SENDHANG MUSTIKA WARIH II (49)

 49.

Kamangka satemene Rangga ngerti yen Luwukabang sasuwene iki tansah nyinaoni obahe sarta niti ing ngendi papan karingkihane. Rangga uga sengaja pasang pancingan supaya kaya-kaya ana ing sela-selaning solahe ana bolongan karingkihan sing mbebayani.  Dadi cethane, polah apus-apuse Rangga  wis kasil ndadekne Luwukabang mlebu wuwu pancingan.

Lan mesthi wae Luwukabang ora ngerti yen Rangga sing sasuwene mlaku pitung jurus, mung endha tanpa nganakne panangkis, luwih-luwih males, kuwi mung kanggo nuwuhake pangira ing pikirane Luwukabang yen Rangga pancen kacipuhan ngadhepi jurus-juruse Luwukabang.

Mula nalika bola-bali Rangga mbukak karingkihane kanggo diserang, Luwukabang kepancing kepengin enggal ngrampungi bocah nom sing dianggep durung duwe pengalaman perang tandhing mungsuh wong sing nduweni kanuragan sakdhuwure.

"Iki margane patimu Rangga" Luwukabang mbengok banter, bebarengan karo munjerake kekuwatan ing sikil  sing sumiyut ngarah lambunge Rangga sing katon benggang ucul saka pangreksane tangan lan sikil. Luwukabang yakin yen panyadhuke ora bisa diendhani dening Rangga. Samono uga Tamparangin sing tansah nyemak anggone Luwukabang lan Rangga adu kasudiran.

"Woluuuu" panyaute Rangga karo ngetung wis oleh pirang jurus anggone perang tandhing. Nalika semana mbarengi Rangga weruh yen Luwukabang wis mlebu pancingan. Kanthi obah sing angel dicritakne,  ngerti-ngerti sikut kanane Rangga wis  nunjem neng garese mungsuh, lan sadurunge Luwukabang bisa sambat, pucuk sikile sing maune arep kanggo ngrampungi Rangga kuwi, saiki digoceki kenceng ngangggo tangan loro dening mungsuhe. Rangga sing dhasare duwe watak rada mentalan kuwi, kanthi kekuwatan lahiriyahe mluntir sikil sing digujeri. Ana suwara kemerutuk, Luwukabang mbengok banter, merga ngrasakne saking larane. Sepisan maneh dening Rangga sikil sing wis dipluntir nganti ucul engsel-engsele kuwi disendhalne, Luwukabang tiba mengarep, nanging  sadurunge mengkurep nyang lemah, tumibane dhadha isih ditampani karo dhengkulane Rangga. Lan nalika awake ngambah lemah, Luwukabang wis ora kuwat sambat.  Semaput ngurepi lemah, tutuke ngutahne getih seger.

"Tulung openana dhisik sedulurmu kuwi Ki Tamparangin" aloke  Rangga sawuse sauntara Luwukabang ngglethak "sajake isih bisa dislametne kok, tegese isih adoh karo tandha-tandha pesating nyawa".

Tamparangin mencolot, ndheprok neng sandhinge Luwukabang. Luwukabang sing mengkurep kuwi dilumahake. Kolore dikendhoni.

"Rangga" Tamparangin ngucap "minangka seksine Kakang Luwukabang, aku nekseni kowe sing menang".

"Pancen kanyatane ngono Tamparangin" wangsulane Rangga "banjur karepmu piye?". 

"Padha karo Kakangku, tak tantang kowe ijen padha ijen" saurane Tamparangin banter 

"Dadi kowe ya kepengin kaya sedulurmu?" Rangga takon karo gumuyu .

"Keparat tak tantang kowe, ayo unusen gegamanmu" wangsulane Tamparangin karo ngliga goloke sing ketok mawa pamor mencorong asulak ijo "bisa mbalekne Kyai Upasnaga, tak dadekne sesembahanku selawase urip kowe".

"Bagus" tumanggape Rangga karo nyandhak pring kuning sing disengkelit neng lempenge "ayo maju kene, tak ladeni sagendhingmu".

Ana Candhake.

SENDHANG MUSTIKA WARIH II (48)

 48.

Weruh wong-wong padha mlumpuk ngepung papan kuwi, Kyai Saepullah nicil ayem. Yen sida dianakne perang tandhing antarane Rangga karo Luwukabang, muga-muga ora sida klakon perang brubuh antarane wong-wonge Gambangkawat sing dipandhegani Klabangireng, sing wonge saiki isih tanpa daya ngrasakne larane balung sikil sing pepes, lumawan santri-santri sing nindakne laku tobat. Kanthi mangkono ora bakal kakehan kurban. Nanging isih ana siji sing bisa ndadekne gendra, yaiku Tamparangin. Mula Kyai Saepullah ya ngarep-arep muga-muga mengko Tamparangin bisa mlebu pancingan, gelema dijak tandhing ijen padha ijen.

Nalika Kyai Saepullah lagi nata angen-angene, Luwukabang sing wis ora sabar, nggetak Rangga kanthi suwara galak :

"Rangga, mumpung durung kebacut, nek kowe wedi, isih ana pangapura kanggo kowe. Cepet sujud neng ngarepku lan ngakoni bodho lan kumalungkungmu, mangka sayembara perang iki bisa tak wurungake".

"Piye nek diwalik Luwukabang?" Rangga wangsulan kanthi pitakonan "aku ya bisa wae ngapura kowe, nek kowe ngaku wis ngapusi aku karo Kyaiku, kanthi ngaku-aku gegaman Mataram, he?".

"Ora kena dieman tenan" Luwukabang nyuwara karo nata awak arep ngrangsang "etungen kanthi bener, nganti sepuluh jurus isih bisa ngadeg, tak guroni kuwandhamu".

"Siji........!" Rangga mangsuli karo wiwit ngetung.

Luwukabang sansaya muntab, Rangga sing wis wiwit ngetung, nanging babar pisan ora ketok wis tata-tata kuwi dianggep nyepelekne. Ora sranta Luwukabang nggunakne sikile arep dienggo ngajar lambunge Rangga. Najan ketoke ora siaga, nanging Rangga luwih prayitna, sadurunge sikile Luwukabang ngenani lambunge, tangane Rangga luwih dhisik bisa nangkeb sikile mungsuh. Pucuk sikil digujer kenceng banjur dibalangne mengiwa. Luwukabang munting, meh wae tiba krungkeb, nanging isih bisa nggunakne cukating sikil kiwa sing mancal lemah banter. Najan ngonowa kapeksa Luwukabang mbaleni nata kekuwatan awake sing sisih ngisor ben bisa bali ngadeg kanthi jejeg.

"Setan kowe Rangga" grenenge karo tata-tata ngrangsang.

Ora mbaleni nganggo sikil, tangane Luwukabang diobahne kiwa tengen ngarah praupan. Rangga ora niyat nangkis, nanging milih ngendhani. Dadi najan serangane Luwukabang deres kiwa tengen lan ngisor ndhuwur, nanging kabeh mung bisa ngenani angin.

Luwukabang karo terus nyerang, mikir lan nyinaoni pangendhane mungsuhe sing lincah kuwi. Nganti sawijining wektu sing apik, yaiku ngancik jurus kaping wolu, miturut petung angen-angene, Luwukabang bakal bisa gawe ngglethake Rangga kanthi dugangan saka sisih kering tumuju lambung sing bisa munggah menyang Dhadha. Tenagane dipunjerne menyang sikil lan dilandhesi kaparcayan kang kukuh, Rangga mesthi bakal njengkilang merga sadhukane sing uga dilambari aji jaya kawijayan sing ditampa saka gurune.

Ana Candhake.

SENDHANG MUSTIKA WARIH II (47)

 47.

Luwukabang muntab, dhadhane krasa mengkab-mengkab saking nesune. Nanging beda karo Tamparangin utawa Klabangireng, Luwukabang luwih ngati-ati lan isih rada nduweni kaprawiran. Dheweke nyedhaki Kyai Saepullah, banjur kandha :

"Kyai, tulung ndika kandhani santri ndika sing murang tata, ngendelake sethithik kaluwihan sing ndika wulangne kuwi. Yen nganti sing ngelingne wong liya, bisa mbebayani tumrap keslametan uripe mengko".

Kyai Saepullah mangsuli anteng :

"Ora perlu Ki Luwukabang, dheweke wis bisa ngreksa kaslametane dhewe. Lan dheweke ngucap sarta tumindak kuwi wis jumbuh klawan anane sabab kang dumadi".

"Dadi nDika ngrojongi polahe santri murang tata iki? Nek ngono klakon, ing kene bakal njengkilang kuwandhane Santri sak Kyaine merga saka murang-tatane" Luwukabang wis ora bisa ngempet kanepsone, tata-tata arep ngrangsang Kyai Saepullah.

Nanging Rangga luwih kebat obahe,  ngerti-ngerti muride Ki Tanparupa kuwi wis ngadeg malangkerik neng ngarepe Luwukabang karo ngucap :

"Eh, Luwukabang, kowe aja kesusu mati dhisik, merga tak tohi yen kowe wani nantang Kyaiku ora nganti sagebyaring that-thit, nyawamu mesthi wis minggat saka ragamu. Nek pengin rada suwe sethithik olehmu urip, cukup kowe ngadhepi aku, bisa kowe njaluk rewang  sedulurmu si Tamparangin kuwi kanggo ngadhepi aku".

"Keparat" Luwukabang semaur santak "ora pantes disanak. Rungokna sumpahku Bedhes, tak totohi tandhing ijen padha ijen, sajroning sepuluh jurus, kowe isih bisa ngadeg, aku meguru marang kuwandhamu".

"Mengko dhisik Ki" Kyai Saepullah nyela rembug "aja gampang nibakne tembung sumpah, nek ora bisa netepi bisa dadi cacadan selawase urip".

"Ora usah melu kuwatir Kyai" wangsulane Luwukabang karo ngguyu nyekakak "tak baleni tembungku, sumpahku iki mau ora bakal tak gugurne, lan mesthi tak lakoni".

"Bagus" Rangga nyaut banter "sampun cetha Rama, kula suwun Rama Kyai minangka saksi kangge kula, menawi kula alit tatu agenge pejah kaanggepa kacilakan limrah".

"Aku sing dadi seksine Kakang Luwukabang" Tamparangin nyaut ora kalah bantere.

Kahanan dadi sansaya singup. Ora ana sing ngongkon, para Santri lan para kancane Klabangireng  lon-alonan padha nyedhak. Kupeng ngubengi papane Rangga lan Luwukabang sing wis siaga arep adu katiyasan.

Ana candhake.

SENDHANG MUSTIKA WARIH II (46)

 46.

Kyai Saepullah mesem amba krungu suwarane Luwukabang sing atos kuwi. Malah Rangga sing ora kulina ngempet guyune, dadi bali kepingkel-pingkel, nganti luhe netes nelesi pipi.

Tanparangin karo Luwukabang dadi ora seneng ngerteni sikepe Rangga sing sajak ngece marang ucape Luwukabang.

"He Rangga" Tamparangin nyuwara banter "apa sing kok guyu he? Wiwit mau sajake kowe ngece marang aku, apa dumeh kowe Santri Kauman kok anggep aku wedi karo kowe?".

Rangga ngendheg guyune, disuwarani ngono kuwi bocah nom sing ora sabaran kuwi arep gage tandang, nanging ora sida tangane Kyai Saepullah diangkat aweh sasmita supaya Rangga sabar dhisik.

"Ki Luwukabang lan Ki Tamparangin" Kyai Saepullah ngucap najan ora banter nanging cetha "nDika bisa selak neng ngarepe wong liya, nanging ndika ora bisa mukir ing ngarepku. Ndika ngaku bageyan saka Gegaman Mataram Mancanegara, wiwit kapan? Ndika kudune ngerti sapa Wiratamtama sing mbawahi Gegaman Mancanegara Mataram. Nanging nyatane nDika ora weruh yen kabeh Gegaman Mancanegara Mataram bisane katetepake minangka Gegaman kudu lulus ing pandadarane Kyai Saepullah ya aku dhewe".

Luwukabang karo Tamparangin sapandurat padha blangkemen ora bisa kumecap. Ngrumangsani wewadine wis kawiyak, nanging wis dadi watak wantune murid Gunung Layang, sutik ngajoni luput marang liyan malah kepara milih ngluputake.

"Iya, iya tak akoni" Tamparangin wekasan kandha "yen kudune aku sakanca biyen njaluk diuji marang Kyai, nanging gandheng anggonku aku sakanca biyen sing ndadekne Gegaman Mancanegara Mataram iki Patih Mandaraka dhewe, mula ora ndadak nganggo liwat pendadaran ndika".

"Uwis ora susah diterus-terusne perkara sing ora wigati iki" Luwukabang melu omong "sing baku aku ngaturi nDika Kyai Saepullah lan Rangga, wektu iki Desa Tundhan lagi kisruh merga pokale Ki Landhung  lan kanca-kancane. Prayogane nDika bali menyang Kauman wae, mengko sawayah-wayah Tundhan wis bali tentrem bakal ana utusan ngabari marang nDika lan para kadang santri".

Rangga lan Kyai Saepullah pandeng-pandengan, kekarone banjur padha mesem. Kyai Saepullah aweh sasmita marang Rangga supaya Rangga aweh wangsulan marang wong loro, telu Klabangireng kuwi.

"Sing gedhe pangapuramu ya Ki Luwukabang lan Ki Tamparangin uga kowe Ki Klabangireng" Rangga wekasan sing genti kandha "saka kabeh  omongan ngayawaramu mau siji wae ora ana sing tak percaya. Aku arep nerusne laku bali menyang Desa kelahiranku, kowe kabeh aja pisan-pisan ngganggu gawe marang aku lan kanca-kancaku".

Krungu pangucape Rangga sing ngono kuwi mau, Luwukabang nggeget untu karo nggereng.

"Rangga...!" Luwukabang kandha sereng "satemene aku ngeman kowe kabeh, nanging nek kowe ora nggugu omongku aja ngarani aku mentala yen nganti ana bocah tak nggo pangewan-ewan neng papan kene".

Rangga ngguyu ngece, wangsulane :

"He he he nek ndelok omonganmu sing sarwa umuk, aku ya percaya nek omonganmu sing keri iki ya dubluk".

Klabangireng sing wiwit mau meneng wae, mencolot maju, dhengkule tengen diangkat munggah sikile nyadhuk ngarah dhadhane Rangga. Sadhukane Klabangireng iki banget mbebayani awit tenagane Klabangireng pancen gedhe lan rosa. Nanging Rangga dudu reca, nalika sikile Klabangireng kurang satabok saka dhadhane, tangane Rangga luwih cepet obahe garese Klabangireng dibabat nganggo lengen. Pas balung gares tempuk balung tangan. Klabangireng njerit sakayange, disusul ana suwara gumebrug. Klabangireng tiba neng lemah, ora eling. Balung garese remuk kena sabetan lengene Rangga.

Tamparangin sing weruh Klabangireng tiba semaput, maju nyedhaki Rangga karo nggetak :

"Keparat kowe Rangga, ayo adhepana aku".

"Aja mung ijen Tamparangin, ben rada suwe anggone gojek, ayo Luwukabang pisan maju bareng kene" wangsulane Rangga karo ngguya-ngguyu ngece.

Ana Candhake.

SENDHANG MUSTIKA WARIH II (45)

 45.

Rumangsa digeguyu dening bocah, Klabangireng sakala muntab. Mencolot maju, nyaketi Rangga. Kepelane tangane sing gedhene sak klapa gadhing kuwi kumlawe ngarah praupane Rangga. Rangga sing isih kepingkel-pingkel ketok nek ora ngira bakal oleh kiriman kepelan kaget, nanging mung sakeplasan. Sirahe diinger sethithik, kepelane Klabangireng mung ngenani angin, nuwuhake suwara sumiyut sing rada banter, mratandhani nek Klabangireng wis nggunakne tenaga kang gedhe.  Mula bisa dibayangake saupama kepelan mau ngenani rai, mbuh kepiye dadine. Nanging, gandheng panjotose jebul luput, kamangka wis nggunakne karosane, mula awake Klabangireng katut kegeret tenagane dhewe, meh wae tiba kejongor mengarep.

"Keparat kowe Bedhes" Klabangireng misuh "wani ngendhani kepelanku, klakon dadi iwak tenan kowe mengko".

"He...he...Klabangireng" karo ngguyu Rangga wangsulan "tak nalar kowe kuwi jan ora duwe nalar tenan, omongan apik-apik kok terus ngampleng kaya ngono, tujune kamplenganmu ngawur, upama kenek raiku ngono rak ya ora becik dadine".

"Aja kakehan cangkem" Klabangireng semaur karo pasang kuda-kuda, tata-tata arep nerjang "klena nggonmu endha sida dadi bathang tenan kowe mengko".

"Dadi kowe niat arep ngajak gegeran?" Rangga semaur, guyune wiwit ilang.

"Mengko dhisik Klabangireng!" dumadakan ana suwara banter, menging Klabangireng.

Klabangireng murungne anggone arep nerjang, noleh asalr suwara. Jebul Tamparangin sing ditutne Luwukabang wis ngadeg ana cedhake.

"Aja dikulinakne mateni wong tanpa luwih dhisik ngerti sapa dheweke" Tamparangin ngandhani, banjur kandhane marang Rangga :

"He, Bocah sapa jenengmu lan kowe kabeh arep menyang ngendi? Teka kumawani gawe nesune Gegaman Mataram sing lagi nindakne kuwajiban?".

"Sapa maneh menungsa bodho iki?" Rangga wangsulan "kowe nek arep ngapusi kuwi mbok sing rada nganggo pikiran, ora ngawur ngono kuwi. Ngisin-isini ! Ngerti?".

"Piye?" Tamparangin nggetak merga nesu.

"Ngertia ya?" Rangga nerusne ucape "aku iki Rangga, anake Tawija, Tundhan. Wong tuwa iku guruku Kyai Saepullah, Kyai Kauman Kuthagedhe Mataram. Patang sasi kepungkur Ki Lurah Tundhan Kapindho nyuwun marang Guruku supaya bocah-bocah Tundhan sing lagi nyantri neng Kauman diterne mulih nyang Tundhan. Dadi iki aku arep mulih nyang desaku dhewe, ngerti? Terus kowe ngaku-aku nek jare Gegaman Mataram, aku luwih-luwih guruku, wis apal kabeh wujude gegaman Mataram, dadi kowe aja ngapusi".

"Oooo, dadi ndika Santri Kauman ta?" dumadakan Tamparangin nglendhehne suwarane "ya yen ngono aku sing salah tampa, jebul sing tak adhepi isih padha wong Matarame. Ditepungake wae, aku Tamparangin lan kae sedulurku tuwa Kakang Luwukabang, aku ora ngapusi merga aku iki nyata-nyata bagean saka Gegaman Mataram sing ana manca negara".

Krungu tembunge wong sing ngaku jeneng Tamparangin kuwi Rangga ora enggal-enggal semaur, nanging noleh ngingeti Kyai Saepullah aweh sasmita supaya Kyai Saepullah genti sing kandha. Kyai Saepullah tanggap karo sing dikarepne rowange, maju sajangkah njejeri Rangga, banjur kandha :

"Oo dadi ndika Ki Tamparangin karo Ki Luwukabang sedulur tunggal guru sing kasektene kondhang dadi kembang lambe ing jagad Mataram kae?"

"Ah, Kyai Saepullah kok seneng aweh pangalembana lho?" Tamparangin mesem, ana rasa mongkog sajroning atine  "bener Kyai aku karo Kakang Luwukabang, jane ya mung kaya ngene iki wujude".

Kyai Saepullah mesem, pancingan sing dicakne wis kesaut. Ucape :

"Mung emane ana sethithik sing gawe kuciwa".

"Apa kuwi Kyai?" Luwukabang takon.

"Nadyan wis kondhang bab kasektene, jebul isih seneng mamerne sing dudu duweke" wangsulane Kyai Saepullah.

"Nuwun sewu Kyai, nDika nek ngendika aja mung waton ngucap, sirik mungguhe Luwukabang ndhaku duweke liyan, luwih-luwih dienggo pamer, sirikan gedhen kuwi Kyai" Luwukabang wiwit atos suwarane. 

Ana Candhake.

SENDHANG MUSTIKA WARIH II (44)

 

44.

Barisan saka Tundhan wis ngadhang neng sawijining pategalan sing jembar, ya kuwi pategalan sing tandurane wis bubar dipanen. Dening Klabangireng wong-wonge dikongkon sumebar, ngentha gelaring perang garudha nglayang. Minangka sirahing Garudha tinindhihan dening Klabangireng dhewe. Dene Tamparrangin lan Luwukabang, milih mapan ana ing perangan kukuning garudha. Wong loro kuwi kepengin luwih longgar anggone obah, perlune bisa luwih gampang ngulati musuh sing digoleki, yaiku Ki Landhung Adi Sastra sing jarene Thungkel kuwawa gawe lumpuhe wong-wonge Gambangkawat kalebu Thungkel dhewe. Kamangka, satemene Thungkel wis tumindak goroh marang Gambangkawat, jalaran Thungkel rumangsa wirang nek sing ngalahne dheweke bocah nom-noman sing durung kasebut jenenge. Mula Thungkel ngaku lan wis ngethik kanca-kancane supaya crita yen sing ngalahne dheweke iku Ki Landhung sing nek neng Desa Tundhan wis kondhang wong tuwa sing nduweni kasekten sing nyata ngedab-edabi.

Sawuse sauntara nunggu tekane mungsuh, Klabangireng dadi rada cuwa bareng sing ditunggu wis katon nyedhaki papane. Awit sing teka jebul wong lumrah, sanajan uga nggawa gegaman nanging mung gegaman kang aran gawan utawa cangkingan wae, yaiku pedhang sing diwadhahi wrangka sing cemanthel ana lempeng. Lan ora kalah cuwane Luwukabang lan Tamparangin, merga barisane wong-wong kuwi sajak ora ana sambung rapete karo wong-wong Tundhan sing nyawiji karo Ki Landhung. Gek sajake wong-wong kuwi ya ora ana sing nggawa barang sing mbejaji  dadi saupama dirsmpog ya ora ana barang sing payu didol.

Mula niyate Wong-wong kaprayane Gambangkawat kuwi arep ngesok cuwaning atine klawan gawe sengsarane wong sing dicegat kuwi.

Klabangireng mlayu mengarep methukne barisan sing lagi teka disusul kanca-kancane.

"He mandheg !!!" Panggetake Klabangireng karo malangkerik ngadhang laku.

Sing diendheg nyedhak, diwakili Raden Rangga karo Kyai Saepullah. Wong loro kuwi katon tatag sajak ora nggagas karo wong pirang-pirang sing ngadhang lakune.

"Iki wong saka ngendi lan arep tumindak apa wani-wani ngambah laladan kene he?" Klabangireng takon karo nggetak.

"Aneh" wangsulane Rangga sajak omong marang awake dhewe.

"Hee.... kowe kuwi sapa?  ditakoni ora semaur malah ngoceh dhewe" Klabangireng nggetak karo mlaku  nyedhak.

"Mengko dhisik" Rangga wangsulan ayem "ora sah ndadak mbengak-mbengok kaya wong budheg. Tak takoni ngakuwa sapa kowe lan yagene wani ngendheg lakune wong arep liwat ?".

"Sansaya nglamak kowe Bedhes" Klabangireng sansaya muring "lek na matamu, iki Gegaman Mataram andhahane Ki Gambangkawat, sing kajibah njaga katentremaning Desa Tundhan sing lagi kisruh, aku Klabangireng ngerti?".

Krungu wangsulane Klabangireng sing mengkono iku mau, Rangga sakala ngguyu kepingkel-pingkel.

Ana Candhake.

SENDHANG MUSTIKA WARIH II (43)

 43.

Dumadakan  wong-wong kuwi padha dikagetne klawan tekane sawijining telik sandi  jeneng Jothong, sing terus nyedhaki papane Ki Gambangkawat lungguh.

"Ana pawarta apa Jothong? Kok sajak kesusu tekamu he?" Gambangkawat takon.

"Wonten barisan tumuju Tundhan Ki" wangsulane Jothong "saking arah ler kilen, kinten-kinten cacah seket".

"Kira-kira mung wong seketan?" Gambangkawat takon. 

"Lan boten sikep gegaman jangkep, kajawi namung pedhang utawi keris ingkang gumantung ing lempengipun" 

"Nek ngono dudu wong arep nglurug perang? Ya wis, tak tampa lapuranmu, baliya marang papanmu sakawit" Gambangkawat aweh prentah.

Jothong manthuk kurmat banjur mundur ninggalne papan kuwi. Gambangkawat ngunekne gentha kaping pindho, minangka tengara nyeluk andhahane sing jaga neng regol ngarep. Ora suwe ana wong mlebu klawan sikep gegaman komplit.

"Kowe Klabang Ireng?" Panyapane Gambangkawat marang paraga sing lagi teka kuwi.

"Inggih Kyai" wangsulane paraga sing lagi teka.

"Saka sisih lor kulon kana ana wong kira-kira cacah seket, ketoke arep liwat desa kene, nggawaa kanca wong sewidak cegaten ing sajabaning desa rampogen gegawane nek wonge ora trima purba wasesa tak pasrahne kowe, sing baku wong-wong kuwi aja nganti oleh mlebu Desa Tundhan".

"Sendika" Klabangireng aweh kurmat banjur mundur.

"Klabangireng aja kok tegakne budhal dhewe karo andhahane Adhi Gambangkawat"  durung suwe Klabangireng metu, Ajar Taliwangsa kandha "aku ora kepengin lelakon sing disandhang Thungkel tumiba marang Klabangireng saandhahane".

"Banjur sapa sing kudu budhal ngayomi Klabangireng Kakang?" Gambangkawat takon.

"Luwukabang karo Tamparangin wae" wangsulane Ki Taliwangsa "tak kira bocah loro iki wis bisa ngentasi gawe yen mung ngadhepi wong-wong sing wis tau gawe lumpuhe Thungkel sakancane kae".

"Matur nuwun Kakang" Luwukabang nindhihi rembug "sampun kuwatos menawi kula punapa dene Adhi Tamparangin ngantos damel lingsemipun paguron Gunung Layang".

"Aku percaya marang si Adhi sakloron" wangsulane Gambangkawat "wis kana budhala, ayomona Klabangireng sakancane".

Wong sekti loro murid Paguron Gunung Layang kuwi banjur budhal bebarengan karo Klabangireng lan kancane cacah sewidak kanthi gegaman jangkep. Mesthi wae atine Klabangireng dadi sansaya bombong, merga anane Tamparangin lan Luwukabang sing mikuwati barisane. Mungguhe Klabangireng wong loro murid Resi Dumungseta kuwi prasasat Bathara Yama sing ngejawantah, dhenga sing arep wani mesthi bakal kejabut nyawane.

Sauntara iku, wong patang puluh murid-muride Kyai Saepullah sansaya cedhak karo Desa Tundhan. Sing dadi tindhihe barisan iki ora liya Kyai Saepullah sing dikancani karo Raden Rangga. Pancen dening Ki Landhung barisane dipecah dadi rong pantha. Sing patang puluh liwat saka lor kulone Desa Tundhan, disuhi dening Kyai Saepullah lan Raden Rangga. Dene sing telung puluh ditambah Bebau Saradan, Bebau Palkuning, Bebau Ngampon lan Marga liwat saka lore Desa Tundhan, minangka tetindhihe ora liya ya Ki Landhung dhewe sing direwangi Marga.

Manut lan nurut welinge guru, barisan rong pantha kuwi sadalan-dalan ora kendhat padha muji dikir marang Pangeran kanthi suwara sing mung bisa dirungokne kupinge dhewe-dhewe. Gegaman sing digawa murid-muride Kyai Saepullah padha yaiku pedhang mata loro sing ora duwe lingir, ngarep landhep mburi ya landhep, pucuking pedhang lincip. Kabeh diwadhahi wrangka sing dicantholne ana sabuk. Klebu Kyai Saepullah uga gegaman pedhang sing padha. Mung Raden Rangga sing padatan ora tau gelem nyekel gegaman, dina kuwi Raden Rangga nyengkelit pring kuning sing gedhene sajempolan sikil lan dawane kira-kira limang kilan.

Sajroning mlaku wiwit budhal mau Kyai Saepullah tansah cecaketan karo Rangga. Wong loro kuwi padha-padha anggone ngajeni, siji lan sijine. Kyai Saepullah wis ora kasamaran maneh, jroning ati wis bisa mesthekne yen bocah nom iki temen-temen putra Mataram sing kondhang duwe aji jaya kawijayan linuwih. Kosok baline Rangga uga wis weruh yen Kyai Saepullah iki sejatine tilas Brahmana kang nguwasani ngilmu kanuragan sing ora baen-baen. Mula kekarone padha-padha ngajeni lan kurmat siji lan sijine.

Ana candhake.