GEMBILI ING PAGER SATRU (27)

 

– tumetesing rasa kangen kanggo sawargi Kyai Sukirna –

Marti wira-wiri saka pawon menyang ruang tengah bablas mengarep, mbalik maneh genti mlaku memburi. Ngono kuwi bola-bali, pikirane Marti ora karuwan, sajroning ati ana rasa kuwatir, nguwatirake Bendarane sing nganti kliwat rong jam durung tekan omah.Kerepe Marti ndelok berita neng televisi sing ngabarake akehe kacilakan neng ratan gedhe, wis nggiring atine Marti dheg-dhegan, pikirane nglambrang ora karuwan. Thukul pikiran arep nelpon menyang kantore Haryadi, bendarane lanang, arep matur nek Ibuk-e durung bali kamangka wis luwih saka rong jam karo padatan. Nanging Marti isih tidha-tidha, gek wani, gek ora. Rada sauntara lungguh ngadhepi pesawat telepon, nanging arep muter nomer kantore Bendarane isih durung wani.

“Kriiiiiiiiing…….” dumadakan ana telepon mlebu.

Marti kaget ora karuwan, karo dheg-dhegan gagang telepon dicandhak.

“Sugeng siang, ini rumahnya Bapak Haryadi, ada yang bisa saya bantu?” grathul-grathul Marti ngangkat telepon.

“Make Hajir?” saka sabrang adoh kana ana suwara wangsulan. Atine Marti dadi mak cles adhem dadakan, merga Marti apal karo suwarane Bendarane “iki aku , Ibune Hajir”.

“Alhamdulillah……” Marti nyaut “inggih Buk-e? Buk-e wonten pundi?”.

“Maaf ya Make Hajir, aku mau kelalen ora ngomong nek arep mulih rada kasep” kandhane Astuti liwat telepon “iki aku neng Oro-oro Ombo, neng nggone Mas Harun, karo Bapake Hajir barang kok, sedhela maneh aku tekan omah. Sampean mesthi wis kuwatir mikir sing ora-ora iki mau, ya ta?”.

“Inggih no Buke, meh mawon kula badhe telepon kantore Bapak badhe matur nek Ibuk-e dereng kundur, dereng ngantos telepon malah Buk-e telepon rumiyin. Nggih kleresan”.

“Ya wis, ngono wae dhisik, sepisan maneh aku nyuwun ngapura ya?”

“Nggih Buk-e”.

Telepon ditutup, Marti krasa lega. Rasa bingung lan kuwatire wis ilang. Marti banjur bali nerusne olehe tandang gawe, kelut-kelut, banjur nyapu. Ora let suwe, Hajir teka mulih saka ngaji neng TPA. Durung nganti lawange ditutup maneh, Haryadi teka numpak sepedha montore Astuti, diiring Astuti sing nyetir mobile Haryadi. Motor lan Mobil kabeh wis mlebu garasi. Wong loro lanang wadon kuwi banjur mlebu omah dipapag karo esem bungah dening Marti.

“Kono, Make Hajir ndang dikandhani pisan Dhik” Haryadi kandha marang sisihane.

“Mosok saiki ta Mas?” Astuti wangsulan karo takon “apa ora mengko wae, bar-bar maghrib ngono karo ngopi, dadi olehe jagongan bisa kepenak”.

“Ya wis, ngono ketoke kok luwih becik” wangsulane Haryadi sing banjur bablas mlebu kamare ditutne Astuti, bojone.

Krungu olehe rembugan antarane Haryadi karo Astuti ngono kuwi mau, Marti dadi takon-takon sajroning ati. Dheweke arep dikandhani bab apa dening Bendarane? Nek ndelok olehe Astuti milih wektu bar maghrib karo ngombe kopi  olehe jagongan ben luwih kepenak ngono kuwi, mesthine dheweke arep diwenehi kabar sing nyenengake utawa saora-orane dudu kabar ala sing bisa gawe mumete sirah utawa susahing ati. Nanging kabar apa ya?. Marti ora kober mikir suwe-suwe, merga kelingan nek eneng gaweyan sing durung ditandangi, ngentas kumbahan sing wis garing neng pekarangan mburi.

Bengine, bubar sembahyang Maghrib karo ngenteni Haryadi karo Hajir bali saka Masjid, Astuti aba marang Marti supaya nggawe kopi.  Karo tandang Marti banjur kelingan olehe rembugan bendarane mau awan pas lagi teka mau. Jantunge Marti dadi rada dheg-dhegan maneh, nguwatirake warta apa sing arep dikandhakne marang dheweke dening bendarane. Muga-muga wae kabar sing becik. Marti banjur meneng, api-api ora nggagas omongane bendarane mau awan.

“Saiki sampean lungguh kene dhisik” kandhane Astuti marang Marti sawuse Marti nyelehne gelas kopi neng meja. Sing siji diseleh neng ngarepe Astuti sing siji maneh dicawisne kanggo Haryadi sing isih sembahyang neng Masjid  bareng karo Hajir.

“Aku arep takon sethithik banjur kandha ya sethithik marang sampean” kandhane Astuti maneh sawise Marti mapan lungguh.

“Kok ngedheg-edhegi ta Buke? mosok sedaya sarwa sakedhik?” Marti takon.

“Wis ta, rungokna dhisik tak omong” Astuti mansuli karo mesem.

“Inggih” Marti wangsulan cekak, jantunge krasa dheg-dhegan tenan.

“Sing sepisan aku arep takon, sampean wangsuli kanthi jujur” Astuti miwiti kandhane. Marti meneng ngrungokne tembung sing arep diucapne bendarane sabanjure.

“Apa bener kira-kira rong wulan nek ora ya  telung wulan kepungkur, sampean karo Hajir ziarah neng pasareyane Pak Taslim, kakunge sampean ?” Astuti wiwit takon.

“Inggih leres Buk-e” wangsulane Marti cekak.

“Sampean kepethuk Mas Harun ?”

“Nggih”

“Ya wis”

“Wonten napa ta Buk-e sak jane ngoten?” Marti takon.

“Mengko dhisik, aja takon!, aku durung rampung olehku takon” wangsulane Astuti sing banjur takon maneh “kira-kira let rong dina sawuse sampean kepethuk Mas Harun, neng nggone Pak Kadirin ketekan tamu sing selawase durung tau mara mrono? sapa?”.

“Nggih kula kemutan, Pak Marsana Tentara Kodim” Marti wangsulan maneh.

“Merga Pak Kadirin isih menyang sawah, tamu kuwi sing nemoni banjur sampean?”.

“Nggih leres, Buk-e, amargi kleresan juragan wedok wekdal niku nggih nembe medal”.

“Lha Pak Marsana takon apa wae marang sampean?” Astuti pitakon maneh.

“Napa…? nggih tangklet nami kula sinten, napanipun Juragan Kadirin, riyin sekolah teng pundi, asli kelahiran pundi, ketingale namung niku” wangsulane Marti karo ngeling-eling .

“Lha banjur sampean wangsuli apa anane apa ora?”

“Nggih namine tiyang ditangkleti sae-sae, nggih kula wangsuli napa wontene ta Buke?” Marti wangsulan rada akeh “kula nggih criyos nek nami kula riyin  Marinem, pas alit kula sakit-sakiten lajeng kalih mBah Jaya Jenggot nami kula dielih dados Sri Sumarti kersane waras, mila nami kula dugi sapriki nggih lajeng Sri Sumarti. Kula nggih criyos nek kula niki rewange Juragan Kadirin wiwit jaman tiyang sepuhe taksih wonten ngantos sapriki, kula nggih matur nek kalih Simbok disekolahne namung dumugi MTs lajeng dirabekne kalih Pake Hajir sawargi.

“Ya wis, sampean ngerti sapa Pak Marsana Kodim kuwi?” Astuti takon maneh.

“Ngertos kula nggih Tentara ngoten mawon, lha tiyang-tiyang nek mastani nggih Pak Marsana Tentara Kodim thok. Ngertos kula nggih namung niku” wangsulane Marti apa anane.

Astuti mesem, banjur kandhane maneh :

“Pak Marsana kae daleme Gading kulon Asrama 501 kana, kae kancane Mas Harun wiwit cilik, kanca sekolah mung bareng wis gedhe nasibe dadi beda, Mas Harun Kuliah nyang IKIP Malang terus dadi Guru SMP lan akhire dadi Kepala Sekolah, lha Pak Marsana dadi Tentara nganti tekan saiki iki”.

“Lha kok dolan teng nggene Juragan Kadirin?”

“Kae ngono merga dijaluki tulung Mas Harun, dikongkon golek sisik melik sing ana gegayutane karo Randhane Pak Taslim, ndelalah pas tekan omahe Pak Kadirin sing nemoni malah sing arep diselidiki. Lha kajaba nakoni sampean, kae Pak Marsana ya golek warta neng warung sing jarene lor ratan, sisih wetane Pak Kadirin ngono pa piye?”

“Nggih warunge Yu Sendrong nika” Marti nyauti kandhane bendarane “Lha kula kok diselidiki Pak Tentara niku napa kula dicurigani nek kula niki tiyang jahat ngoten napa pripun Buk-e?”.

“Ora” Astuti wangsulan karo ngguyu “ora ana sing nyurigani sampean. Sing cetha, saiki sampean tak critani sethithik wae, Mas Harun sawise kepethuk sampean sing sepisanan kae, jane ngono rada kaget, sampean dikira mBak Asih garwane, merga jarene Mas Harun wajahe sampean ki persis karo mBak Asih. Mas Harun banjur crita marang Mas Har karo aku”.

“Assalamu’alaikum” olehe rembugan Astuti karo Marti kandheg, merga ana suwarane wong uluk salam. Jebul Haryadi karo Hajir sing lagi bali saka masjid.

ana candhake.

GEMBILI ING PAGER SATRU (26)

 

– tumetesing rasa kangen kanggo sawargi Kyai Sukirna –

Nganti pirang-pirang dina malah wis nyandhak nganti pirang-pirang minggu mundhake nganti sasen, Kamdi mider golek warta neng ngendi manggone Marti, nanging panggah ora ana sing weruh neng ngendi Randha ayu anak siji kuwi. Pancen meh kabeh tepungane Marti ora ana sing ngerti nek saiki Marti wis rampung olehe ngurusi layang pindhah tempat lan dadi penduduk Klegen Madiun. Pancen seminggu sawise tekan Madiun kae, dening Astuti Marti diterne ngurus pindhah tempat lan mlebu dadi anggota keluwargane Haryadi.  Marti wis rumangsa tentrem manggon neng Klegen dadi rewange kulawarga Haryadi. Gaweyane luwih sethithik nek dibandhing karo nyambut gawe neng omahe Juragan Kadirin, wong mung olah-olah gawe panganan, umbah-umbah karo resik-resik omah sing ora pati gedhe. Sing luwih ndadekne senenging atine Marti, sanajan ora nganggo dibancaki gedhen-gedhen ewa dene pangrengkuhe Haryadi apa dene Astuti marang Hajir ora kalah karo jaman Hajir dadi anak angkate Jurgan Kadirin. Saben esuk Hajir budhal sekolah bareng karo Bu Astuti sing uga dadi Kepala Sekolah ing SD Inpres ora adoh saka omahe. Baline, Hajir kerep dicelukne becak supaya diterne menyang omahe, sak jane Hajir kepengin mulih dhewe, ora sah ndadak numpak becak, wong mlaku wae ora nganti ndadekne kesel, nanging Bu Astuti durung tega, jarene mbesuk wae nek wis kelas papat utawa lima Hajir arep ditukokne sepedha ben bisa budhal lan mulih dhewe anggone sekolah.

“Iki blanja kanggo sampean Make Hajir” kandhane Astuti nalika Marti wis oleh sesasi dadi rewang ing omah kono “aku durung bisa menehi akeh, najan sethithik muga-muga mbarakahi”.

“Oalah, Buke, Buke…..” wangsulane Marti karo nampani dhuwit sing diwadhahi amplop “lha wong kula dipun parengaken ndherek Ibuk-e teng dalem mriki kemawon kula sampun remen, Hajir saged sekolah malih, niku sampun langkung saking cekap. Upamia kula boten dipun paringi arta blanja, kula inggih boten napa-napa. Kula sak niki rak boten betah napa-napa malih? wong danten empun dicekapi Buk-e kalih Bapak?”.

“Iya” wangsulane Astuti karo mesem sabar “saiki sampean pancen durung butuh apa-apa, nanging rak ya bisa dhuwit sing mung sethithik kuwi sampean celengi, kanggo njagani kabutuhane Hajir mbesuk nek sansaya gedhe”.

“Inggih Buk-e” Marti mbenerne sing diucapne bendarane “upami kula nyuwun tulung Buk-e supados nyimpenke arta peparinge Buk-e niku pareng napa boten Buk-e?”.

“O ngono?” Astuti seneng krungu panembunge Marti ngono kuwi “ya wis sesuk wae melu aku nyang Bank tak bukane rekening, dadi dhuwit blanjamu saben sasi langsung tak transfer nyang rekeningmu, mengko buku karo kartune ATM singgahna dhewe”.

“Inggih Buk-e” wangsulane Marti seneng.

Hajir sing sanajan mung anake rewang, nanging dening Haryadi diyasakne kamar dhewe, ora dadi siji manggon sakamar karo Make. Neng njaban omah, ora ana sing ngira nek Hajir kuwi mung anake Rewang utawa PRT, nanging akeh sing ngira nek isih ponakan utawa anake  Haryadi lan Astuti. Ora arang wong-wong padha ngonangi Haryadi lan Astuti ngajak Hajir nyang toko tuku barang-barang sing dadi kabutuhane Hajir, bangsane alat-alat sekolah, sandhangan lan uga dolanan. Haryadi nek mbasakane Hajir marang dheweke nganggto sebutan Bapak lan marang Astuti nganggo sebutan Ibu. Ora mung kuwi wae, Harun sing kerep sanja nyang omahe adhine ipe kuwi, uga mbasakne Hajir marang dheweke uga kanthi sebutan Bapak. Dadi Hajir nek jaman isih neng ndesa duwe Bapak, duwe Ibu lan duwe Emak, saiki bareng ngalih neng kutha Hajir duwe bapak loro, Ibu siji lan isih duwe Mak. Bedane maneh, nek jaman dadi anak angkate Juragan Kadirin Hajir nek sore dikongkon ngaji neng langgar, bubar ngaji lagi genti nyinaoni wulangan-wulangan sing ditampa neng sekolahane. Nek neng Klegen, Hajir saben wayah bubar luhur dadi santri TPA lan nek bengi olehe sinau wulangan sekolah kerep ditunggoni lan dituntun dening Ibu. Nek wis rampung olehe sinau lagi dikeparengake mapan turu.

Sanajan kena diarani uripe Hajir dadi luwih tumata tinimbang nalika isih manggon neng ndesa, nanging jenenge bocah, kerep wae Hajir sok lungguh meneng, kelingan karo barang sing jarene wis dadi duweke, sing saiki babar pisan ora tau diweruhi kahanane. Tanduran gembili ing Pager Satru, ing tegalan mburi omahe Juragan Kadirin. Hajir kelingan sadurunge ditinggal lunga, tanduran gembili pirang-pirang wit sadawane pager satru kae wis wayahe ngundhuh. Dening Make lagi diundhuh sak wit sing ana ngisor Wit Lamtara kae wae sak wit durung rampung. Lha saiki nasibe Gembili-gembili kae banjur kepriye?.

“Mak, gembiliku sing neng Pager satru kae saiki kepriye ya? karo pake wis diundhuhi apa durung ya kira-kira?” nuju sawijining dina Hajir tau takon marang Make perkara tanduran gembiline.

“Gembili kae sing duwe Juragan Kadirin ya Le?” wangsulane Marti sabar “ya embuh arep dikapakne, ya sakarepe sing duwe. Kowe gak sah nggagas kae maneh”.

“He, jarene Bapak Gembili kae wis dadi duwekku lho Mak?” Hajir mangsuli wangsulane Make “banjur mbesuk nek adhik wis gedhe jare Bapak adhik kon menehi, Gembili ing Pager satru kae dadi duweke cah loro, aku karo adhik”.

“Iya, kuwi biyen saiki wis beda” wangsulane Marti, Marti melu krasa nek satemene Hajir kuwi sayang banget marang anake Juragan Kadirin sing wis didhakokne dadi adhine dhewe, kajaba iku Hajir ya tresna banget marang tandurane sing dening Juragan Kadirin wis didhakokne dadi duweke. Nanging rasa tresna lan seneng kuwi jebul ora langgeng, kudu diputhes dening kahanan, tanpa ngerti sabab musababe Hajir dikatutne dosane wong tuwane, melu katundhung ninggalne sing padha ditresnani, dhakonan sedulur karo dhakonan tanduran gembili.

“Beda piye ta Mak?” Hajir takon maneh.

“Beda ya beda” wangsulane Marti “saiki Hajir ora oleh ngeling-eling kabeh sing ana ndesa kae. Merga bisa ngganggu pikiran, marakne ora bisa pinter sekolahe. Ngerti?”.

“Iya Mak ngerti” wangsulane Hajir manut Make “nanging mbesuk nek aku wis pinter, wis gedhe, wis bisa lunga dhewe, oleh ya Mak nek aku ngendhangi ndesa, niliki adhik karo niliki gembiliku kae?”.

“Oleh, nanging yakuwi, nek wis gedhe wis pinter apa-apa wis bisa dhewe”.

“Iya Mak”.

Rembugan karo anake lanang sing ngono kuwi, jebul wis ndadekne Marti kelingan kabecikan-kabecikan sing tau ditampa saka Juragan Kadirin. Wiwit jaman Taslim isih biyen, nganti Taslim entek slametane, kabecikane Kadirin ora tau mandheg tansah mili marang dheweke lan anake.  Marti uga kelingan yen biyen Marti uga tau duwe pepenginan bisa males budi becike Juragan Kadirin. Nganti marti uga ora tau bosen nuturi Hajir, anake . Hajir dikandhani supaya manut miturut karo kabeh pituture Juragan Kadirin sing wis gelem mupu Hajir dadi anak angkate, lan Marti manti-manti ing mbesuke lamun Hajir wis gedhe aja nganti ninggalne bekti lan kurmate marang bapak angkate kuwi. Marti uga ngerti yen satemene Kadirin babar pisan ora tega lan ora mentala Marti lunga saparan-paran merga nuruti karepe Sihmirah, bojone. Nanging wektu kuwi Marti sing kudu milih lunga, merga Marti ora kepengin Rumah Tanggane Kadirin bubrah, merga Sihmirah adreng olehe kepengin Marti lunga saka lingkungan kulawargane.

Gragap! Marti sadhar, dina iku wis jam loro awan luwih. Jam semono kuwi adate Buk-e mesthi wis mau-mau tekan omah. Nanging dina iki Astuti durung katon bali. Nek Haryadi ngono pancen padatan olehe tekan omah mesthi wis jam limanan. Ana apa iki ya?. Kamangka padatan nek arep kasep olehe bali, ajeg Astuti ngandhani Marti luwih dhisik. Gek mau esuk, Astuti ora meling apa-apa. Gek ana apa iki ya?.

ana candhake.

GEMBILI ING PAGER SATRU (25)

 

– tumetesing rasa kangen kanggo sawargi Kyai Sukirna –

Beda maneh karo sing dialami Kamdi, sorene sawise Marti lunga Kamdi mara ngendhangi adhine nyang Sendhangrejo. Wektune wis bar surup, Kadirin ora ana omah merga melu sembahyang jamaah neng langgar dibacutne ngrungokne Pengajiane Ustadz Mahsun nganti tekan ngisak. Neng omahe Kadirin Kamdi mung ditemoni adhine sing ragil thok, Sihmirah. Kuwi wae karo disambi, merga wiwit bar luhur mau Lasmi kudu rewel wae. Bocah cilik kuwi kaya melu cuwa atine merga padatan saben awan kerep dililing karo diajak dolanan karo sedulur angkate, Hajir. Lha awan mau Hajir babar pisan ora nyedhak, mulane Lasmi ya dadi cuwa banjur pijer rewel wae, ora gelem mudhun saka gendhongane ibune. Muringe Lasmini banjur nular menyang Sihmirah, sing rumangsa digawe ora bisa leren merga kudu terus migatekne anake sing lagi ngalem. Nalika Sihmirah kandha marang sisihane bab anake sing bola-bali nangis, Kadirin mung mangsuli yen ngono kuwi barang sing lumrah, pancen bocah cilik ki ya sok-sok rewel barang. Sihmirah kepengin muring, nangin ora ana sing bisa  diuring-uring .

“Lha rewangmu wis mbok kandhani ta Sih?” Kamdi nyoba nakoni adhine.

“Sapa? Make Hajir ta? Wis dhek mau esuk” wangsulane Sihmirah karo wira-wiri ngemban anake neng gendhongan.

“Lha olehe arep budhal lunga suk kapan? Pake Lasmi piye? nesu apa ora?” Kamdi neges-neges.

“Wis lunga sak kal mau, bar tak omongi ya banjur budhal minggat” wangsulane Sihmirah “Pake Las, maune ya arep nggondheli nanging ora sida wong tak ancam nek arep tak tinggal mulih”.

“Wis lunga?” Kamdi takon ketoke rada kaget “lha kowe ki jane piye ta? apa ora mbok wenehi wektu kanggo tata-tata barang ngono pa piye? Gek kira-kira lungane mau menyang ngendi?”

“Lha sampean ki piye ta Kang jane? jare kon nundhung, bareng wis tak tundhung malah mbok paido?” Sihmirah wangsulan karo suwara sing sajak anyel “aku ya ora ngurus arep minggat neng neraka apa nyang kuburan kuwi wis dudu urusanku maneh, butuhku wonge saanake lunga saka kene ya wis”.

Kamdi wis ora wangsulan maneh, merga satemene Kamdi lagi ngrumangsani nek olehe mropokasi adhine wingi kuwi wis kenemenen banjur ditindakne ora kaya sing dikarepne Kamdi. Kamdi duwe karep, olehe lunga Marti ora sak kal sawise nampa tundhungan kaya sing wis kebacut kelakon iki. Merga Kamdi arep kepengin dadi Pahlawan sing arep aweh pitulungan marang Marti, petungane Kamdi bengi iki Marti durung budhal lunga, arep diparani lan diwenehi solusi digolekne panggonan liya minangka papan sawuse ditundhung Juragane. Nanging jebul Sihmirah ketoke kebanteren olehe nundhung Marti, nganti Marti ora kober nata ati luwih dhisik sadurunge lunga. Atine Kamdi dadi cuwa banget, rancangane ora mlaku kaya sing dikarepne. Kamdi rumangsa kelangan, iwak kutuk sing dijenu sing kudune bisa enggal diserok nganggo seser, jebul wis kebacut ilang ambles neng dhasar kali. Nanging Kamdi ora kentekan akal, iwak kutuk sing wis ketiban tlutuh jenu kuwi arep dislulupi. Kamdi arep golek kabar Marti saiki manggon neng ngendi, petunge Kamdi ngandhakne sanadyan mbok menawa wae Marti wis oleh pondhokan kanggo dienggoni karo Hajir anake, nanging mesthine durung oleh gaweyan kanggo nyambung uripe. Kamdi kudu bisa ndadekne Marti weruh, yen mung Kamdi sing bisa aweh kawigaten nalikane Marti kesandhung lan tiba ing kasusahan, sauntara wong-wong liyane padha meneng kabeh api-api ora ngerti, malah kepara ana sing melu nyokurake.

“Ya wis nek ngono” kandhane Kamdi sabanjure “wong olehku mrene mau jane arep omong nyang Pake Lasmi, nek pasir sing arep dienggo adon semen candhine mBahe mau durung katut mlebu etungan, dadi ya durung dibayari”.

“Lha piye ta Kang? Mosok kabeh arep mbok kon mbayari Pake Las? Pake Las ki wis mbayari bata, semen, karo tenagane pisan wis dietung, malah ngge slametan kae wedhuse sing mbayari ya aku, berase ya aku, mandhak mung kari pasir sak colt cikrak wae sampean ki isih mentala arep ngongkon mbayari Pake Las?” Sihmirah wangsulan karo nguring-uring sedulure lanang, suwarane keprungu pedhes neng kupinge Kamdi.

“Ngene lho” Kamdi wangsulan karo rada methentheng, rumangsa disenggol pangrasane dening adhine sing ragil kuwi “dhek emben kae ki Pake Las wis omong, nek kabeh material ngge gawe candhine mBahe kuwi arep dicukupi, dadi olehku arep ngomongi Pake Las nek pasire rung dibayar kuwi ora kok merga aku ora gelem kelangan, nek maune Pake Lasmi ki ora nyaguhi ngono kuwi, ya ora bakal ta aku arep omong. Kowe kuwi mandhak lagi bisa urun ngge slametane wong tuwa sakmono wae kok wis mbok undhat-undhat kaya ngono ta Sih, sih? gek rasa bektimu nyang wong tuwa kuwi manggon neng ngendi? puluha  kowe wis urun, nek mbok undhat-undhat ngono kuwi jenenge ora iklas,kaningaya temen wong tuwaku, duwe anak sing lagi bisa nukokne wedhus ngge slametane wae kok diundhat-undhat kaya ngono……….”

“Aku ki Iklas Kang, nek kanggo mBahe” Sihmirah sansaya dhuwur suwarane “aja meneh kok mung wedhus siji, mbok sapi benthung ta aku rak ya lila nek kanggo mbahe wong suk bar panen iki aku ya wis omong Pake Las nek kepengin ndikirne pidak mBahe, Pake Las ya wis mathuk. Nanging nek bab mbangun candhi iki, sing duwe kajad rak ora aku dhewe nanging ujube rak kajade anake mBahe kabeh? Ya aja banjur apa-apa dibrukne Pake Las dhewe ngono kuwi, nek ngono kuwi ya kepenaken sing ora kelangan nanging melu ndhaku no?”.

Kamdi arep semaur nanging ora sida, pikirane wis mlaku rada adoh. Bathen tukon bata, semen karo ngge mbayari tenaga sing disishne saka dhuwit olehe menehi Kadirin isih turah nek ngge mbayari pasir sing rung mlebu cathetan kuwi.  Nek perlu mengko bisa dijalukne urunan menyang sedulur liyane ngge mbayari pasire.

“Ya wis nek ngono, pasire tak bayarane” kandhane Kamdi sareh, banjur pamitan “saiki aku tak balik dhisik”.

“Lha pa gak sida ngenteni Pake Las?” bareng kakangane pamitan karo suwara sing sareh, Sihmirah ya banjur ngudhunke suwarane, pitakone marang Kamdi keprungu alus maneh.

Durung nganti Kamdi mangsuli, Kadirin wis teka mlebu omah, banjur kandha  marang kakange ipe :

“Anu Kang, wau sampean klentu olehe ngetung, pasire nika rak boten katut mlebet teng notane toko bahan bangunan? wong pasire pasir lepen angsale tumbas teng nggene Topa? Nggih ta?”.

“Iya, iki mau ya lagi wae tak rembug karo Sih. Lha Dhik Kadirin ora eneng omah” Kamdi wangsulan karo mesem.

Kadirin njupuk dhompet saka sake, banjur ndudut dhuwit telung lembar.

“Mangga sampean beta pisan” kandhane Kadirin karo ngelungne dhuwit kuwi menyang Kamdi.

“Lha thik akeh temen neh?” Kamdi nampani dhuwite karo semanta kakehan.

“Nggih mengke nek enten turahane, saged kangge numbasne ngombe tiyang-tiyang sing merdamel neh” wangsulane Kadirin  sing banjur mlaku nyedhaki Lasmi sing isih ana gendhongane bojone.

Kamdi pamitan maneh, banjur metu saka omah. mBuh menyang ngendi parane. Sing cetha neng angen-angene Kamdi ana pepenginan sing kuwat kanggo ngerteni neng ngendi Marti manggon ing wektu iki.

ana candhake.

GEMBILI ING PAGER SATRU (24)

 

– tumetesing rasa kangen kanggo sawargi Kyai Sukirna –

Marti nggagas bakal nyritakne kabeh lelakone marang wong sing lagi ditepungi kuwi. Sokur-sokur yen mengko kaya sing dikandhakne dening Astuti mau, yaiku mbok menawa Harun utawa Astuti bisa aweh pitulungan nyuda petenging atine, ngurangi aboting sesanggan kang dirasakne dening batine. Saora-orane, yen sing ngganjel ana dhadhane kuwi disuntak klawan crita marang wong liya, kira-kira bakal sethithik aweh rasa lega. Harun, Haryadi karo Astuti padha meneng ngenteni Marti nyritakne apa sing marahi dheweke dadi susah sing miturut panyawange wong telu kuwi susah sing gendhe banget.

Bareng wis bisa nata atine, Marti ya banjur miwiti crita. Wiwit sadurunge dheweke dirabi Taslim nganti  ditundhung lunga dening Juragane tanpa ngerti duwe luput apa. Lelakon bab Hajir sing wis dililakne kanggo dipupu dening juragane ora kliwatan. Uga olehe wis meh dadi kurbane Kamdi uga dicritakne. Pokoke kabeh lelakoning uripe sing seneng lan sing susah sasuwene ngawula dadi rewang ing Kulawargane Juragan Kadirin, ora ana sing kecicir kabeh diomongne marang wong telu sing lungguh ing sacedhake kuwi.

“Gandheng ing donya punika kula sampun boten gadhah sinten-sinten malih” Marti mungkasi olehe crita “tiyang kawontenanipun Pake Hajir kaliyan kawontenan kula rumiyin niku sami, sami anggenipun boten gadhah tiyang sepuh lan boten gadhah sedherek, kula lajeng bingung. Bingung anggen kula badhe kesah kaliyan anak kula punika, dhateng pundi purug kula? upami badhe pados pasuwitan utawi ngengeran, dhateng sinten kula badhe ngenger? kula babar pisan boten mangertos. Niki wau kula mbatos, kalih milang-miling mbok menawi wonten priyantun ingkang kersa nampi kula dados rewangipun, ancas kula inggih badhe kendel lan mapan ing kuburan mriki rumiyin”.

“Dados jane Juragane Bu Taslim sing kakung niku boten sarujuk menawi Bu Taslim dipun tundhung kesah saking griyanipun ?” sawise Marti rampung crita banjur ditakoni dening Astuti ngono kuwi.

“Ketingalipun makaten Bu” wangsulane Marti “nanging sareng Juragan wedok criyos nek kula boten minggat piyambakipun badhe wangsul dhateng griyane tiyang sepuhipun, kula inggih lajeng ngalah. Mesakaken juragan kakung lan putranipun, tinimbang rumah tanggane Juragan bubrah gara-gara Juragan Jaler boten sarujuk menawi kula dipun tundhung semahipun, rak inggih langkung prayogi menawi kula ingkang kesah?”

“Nanging jebul panjenengan  malah dados bingung piyambak? arep lunga menyang ngendi nanging ora ngerti ngendi sing arep diparani, rak ngoten ta?” Harun genti sing takon.

“Inggih Bapak” wangsulane Marti “sampun cekap anggen kula criyos, menawi Bapak kala wau dhawuh badhe tindak dhateng griya kula, sak niki kula wangsuli bilih kula sak niki sampun boten gadhah griya malih. Lan menawi Bapak kaliyan Ibu badhe kundur kula namung saged ndherekaken kaliyan donga mugi-mugi kaparingan wilujeng. Sak niki kula badhe pados cungkup ingkang radi wiyar, badhe kula damel nggen kendel saderengipun kula angsal ngengeran” .

Marti ngadeg arep ngalih, nanging dipengggak dening Haryadi, sisihane Astuti.

“Aja ngalih dhisik mBak, sampean entosi teng mriki riyin, kula ajeng rembagan sakedhap kaliyan Mas Harun kalih estri kula” kandhane Haryadi banjur ngadeg, ditutne harun karo Astuti. Wong telu kuwi banjur ngalih rada adoh. Marti bali lungguh karo ngingeti wong telu sing ngadoh kuwi, sing jare arep rembugan, ngrembug apa Marti ora bisa ngira-ira.

Rada suwe Harun, Haryadi karo Astuti olehe padha rembugan, Marti sabar ngenteni ora ngalih saka enggon. Bareng olehe rembugan wis rampung, wong telu kuwi banjur marani Marti maneh.

“Niki ngeten Bu Taslim” sing omong Harun “kula tiyang tiga niki sampun sepakat, menawi Bu Taslim kersa, badhe kula jak dhateng Madiun. Teng Madiun wonten padamelan, mbok menawi Bu Taslim saged nglampahi…..”.

“Inggih Bapak Matur nuwun, padamelan punapa punika Bapak?” Marti gageyan nigas kandhane Harun ketang selak kepengine bisa enggal oleh gaweyan “saged kula namung nandangi padamelan kasar”.

“Adhik kula niki, mbetahaken rewang ingkang saged resik-resik kados nyapu lan ngepel, umbah-umbah lan olah-olah dhateng pawon, kaliyan tengga griya menawi adhik kula niki sampi nyambut damel. Amargi dugi sapriki adhik kula niku nggih sami kaliyan kula, dereng kaparingan momongan dening Gusti Allah” Harun nutugne olehe guneman.

Marti meneng, durung semaur, nanging atine dadi seneng lan wiwit krasa padhang.

“Pripun ?” Harun kandha maneh “menawi panjenengan kersa, sakniki sareng-sareng bidhal dhateng Madiun mrika mengke si Thole kersane nerusaken sekolahe teng mrika, sedaya wragadipun badhe dipun tanggel adhik kula. Pripun?”.

“Inggih Bapak, Ibu kula purun lan matur nuwun sanget” semaur ngono kuwi, Marti karo prembeh-prembeh wiwit nangis maneh. Mung tangise saiki beda karo tangis sing mau, tangis sing keri iki tangis bungah jalaran rumangsa oleh pitulungan saka Sing Maha Kuwasa lelantaran Harun, Haryadi karo Astuti.

“Sampun, sampun muwun malih Bu Taslim” Astuti ngandhani “sak niki mangga bidhal”.

“Sekedhap Ibu” Marti mangsuli “sadeengipun bidhal kula badhe nyuwun dhateng Bapak lan Ibu sedaya”.

“Bu Taslim ngersakne napa?” Harun takon.

“Kula sak niki rak sampun dados rewangipun Pak Haryadi kaliyan Bu Astuti ta?” Marti mbalik takon.

“Nggih, lajeng ?”.

“Wiwit sak niki Bu Astuti lan Pak Haryadi kalih Pak Harun menawi ngendikan kalih kula nggih kedahe boten basa ngoten niku, mosok kalih rewange kok basa? rak kirang sae dadose?”.

“Ya wis, nek ngono basaku tak jabele, banjur ngersakne apa maneh Bu Taslim?” Astuti semaur karo ngguyu.

“Sampun nimbali kula Bu Taslim Buk-e, boten patut” wangsulane Marti.

“Lha piye?”

“Menawi nimbali kula nggih Make Hajir ngoten, langkung sekeca dimirengne”.

Awan kuwi Marti sida bareng wong telu kuwi menyang Madiun, numpak mobile Harun sing disetiri dhewe. Dening Astuti Marti dikongkon lungguh neng ngarep ngancani Harun, jarene ben ora ngantuk, Hajir lungguh neng tengah diapit Astuti karo Haryadi, wong loro sing durung duwe anak kuwi sajake kepencut karo Hajir sing rupane bagus nyenengake.

Sauntara iku, bareng rewang-rewange Juragan Kadirin ngerti nek Marti ditundhung lunga dening Sihmirah, kabeh padha kaget. Saminah karo Giyem sing padatan nek tandang gawe cag-ceg trengginas merga atine seneng, dina kuwi ketok nek padha aras-arasen. Rewang loro kuwi sak jane ngono banget olehe ora bisa narimakake nek Marti, kancane sing sregep, temen lan duwe rasa tanggung jawab gedhe marang gaweyan sing dipasrahne dening juragane.  Nanging, arep cilike  melu-melu omong marang juragane, gedhene nganti kelah padha ora ana sing wani. Bisane mung rasan-rasan dhewe karo kancane lan sok-sok ya karo tanggane barang. Wong sak Sendhangrejo ora ana sing ngerti, Marti lunga menyang ngendi. Merga ora ana wong Sendhangrejo sing tau pethukan karo Marti sakjege Marti budhal ninggalne omah. Nganti pirang-pirang dina Saminah karo Giyem isih kerep sambat ngeluhne si Hajir, saiki neng ngendi? wis mangan apa durung? olehe turu neng ngendi lan liya-liyane.

“Kira-kira Yu Marti ki olehe lunga nyang ngendi ya Dhe?” Giyem bisik-bisik neng kupinge Saminah.

“Embuh Yem, aku ora ngerti wong Make hajir ki wis ora duwe sapa-sapa maneh, duwene ya mung Juragan iki, banjur karo juragane ditundhung tanpa lupute” wangsulane Saminah karo mbrebes, batine banget olehe mesakne marang nasib sing disandhang Marti.

“Tak kira Yu Marti dikon minggat karo Juragane ki merga saka pokale Mas Kamdi ki Dhe?” Giyem ngetokne uneg-unege.

“Sapa maneh nek ra menungsa siji kae, wong arep nganggo dolanan Make Hajir ora kasil, banjur gawe pitnah, wadul nyang sedulure, crita sing ora-ora. paling ya ngono kuwi” wangsulane Saminah, bisik-bisik. Ora wani banter kuwatir nek keprungu juragane.

ana candhake.

GEMBILI ING PAGER SATRU (23)

 

– tumetesing rasa kangen kanggo sawargi Kyai Sukirna –

Wong telu sing ngulati anggone Marti tetangisan ing dhuwur pusarane sing lanang kuwi, kajaba rumangsa welas uga rada gumun. Wong telu kuwi padha ngira nek wong sing nangis tanpa nyuwara banter kuwi lagi saka lelungan utawa malah lagi arep budhal lelungan. Ketitik saka barang-barang sing ana sacedhake. Mesthi wae wong telu kuwi padha olehe ora ngerti sing njalari Marti nangis kelara-lara sing saking ketungkule anggtone nangis nganti ora migatekne kiwa tengene kuwi.  Nanging sajake wong telu kuwi pancen duwe niyat ngenteni ana sacedhake Marti. Ngenteni menenge Marti saka anggone nangis.

Ora rugi olehe wong telu kuwi ngenteni, Marti wis rada lega olehe ngesok rasa ngondhok-ondhok sing mau ngebaki pulung atine. Marti tumuli ngusapi luh saka praupane banjur noleh marang panggonane Hajir sing uga lagi linggih karo ndhingkluk melu ngrasakne sedhih ing atine. Merga sanajan isih bocah kelas siji SD nanging Hajir ya ngerti nek wiwit dina iki dheweke karo Make wis ora oleh manggon neng omahe maneh.  Hajir krasa nek ditoleh dening Make, banjur ndengengekne sirahe males nyawang marang wong tuwane, karo takon sedih :

“Lha iki mengko awake dhewe banjur menyang ngendi Mak?”

Ditakoni anake lanang ngono kuwi, mripate Marti sing mau wis asat bali ngetokne luh maneh, karo nggedhegne sirahe Marti wangsulan :

“Make durung ngerti Le, saiki leren neng kene dhisik wae, mengko nek Make wis nemokne ngendi sing arep diparani lagi awake dhewe mlaku mara mrana”.

Hajir ora wangsulan, mung manthuk banjur bali ndhingkluk nyawang lemah maneh. Bocah cilik kuwi melu nggagas, pikirane milang-miling mbok menawa bisa nemokne papan sing arep diparani sawise lunga saka omah merga ditundhung Juragan sing tau dadi Ibu angkate kuwi.

“Assalamu’alaikum, nuwun sewu Bu Taslim” dumadakan salah siji saka wong telu sing mau tansah ngulati Marti lan Hajir kuwi nyedhak karo uluk salam banjur nyebut jenenge Marti kanthi sebutan Bu Taslim. Marti sing ora weruh sadurunge, rada njomblak, banjur ndengengek nyawang sing sapa aruh marang dheweke. Rada sauntara Marti nguwasi wong kuwi, nganti durung kober mangsuli.

“Kesupen napa pangling kalih kula ta Bu?” wong kuwi takon maneh karo mesem ramah.

“Pak Harun nggih ?” Marti wangsulan karo meksa lambene kanggo mesem “badhe ziarah keng Rayi ? Mangga……..”.

“Matur nuwun Bu” wong kuwi wangsulan “sampun kok, wau sampun ziarah. Sajake Bu Taslim boten pirsa, awit pas kula ziarah wau panjenengan nembe khusuk anggenipun ndongakne ke Raka”.

“Dheg!!!” Marti kaget, dheweke pancen ora weruh lan mau niyat ora nggatekne kiwa tengene. Atine sing lagi peteng, wis ndadekne panyawange uga peteng, nganti ora weruh yen Pak Harun mau wis ziarah neng kuburan ora adoh ing sisihe kuburane Taslim. Nek ngono, Pak Harun mesthi ngerti lan weruh olehe wis nangis kelara-lara, tujune mau Marti ora ngucapake apa-apa, kajaba mung nangis thok.

“Nyuwun pangapunten lho Pak” Marti karo rada rikuh banjur njaluk ngapura marang Pak Harun “kula boten sadar menawi Pak Harun wonten sandhing kula”.

“Boten napa-napa Bu” wangsulane Pak Harun sareh lan sabar “namung kula radi nggumun, ketingal sanget menawi Bu Taslim nembe sungkawa ing salebeting penggalih. Tiyang rancangan kula kala wau menawi boten panggih Bu Taslim, kula kaliyan sedherek kula, tiyang kalih nika, badhe dolan sowan teng daleme Bu Taslim”.

Marti sansaya gumun, krungu wangsulane Pak Harun sing nyleneh lan keprungu aneh kuwi.

“Pak Harun badhe tindak teng griya kula?” Marti takon karo nuduhne rasa gumune.

“Angkahipun makaten” wangsulane Pak Harun karo mesem “nanging kok ketingalipun Bu Taslim badhe tindakan, punapa malah sampun kundur saking tindakan?”.

Marti ora bisa mangsuli pitakone Pak Harun sing jane ya mung pitakon lumrah kuwi. Nanging  Marti rak pancen durung ngerti nek arep lunga menyang ngendi ? Malah mau wis mikir arep leren neng kuburan kono wae dhisik, nek pancen ora bisa nemokne papan sing arep dituju, ya kapeksa arep leren lan manggon neng kuburan kono wae, nek butuh ngiyub bisa ngiyub neng ngisor cungkup sing ora ana lawange sing akeh sumebar neng kuburan kono. Nganti suwi Marti ora bisa mangsuli pitakon kuwi.

“Nyuwun pangapunten lho Bu, menawi pitakenan kula boten kepranan ing penggalih, sepisan malih kula nyuwun pangapunten” Pak Harun kandha maneh, njaluk ngapura merga wis takon marang Marti bab olehe lelungan.

“Boten Pak” Marti wangsulan suwarane kedher merga ora krasa luh wiwit mili maneh saka pojoking mripate “Bapak boten lepat, namung kula ingkang bingung kados pundi anggen kula badhe atur wangsulan, amargi kula piyambak inggih dereng mangertos badhe dhateng pundi. Nyuwun pangapunten Bapak, kula nembe bingung”.

Weruh nek sing diajak omongan wiwit arep nangis, Pak Harun banjur nyedhak karo kandha :

“Sampun, sampun Bu boten sah bingung, mangga lenggah rumiyin kemawon, dipun tata penggalihipun supados bingungipun ical rumiyin” karo muni ngono kuwi Pak Harun banjur mapan lungguh ing sisihe Hajir sing mung meneng ora obah lan ora kumecap kajaba nyawang Make kanthi mripat kang katon memelas.

Ngerti Pak Harun lungguh Marti uga banjur bali lungguh maneh, tangane repot olehe nyeka luh sing ora mandheg-mandheg metu saka mripate. Pak Harun ngawe kanca-kancane supaya padha nyedhak. Wong loro kancane Harun kuwi ya banjur mara lan mapan lungguh neng sandhinge.

“Nyuwun pangapunten Bu, tepangaken rumiyin , tiyang kalih niki adhik-adhik kula, pasipun rayine semah kula kaliyan garwanipun. Dhik Haryadi kaliyan Dhik Astuti” kandhane Harun sawise kancane mapan lungguh.

Marti ndengengek, banjur tangane ngajak salaman wong loro kuwi karo semaur :

“Inggih Kula Marti rayate Kang Taslim sawargi, niki anak kula namine Hajir”.

“Matur nuwun Bu Marti, kula Haryadi lan niki semah kula Astuti, rumiyin kula nate manggen dhateng Kilen Peken Kedunggalar, kula niki adhine mBak Darni semahipun Mas Harun, kula yogane sawargi Pak Marta Parasi kilen peken Dunggalar”.

“O, Pak Marta Parasi kakunge mBah Sadinah, ingkang pekaranganipun samangke dados Bank BRI Unit nika?” Marti nggenahne.

“Leres Bu, pancen sakniki pekarangan nika mpun disade, lha yogane Pak Marta nggih kantun kula piyambak, sak niki teng Klegen Madiun” Ipene Harun kuwi mbenerne kandhane Marti.

“Nuwun sewu Bu Taslim” genti Harun sing omong karo suwara alon sajak ngati-ati banget “estunipun wiwit wau kula kaliyan adhik-adhik kula sumerep lan mireng punapa ingkang dipun ngendikakne Bu Taslim kaliyan keng putra. Kula kinten Bu Taslim wekdal punika nembe nandhang sungkawa awit manggalihaken prakawis ingkang sakalangkung awrat. Punapa inggih leres makaten Bu?”.

“Leres pangandika panjenengan Bapak, mila saestu wekdal punika manah kula nembe sedhih, susah, bingung dados setunggal, saupamia pejah nglalu punika boten kalebet dosa makaten, kula kinten kula langkung remen menawi pejah kemawon tinimbang gesang ingkang kados makaten awratipun, Bapak” Marti wangsulan blaka marang Harun.

“Inggih, inggih Bu Taslim” Astuti adhine Ipe harun melu omong “Bu Taslim saged makaten punika rak wonten sababipun ta Bu? menawi wonten sarjuning penggalih, mbok tulung Bu Taslim paring dhawuh dhateng kula kaliyan Mas Harun prakawis ingkang murugaken Bu Taslim sekel punika, mbok menawi kula utawi Mas Harun saged atur pambiyantu ngirangi sungkawaning manah”.

“Inggih Bu” Marti wangsulan karo nyawang praupane Astuti, wong sing rumangsane Marti wong ayu sing nggadhuh praupan sabar kuwi.

ana candhake.