SENDHANG MUSTIKANING WARIH 8. (004)

 

004.

        Ing dhuwuring watu gedhe sing praenane amba lan leter, wong telu, Rangga, Marga lan Sukmana padha lungguhan kasorotan sunaring rembulan tanggal kaping sewelas. Sukmana wiwit nyaritakne lelakon minangka wangsulan saka pitakone Marga mau.

        “Kala rumiyin ingkang miwiti mbabat wana kadamel padhusunan ingkang samangke nami Dhusun Pangapitan, menika tilas Prajurit saking Jipang, pandherekipun Adipati Arya Penangsang ingkang keplajar awit kasoran jurit mengsah Prajurit Pajang, ingkang dipun lurahi dening Ki Tamejana. Inggih Ki Tamejana menika ingkang salajengipun nglurahi Dhusun Pangapitan ingkang kapisan. Nanging dereng ngantos jangkep setunggal tahun dados Lurah, Ki Tamejana sampun kapundhut wangsul dening Gusti Ingkang Maha Agung. Kamangka yuswanipun Ki Tamejana nalika seda dereng kapetang sepuh, rikmanipun taksih cemeng lan saliranipun inggih taksih prakosa.

        Ki Tamejana nilar semah setunggal lan yoga setunggal ingkang nami Dasir, Inggih Dasir menika ingkang dening warga ing Pangapitan lajeng kawisuda dados lurah nggentosi palenggahanipun Ki Tamejana. Nalika samanten yuswanipun Ki Dasir nembe kalih dasa tahun. Gandheng Ki Dasir sampun dados Lurah, mila sareng anggenipun nindakaken kuwajiban ngancik kalih tahun, lajeng emah-emah. Saelah utawi Nyi Tamejana  ingkang yuswanipun inggih dereng patos sepuh lajeng emah-emah malih kalihan Ki Anggira minangka semah ingkang angka tiga. Ki Anggira menika Dhukun prewangan lan griyanipun ing Dhusun Brendhilan, saking Pangapitan watawis lampahan setunggal dinten. Nyi Tamejana utawi Saelah, ingkang sampun santun dados Nyi Anggira ugi lajeng kaboyong dhateng Brendhilan. Sawatawis griya tilaranipun Ki Tamejana dipun panggeni dening Ki Dasir ingkang sampun dados Lurah Pangapitan lan semahipun.

        Sansaya dangu anggenipun nglampahi jejibahan minangka Lurah ing Pangapitan, Ki Dasir sansaya kathah seserepanipun. Sansaya dangu kawontenanipun Dhusun Pangapitan sansaya reja, pagesanganing para warga sansaya sekeca. Pasabinan ing Pangapitan sansaya jembar, makaten ugi pategilanipun. Para warga Pangapitan ugi kathah ingkang nyambi ngingah rajakaya kados dene, Mesa, Lembu, Menda lan sapiturutipun, ugi meh saben griya sami ngingah iwen kados panunggalanipun Ayam, Bebek, Menthog lan sapiturutipun. Ugi kathah warga Pangapitan ingkang sami nglampahaken pedamelan minangka dagang lan bebakulan nyade wulu wedaling Pangapitan dhateng dhusun sanes lajeng kulakan barang-barang ingkang dipun betahaken dening warga Pangapitan saking dhusun sanes. Gampiling rembag, Dhusun Pangapitan estu satunggaling Dhusun ingkang warganipun gesang sekeca, ayem, tentrem, guyun rukun, kinayoman dening Lurah lan para pamong sanesipun. Boten wonten kabar Dhusun Pangapitan kadhatengan durjana, panunggalanipun Maling lan Kampak, awit Warga Pangapitan nggadhahi kekiyatan ingkang tansah ngayomi warganipun, inggih menika para sinoman ingkang kagulang kawruh kanuragan lan kaprajuritan.

        Kawontenan ingkang kados menika kala wau lumampah ngantos pinten-pinten tahun. Ngantos anakipun Ki Dasir ingkang namung setunggal, inggih pun Sukmana diwasa lan emah-emah. Lan watawis setunggal tahun kapengker, kawontenan Dhusun Pangapitan wiwit kisruh lan sansaya dangu sansaya kisruh.

        Dene ingkang anjalari kisruhipun Pangapitan, kawiwitan ing satunggaling dinten, wonten tamu saking Brendhilan manggihi Ki Lurah Dasir ing dalem kalurahan.

        “Nuwun sewu Ki Lurah” makaten aturipun salah satunggal saking tamu ingkang cacahipun tiga kala wau, sasampunipun dipun panggihi kanthi sae dening Ki Lurah Dasir lan dipun dangu pikajengipun “estunipun anggen kula tetiga sowan dhateng Ki Lurah menika kala wau, kajawi badhe nyuwun palilah saha pangayoman badhe ndherek pados gesang, mbara kerja ing Pangapitan mriki ugi badhe ngluri sanak, madosi balung ingkang pisah, awit miturut wartos ingkang nate kula tampi, kula tetiga menika taksih wonten sambetipun kalihan Dhusun Pangapitan menika”.

        “Lekas ndika sing kepengin nitik waris, ngluri sanak, nggoleki balung pisah kuwi, becik banget Kisanak” wangsulanipun Ki Lurah Dasir kalihan mesem “merga ambak -ambak sedulur nek kesuwen anggone ora saban sinaban, ana kalane banjur ilang, bareng wis tiba anak luwih-luwih putu, banjur padha ora tepunge nek jebul isih waris dhewe. Coba ndika kandhakne sapa asmane waris ndika sing biyen tau manggon neng Pangapitan kene, mbok menawa aku bisa melu ngrewangi nggoleki lan nggathuk - nggathukne prenahe”.

        “Matur nuwun sanget Ki Lurah” wicantenipun tiyang kala wau kalihan mesem, ketingal menawi remen manahipun “estunipun ingkang gadhah sedherek ing Pangapitan menika ingkang caket piyambak inggih adhi kula ingkang alit piyambak niku, inggih pun Palir menika. Menawi kula pun Dungkul lan adhi kula Dhangkal menika kenging kawastanan namung kadang katut kemawon”.

        “Ngono ya Kisanak Dungkul?” Ki Lurah nanggapi anggenipun wicanten Ki Dungkul “coba ndika kandhakne kepiye luwih cethane”.

        “Kula tetiga menika mila taksih sedherek tunggil Bapa nanging benten Biyung” aturipun Ki Dungkul malih “inggih menika sami-sami anakipun sawargi Ki Anggira, kula kalihan Dhangkal lahir saking Biyung Tukijem dene adhi kula Palir menika yoganipun sawargi Biyung Saelah ingkang seda kunduran nalika nglahiraken Palir menika ………..”

        “Mengko dhisik” Ki Lurah nigas aturipun Ki Dungkul “dadi ndika kabeh iki isih putrane Ki Anggira? lan Ki Palir iki putrane Biyung Saelah?”.

        “Inggih, leres makaten Ki Lurah”.

        “Yen mangkono” Ki Lurah wangsulan kalihan mesem lan ketingal menawi panggalihipun kraos bingah “ndika kabeh kuwi karo aku dudu wong liya maneh. Jalaran Ki Anggira kuwi isih kaprenah Bapakku kwalon lan Biyung Saelah kuwi biyungku dhewe, mula Ki Dungkul karo Ki Dhangkal kuwi nek karo aku isih sedulur kwalon lan Palir kuwi adhiku dhewe, adhi tunggal biyung seje bapa. Merga sawise Wongtuwaku lanang seda, Biyung banjur kapundhut garwa dening Ki Anggira. Lan sawise Biyung Saelah seda, aku wis ora tau maneh sanja menyang Brendhilan, malah aku ya ora krungu kabar yen Ki Anggira jebul uga wis seda”.  

        Tiyang tiga ingkang saking Brendhilan menika ketingal sami remen manahipun, jalaran Ki Lurah sampun ngakeni bilih tiyang tiga kala wau mila taksih sedherekipun piyambak. Malah Ki Lurah lajeng nimbali Nyai Lurah lan anakipun jaler, sami dipun tepangaken kalihan tiyang tiga kala wau.

        “Wong telu iki, jebul kabeh isih adhi-adhimu dhewe Nyai” dhawuhipun Ki Lurah dhateng semahipun “sing loro kuwi, sedulur merga isih putrane Bapakku kwalon Ki Anggira lan sing siji iki, adhiku padha-padha putrane Biyung Saelah”.

        “Inggih Kyaine” atur wangsulanipun Nyi Lurah ingkang lajeng nepangaken dhirinipun dhateng tiyang tiga kala wau “ya ditepungake wae, adhi-adhi kabeh, kaya ngene iki sing jarene isih mBokayumu, merga aku isih sisihane Kakanganmu, ya Ki Lurah Dasir”.

        “Inggih Nyi Lurah, ngaturaken genging panuwun” tiyang tiga sami wangsulan sareng lan gentosan sami nyebut naminipun piyambak-piyambak.

        “Lha nek iki ponakan ndika” Ki Lurah lajeng nepangaken Sukmana dhateng tiyang tiga kala wau “jenenge Sukmana”.

        “Paman-paman sedaya, bekti kula katur”  Sukmana nyambet pangandikanipun Ki Lurah.

        “Inggih Ngger, sampun kula tampi” wangsulanipun tiyang tiga kala wau sesarengan.

        Salajengipun anggenipun sami jejagongan inggih lajeng sansaya gayeng. Lan ing lenggah sapajagong menika ugi lajeng dipun sarujuki Ki Dungkul, Ki Dhangkal lan Ki Palir, ingkang suwaunipun badhe  mbara kerja pados berahan dhateng warga Pangapitan ingkang mbetahaken bau, lajeng dening Ki Lurah kaparingan siti garapan ingkang wiyaripun setunggal bahu kangge tiyang tiga. Sadangunipun siti garapan kala wau dereng ngedalaken asil, kangge gesang sadinten-dintenipun dipun tanggel dening kulawarganipun Ki Lurah. Ugi menawi saderengipun  tiyang tiga kala wau badhe pados pondhokan ing griyanipun warga Pangapitan, dening Ki Lurah kadhawuhan manggen ing Gandhok Wetan dalem Kalurahan ing mangkenipun manawi sampun wonten redana ingkang cekap, sedaya badhe kayasakaken griya piyambak-piyambak lan kulawarganipun saged kaboyong dhateng Pangapitan.

        “Samanten kasaenan jengandika dhateng kula tetiga, boten langkung kula namung saged ngaturaken genging panuwun Ki Lurah” aturipun Ki Dungkul dhateng Ki Lurah kalihan nyulihi rayi-rayinipun.

        “Kabeh mau minangka wujuding rasa tresnaku marang adhi-adhiku kabeh, Dhi” wangsulanipun Ki Lurah “minangka sedulur tuwa, bisaku mbantu lagi samono kuwi mau. Kuwi wae aku isih njaluk tulung marang adhi-adhiku kabeh supaya nuruti kang dadi pakonku”.

        “Ki Lurah ngersakaken dhawuh menapa?” Ki Dungkul nyuwun pirsa.

        “Pisan si Adhi kabeh bisaa srawung sing becik karo warga ing Pangapitan kene, dene sing kaping pindho si adhi aja ana sing pisan-pisan wani nindakne sing dadi pepacuhing desa kene ya iku siji ngabotohan kaping pindho dhemen mendem merga nindakne madat utawa ngombe omben sing marakake wuru”.

        “Inggih, sedaya dhawuhipun Ki Lurah badhe kula estokaken”.

 

 

ana candhake