lan dereng saged nggagas menapa ingkang dados panyuwunipun mBakyu Tayem. Jalaran wekdal menika, kula taksih rumaos dosa dhateng Kalurahan Tambak magepokan kalihan icalipun Kyai Pantek ingkang kula tamakaken dhateng dhadhanipun Kyai Lopara lajeng kabekta mlajar ingkang boten kula sumerepi purugipun”.

“Tak kira kuwi pawadan sing kurang maton Ki Puranta” aku genti sing nyelani crita “jalaran sawayah-wayah Kyai Pantek bisa ketemu, ndika rak ya kudu netepi apa sing dadi panyuwune Para Bebau supaya gelem dadi Lurah ing Tambak lan netepi prasetyane Ki Lurah Jaswana marang Tayem. Lan saupama Kyai Pantek sing ilang katut ing dhadhane Lopara kuwi sida ora ketemu, apa ya klakon Tambak ora ana sing nglurahi?”.

“Inggih mBah Tambak” Puranta wangsulan karo nutugne olehe crita “miturut pamanggihing nalar kula miwah nalaripun para Bebau saha Para Jagabaya tuwin Para Sapukawating Kalurahan, mesthinipun Kyai Lopara sampun dumugining pejah jalaran kajawi sampun ketaman Kyai Pantek, saderengipun ugi sampun nandhang tatu awrat kababit Golok dening Ki Lurah. Dados mesthinipun Kyai Lopara boten badhe kiyat mlajar tebih saha pejah ing sakanan keringipun pekaranganing griya kula. Pramila Para Bebau, Para Jagabaya lan Para sapukawating Kalurahan lajeng sami ngubres papan ing sakanan keringipun pekarangan griya kula, kabiyantu dening warga lan kawula ing Tambak. Saprelu madosi layonipun Kyai Lopara, ingkang katengaran bilih Kyai Pantek taksih angrem ing jajanipun Kyai Lopara”.

“Banjur layone Kyai Lopara bisa ditemokne apa ora Ngger?” Ki Prasanta nyela takon, merga Puranta leren olehe crita, nyruput wedange kanggo nelesi gorokane sing wiwit garing.

“Boten Kyai” wangsulane Puranta banjur disambung karo nutugne crita “sareng sampun tigang dinten ngubres Kalurahan Tambak nanging Kyai Pantek panggah boten saged kapanggihaken. Kula lajeng criyos dhateng para Bebau saha Para Jagabaya tuwin Para Sapukawating Kalurahan, bilih badhe kesah madosi Kyai Pantek mawi cara kados nalika kula madosi Kyai Pantek jaman ical saking Plangkan rumiyin. Dene kuwajiban minangka sulihing Ki Lurah, prayogi katetepna salah satunggal saking Para Bebau dados sulihipun Ki Lurah, jalaran Pangarsaning Para Bebau ingkang nate kapiji dening Ki Lurah Tambak Kapindho, inggih Ki Bau Kidul ugi sampun pejah sampyuh kalihan Ki Puludan saha kadenangan sampun tumindak nistha ambalela dhateng Paugeraning Kalurahan Tambak. Suwaunipun Para Bebau sampun sarujuk amiji Paman Jaladri inggih Bebau Tengah angesuhi Para Bebau lan mangreh Para Jagabaya sarta Sapukawating Kalurahan sedaya, jumbuh kalihan piwucaling angger-angger paugeran Kalurahan Tambak. Nanging gandheng Paman Jaladri ngrumaosi sampun lungse ing yuswa, Ki Bebau Tengah lajeng amiji Ki Bau Sela dados suhing para Bebau, dene Ki Bau Tengah badhe jejer minangka Parampara. Para Bebau sadaya inggih sampun sami anyarujuki. Dados samangke Punjering Parentah ing Tambak Kaasta dening Ki Bebau Sela”.

“Banjur Nyai Lurah utawa Nyai Tayem banjur kepiye?” Ki Prasanta takon.

“Ya ora piye-piye ta Ki Prasanta” aku nyaut karo rada ngguyu “kajaba nek ndika isih kepengin duwe kanca omong-omongan nalikane arep mapan sare, mengko ben Ki Puranta nembungne pepenginan ndika marang Nyai Tayem, mbok menawa wae Nyai Tayem gelem diboyong menyang Ngiyom”.

Krungu omonganku ngono kuwi, wong sak pajagongan padha ngguyu kabeh, kajaba mung Ki Prasanta dhewe sing banjur kresah-kresuh.

“Sak jane ndika kuwi omong saomong nek ora nyerikne atiku apa ora bisa ta mBah Tambak? Omongan tenanan kok dicampur karo guyonan!” kresah-kresuhe Ki Prasanta diunekne karo menthelengi aku.

“Lho aku iki mau mung mangsuli pitakon ndika lho Ki?” aku mesem amba “wong aku ya mung mernahne, mbok menawa nek ndika ngersakne omah-omah karo Nyai Tayem? Nek ora ya uwis, aja nesu, njur ngarani kancane nyerikne atine barang”.

“Kanthi dereng wontenipun Lurah ingkang enggal” Puranta guneman ngiras misah nggonku udur karo Ki Prasanta “mBakyu Tayem inggih panggah dados Nyai Lurah, Kyai. Langkung-langkung wekdal menika Ki Bebau Sela ugi nembe piyambakan, Nyai Bau Sela sampun nem wulan anggenipun seda. Saupami Ki Bau Sela taksih gadhah semah, inggih semahipun mawi sebatan Nyai Bebau dede Nyai Lurah. Lan sanaosa sebatanipun mBakyu Tayem menika Nyai Lurah, nanging inggih boten gadhah panguwaos menapa-menapa jalaran Paugeraning Kalurahan Tambak boten maringi kuwaos menapa-menapa dhateng semahipun Lurah lan semahipun para Pamong sanesipun”.

“Lha saupama anggon ndika nggoleki ilange Kyai Pantek kuwi ora ana asile banjur kepriye pranatan ing Kalurahan Tambak, Ngger?” Ki Jurudah banjur takon.

“Kula ugi sampun gadhah pamanggih ingkang ugi sampun dipun sarujuki dening Para Bebau lan Para Jagabaya tuwin Para Sapukawating Kalurahan” wangsulane Puranta.

“Panemu sing kepiye kuwi Ki Puranta?” aku genti sing takon.

“Manawi ngantos kalih welas purnama kula dereng wangsul mbeta Kyai Pantek dhateng  Kalurahan Tambak, mangka Ki Bebau Sela saged katetepaken minangka Lurah enggal. Lan menawi mBakyu Tayem taksih angekahi prasetyanipun sawargi Kangmas Jaswana, murih piyambakipun panggah dados Nyai Lurah inggih kedah dados semahipun Ki Bebau Sela” wangsulane Puranta.

“Nanging yen tak gagas tenanan” Ki Jurudah guneman maneh “wektu iki Angger Puranta isih duwe sesanggeman sing durung rampung, ya kuwi nemokne Kyai Pantek iya ta? Banjur bakal menyang ngendi maneh anggon ndika bakal nggoleki Kyai Pantek sing ilang katut ing dhadhane Kyai Lopara kuwi. Kamangka cetha nek Lopara ora nganti tekan kene nggone mlayu sawuse nandhang tatu merga kena goloke Ki Lurah banjur ndika tambahi karo nyudukne Kyai Pantek ing dhadhane kuwi?”.

“Atur uninga malih Kyai” Puranta katon padhang praupane “estunipun nalika kula bidhal mriki kala wingi menika, ing margi kula kanthi boten kanyana-nyana kepanggih kalihan Kyai Pantek”.

“Elho? Dadi ndika wis nemokne Kyai Pantek?” Ki Jurudah katon nek kaget, aku lan Ki Prasanta uga melu kaget krungu sing dikandhakne Puranta iki mau.

“Wonten cariyosipun Kyai” Puranta wangsulan maneh “anggen kula bidhal saking Kalurahan Tambak kala wingi menika wancinipun sampun radi sonten, nyaketi wanci seraping surya. Lha sareng kula medal saking padhusunan, dumadakan saking salah satunggaling gegrumbulan kula mireng suwanten sambat ngrerintih. Awit rumaos mesakaken lan boten tega manah kula, suwanten menika lajeng kula caketi. Jebul ing sangandhaping Kajeng ageng inggih Wit Kepuh, kula sumerep, nuwun sewu, wewujudan jrangkong ingkang semendhe dhateng wit Kepuh kala wau kalih nangis ngrerintih sambat nyuwun dipun sampurnakaken pejahipun. Adrenging manah, kula kepengin sanget saged ngruwat wewujudan Jrangkong ingkang kantun balung kemawon menika, nanging kula boten mangertos caranipun. Kula lajeng njegreg sarwi ngulati Jrangkong kala wau. Dumadakan Jrangkong kasebat wicanten, ngaken bilih piyambakipun menika estunipun Kyai Lopara, dados Jrangkong kados makaten awit kobong dening Dhuwung Kyai Pantek ingkang kula tamakaken ing dhadhanipun. Lajeng Kyai Lopara ingkang sampun dados Jrangkong menika nedhi tulung dhateng kula murih mendhet Kyai Pantek saking raganipun, samangke Kyai Pantek mapan ing sawingkinging balung iga. Kyai Lopara lajeng kula caketi, kula tingali, mila saestu Kyai Pantek wonten ing sawingkinging balung iga. Kula lajeng mikir pados cara murih kula saged mendhet Kyai Pantek menika tanpa ngrisak bebalung ingkang anutupi.  Dumadakan boten kula sumerepi kawitanipun, Jrangkong ingkang kala wau semendhe Wit Kepuh, saged mlampah majeng nyaketi kula, tanganipun ingkang namung wujud balung kumrembyah badhe nyakar praupan kula. Kula kaget lajeng mencolot mundur. Kula ugi lajeng kemutan, nalika kula kadhawahan aji Paser Angin dening Kyai Lopara nalika kula rampung asung pitulungan dhateng Kyai Lopara kala samanten. Awit saking menika kula nunten gadhah tekad badhe lumawan Jrangkong kasebat ngiras pantes mendhet Kyai Pantek ingkang mapan ing wingkinging balung iganipun jrangkong menika”.

“Banjur ndika perang tandhing mungsuh Jrangkonge Lopara kuwi mau, Ki Puranta?” nalika Puranta mandheg olehe crita merga nyruput wedange kanggo nelesi gurung, aku sumela takon.

“Boten mBah Tambak” wangsulane Puranta sabanjure “awit dumadakan ing ngajeng kula ngertos-ngertos sampun wonten satunggaling pawestri ingkang ngadeg ngadhang kula, tiyang estri menika sakalangkung ing sulistyanipun abusana sarwa ijem, wiwit suku ngantos mustaka katutupan sutra ijem, temah ingkang katingal namung winates ing pasuryanipun kemawon. Pawestri menika ngaken menawi sanakanipun mBah Tambak, inggih Raden Bagus Suwanda, ugi paring pirsa dhateng kula menawi Jrangkong menika wujud sejatosipun Kyai Lopara, awit estunipun Kyai Lopara menika bangsa lelembat ingkang dhemen ganggu damel dhateng manungsa, suwaunipun taksih saged memba manungsa nanging samangke sampun boten saged jalaran ketaman Kyai Pantek. Kula lajeng kadhawuhan mundur, awit piyambakipun ingkang badhe ngrampungi Jrangkong Lopara menika”.

“Lha Wong wadon sing ayu kuwi mau ngaku nek sanakane mBah Tambak, banjur jenenge sapa Ngger?” dumadakan Ki Prsanta nyela rembug.

“Inggih Kyai, asmanipun Nyai Pandhanwangi” wangsulane Puranta.

Dumadakan Ki Prasanta ngguyu banter, ndadekne aku kaget, Puranta lan Sirep uga banjur katon yen gumun, ngerti Ki Prasanta sing dumadakan ngguyu kepingkel-pingkel ngono kuwi.

“Saiki wis cetha…….” kandhane Ki Prasanta ing sela-sela guyune.

“Cetha kados pundi Kyai?” Puranta takon “anggen kula criyos dereng rampung”.

“Iya mengko enggal ndika rampungne Ngger” Ki Prasanta aweh wangsulan “sing tak kandhakne cetha kuwi jebul ing Sendhang kene ana iwak urang sing ora duwe buntut, ana gaplek dikum neng kolah”.

“Menapa menika werdinipun Kyai?” Puranta katon yen bingung.

“Ora sah ndika rungokne kandhane Ki Prasanta kuwi Ki Puranta” aku sing nyaut rembug karo mesem “kuwi mau Ki Prasanta rak arep mbales marang aku?, nanging aku ora serik kok!. Iwak urang ora duwe buntut kuwi karepe Wong wis Gerang ora duwe sebut, gaplek dikum neng kolah kuwi karepe wong wis tuwek isih kakehan polah……….”.

 

Ana candhake