SENDHANG MUSTIKANING WARIH 8. (24)

 

024.

        Sansaya dangu tenaganipun Sukmana kraos sansaya susut, sawatawis mengsahipun panggah dereng saged dipun telukaken. Nanging Sukmana boten nglokro malah anggenipun nerjang dipun cepetaken, boten metang kados menapa mengke kedadosanipun. Lekas kepengin saged ngrangket Dhedhali kanthi kawontenan gesang murih saged dipun peksa nyariyosaken sinten piyambakipun sarta menapa tujuwanipun, sampun kasupekaken. Ing manahipun Sukmana namung wonten setunggal pepenginan, inggih menika tumuli saged ngawonaken mengsahipun.

        “Wis meh rahina, Ki Sukmana” dumadakan kalihan perang tandhing Dhedhali wicanten sora.

        “Yen wis rahina banjur arep apa Ki Dhedhali?” wangsulanipun Sukmana “apa ndika kuwatir yen nganti anggon ndika sesinglon kawiyak merga padhange rahina he?”.

        “Bener pambadhemu Ki Sukmana” Dhedhali wangsulan kalihan gumujeng “nanging kuwi ora pati baku, sing luwih tak kuwatirake yen nganti Ki Lurah Pangapitan dadi bingung merga nguwatirake ndika sing ora bali-bali, olehe ndika tekan kene iki mau rak merga diutus Ki Lurah ngulat-ulati wong-wong sing arep menyang Padhepokan Nagalanang mau ta?”

        “Kleru Ki Dhedhali” panyautipun Sukmana “anggonku tekan kene iki mau merga mung arep nyowanake ndika ing ngarsane Ki Lurah, merga aku ngerti nek ndika jebul tetuwanggane wong-wong sing tak sujanani arep nyebar kisruh ing Desa Pangapitan. Gandheng ndika milih tak sowanake kanthi wujud bandan, kapeksa aku nggunakne Tumbak Kyai Larih iki, mula aja dadi ati ndika yen mbok menawa kapeksa aku gawe tatu ing raga ndika”.

        “Sansaya nglantur rembug ndika Ki Sukmana” dumadakan suwantenipun Dhedhali kapireng dados sereng “satemene aku ora mentala lan ora tega, nanging gandheng ndika ora kena tak tuturi kanthi becik, saiki rasakna!”.

        Benten kalihan wau-wau, saben-saben campuh, ajeg ingkang miwiti mesthi Sukmana rumiyin, dumadakan Dhedhali mencolot majeng ngrangsang Sukmana. Sukmana sakalangkung kaget, nanging sampun kasep. Duganganipun Dhedhali boten kober dipun endhani menapa dene dipun tangkis mawi tumbakipun, temah Sukmana kontal mundur dhawah ing siti. Lan saderengipun saged tangi malih, Dhedhali sampun nututi. Boten saged dipun ulati, inggih labet saking kebatipun ebah, ngertos-ngertos tumbak Kyai Larih sampun ngalih ing tanganipun Dhedhali.

        Boten kados nalika kacepeng dening Sukmana, ing tanganipun Dhedhali, Kyai Larih ketingal murup kados dene latunipun obor. Jantungipun Sukmana kraos kados mandheg dadakan, rumaos badhe dumugining pejah ing tanganing mengsah kanthi lantaran ketaman Sipat kandeling Dhusun Pangapitan. Nanging kedadosan makaten menika boten dangu, jalaran dumadakan  panyawangipun Sukmana dados klemun-klemun lan sansaya peteng, Sukmana boten saged ningali menapa-menapa. Sirahipun kraos ngelu ingkang boten kanten-kantenan, wekasan Sukmana lajeng boten emut menapa-menapa malih.

        Ngantos sapinten anggenipun boten emut, Sukmana boten mangertos. Malah nalika wiwitan emut malih, kalihan tinengeran kanthi ngraosaken keju ing sukunipun, Sukmana nginten manawi sampun salin alam. Inggih menika alaming tiyang ingkang sampun pejah. Salebeting manah Sukmana nyuwun pangapunten dhateng Ki Lurah miwah Dhusun Pangapitan awit boten saged ngrampungi karya, nyowanaken tiyang ingkang dipun sujanani badhe damel kisruhing dhusun, ing ngarsanipun Ki Lurah. Malah piyambakipun dumugining pejah. Sukmana ugi nyenyuwun dhumateng Gusti, mugi Sipat Kandel Dhusun Pangapitan, inggih Tumbak Kyai Larih, ingkang kala wau dipun rebat dening mengsah boten ndadosaken Dhusun Pangapitan sansaya kisruh. Inggih labet saking susahing manahipun kasarengan rumaos sampun boten saged tumindak menapa-menapa malih, boten kraos luh bening wiwit medal saking mripatipun Sukmana.

        Alon-alon Sukmana ngebahaken tangan badhe ngusapi eluhipun. Nanging dumadakan manahipun Sukmana nggragab, nalika piyambakipun melek, mripatipun sumerep menawi piyambakipun dipun lurupi jarit ingkang resik, lan rikala Sukmana nglirik nganan ngering, piyambakipun nggagas kados sampun apal sanget kalihan papanipun menika, ingkang cetha sampun boten ing papan nalika piyambakipun rebah kenging duganganipun Dhedhali kala wau. Inggih, Sukmana emut bilih papan menika mila senthong panggenanipun tilem saben dintenipun.

        Lon-lonan Sukmana lajeng tangi, mapan linggih ing dipan. Manahipun taksih nggagas lan nggadhahi panginten bilih ing alaming tiyang pejah menika sami kalihan ing alam nalika gesangipun.

        “Sampun wungu ta Kakang?” dumadakan semahipun Sukmana ingkang nami Sumi, njudhul saking korining senthong mrepegi papanipun “welingipun Bapa kala wau, sasampunipun Kakang Sukmana wungu, kadhawuhan ngunjuk toya ingkang wonten bathok klapa menika. Mangga Kakang, kula aturi ngunjuk”.

        Boten semaur menapa-menapa, Sukmana tumunten nampeni Bathok Klapa Gadhing ingkang kaukir kados cangkir isi toya wening ingkang wonten sekaripun.

        “Saiki Bapa ana ing ngendi?” sasampunipun nginum toya ing bathok klapa kala wau, Sukmana taken dhateng semahipun.

        “Kala wau Bapa lan Paman Palir sakenjing inggih nenggani ndika ing senthong mriki Kakang” wangsulanipun Sumi “samangke Bapa wonten pendhapa manggihi tamu, Paman Dungkul lan Paman Dhangkal kalihan rencang-rencangipun. Menawi Paman Palir dening Bapa kadhawuhan lenggah ing pringgitan, boten kaparengaken ngetingal saking Paman Dungkul lan Paman Dhangkal, duka kula kok boten mangertos ingkang dipun kersakaken Bapa makaten menika menapa?”.

        “Hm….. dadi saiki iki aku isih urip lan mapan ing omah kene ya?” kados katujokaken dhateng awakipun piyambak Sukmana grenengan.

        “nDika niku pripun ta Kakang?” Sumi pitaken kalihan suwanten ingkang nedahaken menawi nembe anyel “menapa ndika wau nyepena aeng? Kala dalu menika sinten ingkang nyukani ndika Ketela Gendruwo bakar? Kok ngantos ndika wuru? Mlebet dhateng senthong kemawon ndadak dipun dhabyang-dhabyang dening Bapa lan Paman Palir? Malah sakniki tangklet apa isih urip barang?”

        Sukmana boten wangsulan, nanging malah mesem piyambak. Sanaosa dereng mangertos menapa ingkang sampun kedadosan temah piyambakipun dipun tilemaken ing senthongipun piyambak, nanging Sukmana sampun nicil ayem, pranyata piyambakipun dereng pejah.

        “Ya uwis yen ngono” kalihan suwanten ingkang sareh Sukmana wicanten “aku tak ngancani Paman Palir ing Pringgitan wae.”

        “Sampun ical saestu puyenge? Mbok damel leren rumiyin?” Sumi ngemutaken sisihanipun.

        “Wis, aku wis waras tenan kok” wangsulanipun Sukmana kalihan mesem lajeng mandhap saking dhipan, nilar semahipun ingkang lajeng nata patilemanipun.

        Nalika dumugi ing Pringgitan, Sukmana sumerep Ki Palir nembe ngadeg ing sangajengipun Kere ingkang dados aling-aling korinipun Pringgitan tumuju pendhapa. Ketingalipun Ki Palir nembe nginceng sesawangan ingkang wonten ing Pendhapa, menapa ingkang nembe dipun waspadakaken Ki Palir, Sukmana boten mangertos. Nanging Sukmana mangertos menawi Ki Palir sakalangkung migatosaken ingkang nembe dipun sawang, ketitik Ki Palir ngantos boten sumerep lan boten mireng nalika Sukmana lumampah nyaketi panggenanipun.

        “Ehm.. ehm…” Sukmana dhehem alon suka sasmita dhateng Ki Palir menawi piyambakipun ngadeg ing wingkingipun.

        “Elho… Angger Sukmana?” semu kaget Ki Palir noleh lan wicanten “sampun wungu ngger?”.

        “Sampun Paman” wangsulanipun Sukmana kalihan mesem, lajeng pitaken “Paman Palir nembe mirsani menapa kok ketingal wigatos sanget?”.

        “Anu, ningali anggenipun Keng Bapa nguntabaken wangsulipun Kakang Dungkul lan Kakang Dhangkal saha rencang-rencangipun, kok ngantos dumugi regol ngajeng” wangsulanipun Ki Palir “sokur ta Ngger, menawi ndika sampun wungu kanthi kawontenan ingkang boten kirang setunggal menapa. Kala wau, manah kula kados telas-telasa nalika kula kalihan Keng Bapa nyumerepi kunduripun Angger Sukmana saking nindakaken dhawuhipun keng Bapa, dugi-dugi lajeng dhawah kantaka ing pendhapa. Estunipun menapa ingkang sampun kalampahan ta Ngger?”.

        “Nuwun sewu Paman” Sukmana ingkang dereng mangertos kalihan ingkang dipun criyosaken Ki Palir, boten mangsuli pitakenipun Ki Palir malah lajeng gentos pitaken “rikala kula wangsul kala wau kula mbeta Kyai Larih menapa boten?”.

        “Inggih Ngger” Ki Palir suka wangsulan “mila Angger Sukmana ngginakaken Tumbak Kyai Larih minangka teteken, lan sasampunipun dumugi pendhapa ndika dhawah kantaka , Tumbak Kyai Larih inggih lajeng uwal saking astanipun Angger Sukmana, samangke Tumbak Pusaka menika sampun dipun rawati dening Keng Bapa, wonten menapa ta Ngger?”.

        Sukmana boten tumunten suka wangsulan dhateng Ki Palir, namung salebeting manahipun rumaos sansaya ayem. Jalaran wiwit kedadosan Tumbak Kyai Larih saged dipun rebat dening Dhedhali ngantos piyambakipun tangi saking anggenipun tilem kala wau, ingkang sakalangkung dipun sumelangaken inggih Pusaka Sipat Kandel Dhusun Pangapitan menika.

        Sukmana lajeng mapan linggih ing tikar ingkang dipun gelar ing Pringgitan menika, ing pangangkah badhe nyariyosaken lelampahan kala dalu dhateng Ki Palir, Ki Palir ugi lajeng nututi linggih. Nanging dumadakan saking Pendhapa Ki Lurah Pangapitan miyak kere lajeng mlebet dhateng Pringgitan.

        “Kowe wis tangi Sukmana?” kalihan suwanten ingkang nedahaken menawi kejot penggalihipun Ki Lurah ndangu putranipun jaler.

 

 

ana candhake