SENDHANG MUSTIKANING WARIH 8. (29)

029.

        Sasampunipun atur wangsulan kados makaten kala wau, Ki Jagabaya Munggur lajeng wongsal-wangsul njengkerutaken bathuk, ketingalipun nembe ngemut-emut prakawis ingkang mbok menawi sampun supe. Ki Lurah lan Ki Palir ugi Sukmana ugi sami kendel, tiyang tiga menika kados sami ingkang dipun gagas, inggih menapa ingkang sampun ndadosaken jalaran Ki Jagabaya dipun arah cilakanipun dening Ki Dungkul. Ngantos radi sawatawis dangu, kawontenan ing Pendhapa sepen, boten kepireng suwantenipun tiyang ingkang wicanten. Malah suwantenipun napas ingkang boten kendel tansah medal lan mlebet ugi boten kapireng.

        “Jangkeping cariyos anggen kula linggih sapajagong kalihan Ki Dungkul lan Ki Dhangkal menika rak makaten ta Ki Lurah” sareng sampun radi dangu kawontenan sepen,  Ki Jagabaya wicanten matur malih dhateng Ki Lurah.

        “Iya piye Ki Jagabaya? Coba ndika critakne!” dhawuh wangsulanipun Ki Lurah.

        “Nalika samanten” Ki Jagabaya miwiti anggenipun cariyos “kula nembe kemawon nganglang dhusun, nalika lampah kula dimugi pategilan antawisipun Dhukuh Peleman kalihan Dhukuh Ngreca, kula sumerep regemengipun tiyang cacah kalih ingkang nembe linggih ing salah satunggaling galengan boten tebih kalihan margi. Saking papan ingkang kaotipun watawis gangsal welas jangkah, sanaosa kawontenan nembe terang lan sunaring rembulan ugi anyoroti, nanging kula boten sumerep kanthi cetha sinten tiyang kalih menika. Pramila kalihan ngatos-atos, tiyang kalih kala wau lajeng kula caketi.

        “He sapa kowe? Ana apa nyedhaki papanku jagongan?” jebul tiyang kalih ingkang nembe linggih ing galeng pategilan menika ugi boten mangertos menawi ingkang nyaketi menika kula, mila lajeng pitaken kanthi suwanten ingkang ngemu raos sujana.

        “Nyuwun pangapunten, kula Jagabaya Munggur, Ki Dungkul” atur wangsulan kula awit kula apal kalihan suwanten ingkang nakeni kula kala wau cetha menawi suwantenipun Ki Dungkul. Lan kula inggih sansaya nyaket lajeng tumut linggih ing galengan, Pedhang ingkang kala wau sampun kula liga, kula wrangkakaken malih.

        “Oalah, Ki Jagabaya ta?” Ki Dungkul lajeng wicanten kalihan suwanten mandhap “saking tindak pundi ta Ki Jagabaya, niki wau?"

        “Nglampahi kuwajiban Ki, nganglang dhusun kados padatan menawi wanci dalu” wangsulan kula ingkang kula lajengaken mawi pitakenan “lha kok njanur gunung, kadhingaren, Ki Dungkul lan Ki Dhangkal wonten mriki?”

        “Anu, Ki Jagabaya” ingkang wangsulan gentos Ki Dhangkal “niki wau kula kekalih rak saking Kalurahan? Atur uninga dhateng Ki Lurah, menawi benjing enjing menika kula lan Kakang Dungkul badhe dhateng Brendhilan watawis sapeken, anceranipun nyambangi tiyang estri, Ki Jagabaya.”

        “Oh, ndika kekalih saking Dalem kalurahan?” wangsulan kula malih, namung salebeting manah ngraosaken aneh. Saking Kalurahan kok dumugi mriki, kamangka pategilan menika arahipun benten kalihan arah saking kalurahan dhateng griyanipun Ki Dungkul menapa dene Ki Dhangkal.

        “Inggih Ki Jagabaya” wangsulanipun Ki Dhangkal ingkang lajeng wicanten  “ngepasi mandhap saking Pendhapa Kalurahan lan badhe wangsul kala wau, Kakang Dungkul kok sumerep rembulan ingkang sakalangkung padhang nyebar kaendahan dhateng ingkang dipun sunari, lajeng  Kakang Dungkul ngajak kula, mlampah-mlampah ngresepi asrining Pangapitan ing wanci dalu. Wasana ngantos dumugi mriki menika.”

        “O, cethanipun makaten?” kula nyauti wicantenipun Ki Dhangkal kalihan gumujeng renyah “lha upami kula ngertos menawi ndika kekalih wau badhe tindak-tindak ngubengi dhusun, jathukna kula wau rak mampir Kalurahan? Dados saged ndherekaken ndika kekalih ngiras nganglang?”

        “Inggih Ki Jagabaya” Ki Dungkul gentos ingkang wicanten ugi kalihan gumujeng alon “jathukna rak inggih langkung gayeng, inggih sanes wekdal kemawon kula tak ndherek Ki Jagabaya nganglang, nanging nggih niku, menawi kawontenan nuju terang lan wancinipun padhang rembulan”

        “Inggih Ki Dungkul, kula remen sanget menawi ndika kersa ngancani kula ngayahi jejibahan minangka Jagabayaning Dhusun” wangsulan kula.

        “Nuwun sewu Ki Jagabaya” Ki Dungkul wicanten malih “sak plokipun kula manggen ing Pangapitan menika, saben dalu Ki Jagabaya boten ngetang jawah menapa terang, peteng menapa padhang, sangertos kula kok ajeg boten kendhat tansah nganglang dhusun ta? Makaten ugi cakruk-cakruk parondhan saben dalu ugi tansah kebak kalihan warga ingkang nglampahi kuwajiban rondha lan ugi ajeg saben wanci sampun lingsir dalu sami mubeng kalihan kothekan nggigahi warga supados nglilir. Sepisan malih nuwun sewu, menapa ing Pangapitan mriki taksih sok wonten tiyang awon ingkang nglampahaken tindak durjana juti?”

        “Menika makaten Ki Dungkul” kula atur wangsulan kalihan mesem “mila nalika kula sagah kapiji dados salah satunggaling Jagabaya ing Pangapitan menika, kuwajiban kula inggih sami kalihan Jagabaya-jagabaya sanesipun, inggih menika salah setunggalipun inggih nganglang lan ngubengi dhusun menika, namung wekdalipun benten antawisipun Jagabaya setunggal lan setunggalipun. Makaten ugi kalihan warga dhusun ingkang sami rondha ing saben dalu, wiwit jaman siyen rondha ing cakruk-cakruk parondhan ingkang saben padhukuhan cacahipun langkung saking sedasa panggenan, menika sampun dados pakulinan. Estunipun ing Pangapitan menika boten wonten warga ingkang purun tumindak awon, kados dene maling utawi mendhet gadhahanipun tiyang sanes tanpa palilah. Saemut kula, wiwit kula sepisanan dipun piji dados Jagabaya menika, ngantos sapriki mrangguli ing Pangapitan menika wonten durjana nembe kaping pisan. Menika kemawon, ingkang dados durjana ugi sanes warga ing Pangapitan, nanging tiyang njawi rangkah ingkang adol kuwanen kadosipun ndadar ngelmi saking paguronipun…..”

        “Tiyang pundi menika Ki Jagabaya?” Ki Dungkul nyelani rembag “lan kala menapa kedadosanipun?”.

        “Tiyang pundi menika kirang cetha, awit saged dipun beta mlajar rencangipun, dipun colong saking pakunjaran, saderengipun kober dipun takeni sasampunipun kula remuk bebalunging sukunipun” wangsulan kula “dene kedadosanipun watawis kalih tahun kapengker.”

        “Dipun beta mlajar? kados pundi menika cariyosipun Ki Jagabaya?” Ki Dhangkal pitaken dhateng kula.

        “Nalika samanten mBah Karsagudel ingkang griyanipun Peleman, menika gadhah ingon-ingon rakajaya ingkang radi kathah, ingkang wujud lembu wonten kalih dasa, mahesanipun pitulikur,mila ngantos mBah Karsa dipun sebat Karsa Gudel, menawi mendanipun sampun boten saged kawilang malih. Rajakayanipun mBah Karsa menika, menawi siang dipun ngen ing wana, menawi dalu dipun lebetaken ing kandhang sacaketing griyanipun, murih boten dipun ganggu dening sima utawi buron wana sanesipun.

Inggih nalika kewan-kewan menika nuju ing salebeting kandhang, dipun purugi dening durjana, saben dalu dipun colong setunggal ngantos tigang dalu. Sareng kadenangan, durjana ingkang nyolong lembu menika wantun nglawan. Sanaosa malingipun namung tiyang kalih nanging pangen saha rewangipun mBah Karsa ingkang cacah gangsal boten saged mimpang. Malah salah satunggal saking rewangipun mBah Karsa, ingkang nami Kemis ngantos ceklek tanganipun. Pramila mBah Karsa lajeng wadul dhateng kula.

Kalampahan dalu candhakipun, maling kalih kala wau lajeng kula dhedhepi, kula nganthi sinoman ing Peleman sacekapipun. Saestu, maling ingkang setunggal boten ngantos sapanginang sampun pasrah bongkokan dhateng para sinoman. Lha, ingkang setunggal malih, ingkang wantun nyebat naminipun, inggih menika Kawuk, pranyata nggadhahi kalangkungan ing ulah kanuragan, kapeksa ingkang majeng kula piyambak. Piyambakipun mbeta klewang lan kula mbeta teken Liraning jambe. Wekasan maling kala wau saged kula lumpuhaken ngantos boten emut, awit suku kalih-kalihipun kenging kula babat garesipun mawi Lira dados lan pepesipun. Maling kalih kala wau lajeng kula kengken nglebetaken dhateng lumbung suwung minangka pakunjaran, angkah kula enjingipun nembe kula beta ing ngarsanipun Ki Lurah saprelu dipun adili. Jebul, enjingipun nalika lumbung suwung dipun bikak, Kawuk kalih kancanipun sampun boten wonten. Kula lan tiyang-tiyang sami nginten menawi Kawuk dipun beta mlajar kancanipun wau. Lha sakbakdanipun lelampahan menika, ing Pangapitan wangsul boten nate wonten maling malih dumugi sapriki.”

“Waa jebul Ki Jagabaya menika saestu sekti mandraguna” Wicantenipun Ki Dhangkal sasampunipun rampung anggen kula criyos.

“Estunipun inggih boten Ki Dhangkal” wangsulan kula “namung kemawon anggen kula saged kapiji dados Jagabayaning Dhusun menika salah satunggal awit miturut pambijinipun Ki Lurah lan  para Pamong sanesipun, kula nggadhahi sakedhik kalangkungan tinimbang kanca sanesipun”.

Sasampunipun rampung anggen kula cariyos, Ki Dungkul lan Ki Dhangkal pamitan badhe wangsul. Kula inggih lajeng nglajengaken anggen kula nganglang Dhusun” Ki Jagabaya mungkasi anggenipun matur dhateng Ki Lurah.

Ki Lurah Pangapitan boten tumunten paring pangandika, Sukmana ugi namung kendel ngrantos dhawuh.

“Samangke sampun wonten titikan ingkang sakalangkung cetha Kakang”  dumadakan Ki Palir matur dhateng Ki Lurah “anggenipun Kakang Dungkul mentala ngarah cilakanipun Ki Jagabaya menika jalaran Kakang Dungkul taksih ngigit-igit kalihan tiyang ingkang damel pepesing sukunipun kadang sapaguronipun ingkang nami Kawuk”.

“Ngono ya Dhi?” Ki Lurah sajak ngungun kalihan aturipun Ki Palir “genahe piye Dhi?”.

 

ana candhake