SENDHANG MUSTIKANING WARIH 7 (108)

108.

        Kula namung mendel kemawon, kalihan nyobi mangertosi dhawuhipun Bapa ingkang makaten menika mawi manah ingkang suci linambaran raos pitados bilih sedaya dhawuhipun Bapa menika sae tumrap kula. Bares kemawon kula ngrumaosi bilih kula nate langkung pitados dhateng wicantenipun tiyang sanes, inggih menika dhateng Rama Kyai Daka, Lurah Danara miwah Raden Gunendra. Nanging sareng kula raosaken kanthi weninging manah, pranyata mila menapa ingkang kadhawuhaken Bapa dhateng kula sedaya leres. Kula ugi emut kalihan welingipun Biyung bilih ing jagad ingkang gimelar menika boten wonten ingkang katresnan lan katulusanipun nglangkungi katresnanipun Bapa lan Biyung. Malah kula sampun sumerep piyambak, kados pundi lekasipun Raden Gunendra ingkang nalika kacuwan manahipun , sampun tega badhe mrawasa kula, tujunipun nalika samanten Bapa langkung prayitna lan kober angayomi kula.

        “Merga satemene Pradapa” Bapa paring dhawuh malih “sing diarani drajat kang luhur kuwi, ora manggon ana dhuwuring pangkat utawa kalungguhan, uga ora mapan merga akehing brana picis lan kasugihan. Mula saklebatan, akeh wong sing padha ngajeni marang wong sing pangkate dhuwur utawa wong sing bandhane akeh, utawa wong sing nduweni kasekten lan kadigdayan. Nanging satemene wong ngajeni sabab kang kasebut, iku kena diarani pangaji semu, lamun kang kasebutake kuwi mau mbalik, lire sing maune duwe pangkat dhuwur dumadakan ilang pangkate, sing sugih bandha banjur dadi kere lan sing sekti sarta digdaya dadi lumpuh kekuwatane, mangka wong sing maune padha ngaji-aji banjur padha ngadoh, malah ora arang sing banjur api-api ora tepung sadurunge”.

        “Inggih Bapa” kula nyela rembag “mugi Bapa kepareng paring pangertosan dhumateng kula ingkang wujudipun pangaji ingkang boten semu”.

        “Wong sing mbudidaya supaya diajeni dening liyan, utawa wong sing seneng ngarep-arep pangalembana saka wong liya, kuwi cetha nek dudu wong sing aji uga kena diarani wong sing asor drajate” Bapa paring piwucal malih “jalaran ajining manungsa kuwi dumunung ana ing laku lan tumindake. Yen pakarti, laku lan tumindake becik, ora sah ndadak ngarep-arep wong-wong sing ngrasakne wohing laku lan tumindake wong mau bakal ngajeni dhewe, tur maneh olehe ngajeni iya tulus teka dhasaring ati, ora geleme ngajeni nek wong mau pamrih marang sing diajeni. Mula eling-elingen uran-uran kang sinawung ing dhandhanggula kaya iki : Utamane wong tinitah urip, den bisaa angenaki manah, marang sapadha-padhane, pepadhaning tumuwuh, angakehna penggawe becik, luwes manising basa, basukining tembung, bungaha kang amiyarsa, gegulangen ing siyang pantara ratri, ciptanen ing wardaya”.

        “Inggih Bapa” wangsulan kula “sansaya padhang raosing manah kula, kados padhanging jagad sasampunipun wanci saput lemah, kedadak kasusul jumudhuling surya ing wanci enjing. Sadaya piwucalipun Bapa badhe kula emut-emut dadosa paugeraning gesang kula”.

        “Saiki aku arep kandha” Bapa ngendika malih “babagan nggonku arep ngayahi jejibahan sing mung bisa tak lakoni dhewe iki”.

        “Inggih Bapa” kula nyuwun pirsa “manawi boten adamel bebayaning jagad Kepuh Agal, kula kepengin mangertos Bapa badhe ngayahi jejibahan menapa”.

        “Aku arep budhal menyang Kutha Gedhe Mataram” Bapa paring wangsulan “sowan marang Gusti Patih Mandaraka, jalaran jaman Gusti Tumenggung Raden Tesengkusuma rawuh menyang Kepuh Agal biyen, sawuse panjenengane pirsa kowe kuwi anakku, Raden Tesengkusuma banjur ngendika blaka yen uga ana dhawuh saka Gusti Patih, anakku ya anake Lurah Kepuh Agal sing nduweni tandha-tandha tinamtu ing ragane sing mung bisa kapirsanan dening Gusti Patih lan Raden Tesengkusuma, kakersakake dening Gusti Patih bakal digulawenthah dadia satriya ing Kutha Gedhe Mataram. Mula Gusti Tumenggung banjur dhawuh marang aku, yen anggonku aweh wulangan marang kowe wis cukup, supaya aku sowan menyang Mataram, marak ing ngarsane Gusti Patih lumantar Gusti Tumenggung Tesengkusuma, nyuwun dhawuh apa kang kudu tak tindakne magepokan karo kahananmu wektu iki. Dhawuh iki banget winadi mung Gusti Tumenggung Teseng Kusuma lan aku sing ngaweruhi lan ora kena keprungu dening sapa wae. Mula sajrone tak tinggal menyang Mataram iki, kowe sing ngati-ati lan gedhekna nggonmu prihatin, tambahana nggonmu nyaket marang Allah, raketana nggonmu srawung karo Ki Pawana lan rada sudanen nggonmu cedhak karo Danara apa dene Daka”.

        “Sedaya dhawuhipun Bapa badhe kula tindakaken kanthi sasae-saenipun” wangsulan kula, kalihan raos trenyuh sinurung atur panuwun dhateng Bapa, ingkang badhe tindak dhateng Mataram, inggih awit kasurung rasa tresnanipun dhateng kula “mugi-mugi Gusti Ingkang Maha Agung tansah paring pangayoman dhateng Bapa, temah saged manggih rahayu wiwit jengkar saking Kepuh Agal ngantos kundur malih dhateng Kepuh Agal”.

        Bapa lajeng jumeneng, tindak mlebet dhateng dalem wingking, badhe tata-tata anggenipun badhe tindakan radi tebih benjing enjing.

        Enjingipun ing wanci saput siti, kanthi nitih Si Gombak, kapal titihanipun Bapa, Bapa jengkar saking dalem Kalurahan. Katilar Bapa tindakan ingkang dereng cetha kapan kunduripun, raosing manah kula boten kanten-kantenan, susah, sedhih, keranta-ranta worsuh dados setunggal. Langkung-langkung sareng kula kemutan bilih ing griyanipun Bapa menika sampun boten wonten malih ingkang saged kula waduli menawi manah kula nuju boten sekeca. Raosing manah kula sampun kados lare ingkang lola, Bapa tindakan tebih ingkang dereng kantenan benjang menapa kunduripun, Biyung sampun seda. Ngantos radi dangu kula namung linggih kalihan ngumbar gagasan ingkang boten cetha menapa ingkang kula gagas.

        Kula lajeng emut, menawi tindakipun Bapa menika magepokan kalihan gesang kula ing tembe ngajeng. Menawi estu kula kakersakaken nyuwita ing Dalem Kepatihan, badhe kawucal dados caloning satriya, kula kedah mranata dhiri murih benjing sampun ngantos kesangeten anggenipun kidhung. Kula lajeng mlebet gothakan papan kangge nyinggahaken layang-layang kagunganipun Bapa, inggih layang-layang kina ingkang ngewrat maneka warni piwucalipun para kina. Kanthi mangsuli maos piwucal ingkang kamot ing serat-serat menika, ndadosaken manah ayem malih. Kaleresan serat ingkang kula waos serat ingkang isinipun piwucal tata caranipun srawung kalihan sesamining titahipun Gusti, srawung kalihan sesamining manungsa, kalihan kewan lan kalihan tetuwuhan ingkang wonten sakanan keringing manungsa. Pranyata kathah cak-cakan gesang ingkang kula lampahi sadangunipun menika betah dipun dandosi murih saenipun. Sampun kathah lan kulina kula tumindak degsiya dhateng kewan lan tetuwuhan, ingkang miturut serat tinggaling para kina menika menawi boten tumuli dipun tobati saged ndugekaken bilahi. Jalaran sedaya titahing Gusti menika menawi dipun pisakit, dipun aniaya lan dipun kuya-kuya ingkang nglangkungi watesing kalimrahan sanyata ageng walatipun. Sanaosa manungsa menika kawenangaken nedha kewan lan tetuwuhan nanging wewenang ingkang kaparingaken dhateng titah ingkang nami manungsa menika, anggenipun ngecakaken boten kenging sawenang-wenang. Lan taksih kathah malih piwucal-piwucal sanes ingkang sadangunipun menika kula anggep sepele nanging jebul sanget ambebayani dhateng kaslametaning manungsa.

        “Nyuwun pangapunten Gus” nuju sengsem-sengsemipun kula mbikaki serat kina, dumadakan Paman Genter nusul mlebet dhateng salebeting Gothakan kalihan wicanten “kula wau sampun dheg-dhegan, kula padosi dhateng pundi-pundi Gus Dapa boten wonten, jebul malah nembe sinau wonten mriki”.

        “Lha aku wiwit mau neng kene lho Paman” wangsulan kula kalih mesem “kok ndadak nganggo dheg-dhegan barang ki apa aku isih kaya bocah cilik, kuwatir nek olehe dolan kadohan bajur lali dalane mulih ta Paman?”.

        “Boten ngaten Gus” Paman Genter ketingalan radi kacipuhan “kula kalih mBok Jayem niku rak diparingi dhawuh dening Ki Lurah, kala dalu Ki Lurah meling dhateng kula kalih mBok Jayem, sadangunipun Ki Lurah tindak, kajawi kadhawuhan rumeksa dalem sapekaranganipun menika ugi kadhawuhan ngulat-ulati Gus Dapa, kalebet kadhawuhan atur pemut menawi wancinipun dhahar Gus Dapa dereng dhahar. Niki wau mBok Jayem criyos menawi, Gus Dapa wiwit enjing boten ketingal, ugo dereng dhahar sarapan malah wedang jahe ingkang dipun cawisaken dening mBok Jayem wiwit enjing inggih dereng ndika unjuk. mBok Jayem lajeng ngatag kula murih madosi Gus Dapa”.

        “O ngono?” kula mesem wiyar semu gumujeng alus “saiki wae tak sarapan karo ngombe wedange pisan, lha Paman Genter apa ya wis sarapan? Nek durung, saiki ayo sarapan bareng karo aku pisan”.

        “Nyuwun pangapunten Gus” Paman Genter ketingal sedhih polatanipun “sedaya kanca rewang dalem kalurahan sami, sami anggenipun dereng kolu klebetan tetedhan. Dados inggih sami kalihan Ki Lurah lan Gus Dapa ingkang wiwit kala wingi inggih dereng dhahar ta?”.

        “Bener Paman, dina wingi aku karo Bapa padha dene anggone ora kober mangan” wangsulan kula kalihan mesem, nanging salebeting manah kepengin nangis awit rumaos trenyuh ngantos samanten raos sih katresnanipun para rewang dhateng Biyung “lan ya goroh sing nganggo banget nek aku apa dene Bapa ora rumangsa sedhih ditinggal seda Biyung wingi kuwi. Lan pancen sapa wae ora luput yen banjur rumangsa sedhih merga ditinggal kanggo selawase dening wong sing ditresnani, diasihi lan dibekteni. Sing luput kuwi yen nganti awake dhewe kebacut nggone nelakake rasa sedhihe, lire nganti gawe kapitunane awake dhewe, kang mangkono mau padha karo wani karo sing nata jagad lan sing gawe urip. Wong urip kuwi mesthi bakal nemoni pati, nek wegah mati ya aja gelem diparingi urip. Saiki aku putrane Biyung ngajak ndika Paman Genter lan kabeh rewang ing dalem kalurahan iki supaya mbenerne cara ngabekti marang Biyung, sing diarani bekti kuwi ora karo sedhih sing kebacut nganti ora doyan mangan, nanging sing diarani bekti kuwi nindakne apa kang dadi piwulange Biyung sadurunge Biyung seda. Saiki tulung Paman Genter parentahna marang kabeh para rewang supaya mlumpuk, gelarna klasa neng jogan omah pawon. Aku kepengin sarapan bareng karo kabeh sing dadi rewang ana dalem kalurahan iki, saiki!”.

 

 

Ana candhake