SENDHANG MUSTIKANING WARIH 8. (008)

008.

        Ki Lurah boten tumunten nyauti aturipun Ki Palir kala wau, Ki Lurah nglenggana menawi wiwit wau Ki Palir mila gadhah lekas ingkang sae. Liripun kanthi jujur badhe ngaturaken kedadosan ingkang saestunipun, boten namung badhe pados slametipun piyambak. Pramila Ki Lurah namung kendel ngrantos sambeting atur saking sedherekipun tunggal Biyung menika. Lan sasampunipun Ki Lurah boten tumunten paring dhawuh, Ki Palur ugi lajeng nutugaken anggenipun matur :

        “Suwaunipun Kakang Dungkul lan Kakang Dhangkal ndhatengi griya kula lan ngajak ndandosi pagesangan murih langkung sae, inggih menika sarana mbara kerja dhateng Pangapitan mriki. Nalika samanten, kula boten daya-daya suka wangsulan nyarujuki, jalaran kula taksih rumaos awrat menawi nilar semah piyambakan ing Brendhilan. Lan kula kinten sanaosa mbara kerja dhateng pundi kemawon, menawi anggen kula makarya sami kalihan nalika wonten griya, inggih badhe panggah kemawon pagesangan kula. Nanging Kakang Dungkul lajeng cariyos bilih anggenipun ngajak kula mbara kerja dhateng Pangapitan menika boten namung mligi pados sandhang lan tedha, nanging ngiras ngluri waris.

        “Kowe kudu nglari warismu Dhi” makaten criyosipun Kakang Dungkul dhateng kula “mbok menawa kanthi mbara kerja ing Pangapitan kowe bakal kepethuk sedulurmu sing ana kana, jalaran Biyung Saelah kuwi biyen asale saka Pangapitan. Apa kowe ora seneng nek kowe bisa kepethuk sedulurmu lan bisa nyambung taline paseduluran?”.

        Kula mila ngrumaosi bilih sasampunipun Bapa Anggira seda, ing Brendhilan menika kula ngibarat kados tigan ingkang kacepit ing sela. Boten gadhah sanak kadang, jalaran Bapa mila boten gadhah sedherek caket ing Brendhilan mrika, jalaran Bapa menika tiyang sengkan saking tlatah Panaraga, ingkang dhusunipun pundi boten wonten ingkang nyumerepi. Benten kalihan Kakang Dungkul lan Kakang Dhangkal menapa dene mBokayu Jaminem. Biyungipun Kakang Dungkul lan Dhangkal menika Biyung Tukijem, asli saking Brendhilan. Makaten ugi Biyungipun mBokayu Jaminem ingkang nami Biyung Cikrak, ugi asli saking Brendhilan. Dados sedherek kula tiga tunggal Bapa menika taksih kathah nggadhahi waris ing Brendhilan.

        Pramila kula lajeng purun dipun ajak bidhal mbara kerja mriki menika. Nembe sareng Kakang Dungkul lan Kakang Dhangkal sapeken saderengipun bidhal pamit sambang griya menika, kula ngrumaosi menawi kula namung dipun damel gaman dening sedherek kula kalih kala wau, kangge nyaketaken kalihan Kakang Lurah saha murih Kakang Lurah pitados dhateng pangglembukipun Kakang Dungkul lan Kakang Dhangkal ingkang badhe ajak-ajak Kakang Lurah manunggal kalihan Kyai Nagalanang lumantar Kyai Gendirireng”.

        “Nanging Adhi Dungkul apa dene Adhi Dhangkal ora tau ngajak omong perkara kuwi marang aku lho Dhi?” Ki Lurah nanggapi aturipun Ki Palir “malah krungu jenenge Kyai Gendirireng lan Kyai Nagalanang barang kuwi ya lagi saka awakmu kuwi mau”.

        “Menika makaten Kakang” Ki Palir matur malih “anggenipun badhe ajak-ajak dhateng Kakang Lurah, mila dipun sangkani saking katebihan”.

        “Saka kadohan kepiye?”

        “Lha menika, ingkang ndadosaken kula ngertos, menawi namung badhe dipun dadosaken dedamel dening Kakang Dungkul lan Kakang Dhangkal…..”

        “Cethane……?”

        “Sapeken saderengipun Kakang kekalih menika pamit badhe sambang griya, kula mireng piyambak anggenipun reraosan antawisipun Kakang Dungkul lan Kakang Dhangkal. Inggih menika Kakang Dungkul ngabari Kakang Dhangkal menawi piyambakipun sampun kasil manggihi meh sedaya Pamong Desa ing Pangapitan mriki. Lan criyosipun Kakang Dungkul, sampun kathah Pamong ingkang nyarujuki menawi Dhusun Pangapitan manunggal kalihan Padhepokan Nagalanang lumantar Kyai Gendirireng, sanesipun mila dereng suka wangsulan sarujuk lan botenipun. Lajeng Kakang Dhangkal pitaken, benjing napa prayoginipun ngaturi Kakang Lurah murih kersa manunggal kalihan Paguron Nagalanang?. Wangsulanipun Kakang Dungkul, menika badhe kapasrahaken dhateng kula, nanging boten sak niki, ngentosi pitedah saking Kyai Gendirireng rumiyin, kangge njageni menawi Kakang Lurah boten kersa manunggal kalihan Paguron Nagalanang. Ngiras pantes ngrantosi kabar saking salah satunggaling Pamong ingkang criyos menawi badhe njajagi pamanggihipun Kakang Lurah ing babagan menika”.

        “Pantes….” Ki Lurah ngendikan alon, kados katujokaken dhateng sliranipun piyambak.

        “Pantes kados pundi Kakang?” Ki Palir ingkang mireng pangandikanipun Ki Lurah makaten kala wau lajeng nyuwun pirsa.

        “Watara telung dina kepungkur, Ki Jagabaya Klegung karo Ki Kamituwa Mancakan ngadhep aku ana Kalurahan kene” Ki Lurah paring wangsulan “yen tak gathukne ature Pamong loro kuwi karo apa sing wis mbok aturake iki mau sajak ana sambunge. Ki Mancakan apa dene Ki Jagabaya Klegung kandha marang aku yen wis wancine Pangapitan iki ucul saka panguwasane Mataram, wong loro kuwi uga kandha yen Pangapitan ora ngirimake bulu bekti marang Mataram saben tahune, ora bakal Mataram wani paring pidana marang aku, iki nitik karo apa sing wis ditindakne dening para Lurah ing desa-desa sakupenge Pangapitan kene, kabeh wis padha wegah kebawah dening Mataram lan nyatane ora ana balung erine. Lan saupama Mataram nekad arep midana Desa Pangapitan, jarene Ki Mancakan apa dene Ki Jagabaya Klegung, bakal ana wadya bala lelembut sing arep aweh pangayoman marang Pangapitan.”

        “Lha sambungipun wonten pundi Kakang?” Ki Palir matur nyuwun pirsa.

        “mBok menawa Pamong loro kuwi wis diglembuk dening Adhi Dungkul supaya ngojok-ojoki aku murih wani nantang marang panguwasa Mataram, sadurunge ngajak manunggal karo Paguron Nagalanang sing mbok critakne iki mau”.

        “Makaten inggih Kakang?” Ki Palir nyuwun pirsa malih “lan nuwun sewu, menapa Kakang Lurah lajeng nayogyani aturipun Ki Mancakan lan Ki Jagabaya Klegung kala wau?”.

        “He he he…..” Ki Lurah gumujeng lajeng paring wangsulan “sanadyan ora pinter, nanging aku ora nemen-nemen nggonku bodho, ora gampang kapilut tembung manis sing bisa nguwohake tangis. Pamong loro kuwi banjur tak wangsuli yen sesambungan antarane Pangapitan lan Mataram kuwi ora bakal bisa dipisahake. Wiwit sadurunge aku dadi Lurah, manunggale Pangapitan marang Mataram kuwi ora jalaran saka wedi yen kagebug ing perang, nanging kasurung rasa tresna lan minangka panuwune para cikal bakale Desa iki marang Panguwasa Mataram. Jalaran sing dadi cikal bakale Desa iki, biyen maune prajurit andhahane Tumenggung Garingging, pandhereke Gusti Pangeran Arya Penangsang ing Jipang, sing sawise Gusti Adipati Arya Penangsang gugur, Tumenggung Garingging banjur nekad arep bela pati sarana gawe kisruhe Kasultanan Pajang. Nanging bawane kalah bala, wekasan Tumenggung Garingging kepikut banjur kinunjara ing Pajang. Jaman semana sing dadi senapatining perang saka Pajang ora liya Ki Ageng Pemanahan kang uga didherekne dening putrane kang asmane Raden Sutawijaya, kang saiki jumeneng ing Mataram kanthi sebutan Kanjeng Panembahan Senapati ing Alaga. Sawise Tumenggung Garingging kapikut, prajurite banjur padha mlayu, buyar golek slamet dhewe-dhewe. Lha salah siji saka bregadaning prajurite Tumenggung Garingging, sing dilurahi Ki Tamejana olehe keplayu nganti tekan papan kene iki. Banjur padha nyopot sandhangan kaprajuritane lan wiwit mbabat alas yasa desa sing dadi Desa Pangapitan iki. Jebul lekase Ki Tamejana sakancane kuwi kadenangan dening Pandhereke Raden Sutawijaya lan diaturake marang pepundhene. Klakon Desa Pangapitan sing durung dadi lan isih wujud babadan sing durung sampurna kuwi dijegi prajurit sing dipandhegani dening Raden Sutawijaya pribadi. Nanging ora ana paprangan jalaran Ki Tamejana aweh prentah marang kanca-kancane supaya padha lungguh ndhodhok tanpa gegaman utawa babar pisan ora aweh panglawan. Wekasan dening Raden Sutawijaya, Ki Tamejana sakancane ora kaparingan pidana malah disengkuyung anggone padha arep yasa desa. Wiwit kuwi Ki Tamejana sakancane padha nyuwun didhaku dadia pandhereke Raden Sutawijaya. Raden Sutawijaya iya marengake. Mula marang Ki Kamituwa Mancakan lan Ki Jagabaya Klegung tak kandhakake, nganti pecating nyawaku, aku ora bakal nglilani Desa Pangapitan iki ucul saka panguwasa Mataram. Ki Kamituwa Mancakan lan Ki Jagabaya Klegung ya wis ora wangsulan apa-apa maneh”.

        “Inggih Kakang” Ki Palur lajeng matur “kula sakalangkung kasengsem kalihan tekad ndika menika. Menawi kaparengaken, sanaosa kula dede trahipun Ki Tamejana nanging sampun kadhaku minangka kadang dening Kakang Lurah lan sampun kalilan ndherek ngaup saha nedha wulu-wetuning Dhusun Pangapitan, kaparengna kula manunggalaken jiwa lan raga kula dhateng lekasipun Kakang Lurah menika. Benjing enjing kula badhe mapag semah kula dhateng Brendhilan, kula ajak boyong dhateng Pangapitan mriki. Manawi sawanci - wanci Kakang Dungkul utawi Kakang Dhangkal ngengken kula murih angglembuk Kakang Lurah murih kersa manunggal kalihan Paguron Nagalanang, mangka kula boten badhe bidhal malah badhe kula criyosi pisan menawi kula sampun medhot sesambetan kula kalihan Paguron Nagalanang.”

 

ana candhake