SENDHANG MUSTIKANING WARIH 8. (28)

 028.

        Anggenipun mesem Ki Lurah makaten menika jalaran Ki Lurah uninga menawi aturipun Ki Palir makaten kala wau nedahaken menawi Ki Palir nggadhahi pamanggih menawi pangajakipun Ki Batasigar saha Ki Dungkul lan Ki Dhangkal menika kedahipun dipun tampik ngaten kemawon. Jalaran sampun cetha menawi menika pangajak ingkang badhe njlomprongaken Ki Lurah lan Dhusun Pangapitan ing margi ingkang sasar. Nanging Ki Lurah ugi kagungan pawadan anggenipun paring wangsulan dhateng Ki Dungkul lan rencang-rencangipun makaten menika. Boten amargi Ki Lurah kagungan raos pitados sanaosa namung sakedhik dhateng cariyosipun Ki Batasigar lan rencang-rencangipun, nanging awit Ki Lurah kemutan dhateng aturipun Ki Bebau Peleman lan Ki Kebayan Kuncen kala wingi sonten.

        “Ngene ya Dhi” Ki Lurah lajeng paring dhawuh dhateng Ki Palir “satemene saben selapan dina sepisan, ya kuwi pendhak malem Akad Legi, aku mesthi nglumpukne para Bebau, para pamong lan para sapukawating desa sarta para sesepuh lan mancakaki, saprelu tak ajak ngrembug kahanan lan ruwet rentenging desa, apa lan endi sing kudu ditandangi lan kepiye carane nandangi. Lha, limang dina maneh rak ngepasi dina Setu Kliwon malem Akad Legi? Ya ing kono mengko apa pangajake Adhi Dungkul lan kanca-kancane arep tak kabarake marang Para Bebau, Para Pamong lan Para Sapukawating Desa sarta Para Sesepuh lan Mancakaki. Lan kuwi ya mung satleraman wae, lan tak dhisiki klawan ngelingake kalungguhane Desa Pangapitan iki wiwit madege nganti saiki minangka peranganing Negara Mataram kang mangayom marang Kanjeng Panembahan Senapati”.

        “mBok menawi ingkang dipun kersakaken Paman Palir kala wau makaten lho Bapa” Sukmana ndherek matur udhu pamanggih “kenging menapa kala wau Bapa boten paring wangsulan dhateng Paman Dungkul menawi badhea kados menapa Pangapitan panggah badhe setya dhateng Gusti Panembahan Senapati?”.

        “Pancen kudune wangsulanku mau mangkono kuwi Sukmana lan Adhi Palir” Ki Lurah paring wangsulan “nanging aku kelingan karo kabar sing digawa dening Ki Bebau Peleman lan Bayan Kuncen wingi sore kae, ya kuwi anane wong-wong sikep gegaman jangkep, sing ana ing alas salore Pangapitan. Kamangka ing sajroning atiku, aku duwe pandakwa yen wong-wong kuwi kanca-kancane Dungkul, iki tak gandhengne karo sing dialami dening Ki Jagabaya Munggur sing meh wae dadi kurban lan tumekaning tiwas, tujune isih bisa dislametake dening Adhi Palir. Bares wae, aku durung ngerti sepira kekuwatane wong-wong sing ana alas sak lore desa kuwi, apa maneh Sukmana sing tak prentah supaya nitik kahanan durung bisa ditakoni merga tekane omah wae sajroning kahanan kaya wong lagi mendem Ketela Gendruwo. Mula aku banjur nggagas, yen nganti pangajake Batasigar lan Dungkul sakancane tak tampik ngono wae, aku kuwatir Batasigar lan Dungkul banjur nyeluk wong-wong sing ana alas lor desa kuwi diajak njarah rayah lan gawe kisruhing desa. Sanadyan mesthi wae para Bebau lan Para Sapukawating Desa ora bakal mung meneng wae, nanging yen kedadean ana perang, aku nggagas akeh tunane tinimbang bathine. Mula aku butuh wektu, kanggo mikir apa sing kudu ditindakne warga Pangapitan yen klakon ana perang antarane Pangapitan mungsuh wong-wonge Dungkul sakancane. Lan aku duwe pangira, perang iki bakal klakon temenan, merga nglengkara aku manut lan nuruti pangajake Batasigar sing mesthine olehe tekan kene merga dikongkon dening Gurune sing jeneng Kyai Nagalanang kuwi. Dadi sepisan maneh, anggonku aweh wangsulan marang Batasigar mangkono kuwi mau, merga awake dhewe butuh wektu kanggo niti kahanan sarta nyusun kekuwatan kanggo ngadhepi mungsuh sing luwih dhisik siyaga kuwi.”

        “Inggih Kakang” Ki Palir ingkang matur rumiyin “kula nglenggana menawi pangertosan kula tebih ing sangandhap jengandika. Boten langkung kula nyuwun pangaksami”

        “Awakmu ora luput Adhi” dhawuh wangsulanipun Ki Lurah kalihan mesem “jalaran si Adhi durung kulina momong wong sadesa, suwe-suwe yen kowe kerep tak ajak melu ngrembug bab ruwet rentenging kahananing desa, mbok menawa bakal saya jembar mekaring nalarmu lan bisa uga ngluwihi aku.”

        “Nyuwun pangapunten Bapa” Sukmana matur malih “kados ingkang sampun kula aturaken kala wau, bilih nurut kabar ingkang kadhawuhaken dhateng kula dening Ki Lurah Dhedhali kala dalu, tiyang-tiyang ingkang sikep dedamel ing wana ler dhusun menika, sakniki sampun tebih saking saking Pangapitanm dados boten badhe gampil dipun celuk dening Paman Dungkul sakancanipun kangge meksa Bapa murih nggega pangajakipun Ki Batasigar menika kala wau”.

        “Bener Sukmana” Ki Lurah ngendika sareh “kajaba olehku ngerti yen wong-wong sing neng alas lor desa kuwi wis adoh saka Pangapitan, sawuse Batasigar lan Pamanmu Dungkul sakancane lunga saka Pendhapa mau, kowe ya kudu eling marang dhawuh liya saka Senapati Arya Sandi marang kowe lan uga marang aku kaya kang wis kacethakne ing rontal sing mbok gawa. Ya kuwi awake dhewe kudu nambahi pangati-ati lan ora kena nyuda kaprayitnaning batin, jalaran cetha yen ing Pangapitan kene lagi ana mungsuh sing nindakne laku dom sumuruping banyu”

        “Lha menika ingkang badhe kula suwunaken pirsa Kakang” Ki Palir nyauti pangandikanipun Ki Lurah.

        “Ing bab sing endi Dhi?” Ki Lurah mundhut pirsa.

        “Tiyang nglampahaken dom sumuruping banyu menika adhakanipun sarwa wadi, sarwa ngatos-atos lan boten ngetingalaken padamelanipun dhateng sok sintena kemawon. Nanging kenging menapa Kakang Dungkul kok sembrana lampahipun? Dereng-dereng sampun damel dhadhakan gendra kanthi badhe damel cilakanipun Ki Jagabaya?. Menika menapa awit saking bodhonipun Kakang Dungkul menapa awit saking menapa Kakang? Lan kenging menapa ingkang badhe dipun arah cilakanipun kok Ki Jagabaya Munggur, dede sanesipun?” Ki Palir ngaturaken ingkang dados pitakenipun.

        “Pitakone si Adhi iki angel diwangsuli” Ki Lurah paring wangsulan “mung siji sing mesthi dene liyane mung dhapur pangira-ngira. Lire mangkene, sing cetha kuwi merga saka adilie sing Maha Kawasa. Wangsulan liyane, mbok menawa sing dadi mata-pitaning mungsuh ing Pangapitan kene kuwi dudu utawa ana sak liyane Adhi Dungkul lan kanca-kancane mau. mBok menawa wae, sadurunge kedadeyan wingi kae, Ki Jagabaya Munggur tau kepethuk lan sapajagong karo Adhi Dungkul, wekasan Adhi Dungkul duwe panemu yen Ki Jagabaya Munggur becik yen digawe cilaka dhisik dhewe awit mbebayani tumrap Adhi Dungkul lan kanca-kancane.”

        Ki Lurah lajeng paring dhawuh dhateng Sukmana :

        “Murih cethane, coba Ki Jagabaya sing saiki lagi umpetan neng Gandhok sing tau dienggoni Pamanmu Dungkul timbalana mrene, Sukmana”.

        “Inggih Bapa” wangsulanipun Sukmana kalihan ngadeg lajeng menyat badhe madosi Ki Jagabaya Munggur.

        Boten dangu Ki Jagabaya sampun dumugi ing Pringgitan dipun etutaken dening Sukmana.

        “Piye kahanan ndika Ki Jagabaya?” pandangunipun Ki Lurah sasampunipun Ki Jagabaya Munggur mapan linggih ing sisihipun Ki Palir.

        “Awit saking pangestunipun Ki Lurah saha pandonganipun sedherek-sedherek sedaya, kula ngraosaken sampun saras saestu Ki Lurah” atur wangsulanipun Ki Jagabaya .

        “Iya nanging, tak jaluk Ki Jagabaya aja bali menyang imah dhisik, panggah manggona ing Gandhok kae nganti kahanan pulih” Ki Lurah paring dhawuh malih.

        “Inggih Ki Lurah, boten langkung inggih ngestokaken dhawuh” atur wangsulanipun Ki Jagabaya .

        “Iki ngene Ki Jagabaya” dhawuh pangandikanipun Ki Lurah salajengipun “nek nitik bukti dom cem-ceman sing dening Adhi Palir diwetokake saka tatu ndika, mesthine ndika wis ngerti sapa sing wis tumindak wentala gawe cilaka ndika kuwi ta?”

        “Inggih Ki Lurah”

        “Saiki aku arep takon” Ki Lurah laheng ngendika malih, “jalaran iki mau Adhi Palir lan Sukmana uga aku dhewe lagi ngrembug bab iki. Ya gene kok nganti Adhiku Dungkul mentala arep gawe cilaka ndika iki? Lan anehe anggone tumindak kanthi dhedhemitan ora wani adu arep, nanging sarana nglimpe. Malah Adhi Dungkul wis api-api aweh tamba barang marang ndika. Apa sasuwene iki Ki Jagabaya tau sapajagong karo Adhi Dungkul lan mbok menawa kanthi ora sengaja ndika wis gawe serike Adhi Dungkul?”

        “Kula mila nate kepanggih kalihan Ki Dungkul lan Ki Dhangkal Ki Lurah” Ki Jagabaya atur wangsulan “inggih menika nalika dalunipun Ki Dungkul lan Ki Dhangkal badhe bidhal sambang semahipun dhateng Brendhilan tigang peken kapengker. Nalika samanten anggen kula jagongan kalihan Ki Dungkul lan Ki Dhangkal mila radi dangu, nanging saemut kula, kula boten paben kalihan tiyang kalih menika”.

 

ana candhake