SENDHANG MUSTIKANING WARIH 8. (23)

 

023.

        Sukmana tumunten nata manahipun lan siyaga badhe ngrangsang Dhedhali ingkang dipun anggep sampun ngremehaken piyambakipun. Sukmana ugi lajeng nggadhahi pandakwa menawi Dhedhali menika salah satunggal utawi malah kapetang pangarsanipun tiyang-tiyang ingkang kala wau dipun cariyosaken dening Ki Bebau Peleman lan Ki Kebayan Kuncen. Inggih awit sampun mangertos menawi Dhedhali menika nggadhahi ngelmu kanuragan ingkang inggil, Sukmana ugi boten wantun ngremehaken. Ngelmi-ngelmi kanuraganipun sampun dipun tata lan dipun siyagakaken murih mangke saged ngendharat Dhedhali lan kabekta ing ngarsanipun Ki Lurah Pangapitan.

        “Mengko dhisik Ki Sukmana, aja kesusu ngajak kerengan, mundhak ora becik kedadeyane” dumadakan kados mangertos ingkang dipun manah dening Sukmana, Dhedhali lajeng wicanten kanthi suwanten sareh “anane aku ora gelem ndherek ndika sowan ing ngarsane Ki Lurah Pangapitan, iki ora jalaran aku ngremehake panjenengane lan ora ngajeni panemu ndika, nanging merga aku duwe pawadan sing ora kena dak kandhakne marang ndika lan marang sapa wae. Mau ndika kandha yen ing Pangapitan ana Pamong Desa Pangapitan sing meh wae tumekeng tiwas sing  jalarane merga anane wong-wong sing disujanani ngambah ing pinggire alas kene. Tak aturi ya Ki Sukmana, sing ndika sujanani kuwi aku ngerti ya kuwi wong-wong sing tak kandhakne prajurit tanpa busana kaprajuritan mau. Lan aku uga weruh yen wong-wong mau babar pisan ora tumindak apa-apa, lire padha karo aku, mung liwat ing sajabane desa Pangapitan lan saiki mesthine wis adoh saka kene, miturut saka pangrunguku, wong-wong mau arep menyang Padhepokan Nagalanang saprelu nampa ngelmu kasekten lan parentah saka Ki Nagalanang, nanging embuh tenane. Dadi kedadean sing disandhang dening salah sijining Pamong Desa Pangapitan sing ndika kandhakne mau, ora merga saka tumindake wong-wong mau. Malah aku duwe pangira yen tenane ing desa Pangapitan wis ana wong sing nedya gawe cilakane Pamong mau, utawa malah nedya gawe kisruhing desa. Kuwi sing prelu ndika pikirake, aja malah ngurusi sing ana sajabaning desa lan mung wewaton pangira-ngira sing durung karuwan benere….”

        “Cukup Ki Dhedhali” kalihan suwanten santak Sukmana medhot wicantenipun Dhedhali “aku ora butuh pitutur saka ndika, sing mbok menawa salah siji saka wong sing ndika kandhakne jare Prajurit sing tanpa busana kaprajiritan mau, sing baku saiki ndika gelem apa ora tak sowanake ing ngarsane Ki Lurah Pangapitan?”.

        “Woooo, eman banget nek ana wong kok dhemen ngrodhapeksa wong liya lan ora gelem ngrungokne utawa nglimbang pituturing liyan” Dhedhali grenengan kados katujokaken dhateng awakipun piyambak.

        “Ora sah kakehan gunem sing tanpa guna Ki Dhedhali” Kalihan nata kuda-kudanipun Sukmana nyentak Dhedhali “ndika gelem apa ora? He?”.

        “Yen aku ora gelem ndika arep apa?” Dhedhali wangsulan kalihan mesem sajak ngece.

        “Wessss!” tanpa mawi gineman, Sukmana nrajang mawi sukunipun kanan ngarah dhateng lambungipun Dhedhali.

        Nanging jebul Dhedhali langkung prayitna, kanthi gampil panrajangipun Sukmana saged dipun endhani. Malah lajeng tanganipun Dhedhali gentos ngrangsang badhe mupuh praupanipun Sukmana. Mesthi kemawon Sukmana boten badhe lila menawi praupanipun ngantos ketiban kepelanipun Dhedhali, pramila sanadyan kanthi gedandaban Sukmana mbudidaya ngendhani kanthi ndhawahaken badanipun mangering lajeng nggulung ing siti ngantos watawis gangsal jangkah nebihi Dhedhali.

        “Hm….” Kalihan tangi ngadeg Sukmana nggereng lajeng nata kuda-kuda nedya nerjang malih.

        “Wis ta Ki Sukmana, ora sah ndika tutugne kekarepan ndika nggawa aku ing ngarsane Ki Lurah Pangapitan, aku ora arep gawe kapitunane Desa lan kawula ing Pangapitan” kalihan suanten ingkang sajak ayem Dhedhali wicanten “malah tumuli ndika bali wae, matur marang Ki Lurah yen ing Pangapitan wis ana wong sing nedya gawe kisruh, kanthi diwiwiti saka anggone arep gawe cilakane salah sijining Pamong kaya sing ndika kandhakne mau…..”.

        “Aja kakehan wuwus Ki Dhedhali” wangsulanipun Sukmana sereng, kalihan nyaketi papanipun Dhedhali “ayo yen nyata ndika wong prewira, adhepana Sukmana kaya lumrahe wong lanang.”

        “Wong lanang kuwi sing dawa nalare Ki Sukmana” Dhedhali wicanten mangsuli wicantenipun Sukmana, “dudu rambute lan uga dudu nepsune, aku ngajak ndika nggunakne nalar ora mamerne kaluwihan kanuragan…..”

        Sukmana sampun boten sabar malih, sukunipun dipun ginakaken kangge ndugang Dhedhali. Dhedhali boten kober endha, lajeng sukunipun ditekuk dipun rengkepi tangan kalih, padugangipun Sukmana dipun tangkis. Estunipun Sukmana sampun nginten menawi Dhedhali badhe nangkis duganganipun, pramila anggenipun ndugang Sukmana ngginakaken tenaga ingkang kebak, ing pamrih sanadyan Dhedhali saged nangkis, tan wurunga badhe kontal mundur utawi badhe rebah ing siti. Nanging kanyatanipun boten kados ingkang dipun gagas dening Sukmana. Nalika dhumawahing sukunipun Sukmana ketadhahan dhengkulipun Dhedhali lan kekiyatan kalih tempuk, Sukmana kontal mundur ngantos gangsal jangkah dhawah klumah ing siti, sukunipun tengen wiwit dlamakan ngantos pupu kraos gringgingen, kados-kados boten saged dipun ebahaken malih. Tujunipun Sukmana tumunten enget menapa ingkang kedah dipun tindakaken menawi ketanggor lelampahan ingkang kados makaten menika. Kanthi manunggalaken raosipun, nata medal lan mlebeting napasipun, lajeng ngetog kekiyataning hawa murninipun, sakala Sukmana saged tangi ngadeg malih.

        Ingkang mampir ing panyawangipun Sukmana riyin piyambak, inggih menika Dhedhali ingkang taksih ngadeg ing papanipun sekawit, kalihan mesam-mesem ngulati mobah mosiking Sukmana tanpa wicanten menapa-menapa. Sukmana ngrumaosi bilih mengsah ingkang dipun adhepi menika sakalangkung sekti mandraguna. Nanging salebeting manahipun Sukmana nglenggana dhateng kuwajibanipun, badhea kados menapa kedah saged ngrangket Dhedhali lan nyowanaken ing ngarsanipun Ki Lurah. Tuwuh ing salebeting manah badhe asung sasmita mawi piranti ingkang kala wau dipun beta saking griya, kangge ngabari tiyang sepuhipun menawi piyambakipun kepanggih bebaya. Nanging dipun petang-petang lekas makaten menika mbetahaken wekdal ingkang radi panjang, Sukmana kuwatos menawi ngantos duginipun pitulungan saking Ki Lurah kasep, Dhedhali sampun nilaraken papan mriku malah saged ugi piyambakipun sampun pejah langkung rumiyin saderengipun pitulungan dumugi.

        Dumadakan Sukmana mesem salebeting manah, emut menawi kala wau mbekta sipat kandeling Dhusun Pangapitan ingkang wujud Tumbak Kyai Larih. Kamangka ujaring para sepuh kalebet dhawuhipun Ki Lurah Pangapitan, sok sintena tiyang badhe sektia kados menapa menawi gadhah lekas ingkang boten sae dhateng Dhusun Pangapitan boten badhe kiyat nadhahi Kyai Larih sanaosa namung kenging landheyanipun. Awit Tumbak Kyai Larih menika peparingipun Raden Sutawijaya dhumateng Ki Tamejana nalika Ki Tamejana babat wana yasa dhusun Pangapitan jaman semanten, dene landheyaning tumbak menika kadamel saking galihing kajeng Kukun peparingipun Ki Jurumartani ingkang sepuhipun jumeneng Pepatih Mataram kanthi asma Patih Mandaraka.

        Kalih majeng sajangkah Sukmana lajeng ngliga Tumbak Kyai Larih badhe kangge ngadhepi Dhedhali, ingkang nyata sekti mandraguna.

        “Aja kesusu bungah Ki Dhedhali” wuwusipun Sukmana kalihan siyaga pasang kuda-kuda “ayo yen nyata wong prawira, ungalna dhadhamu, kuwat nadhahi tumbak sing ana tanganku iki tak sembah ider-ideran”.

        “nDika aja sembrana  Ki Sukmana” Dhedhali ketingal kaget nalika sumerep Sukmana sampun nyepengi tumbak lan badhe katamakaken dhateng piyambakipun “sing ndika cekel kuwi tumbal pusaka, aku ngerti yen kuwi Tumbak Kyai Larih. Pusaka sing banget mbebayani tumrap sapa wae sing wani nganggo dolanan, kurang-kurang bejane sanadyan tumbak kuwi saiki ana tangan ndika, malah bisa gawe cilaka ndika dhewe.”

        “Mulane Ki Dhedhali” wangsulanipun Sukmana kalihan gumujeng ngece “nek ndika wedi ngadhepi tumbak sing ana tanganku iki, becik nek saiki ndika manut aku, ayo tak tutne sowan ing ngarsane Ki Lurah Pangapitan.”

        “Kaya sing tak kandhakne neng ngarep mau Ki Sukmana” wangsulanipun Dhedhali “ing wektu iki, aku ora bisa sowan Ki Lurah Pangapitan, sanadyanta ndika peksa nganggo tumbak pusaka kuwi, ora bakal aku gelem nuruti sing ndika karepake. Anggonku elik-elik mau, merga aku ngeman marang ndika, nanging nek ndika nekad, ya mangsa bodhowa yen ana apa-apane ndika dhewe sing bakal nanggung.”

        Dipun wangsuli makaten menika kala wau, Sukmana boten ngrewes, lajeng majeng lan wiwit namakaken tumbak Kyai Larih dhateng Dhedhali. Nanging Dhedhali pranyata kesit solahipun. Kados kitiran anggenipun Sukmana nyolahaken tumbak, ewa samanten Dhedhali tansah saged ngendhani lan taksih kober namakaken pupuhan utawi dugangan dhateng Sukmana, sanaosa dhumawahing pupuhan lan dugangan menika boten mbebayani tumrap kawilujenganipun Sukmana. Sukmana piyambak ugi rumaos jegeg, dene mengsahipun boten saged tumunten dipun kawonaken sanaosa mengsah kala wau miris kalihan pusakanipun.

 

 

ana candhake.