SENDHANG MUSTIKANING WARIH 8. (26)

 

026.

        Ki Lurah Pangapitan njejegaken anggenipun lenggah sila, Sukmana lan Ki Palir dipun pirsani genti-gentos. Sasampunipun kendel sakedhap lajeng ngendika :

        “Kaya sing tak critakne nalika kowe lan Pamanmu Palir lagi teka saka mapag bibimu wingi. Pamanmu Dungkul lan Dhangkal nemoni aku neng pendhapa Kalurahan karo nganthi wong papat sing durung tau tak tepungi sadurunge. Wingi kuwi, Adhi Dungkul lan Adhi Dhangkal mung ngabarake yen wis bali menyang Pangapitan maneh sawise nyambangi omahe sing ana Brendhilan, wong loro kuwi uga kober nyuwun pangapura merga anggone teka ing Pangapitan maneh rada kasep, jalaran kapeksa leren ing Brendhilan rada suwe amarga sisihane Adhi Dhangkal jarene rada ora pati kepenak awake, dadi olehe bali mrene ngenteni warase sisihane Adhi Dhangkal.

        Adhi Dungkul uga takon, Pamanmu Palir menyang ngendi? jalaran nalika Pamanmu loro kuwi teka omah, padha meruhi omahe Pamanmu Palir suwung. Banjur tak warah menawa Pamanmu Palir lagi wae budhal menyang Brendhilan mapag bibimu arep diajak boyong menyang Pangapitan kene. Krungu wangsulanku mangkono kuwi, pamanmu sakloron katon rada kaget semu gumun. Nanging uga ora guneman apa-apa. Semono uga nalika tak kandhani yen mbok menawa rong dina utawa telung dina maneh paman lan bibimu lagi tekan ing Pangapitan maneh. Dadi mesthine Pamanmu Dungkul lan Pamanmu Dhangkal nganti dina iki durung ngerti nek Pamanmu Palir lan Bibimu Tandur wis ana omah kene, mula mau nalika aku nemoni Pamanmu sakloron, Pamanmu Palir mung tak kongkon melu ngrungokne saka Pringgitan kene, jalaran nitik saka lelakon sing dialami dening Bibimu Tandur, ana perkara sing ora beres antarane Pamanmu Palir karo sedulure loro kuwi.

        Kajaba saka kuwi, Pamanmu sakloron uga nepungake kanca-kancane sing diajak mrene. Kabeh ana papat, sing tuwa dhewe jenenge Ki Batasigar, banjur Ki Kecrukabang, Ki Tempuyung lan Ki Klabangbiru. Kabeh mau jarene isih sedulur tunggal sapaguron karo Paman-pamanmu. Dene tekane kene nyuwun palilah jarene arep melu mbara kerja bareng karo Pamanmu sakloron lan bakal manggon ing omahe Pamanmu sakloron”.

        “Lajeng Bapa inggih ngeparengaken panyuwunipun Paman Dungkul lan Paman Dhangkal saha rencang-rencangipun kala wau?” Sumana nyela atur, nyuwun pirsa dhateng tiyang sepuhipun.

        “Wangsulanku ya kaya lumrahe nek ana wong njabane Pangapitan  sing nembung arep golek sandhang pangan kanthi bener ngana kae. Ya kuwi, kabeh titahing Allah wenang luru sandhang pangan ing Pangapitan kene, waton ora gawe kapitunane warga Pangapitan lan kudu manut marang paugeran kang ana ing Pangapitan” Ki Lurah paring wangsulan, lan nutugaken anggenipun ngendika “wong-wong mau iya padha nyaguhi, malah semu pamer merga wong-wong mau siswa Paguron kang gedhe, yen nganti tumindak sing ora bener ing desane wong tan wurunga bakal ngucemake luhuring pagurone. Nanging iki mau, Pamanmu sakloron lan kanca-kancane mrene maneh lan sing dirembug wis beda karo wingi kae.”

        “Benten kados pundi Bapa?” Sukmana matur nyuwun pirsa.

        “Iki mau, wong tuwa sing ngaku jeneng Ki Batasigar wiwit dodolan umuk, kaya sing dikandhakne Pamanmu Palir mau, ya iku crita sing ngayawara” Ki Lurah paring wangsulan.

        “Ngayawara kados pundi Bapa?” Sukmana matur kalihan mesem.

        Ki Lurah ugi mesem lajeng ngendika malih :

        “Ki Batasigar nyritakne jangkane Tanah Jawa wiwit dumadine nganti tumeka pungkasane kapundhut bali dening Jawata lan kapapanake ing alam sonyaluri,  crita iki banget ngawure, nganti ora tinemu ing nalar babar pisan. Dheweke kandha yen biyen Tanah Jawa iki manggon ing Alam gaib kang uga sinebut Alam Sonyaluri, papane para lelembut sing dadi reh-rehane Sang Hyang Bathara Wisnu. Banjur salah siji saka putrane Bathara Wisnu sing asmane Raden Wijaya kepengin jumeneng Nata mrentah para manungsa, mangka Sang Hyang Wisnu banjur maringake Tanah Jawa iki marang Raden Wijaya supaya dadi negarane, dene kawulane kacipta saka para lelembut sing banjur pinuja dadi manungsa, sarta Tanah Jawa dadi wujud alam kang nyata, lan wiwit kuwi Tanah Jawa diarani Negara Majapahit. Iki cetha nek ngawur lan cetha nek ngayawara sarta ora tinemu ing nalar.”

        “Lha Bapa menapa boten paring dhawuh dhateng Ki Batasigar menawi cariyosipun kala wau boten leres?” Sukmana nyuwun pirsa malih.

        “Maune arep tak wangsuli mangkono kuwi” Ki Lurah paring wangsulan “nanging bareng Ki Batasigar tak takoni, crita kuwi kapethik saka layang apa lan sing yasa sapa, Ki Batasigar wangsukan yen dheweke kuwi ora ngerti aksara lan ora bisa maca, lan Jangka kuwi jarene ditampa saka gurune sing selawase ora tau dora. Aku banjur murungake nggonku arep aweh weruh marang Ki Batasigar yen critane kuwi ora bener. Jalaran, wong kaya ngono kuwi rumangsa luwih ngerti lan rumangsa sing bener mung dheweke dhewe, dadi ora ana gunane rebut bener karo wong kang mangkono kuwi”.

        “Mila leres makaten Bapa” Sukmana atur wangsulan lan kalajengaken nyuwun pirsa malih, awit Sukmana mangertos menawi ingkang dipun dhawuhaken Ki Lurah menika nembe perangan pucukipun “salajengipun kados pundi Bapa?”.

        “Sabanjure Ki Batasigar nyaritakne nek Negara Majapahit nate kaparentah Ratu lima cacahe, ya kuwi Prabu Brawijaya kapisan nganti Raden Damarwulan kang jejuluk Prabu Brawijaya Kalima. Iki cetha nek Ki Batasigar luwih ngawur maneh, jalaran miturut layang sing tau diwaca dening Sawargi mBah Buyutmu, lan aku uga melu ngrungokne, sing tau jumeneng Nata ing Majapahit kuwi ana telulas, lan ora kabeh ngagem asma Brawijaya. Lan Raden Damarwulan sing dicritakne banjur jumeneng Nata, kuwi tenane mung dedongengan wae, ya kuwi dongeng yasane Kanjeng Susuhunan ing Giri Prapen. Tekan kene iki, aku durung ngerti mengku karep apa Ki Batasigar nyritakne sing diarani jangka kuwi marang aku” Ki Lurah kendel sakedhap anggenipun ngendika.

        Sukmana tanggap lajeng menyat mendhet Kendhi kaselehaken ing ngarsanipun Ki Lurah Pangapitan. Ki Lurah inggih lajeng ngunjuk toya kendhi kala wau.

        “Aku lagi ngerti karepe Ki Batasigar bareng wonge nyritakne nek Raden Patah kuwi putrane Raden Damarwulan ya Kanjeng Sinuhun Brawijaya Pamungkas” sasampunipun ngunjuk Ki Lurah nglajengaken anggenipun ngendika “lan Raden Patah kuwi putra sing wani mbalela marang Bapa lan klakon mbedhah Majapahit, banjur nggenteni jumeneng Nata ing Demak Bintara. Kamangka cetha bedhahe Majapahit nganti ilang kuwi kelakon jaman sing jumeneng ing Demak Bintara Kanjeng Sultan Trenggana. Nanging merga wegah bebantahan, aku ora guneman apa-apa marang Ki Batasigar. Sabanjure Ki Batasigar kandha nek madege Kraton Demak nganti tumekan Mataram saiki iki, wis gawe gerahing penggalihe Sang Hyang Wisnu. Mula Sang Hyang Wisnu banjur ngutus salah sijining Dewa sing dadi siswane, sing jaman Tanah Jawa isih mapan ing Sonyaluri siswane Sang Hyang Wisnu kuwi kapatah dadi Lurahe Tanah Jawa, wujude Ula Naga, supaya ngrebut panguwasa saka trahe Raden Patah lan mbalekne marang Trah Brawijaya maneh. Ya Ula Naga kuwi sing saiki dadi gurune Ki Batasigar, Pamanmu Dungkul lan Pamanmu Dhangkal. Dene Ki Kecrukabang, Ki Tempuyung lan Ki Klabangbiru, kuwi kaprenah muride Ki Batasigar.”

        “Nuwun sewu Bapa” Sukmana nyela atur nyuwun pirsa “menapa ingkang dipun kajengaken Ki Batasigar Dewa ingkang wujud Sawer Naga siswanipun Sang Hyang Wisnu menika ingkang samangke nami Ki Nagalanang menika?”.

        “Bener Sukmana” dhawuh wangsulanipun Ki Lurah “lan Ki Nagalanang sing wujud manungsa sing saiki dadi Pangarsane Padhepokan Nagalanang kae, kae siswane Bathara Nagalanang sing wujud Ula Naga sing wis bisa manunggalake jiwa lan ragane karo Gurune, Dadi ora ana bedane antarane Nagalanang sing wujud Ula Naga lan Naga Lanang sing wujud manungsa. Mung sing dadi gumune atiku, ana crita sing ngayawara kaya mangkono kuwi, lha kok Pamanmu Dungkul lan Pamanmu Dhangkal percaya banget, malah wani ngajak aku supaya melu nyengkuyung karepe Ki Batasigar sing ngajak supaya Pangapitan gelem manunggal karo Padhepokan Nagalanang sing arep mbalela marang Mataram lan nggiri-giri apa sing bakal dumadi yen nganti aku ora gelem nuruti pangajake.”

        “Nggiri-giri kados pundi Bapa? Menapa Paman Dungkul lan Paman Dhangkal saha Ki Batasigar lan murid-muridipun badhe ngrebat Dhusun Pangapitan?” Sukmana matur nyuwun pirsa kalihan suwanten ingkang nedahaken bentering manahipun.

        “Ora, Sukmana” dhawuh wangsulanipun Ki Lurah sareh.

        “Lajeng kados pundi?” Sukmana matur malih.

 

ana candhake