SENDHANG MUSTIKANING WARIH 8. (22)

 

022.

        Ki Lurah boten tumunten paring dhawuh dhateng Ki Bebau Peleman, Ki Bebau Peleman ugi lajeng tumungkul kalihan ing batos ngraos gumun. Boten padatanipun Ki Lurah dangu anggenipun menggalih menawi wonten andhahanipun ingkang nyuwun pitedah kados wekdal menika.

        “Ngene wae Ki Bau” wasana Ki Lurah paring dhawuh “bocah-bocah parentahen bali marang padhukuhan maneh. Nanging aja ninggal ing kaprayitnan. Padha parentahna supaya nyiyagakake panah sendaren, murih sawanci-wanci ana bebaya sing nekani ing padhukuhan Peleman, ndika bisa tumuli aweh weruh marang aku sarana panah sendaren kuwi”.

        “Inggih Ki Lurah” wangsulanipun Ki Bebau Peleman.

        “Marang awakmu ngger Sukmana” Ki Lurah nglajengaken paring dhawuh dhateng putranipun jaler “nggebala dalan sidhatan, tlitinen kahanan ing alas sak lore Pangapitan. Sing ngati-ati, nggawaa piranti sasmita sacukupe, karo nggawaa sipat kandel Desa Pangapitan Tumbak Kyai Larih”.

        “Inggih Bapa keparenga kula bidhal sak menika ugi, nyuwun tambahing pangestu” Sukmana atur wangsulan lajeng menyat nilar pendhapa.

        Sasampunipun mendhet Pusaka sipat kandel Dhusun Pangapitan ing papanipun, Sukmana lajeng bidhal dhateng wana sisih leripun dhusun. Kados ingkang kadhawuhaken Ki Lurah kala wau, Sukmana medal margi sidhatan, temah boten dangu sampun dumugi ing papan ingkang dipun tuju. Sukmana sampun apal panggenan pundi ingkang kedah dipun tliti, jalaran mila sampun asring Sukmana dipun kanthi dening Ki Lurah menawi nuju nganglang dhusun ing wanci dalu. Ki Lurah asring paring pitedah kados pundi caranipun madosi tiyang awon ingkang umpetan ing salebeting wana mriku tanpa kamangertosan dening ingkang dipun padosi.

        Dumadakan kanthi ebahing naluri, Sukmana nyiyagakaken tumbak ing tanganipun, inggih Tumbak Kyai Larih, sipat kandel Dhusun Pangapitan. Awit nembe kemawon Sukmana mireng suwanten panggeroning sima ingkang nembe pados tedha. Nanging boten dangu Sukmana malah lajeng mesem piyambak, miturut petanganing nalaripun, katitik saking suwantenipun sima ingkang pados tedha kala wau  papanipun tebih saking papan menika. Menapa malih wiwit wau suwantening buron wana ingkang padatan nyuwanten ing wanci dalu, kados dene suwantenipun peksi truwok lan sribombok ingkang sesahutan, kaselingan suwanten kluruking ayam wana, inggih boten wonten ewah-ewahan awit suwantening sima ingkang nggero kala wau. Menawi sima ingkang nggero kala wau caket saking mriku, tartamtu suwanten sato sanesipun boten badhe kapireng jalaran sami ajrih.

        Dunadakan gagasanipun Sukmana mrambat radi tebih malih, Inggih kanthi nitik suwanten-suwantening sato kala wau, ugi nedahaken bilih tiyang-tiyang ingkang kala wau dipun cariyosaken dening Ki Bebau Peleman lan Ki Kebayan Kuncen, sampun boten wonten mriku. Awit sato-sato menika anggenipun ajrih dhateng tiang kathah nglangkungi ajrihipun dhateng sima lan sato galak sanesipun. Sukmana lajeng mlampah malih, nitik papan sanesipun, kanthi boten nyuda ing kaprayitnan.

        Sukmana mandheg. Panggraitanipun suka penget, bilih wonten mripat ingkang ngulati piyambakipun, namung kemawon panggraitanipun boten dumugi saged mangertosi ing pundi papanipun tiyang ingkang tansah ngengen lampahipun menika. Pramila Sukmana inggih lajeng sansaya ngetog pamirengipun saha nglandhepaken panyawangipun ing petenging dalu ingkang namung kepajaran dening rembulan tanggal kaping kalih dasa menika. Saestu boten dangu, tanpa suwanten menapa-menapa dumadakan saking waliking grumbul ketingal wewayanganing tiyang ingkang mlumpat angadhang lampahipun Sukmana. Tiyang menika cetha menawi dede tiyang limrah, nanging tiyang ingkang nggadhahi ngelmu kanuragan ingkang inggil, ketitik babar pisan boten kepireng suwantenipun nalika sukunipun tumapak ing siti. Miturut panyawangipun Sukmana, tiyang menika watawis saumuran kalihan piyambakipun. Samanten ugi ngengingi pawakanipun. Boten nyepeng dedamel menapa-menapa, namung ing lempengipun ketingal menawi nyengkelit dhuwung.

        “Landhep panggraita ndika Kisanak” tiyang kala wau wicanten dhateng Sukmana, lirih nanging cetha “aja kaget, aku ora duwe sedya ala marang ndika”

        “Aku ngerti kanthi kadigdayan kang dhuwur, ndika wiwit mau tansah angon lakuku” wangsulanipun Sukmana kanthi suwanten ingkang ugi cetha, tumbak Kyai Larih ingkang kala wau dipun cepeng ugi lajeng dipun wrangkakaken ing lempengipun malih, ngimbangi tiyang ingkang ngajak wicanten ingkang ugi boten nyepeng dedamel “ndika iku sapa lan ngemu karep apa dene tansah memanuki lakuku?”.

        “He he he” tiyang kala wau gumujeng lajeng suka wangsulan “aku iki mung wong sing lagi lelungan, merga kawengen banjur leren ing alas kene. Nuwun sewu, apa ndika kancane bregada prajurit sing ora nganggo busana kaprajuritan mau Kisanak? Merga tak ulati ndika kaya lagi nggoleki kanca ndika sing wis rada sawantara ninggalne papan kene. Mung yen ndika ora kabotan, aku kepengin ngerti ndika sakanca mau arep tindak menyang ngendi?”.

        “Prajurit?” Sukmana pitaken mawi suwanten api-api boten mangertosi ingkang dipun kajengaken tiyang kala wau “Prajurit saka ngendi Kisanak? Aku ora ngerti sing ndika karepne”.

        “Lha nek dudu kancane prajurit-prajurit mau, ndika kuwi sapa lan ya gene wayah wengi teka blusukan neng alas kene?” tiyang kala wau pitaken mawi suwanten nedahaken menawi nggadhahi raos sujana dhateng Sukmana.  

        “Kudune sing takon ngono kuwi aku Kisanak” wangsulanipun Sukmana “nanging lagi wae tak takoni ndika kuwi sapa, ndika ora bares anggone wangsulan. Nadyanta mangkono, aku ora kabotan blaka marang ndika Kisanak. Jenengku Sukmana, omahku ing Desa Pangapitan kidul kuwi. Aku blusukan ing alas kene iki aran wis lumrah, merga sanadyan alas kene iki kagungan Dalem Kanjeng Panembahan Senapati Ing Alaga kang Jumeneng ing Mataram, nanging alas iki dudu alas tutupan. Malah warga desa sakiwa tengene alas kene dening Kanjeng Sinuhun dikeparengake luru kabutuhaning uripe ing alas kene waton gelem melu njaga kalestarening alas. Saiki genti aku kandha marang ndika, yen nyata ndika kuwi mung wong lelungan lumrah, yen merga kawengen kudune ndika bisa leren ing Desa sing ora adoh karo alas kene, kajaba yen ndika lagi nglakokne dom sumuruping banyu ing desa sacedhake alas iki. Mula murih padhanging lelakon, saiki uga tak jaluk ndika gelem bareng salakuku ngadhep ing ngarsaning Ki Lurah Pangapitan murih ora ana rasa sujana marang ndika yen ndika kuwi mata-pitaning mungsuh sing arep gawe kisruhe Desa Pangapitan”.

        “Matur nuwun Ki Sukmana” tiyang kala wau suka wangsulan sareh “lan nyuwun pangapura dene aku mau durung nepungake jenengku, aku Dhedhali omahku adoh ing sacakete Mataram kana, aku iki pangumbara sing mung kepengin ngubengi saindenging Tanah Jawa, aku wis kulina turu saenggon-enggon sok ing gisiking kali, sok ing plogroking uwit, merga aku ora seneng dadi gawene liyan. Mula wengi iki aku ya ora nginep ing Desa Pangapitan papan ndika kuwi, merga kanggoku luwih kepenak yen aku turu ing plogroking wit sing ana alas kene. Dadi aja ndadekne penggalih ndika nek aku kapeksa ora gelem ndherekne ndika kasowanake ing ngrasane Ki Lurah Pangapitan, jalaran aku ora ana sambunge apa-apa karo Desa Pangapitan, ora midak bumi sing dadi wewengkone Ki Lurah Pangapitan dadi aku babar pisan ora gawe rugine Desa apa dene Lurah lan kawula ing Pangapitan. Yen ana sing nyujanani aku minangka mata pitaning mungsuh sing arep nindalne laku dom sumuruping banyu ing Desa Pangapitan kuwi sujana sing ngayawara awit ora ana bukti sing kena dienggo wewaton”.

        Kraos benter manahipun Sukmana mireng wangsulanipun tiyang ingkang ngaken nami Dhedhali ingkang makaten menika. Nanging taksih dipun ampet, mila lajeng wicanten mawi suwanten ingkang alus nanging ngemu suraos ingkang atos :

        “Ki Dhedhali kudune ngerti ya gene aku nduweni rasa sujana marang ndika, merga iki mau ana ing Pangapitan wis ana kedadeyan sing meh wae gawe tiwase salah sijining Pamong ing Desa Pangapitan sing jalarane merga anane wong-wong sing disujanani ngambah ing pinggire alas kene iki. Sarta aku mung ngajak ndika kanthi becik, murih ora ana kleru pangira marang ndika, mung kuwi wae. Nanging yen ndika ora gelem nuruti panjalukku, ateges ndika njaluk supaya aku meksa ndika ngadhep Ki Lurah nganggo cara sing mbok menawa kena diarani nganggo cara sing kasar”.

        Mireng tembung pungkasan saking Sukmana ingkang makaten menika, lumantar soroting rembulan ingkang remeng-remeng, ketingal tiyang ingkang nami Dhedhali menika mesem. Nanging boten tumunten suka wangsulan. Ingkang makaten menika, ndadosaken Sukmana sansaya benter manahipun.

 

ana candhake.