SENDHANG MUSTIKANING WARIH VI (005)

 5.

Sing diarani dening Tanggon Guwa kuwi mau jebul mung wujud papan sing jembare watara rong puluh jangkah mubeng sing dikupengi punthuk-punthuk rada dhuwur, mung ing sisih kidul saka panggonan kuwi ana papan sing kaya erong gedhe manggon neng ngisore punthuk.  Papan sing kayoman dening ngrembuyunge pang saka wit-witan sing gedhe-gedhe kuwi uga dipayoni nganggo alang-alang garing sing diwelit lan digapit, rapet dadi kena kanggo ngiyub manawa ana udan sing tumiba utawa kanggo nadhahi tumurune banyu ebun ing wanci bengi.

 

Tekane Tangon sing ditutne karo Pradapa, Rangga lan Marga pranyata nuwuhake rasa seneng saka Pahing, Tolu lan Pangkas sing dina kuwi kudu leren mandheg ora oleh metu saka guwa, merga sing kejatah golek pangan kanggo dina kuwi uga ngulat-ulati kahanan sajabane guwa, tiba gilirane Tanggon. Wong telu kuwi banjur padha kanthi grapyak semanak njagongi sing lago padha teka.

 

"Saestu kula boten nginten menawi dinten niki kula saged kepanggih kalih ndika Gus Dapa" kandhane Tolu makili kanca-kancane "sanaosa kula ngertos bilih nalika samanten ingkang dhawahaken paukuman tundhung dhateng kula tiyang sekawan niki, murih kesah saking Kepuh Agal mila nDika Gus Dapa, nanging kula tiyang sekawan ugi ngertos bilih anggen ndika ndhawahaken paukuman tundhung dhateng kula  tiyang sekawan niki estunipun namung kangge ngayomi kula lan kanca-kanca saking wentalanipun Lurah Danara miwah murid-muridipun Kyai Daka".

 

"Iya Paman" wangsulane Pradapa alon, sanajan tatu neng lempenge wis ora krasa lara, nanging kekuwatane Pradapa durung pulih, isih krasa lemes lan kurang daya. Tanggon sing wis ngerti yen Pradapa lagi nandhang tatu, banjur mbisiki Pangkas. Sing dibisiki manthuk-manthuk banjur mundur alon-alon rada mire, ngalih ing peranganing guwa sing kaling-kalingan wit gedhe, Tanggon ngetutne ana mburine.

 

"Aku dhewe uga ora ngira yen aku bakal ketemu karo ndika kabeh ing papan kene" Pradapa nutugne anggone wangsulan "malah iki mau upama ora awit oleh pitulungan saka Adhi Rangga lan Adhi Marga, sing nyingidake ragalku sing wis ajur amoh mergakena gegamane para andhahane Lurah Danara, lan uga banjur diusadani nganggo carane Dewa paring usadam kira-kira aku ora bakal bisa ketemu ndika kabeh kanggo selawas-lawase. Merga miturut petungan nalar lumrah, tatu sing ana lempengku merga kena disawat Kudhi dening si Parwa, kudune wis ora bisa ditulungi maneh. Nanging iya awit mandining tamba sing didarbeni Adhi Marga ora nganti ngentekne wektu seprapat dina, tatuku wis pulih".

 

"Sing ndika kandhakne kuwi mau ana sing ora bener Kakang Pradapa" Marga nyaru wuwus nugel omongane Pradapa.

"Boten leres? ingkang lepat ingkang pundi Adhi?" Pradapa takon sajak gumun, merga rumangsane sing diomongne kuwi mau ya jumbuh karo kahanan sing dilakoni.

 

"Dudu tamba lan caraku mbudidaya murih tatu ndika enggal waras sing ndadekne ndika isih bisa urip tekan saiki, nanging kabeh mau mung awit saka Maha Asihe Gusti marang kawulaNe" wangsulane Marga aweh piwulang supaya menungsa ora gampang nglalekne kamurahaning Gusti.

 

"Inggih-inggih Adhi" wangsulane Pradapa "Adhi Rangga lan Adhi Marga lakar namung dados srana kawilujengan kula".

 

"Nyuwun pangapunten Gus Dapa" dumadakan Tolu bali guneman "estunipun kadospundi larah-larahipun ngantos ndika  keplajeng lan dados buronipun Ki Lurah Danara menika? kamangka sadangunipun menika Gus Dapa tansah ngalah lan boten nate nglanggati pikajengipun Lurah Danara ingkang saben-saben tansah pados dadakaning pasulayan menika?".

 

"Kuwi rada dawa critane Paman Tolu" wangsulane Pradapa "lan kanggo crita minangka wangsulan marang ndika kuwi, lagi bisa tak kandhakne mengko yen wis rampung olehku atur wangsulan marang Adhi Rangga lan Adhi Marga kang uga mbutuhne crita sing rada dawa yen wis rampung lagi aku bisa aweh wangsulan marang ndika lan marang Paman Tanggon sing mau uga nakokne perkara kang padha karo pitakon ndika marang aku lagi wae iki mau".

 

"Manawi makaten, inggih mangga Gus Dapa wawan pangandikan rumiyin kalih Adhi kekalih menika, murih boten angreregoni anggen ndika badhe rerembagan, kula kalih Adhi Pahing tak mire sawatawis nusul Adhi Tanggon lan Adhi Pangkas ing pepengkeran" kandhane Tolu sabanjure banjur ngatag Pahing diajak ngalih "ayo Dhi, mire sauntara aja ngregon-ngregoni Gus Dapa lan Adhi Rangga sarta Adhi Marga wawan pangandikan".

 

"Ora prelu ngalih Paman" wangsulane Pradapa "malah kepara padha mlumpuka ana kene, prelune mbok menawa ana kliwatane critaku Paman-paman sing uga ngerti lelakon sing arep tak aturne marang Adhi Rangga lan Marga mengko, bisa nggenepi critane. Lan mbok menawa wae, kanthi melu nyemak apa sing bakal tak aturake marang Adhi Rangga lan Adhi Marga mengko, pitakonan ndika lan pitakone Paman Tanggon katut bisa oleh wangsulan".

 

Tanggon karo Pangkas sing mau ngalih, mbalik mara mrono maneh, karo nggawa panganan sing diwadhahi tampah, uwi gembili godhogan karo daging kidang sing wis diolah prasaja kanthi dipanggang dibumboni uyah. Sauntara minangka ombene banyu tawa sing diwadhahi ing jero Kendhi.

 

"Nyuwun pangapunten Raden, eh Adhi Rangga lan Adhi Marga saha Gus Dapa" kandhane Tanggon karo nyelehne tampah sing disangga ing dhuwur Theple sing dienam saka blarake kelapa "mangga katuran ngrahabi tetedhan pala kependhem saking wana saha ulam kidang asil mbebedhag kala dalu".

 

"Matur nuwun Kakang" sing aweh wangsulan Rangga sing banjur kandha marang Marga "lha uwi putih mau katut mbok gawa mrene apa ora Dhi?".

 

"Ingkang mbeta mriki kula Adhi" sing aweh wangsulan malah Tanggon "ingkang sampun bakaran nembe kemawon kula tedha kalih Adhi Pangkas, lha ingkang taksih mentah kula wor kalih pala kependhem anggen kula pados ing pengkeran".

 

"Oo, ya wis mau aku kober kuwatir nek olehku ndhudhuk uwi alus esuk mau jebul ora kepangan" kandhane Rangga sabanjure.

 

"Inggih Adhi" genti Pradapa sing guneman "mangga enggal dipun rahabi mawon, saderengipun kula lajengaken ngaturaken lelampahan kula dhateng Adhi kekalih".

 

"Iya Kakang" wangsulane Rangga "mangga".

 

Dhasare wis padha ngelih kabeh, mula sanadyan mung wujud pala kependhem digodhog, karo dilawuhi iwak kidang sing mung dipanggang lan dibumboni uyah thok, ewa samono kabeh padha ngrasakne enake panganan sing lagi dirahabi. Bubar mangan banjur padha gentenan nglangga banyu tawa saka jerone kendhi, krasa seger lan nuwuhake kasumyahan marang sakujuring raga.

 

"Criyosipun rumiyin niku, rak makaten ta Dhi" kandhane Pradapa sawuse padha rampung olehe padha mangan .

 

"Iya, kepiye Kakang Pradapa?" Rangga wangsulan karo takon.

 

"Criyosipun ingkang rumiyin manggeni papan ingkang samangke kasebat Dhukuh Kepuhagal utawi Kepoh Agal, menika rak Bapa tuwin Biyung kula?" Pradapa miwiti crita.

 

"Ngono Kakang ya?" Marga nyela rembug.

 

"Inggih Adhi" wangsulane Pradapa nutugne crita "Tiyang Sepuh kula rumiyin suwaunipun tiyang saking laladan Pajang, gesang minangka bakul utawi nindakaken lampah dagang, dados gesangipun inggih kenging winastan sampun cekap. Nanging andilalah garising pesthi ingkang kedah dipun pidak dening tiyang sepuh kula lan anakipun inggih menika kula, ngedahaken nglampahi gesang kesrakat ketula-tula dados tiyang klambrangan temah ngantos dumugi papan ingkang samangke sinebat Dhukuh Kepoh Agal menika".

 

"Kok Bisa mangkono Kakang?" Rangga sumela takon.

 

"Inggih Adhi" wangsulane Pradapa karo nutugne critane "meh sareng jamanipun Ki Gedhe Mataram nilar kitha Pajang saperlu mbabad wana Mentaok kalihan putranipun ingkang samangke jumeneng ing Mataram, inggih Gusti Panembahan Senapati, tiyang sepuh kula nampi pacoban saking Gusti Ingkang Paring Gesang. Griyanipun tiyang sepuh kula kadugen Kampak ingkang dipun sraya dening salah satunggaling sodagar ingkang boten remen dhateng tiyang sepuh kula. Sedaya barang pengaji lan isen-isening griya dipun tedhi srana peksan, lajeng griya dipun obong ngantos telas. Bapa kalihan biyung sarta kula dipun tundhung murih kesah, menawi boten purun badhe dipun pejahi. Inggih awit karoban mengsah, tiyang sepuh kula babar pisan boten saged suka panglawan. Inggih saderengipun griya telas kamangsa ing latu, Bapa tuwin biyung nganthi kula kesah nilaraken dhusunipun. Kesah sapurug-purug dados tiyang papriman".

 

"Ing ngarep mau ndika dhawuh, yen sing wiwitan manggon neng Dhukuh Kepuh Agal kuwi wong tuwa ndika, kuwi critane kepriye?" Rangga munggel rembug kanthi pitakonan.

 

"Menika kalampahan awit Bapa nindakaken dhawuh piwucalipun Kyai Juradah lan Kyai Asmarasanta" Pradapa aweh wangsulan.

 

"Sapa maneh kuwi?" Marga sumela takon.

 

"Kekalihipun menika abdi kinasih saking Sang Hyang Bathari Setyawati, inggih Ratuning para lelembat ing Kraton Ngiyom, ingkang menawi kasawang mawi mripat limrah wujudipun inggih namung Sendhang alit ingkang mapan ing Kidul mrika radi sawatawis tebih saking papan mriki. Dene jangkeping cariyos kados makaten ...................."

 

 

ana candhake

SENDHANG MUSTIKANING WARIH VI (004)

 

4.

Sepisan maneh Marga ngiling-ilingi tatu ing lempenge Pradapa  sing mau diwuwuri bubukan saka bumbung tamba lan diblebet nganggo suwekan jarite. Marga manthuk-manthuk, jroning bati nocogne apa  isining piwulang kasarasan sing diwaca ing rontal sing ditemu ing omah sing ditunggu Ki Lasma jaman semana. Pancen kanthi sengaja dina iki mau Marga wis ndadekne Pradapa sing miturut petungan nalar kudune wis mati merga kesatan getih sing mili saka tatu ing lempenge, minangka panyoba apa sing dicritakne ing rontal sing diwaca. Isine rontal nyebutake yen bubukan sing digawe saka gegodhongan lan oyot-oyotan rolas rupa kuwi nduweni daya kang ngedab-edabi, nanging yen nganti kleru anggone ngecakne uga bisa mbilaheni, sing ditambani ora sida waras nanging bakal tumekeng tiwas. Mula bareng ngerti kahanane Pradapa sawuse ditambani nganggo bubukan sing digawe kanthi dhasar piwulang rontal sing diwaca kuwi katon sansaya becik, jroning atine Marga ngunjukne rasa sokur marang Gusti Allah. Lan kanthi lelandhesan piwulang saka rontal sing diwaca nalika samana kuwi, Marga bisa rada mesthekne yen ora suwe maneh Pradapa bakal bisa tangi lan tatune ora mbutuhne wektu sing suwe anggone bisa garing lan pulih kaya mau-maune. 

 

"Tak kira bener apa sing ndika kandhakne kuwi mau Ki Sanak Pradapa" kandhane Marga marang Pradapa sabanjure "nanging ya aja dipeksa, nek pancene durung kuwat mlaku ya ora ana alane yen kudu ditandhu".

 

"Inggih Raden" wangsulane Pradapa isih karo ngglethak "nanging kula sampun boten ngraosaken sakit malih ing sakujurung badan kula menika. Nuwun sewu Raden, kula saestu ngaturaken genging panuwun dhumateng andika Raden ingkang sampun paring pitulungan dhateng kula temah kula dereng siyos pejah ing tanganing titiyang duraka ingkang dipun suhi dening Luah Danara kala wau. Nuwun sewu, menapa kula keparengaken mangertos Raden menika sinten ? Wingking saking pundi ? Badhe tindak pundi? menapa mila Raden menika utusaning Sang Hyang Agung saking alam sanes kangge milujenmgaken kula saking tanganipun Danara lan rencang-rencangipun kala wau?".

 

"Sadurunge tak wangsuli apa sing ndika takokne marang aku iki mau, saiki coba ndika enggo lungguh luwih dhisik, isih krasa lara apa ora?" wangsulane Marga aweh prentah supaya Pradapa tangi saka anggone ngglethak.

 

"Inggih Raden" wangsulane Pradapa karo tangi lan sawuse lungguh sawantara banjur nutugne olehe guneman "sampun Raden, kula sampun mantun saestu, boten wonten raos sakit malih".

 

"Sokur yen pancen mangkono Kisanak Pradapa" wangsulane Marga karo mesem lega "saiki ndika rungokne kandhaku, aku iki manungsa lumrah bocah saka padesan, dadi ndika aja ngundang aku Raden maneh, cukup nganggo celukan sing pantes kanggo nyeluk bocah ndesa, jenengku Marga tekaku kene mau karo sedulurku tuwa jenenge Kakang Rangga saiki wonge lagi golek wuwuh uwi nutawa gembili tunggale sing tak bakar neng geni bedhiyang kuwi"

 

Marga ngadeg lagi kelingan yen mau dheweke mbakar uwi putih. banjur mlaku nyedhaki bedhiyang sing kanggo mbakar uwine. Temenan uwi sing dibakar wis mateng lan upama kasep sedthithik olehe ngentas bisa kobong dadi areng. Wi bakaran kuwi banjur digawa bali ing panggonane lungguh mau.

"Uwine wis mateng Kisanak Tanggon lan Kisanak Pradapa" kandhane Marga karo ngajak wong loro kuwi melu mangan uwi olehe mbakar, ora lali sing sethithik disisihne kanggo ngengehi Rangga sing lagi lunga embuh menyang ngendi parane "ayo padha dipangan, kenaa kanggo ngganjel weteng".

 

Tanggon nyandhak uwi sing ana ngarepe banjur diulungne marang Pradapa .

 

"Mangga ndika nedha riyin Gus" kandhane Tanggon "menawi kula kalih Kang Pahing, Kang Tolu kalih Adhi Pangkas sampun nedha gembili ing guwa".

 

"Saiki Paman Tolu, Paman Pahing lan Paman Pangkas isih ana guwa pandhelikanmu, apa Paman Tanggon ?" karo nampani Uwi sing diulungne Pradapa takon marang Tanggon.

 

"Leres Gus" wangsulane Tanggon "mila dinten niki wau, ingkang gadhah kuwajiban pados tedha kula benjing enjing gentos Adhi Pangkas. Lan sampun dipun sarujuki dening kula tiyang sekawan, bilih ingkang kenging medal saking papan pandhelikan inggih namung ingkang kajibah pados tedha, dene sanesipun kedah kantun wonten salebeting guwa, menika namung kangge njageni murih boten gampil kadenangan dening tiyang-tiyangipun Danara".

 

"Iya, iya aku ngerti sing padha mbok karepne kuwi Paman" wangsulane Pradapa sawuse mamah uwi bakar lan diulu mlebu wetenge "mesthine Paman Tanggon rak ora ngira yen bakal kepethuk aku ana kene iki ta? lan kira-kira sawise kepethuk ndika lan Paman Tolu, Paman Pahing apa dene Paman Pangkas, aku bakal krungu crita sing akeh saka ndika kabeh, crita sing aneh-aneh lan ngrerujit ati, nanging kepengin banget aku ngerti".

 

"Inggih Gus, kula sedaya nggih kepengin ngertos wartos lan wonten kedadosan menapa ing  Kepuhagal sasampunipun kula katundhung kesah saking mrika, langkung-langkung sareng kula ngertos wonten kedadosan bilih Gus Pradapa nandhang kanin ingkang radi santer, katujune wonten Kisanak Marga ingkang asung pitulungan menika" wangsulane Tanggon.

 

"Mengko dhisik Kisanak Pradapa lan Kisanak Tanggon" sadurunge Pradapa aweh wangsulan marang Tanggon, Marga nigas rembuge wong loro kuwi "yen ndika wong loro padha kepengin ngrumgokne crita saka siji lan sijine, satemene aku ya kepengin weruh kepriye crita sing sabenere, apa kang dadi mula bukane teka Kisanak Pradapa memungsuhan karo Ki Daka, sing wekasane ana kedadeyan Lurah Danara sakancane  mbujung Kisanak Pradapa kaya ngoyak durjana, nganti meh wae Kisanak Pradapa tumeka pati merga kena Kudi sing disawatake dening andhahane Danara sing jeneng Parwa ? ndelalah wae aku karo kakangku liwat dalan kene sing banjur bisa nyingidake Kisanak Pradapa lan sethithik aweh tamba iki mau?".

 

Pradapa karo Tanggon rumangsa eram krungu pitakone Marga sing wis weruh jenenge Ki Daka, Lurah Danara malah sing nyawatake Kudhine temah ngenani lempenge Pradapa wae Marga uga weruh yen jenenge Parwa.  Saking olehe gumun lan rumangsa eram, nganti sapandurat wong loro kuwi ora bisa kumecap apa-apa.

 

"Bener kuwi Dhi" Tanggon lan {Pradapa dadi sansaya eram bareng ora weruh sangkane dumadakan wis ana wong teka karo guneman lan mapan lungguh neng sandhinge Marga "coba kaya apa critane wong loro kuwi mengko? jumbuh karo critaku sing tak temu nalika aku lunga mau apa ora?".

 

"Iya Kakang" wangsulane Marga marang Rangga sing lagi wae teka kuwi mau "iya Kisanak Pradapa lan Kisanak Tanggon, ditepungake iki sedulurku tuwa sing mau wis tak kandhane yen jenenge Kakang Rangga".

 

"Inggih Adhi" wangsulane Pradapa "nuwun sewu, kepareng ta menawi kula ngaturi ndika kekalih mawi sebutan Adhi? awit miturut pamawas kula Adhi kekalih menika taksih langkung timur tinimbang kula?".

 

"Aku seneng Kakang Pradapa" sing gage wangsulan malah Rangga "yen ndika gelem nyeluk aku adhi, aku ya seneng yen ngaturi ndika nganggo sebutan Kakang. Aku wis ngerti jenenge kakang Pradapa kuwi merga mau aku krungu Si Danara sakancane nyebut-nyebut jenenge Kakang Pradapa lan aku ngerti jenenge kakang Tanggon iki merga adhiku mau nyebut jenenge Kakang Tanggon".

 

"Inggih Adhi" wangsulane Pradapa sing sajak wis waras saka tatune, kang mangkono mau uga wis narik kawigatene Rangga sing banjur kelingan yen mau Marga kandha arep nyoba bubukan tamba anyar asil saka anggone maca tulisan neng rontal sing ditemu ing omah sing ditunggu Ki Lasma jaman semana. Rontal lan omah maya kang sanyatane manggon ing alam Sipatullah.

 

"Kula sakalangkung matur nuwun dhumateng Adhi Rangga lan Adhi Marga ingkang sampun nyambung gesang kula menika" Pradapa nutugne olehe wangsulan "mila kula kedah ngaturaken lelampahan ingkang saleresipun dhumateng Adhi kekalih, awit nadyan kula sampun saras, nanging kula panggah badhe nyuwun tulung dhateng Adhi Marga lan  Adhi Rangga, murih nglarungaken wangkingan gadhuhan kula dhateng telenging Sendhang Ngiyom".

 

"Perkara ndika arep kongkonan aku nglarung keris menyang Sendhang Ngiyom kuwi bisa dirembug mengko Kakang Pradapa" kandhane Rangga nigas tembunge Pradapa "sing baku aku kepengin nocogne crita sing tak tampa saka sumber liya karo crita sing bakal ndika critakne marang aku lan adhiku mengko, endi sing kira-kira bisa tinemu ing nalar".

 

"Nuwun sewu Gus Dapa lan ndika Adhi Rangga lan Adhi Marga" dumadakan Tanggon melu guneman "panginten kula, criyosipun menika mangke radi panjang. Menapa boten prayogoi menawi anggenipun jagongan menika nglaih dhateng guwa papan pasingidan kula kalih kanca-kanca? murih langkung sekeca anggenipun ngaturaken cariyos ingkang dipun kersakaken Adhi Rangga tuwin Adhi Marga menika kala wau?".

 

"Bener Paman" sing wangsulan dhisik dhewe Pradapa sing banjur kandha marang Rangga lan Marga "mangga Adhi kekalih, murih sekecanipun mangga kula dherekaken ngalih papan dhateng guwa papan pasingidanipun Paman Tanggon lan rencang-rencangipun kemawon".

 

 

ana candhake.

SENDHANG MUSTIKANING WARIH VI (003)

 

3.

Ora suwe nggone milang-miling golek pala kependhem sing ana ing alas kuwi, Rangga wis nemu uwi alas jinis uwi putih sing wite lagi sakecu njedhul saka lumahing lemah. Rangga dadi seneng, awit uwi sing ngono kuwi adhakane gedhe uwohe lan gurih sarta empuk yen dibakar utawa digodhog. Gageyan Rangga tumandang ndhudhuk uwi sing thukul neng lemah abang campur pasir kali sing gembur kuwi. Ora suwe uwoh uwi sing didhudhuk  wis bisa dientasne, uwohe dijupuk lan sirahe uwi dipocok banjur bali dibalekne neng tilas dhudhukan lan diurugi maneh, kang mangkono kuwi murih ndhas uwi kuwi bisa thukul maneh dadi ora cures.

 

Karo nggawa bali uwioleh-olehane kuwi Rangga nggagas, kepengin luwih akeh mangerteni sapa satemene Pradapa sing saiki isih diupakaran Marga, Danara lan kanca-kancane sing mau rumangsa kelangan burone, uga kepengin ngerteni sapa kuwi sing jenenge Kyai Daka sing jare gurune Danara sakancane mau. Rangga kepengin weruh ora merga dicritani salah siji saka wong-wong kuwi, merga yen mung manut crita sing metune saka salah sijine wong-wong kuwi genah nek bakal ana sing ditutup-tutupi lan bisa uga diwuwuhi crita sing sabanere.

 

"Iki Dhi aku oleh uwi putih sing isih gumeras" kandhane Rangga karo nyelehne uwi olehe ndhudhuk ing sandhinge Marga sing isih nunggoni Pradapa "ketoke Pradapa kuwi bisa karo mbok sambi cethik geni, aku tak lunga sedhela".

 

Durung nganti Marga semaur, Rangga wis malikne adhepe banjur kaya mlayu nggeblas ninggalne adhi angkate. Marga mung mesem wae dipamiti sedulure angkat mangkono kuwi. Pangirane Marga, Rangga lagi wae weruh utawa krungu sing ngundang rasa kepengine ngerti. Dhasare wektu kuwi kahanane Pradapa wis ora nguwatirake, mula Marga uga banjur tumandang cethik geni ing papan sacedhake kono kanggo mbakar uwi putih oleh-olehe Rangga.

 

Ketang ketungkule Marga gawe bedhiyang, ora eling yen kukuse kayu-kayu garing sing diobong kuwi bisa kaweruhan dening wong liya sing kapinujon lagi mapan ing sacedhake papan kuwi.  Lan yen nganti ana sing weruh yen ana kukus utawa keluke geni, wong sing ndelalah lagi ana sacedhake mesthi kepengin ngerti sapa sing wis gawe bedhiyang kuwi. Kaya sing dialami wong papat sing lagi umpetan ing sawijining guwa ora adoh saka papane Marga gawe bedhiyang.

 

Maune sing nerti lan werih yen ana keluk munggah mendhuwur kuwi mung wong siji,  wong mau banjur kanthi dhedhemitan nyedhaki papan sumbere keluk, saka walike grumbul sing ketel nyoba nginjen sapa sing wis obong-obong gawe bedhiyang kuwi. Wiwitane wong sing lagi nginjen kuwi kecondhokan rasa gumun weruh yen ing kono ana nom-noman sing rupane bagus lagi ngolak-alikne uwi sing dibakar neng geni mawa. Nanging rasa gumun kuwi tumuli owah dadi rasa kaget bareng panyawange genti weruh ana wong liyane sing kaya wong mati gumlethak neng lemah dilambari jarik , ora adoh karo papane nom-noman sing lagi mbakar uwi.

 

"Gus Pradapa...............?" ora krasa wong sing lagi nginjen kuwi nyebut jenenge wong sing ngglethak kaya lagi mati kuwi. Nanging wong kuwi tumuli eling yen dheweke wis ketrucut nyebut jeneng kuwi nganggo lambene, mula banjur gage-gage nutup lambene maneh, mung mripayte ora kedhep tansah nguwasi  Pradapa lan Marga genti-genten. Alon-alon wong kuwi nggrayahi gagang peso sing disengkelit ing lempege, gagang peso digegem kenceng. Nanging wong kuwi sajak isih tidha-tidha arep tumindak, mula banjur genti tangane ngalih njupuk tulup sing mau kober diselehne ing sandhinge. Paser lembut sing bongkote disubal kapas wis dipasang neng tulupe, samangsa-mangsa kanthi gampang bisa digunakne .

 

"Adhuuuuuh.......... " wong kuwi dumadakan dikagetne dening suwara sambat, sing sanadyan alon nanging keprungu cetha. Sambate Pradapa sing ngrasakne larane, Pradapa lagi wae eling saka anggone semaput.

 

Sing kaget krungu sambate Pradapa ora mung wong sing lagi dhedhemitan nginjen saka walike grumbul sing ketel kuwi, Marga sing lagi kasengsem mbakar Uwi ing sandhinge uga kaget, sanajan satemene Marga wis metung yen Pradapa ora suwe maneh mesthi bakal nglilir saka anggone turu merga semaput. Alon-alon Marga nyedhaki papane Pradapa ngglethak.

 

"Aja obah dhisik Kisanak" kandhane Marga karo nggrayang bathuke Pradapa sing wis ora panas maneh kuwi "wektu iki ndika wis ora prelu kuwatir karo sing arep ditindakne Lurah Danara sakancane, kabeh wis mulih arep wadul gurune nek ndika wis ditadhah dening mBah Mileng".

 

"Matur nuwun Kisanak......" kanthi suwara sing lirih Pradapa guneman.

 

"Uwis aja dienggo guneman utawa obah dhisik" marga aweh wangsulan "bubuk sing tak wuwurne ing tatu ndika kuwi isih mbudidaya mulihne tatu ndika lan bunderan sing mau tak lebokne tutuk ndika uga isih durung rampung nggone nyambut gawe ing jerone raga ndika. Sing baku wektu iki ndika wis slamet saka tumindake wong-wong sing arep gawe cilaka ndika, sanadyan ta wektu iki isih ana wong sing ngulat-ulati ndika lan aku uga durung ngerti apa sing dikarepne, nanging ndika ora prelu kuwatir, nek mung kudu ngadhepi landhep utawa lancipe peso sarta paser sing disiyagakne ing pucuke tulup, kira-kira aku isih saguh ngadhepi".

 

Sanajan tata gelar tembunge Marga kuwi ditujokne marang Pradapa, nanging wis gawe kagete wong sing mau lagi nginjen saka walik grumbul. Wong kuwi lagi ngerti yen satemene wong sing diulati wis weruh yen dheweke lagi nginjen neng kono.  Ora sranta wonng kuwi banjur ngobahne sikile mlangkah maju nyedhaki papane Marga lan Pradapa.

 

"Nyuwun pangapunten Raden........." karo mlaku wong kuwi guneman "kula dede tiyang sanes, kula Tanggon rewangipun Gus Pradapa".

 

"Lungguha dhisik sing kepenak Kisanak" kandhane Marga marang wong kuwi "sapa? Gus Pradapa? isih durung bisa diajak crita, becik aja diganggu dhisik".

 

"Inggih Raden" wangsulane Tanggon karo mapan lungguh sila neng cedhak sikile Pradapa "kula boten nginten babar pisan menawi Gus Pradapa nandhang kanin awit pokalipun Lurah Danara sakancanipun".

 

"Dadi ndika ngerti nek sing gawe tatune bendaramu iki Lurah Danara sing jare muride Kyai Daka kuwi?" pitakone Marga marang Tanggon, sawuse aweh sasmita marang Pradapa supaya ora obah lan ora guneman dhisik.

 

"Nyuwun pangapunten Raden, ngertos kula inggih awit kala wau Raden ngendika, bilih wekdal menika Gus Pradapa sampun lepas saking pangincimipun Lurah Danara lan rencang-rencangipun" wangsulane Tanggon.

 

"O iya, mau ndika kandha yen ndika kuwi dudu wong liya, nanging isih rewange Bagus Pradapa?" kandhane Marga sabanjure "Lha iki mau ndika saka ngendi? tak waspadakne solah bawa ndika sajak mindhak-mindhik kaya wong lagi ndhelik?".

 

"Nyuwun pangapunten Raden........."

 

"Aku dudu Raden, jenengku Marga. ndika kena nyeluk aku Adhi, Ki, utawa njangkar ya ora apa-apa, waton ora mbok sebut Raden"  Marga motong rembuge Tanggon klawan nepungake jenenge lan aweh pamenging murih Tanggon ora ngaturi Raden marang dheweke.

 

"Inggih Kisanak Marga" Tangon aweh wangsulan "mila saestu kula menika nembe umpetan, jalaran dening Bagus Pradapa ingkang dados bendara saha pangayoman kula kula sakanca kadhawuhan umpetan, sampun ngantos kadenangan dening Lurah Danara utawi rencang-rencangipun".

 

"nDika sakanca?" Marga takon "dadi ndika ora ijen?".

 

"Boten Kisanak" Tanggon aweh wangsulan "ingkang kadhawuhan kesah saking Dhukuh Kepuhagal saha umpetan murih boten kadenangan Lurah Danara menika kula kalih rencang kula cacah tiga malih, inggih menika, Tolu, Pahing, Pangkas lan kula piyambak. Samangke kula tiyang sekawan menika mapan ing salebeting guwa ingkang boten tebih saking papan menika,  watawis satus jangkah saking mriki".

 

Marga manggut-manggut krungu wangsulane Tanggon sing nyethakne kahanane lan nuduhne ngendi papan pandhelikane. Sawise nglirik marang Pradapa sing wiwit mau mung meneng ora guneman apa-apa, awit pancen dening Marga dipenging obah utawa guneman luwih dhisik, supaya tamba sing ditamakne ora keganggu. Marga banjur nakoni Tanggon maneh :

 

"Dadi ndika wong papat wis oleh panggonan ing sawijining guwa ora adoh saka kene?"

 

"Leres Kisanak" wangsulane Tanggon cekak.

 

"Yen mangkono" kandhane Marga sabanjure "murih bendara ndika iki luwih gelis bisa pulih, upama olehe ngupakara tatune kuwi dielih neng guwa papan ndika sakanca umpetan, kira-kira isih ana panggonan apa ora?, Jalaran neng kene, bendara ndika iki ora ana sing ngayomi menawa ana udan sing tumiba".

 

"Kula kinten mila langkung prayogi makaten Kisanak" wangsulane Tanggon sing dibacutne karo tembung taren "menawi makaten kanca-kanca kula celuke mriki rumiyin kula ajake yasa tandhu kangge nggotong Bagus Pradapa".

 

"Ora prelu Paman......" dumadakan kanthi suwara lirih nanging keprungu cetha, Pradapa guneman nyauti tembunge Tanggon "aku ora sah ndadak dipikul, nek ndelok apa sing tak rasakne saiki iki, nek mung mlaku satus utawa rong atus jangkah wae aku wis kuwat".

 

Marga karo Tanggon rada kaget krungu gunemane Pradapa sing mangkono kuwi, kekarone banjur padha ngelih panyawange marang Pradapa sing nadyan isih ngglethak nanging praupane wis ora pucet kaya mau, ambegane uga wis keprungu aring.

 

ana candhake.

SENDHANG MUSTIKANING WARIH VI (02)

 

2.

Sauntara Marga nutugne olehe aweh pitulungan marang wong sing nandhang tatu abot ditunggoni Rangga neng walike grumbul sabrang kulone kali cilik kuwi, suwarane wong sing pating brawok mau sansaya cedhak. Ora suwe saka walike rungkuding gegrumbulan Rangga lan Marga weruh yen ana wong sapirang-pirang sing padha gegaman jangkep teka ing papan sing mau wong sing lagi diupakara Marga kuwi rubuh lan banjur semaput. Sajake wong-wong mau pancen lagi nguber wong sing semaput kuwi, ketitik bareng ana sing weruh yen ing papan kono ana ana getih sing durung garing nelesi lemah tumuli alok :

 

"Menus elek ora genah mau lagi wae tekan kene Ca, iki getihe sing mili saka tatu merga keneng disawat kudhine Parwa mau, katon durung garing, ateges wonge durung adoh saka papan kene".

 

"Nanging dugi mriki awakipun piyambak kelangan lacak Lurahe" salah siji saka kancane wong sing alok, sing jebul lelurahe wong-wong kuwi, mau aweh wangsulan "tetesan rah niku mandheg namung dumugi mriki, malah ketingale teng mriki wau si Pradapa kober mandheg, lha niki rahe ketingal radi kathah ingkang nelesi siti?  Nanging dugi mriki sampun boten wonten malih rah ingkang tumetes, lajeng dhateng pundi anggenipun mlajar sikeparat niku?, bablas ngidul menapa menggok ngilen mlebet lepen?, menapa menggok ngetan? boten cetha!".

 

 

"Aneh!" Lurahe wong-wong kuwi semaur karo njengkerutne bathuke tandha yen lagi mikir apa sing lagi wae dikandhakne andhahane sing jeneng Parwa kuwi "nek kudune playune si Pradapa kuwi menyang ngendi bisa diturut saka getihe sing netes neng lemah, nanging tekan kene ora ana titikan maneh, si Pradapa mlayu menyang ngendi?"

 

"Menapa ing mriki si Pradapa kober mblebet tatune, Ki Lurah Danara?" salah siji saka wong-wong mau udhu panemu "lajeng getihe mampet? boten mili malih?".

 

"Mokal kuwi Prana!" sadurunge Lurahe sing jebul jenenge Danara kuwi aweh wangsulan, Parwa ndhisiki semaur "mblebet tatu kuwi mbutuhne wektu sing rada suwe, lan mokal si Pradapa bisa mblebet tatune dhewe. Saupama neng kene mau Pradapa ketemu wong sing aweh pitulungan mesthine durung ana tilas-tilase, kamangka neng kene ora ana titikan apa-apa. Malah aku banjur duwe pangira liyane".

 

"Pangira apa maneh Parwa?" Danara, ya lurahe wong-wong kuwi takon.

 

"Pradapa dipulung dening ingkang mbaureksa sela ageng wingking ndika niku Ki Lurah" wangsulane Parwa karo suwara sing semu miris "kula asring mireng kabar Sela ageng  sing namine Watu Mileng niku mila kratonipun lelembat ingkang dhemen nedha titiyang ingkang nedheng apes ndelalah kendel ing papan mriki niki".

 

Krungu kandhane Parwa sing keri dhewe ngono kuwi wong liyane katon kaget semu wedi, praupane padha pucet dadakan nuduhne nek atine uga ngemu rasa kuwatir, klebu lurahe barang. Ora krasa wong-wong kuwi padha noleh, nyawang wujude watu sing gedhene sagajah peranganing ngisor watu kuwi kependhem ing jero lemah.

 

"mBok menawa bener sing dadi kandhamu kuwi Parwa" Lelurahe wong-wong kuwi banjur guneman alon "upamaa ora kaya sing mbok kandhakne, sajroning wektu rong dina utawa telung dina maneh bathange Pradapa mesthi bakal konangan neng ngendi mapane. Mokal Pradapa bisa slamet sawuse kentekan getih merga tatu ing lempenge kena kudhimu mau.  Nanging awake dhewe prelu atur panuwun marang mBah Mileng sing mbaureksa watu gedhe iki, mbok menawa wae sing mbok kandhakne mau bener. Dadi awake dhewe wis diparingi bebantu nyirnakne Pradapa sing kumalungkung wani ndaga apa sing dadi kersane Bapa Guru Kyai Daka. Bakune dina iki Pradapa wis ilang saka lumahing bumi, kaya sing dadi kersane Bapa Guru".

 

"Lajeng kersane Lurahe ?" Parwa takon.

 

"Awake dhewe bali wae, kabeh iki dadi atur marang Bapa Guru Kyai Daka" wangsulane lelurahe wong-wong kuwi sabanjure "kanthi netra batharane, Bapa Guru mesthi wis pirsa nasib apa sing dialami Pradapa sawuse lempenge jebol kena kudhi sing mbok sawatake mau, bakal mati kentekan getih apa mati merga dadi tadhahe mBah Mileng ing papan kene".

 

"Lha lajeng anggenipun badhe atur panuwun dhateng mBah Mileng?" Prana sing maune mung meneng ngrungokne, takon marang lurahe.

 

"Kuwi mengko ben ditata Bapa Guru pisan, Bapa Guru luwih ngudaneni ing babagan iki. Awake dhewe kari ngleksanakne apa sing bakal didhawuhake" wangsulane Lurah Danar sing banjur nginger adhepe, mlaku bali mengalor ninggalne papan kono ditutne andhahane sing kabeh ana wong sewelas.

 

Rangga karo Marga sing nyawang lan ngrungokne saka sabrang kulone kali cilik kuwi wiwit ngerti yen wong sing lagi semaput kuwi jenenge Pradapa lan lagi dadi burone Ki Daka  gurune wong rolas sing dilurahi dening Danara mau.  Sing dadi pitakon ing sajroning atine Rangga lan Marga, kaluputan apa sing ditindakne Pradapa marang Kyai Daka teka nganti diarah patine kuwi. Awit mokal yen ora ana sabab sing gedhe lan mbebayani Kyai Daka nganti duwe karep nyirnakne Pradapa.

 

"Danara sakancane mau durung ngerti nek awake dhewe neng kene Dhi" kandhane Rangga marang Marga sing katon mbudidaya murih Pradapa bisa cepet eling saka anggone semaput lan bisa waras kaya maune "lan uga ora ngerti nek wong sing jebul duwe jeneng Pradapa iki mbok tulungi lan mbok singidne ana kene".

 

"Bener Kakang" wangsulane Marga sing wiwit nicil ayem jalaran pambudidayane sarana aweh kekuwatan marang Pradapa kanthi ngilekne hawa murni saka awake marang Pradapa katon wiwit katon ana asile, cahyane Pradapa wis ora pati pucet maneh lan raga sing maune panas kaya geni jalaran akehe getih sing kebuwang metu liwat tatu neng lempenge, saiki wis kari manget-manget.

 

"Padha karo awake dhewe sing uga durung ngerti apa perkarane nganti Ki Daka kongkonan murid-muride sing dipandhegani Lurah Danara  mateni Pradapa iki" Marga nutugne olehe aweh wangsulan.

 

"Adat sing wis, wong padha kerengan banjur siji lan sijine padha duwe karep gawe patine mungsuhe kuwi mung sabab nuruti panyurunge hawa nepsu, melik bisa nguwasani sing dimeliki dening hawa nepsune, mbuh kuwi wujud bandha donya, kalungguhan pangkat utawa drajat lan bisa uga sing dadi pakaremane nepsu birahi" kandhane Rangga sabanjure  "embuh sapa sing miwiti Ki Daka gurune Danara sakancane mau apa Pradapa sing saiki mbok tambani kuwi, awake dhewe durung ngerteni kanthi cetha. Nanging nek ndelok tembung sing metu saka Pradapa sadurunge semaput mau, dheweke wis pasrah yen kudu tumeka ing pati, waton kerise sing disengkelit kuwi bisa dilarung neng sendhang Ngiyom, mbok menawa wae anane Ki Daka memungsuhan karo Pradapa iki merga Pradapa ora kepengin keris sing disengkelit kuwi dikuwasani dening Ki Daka, mula dheweke banjur njaluk tulung marang awake dhewe supaya nglarung kerise kuwi menyang Sendhang Ngiyom. Gek Sendhang Ngiyom kuwi mapane ana ngendi awake dhewe ya durung ngerti".

 

"Ya kudu rada sabar dhisik Kakang" wangsulane Marga "yen awake dhewe kepengin weruh ing ngendi dununge Sendhang Ngiyom sing dikandhakne Pradapa mau, ya kudu ngenteni nek Pradapa wis bisa ditakoni. Sokur-sokur yen mengko kajaba Pradapa bisa aweh weruh marang awake dhewe ing ngendi dununge Sendhang Ngiyom kanggo nglarung kerise kuwi, Pradapa uga bisa aweh weruh ancer-ancere Sendhang Mustikaning Warih sing dadi tujuwane awake dhewe".

 

"Bener banget kuwi Dhi" kandhane Rangga maneh "kanthi ndadekne Pradapa bisa pulih saka tatune, mbok menawa bisa dadi sarana awake dhewe ngaweruhi dununge Sendhang Mustikaning Warih sing didhawuhne mBah Juru marang awake dhewe nalika aku arep budhal nindakne paukuman saka Kanjeng Rama biyen".

 

"Mula saka kuwi Kakang, aku mbudidaya murih wong sing jeneng Pradapa iki bisa waras luwih dhisik" wangsulane Marga "Nanging..............."

 

Marga mandheg ora nutugne olehe arep guneman. Ranga katon rada kaget.

"Nanging apa Dhi?" pitakone marang Marga.

 

"Nanging wektu iki awake dhewe duwe kuwajiban sing ora kalah baku" Marga aweh wangsulan.

 

"Apa kuwi Dhi?"

 

"Cacing-cacing sing neng jero usus ora leren nggone kroncalan merga mbutuhne pangan" wangsulane Marga karo mesem.

 

"Ha ha ha........." Rangga semaur karo ngguyu alon "wong padune arep kongkonan aku golek woh-wohan utawa pala kependhem wae, kok cacing sing neng jero usus sing mbok enggo pawadan. Ya wis, mangsa bodhowa nggonmu ngopeni Pradapa, aku tak golek sing dibutuhne cacing-cacing sing geger neng jero ususmu lan ususku iki".

 

Rampung anggone guneman, Rangga banjur ngadeg menyat ninggalkne Marga, arep golek bebakalan kanggo ngiseni wetenge sing wis krasa luwe.

 

ana candhake.

SENDHANG MUSTIKANING WARIH VI

 

1.

Yen padatan wayah esuk ngono kuwi Rangga lan Marga wis gobyos kringeten merga penthalitan neng pinggir bengawan, esuk iki gobyose nom-noman loro kuwi ora merga saka olehe padha nindakne gladhen ngelmu kanuragane.  Nom-noman loro kuwi gobyos merga wiwit sadurunge srengenge ngaton mau wis mlaku ing gisike kali cilik sing sungapane ana bengawan lan pethite kali manggon ing arahe Gunung Lawu. Pancen Rangga lan Marga anggone golek dalan kanggo ngunggahi Gunung Lawu milih liwat kali, jalaran kekarone duwe panemu yen pethite kali kuwi mesthi mapan ana ing papan sing luwih dhuwur, lan papan sing luwih dhuwur kuwi genah nek ana ing gunung, mula yen mlaku  nungsang nurut kali genah nek ora bakal kesasar lakune sing arep tumuju menyang Gunung Lawu, jalaran ing papan kono kuwi gunung sing  ana ya mung Gunung Lawu dhewe, ora ana liyane.

 

Wiwit ninggalake papan getheke sing wis ambyar ora kena dienggo maneh kae, nom-noman loro kuwi durung leren anggone lumaku kajaba mung nalikane nindakne wajibe urip manembah marang Allah jumbuh karo agama sing dirasuk, malah wetenge wae uga babar pisan durung kisenan apa-apa. Mula ora aneh, yen nalika srengengene wis ngunggahi cakrawala sisih wetan watara sagenter dhuwure, saka wetenge nom-noman loro kuwi wiwit rame keprungu suwara kluruk. Kluruke cacing-cacing sing ngreksa jerohane weteng sing sambat njaluk dipakani.

 

"Leren dhisik Dhi" kandhane Marga karo ngendhegne lakune, noleh memburi marang Marga sing mlaku kira-kira sadhepa ana mburine "sajake papan kene iki wis adoh karo panggonane wong-wong Mataram sing wis wanuh lan weruh marang awake dhewe".

 

"Iya Kakang" wangsulane Marga sing banjur nyedhaki papane Rangga sing wis ngendheg lakune "nek miturut petunganku ya ngono, merga wong-wong Mataram sing lagi nindakne jejibahane kae neng laladan rada adoh ana sakulone Kali Sawur, lan papan kene iki wis rada adoh mapan ing wetane Kali Sawur, dadi bener apa sing kakang kandhakne, upama awake dhewe leren neng kene ora bakal kuwatir kaweruhan dening wong-wong Mataram".

 

"Satemene mBah Juru biyen ya ora tau dhawuh supaya awake dhewe, mligine aku, supaya nyingkiri wong Mataram, aku mung ora kepengin anggone dolan awake dhewe iki keganggu dening wong-wong sing lagi nyambut gawe kae" kandhane Rangga sabanjure.

 

Rangga mesem krungu tembunge Rangga sing nek diraksakne krasa lucune kuwi, dadi sing wedi diganggu kuwi dheweke wong loro sing lagi lunga dolan dudu wong-wong sing lungane merga nindakne gaweyan. Nanging Marga milih meneng, ora weh wangsulan karo apa sing lagi wae dikandhakne sedulure angkat kuwi. Malah sirahe wiwit  tolah-toleh ngulati  ketele alas sing disigar dening iline kali cilik sing dienggo dalan kanggo tumuju Gunung Lawu kuwi.

 

"Nek arep golek sing kanggo isining weteng katone luwih kepenak nek awake dhewe munggah menyang ndhuwur kono, mbok menawa ana pala kependhem utawa woh-wohan sing enak dipangan, merga aku lagi rada aras-arasen slulupan neng adhem-adheman gogo iwak neng kali iki" kandhane Rangga bareng Marga ora nanggapi tembunge mau malah tolah-toleh ngiwa nengen kaya ana sing lagi digoleki.

 

"Iya Kakang" wangsulane Marga "ayo yen ngono, munggah wae".

 

Muni ngono kuwi Marga karo nginger adhepe, ngungkurne kali. Lan ora karo omong apa-apa Marga wiwit mlaku arep munggah menyang dharatan sing luwih dhuwur. Rangga tut wuri ing mburine. Bareng wis tekan ndhuwur, nom-noman loro kuwi, padha sawang-sawangan. Jebul neng dhuwur gisike kali cilik kuwi katon yen kerep disaba wong, ketitik ing kono ana dalan sapecak sing katon limit banget, suket-sukete padha garing mati tilas kepidak-pidak sikile wong liwat.

 

"Sajakle ora adoh saka kene ana desane Dhi" kandhane Rangga karo nyawang dalan sapecak sing ana ngarepe "mbuh arah lor mbuh arah kidul saka kene"

 

"Nek ora malah lor kono ada desa lan kidul kono ya ana desa kakang" wangsulane Marga aweh panemu "dalan sing limit banget iki, najan ora pati amba nanging bisa nuduhne nek kira-kira saben dina mesthi ana sing ngliwati lan cacahe mesthi kliwat saka wong siji utawa loro, malah iki ana tipake sikil jaran barang, dadi iki cetha nek dalan sing kerep dienggo liwat wong".

 

"Bener kandhamu Dhi" kandhane Rangga maneh, nanging wurung dibacutne merga saka kadohan lamat-lamat keprungu suwarane wong pirang-pirang pating cruwet sajak lagi ngoyak-oyak maling utawa durjana sing lagi keplayu.

 

"Ketoke ana wong mburu burone kakang?" Marga sing uga krungu, banjur kandha marang Rangga.

 

"Bener Dhi" wangsulane Rangga "awake dhewe mengko kurang-kurang bejane bisa-bisa malah didakwa kancane sing lagi diburu kuwi. Merga awake dhewe cetha nek durung ditepungi dening wong-wong sing manggon ing laladan kene lan kira-kira sing lagi dioyak kuwi ya dudu warga kene".

 

"Lha banjur kepenake kepiye Kakang?"

 

"Ya wis, awake dhewe mandheg wae dhisik neng kene" wangsulane Rangga sabanjure "mBah Juru biyen nate paring dhawuh nek sajroning lelana iki awake dhewe bakal nemu pacoban sing sapirang-pirang lan padatan pacoban kuwi tekane merga awake dhewe nindakne darmaning urip aweh pitulungan marang sok sapawa sing mbutuhake, mbok menawa wae kanthi ana suwarane wong sing pating cruwet kae, ana wong sing mbutuhne pitulungan saka awake dhewe".

 

Marga ora semaur, mung batine kandha yen wong sing pating brengok kae lagi nguber durjana sing mlayu, banjur sapa sing kudu ditulungi? Apa wong-wong sing pating brengok kae? Apa sing lagi diburu merga butuh nylametne nyawane?.

 

Nanging durung nganti Marga guneman ngandhakne sing lagi digagas, marang Rangga dumadakan saka walik grumbul, mecungul wong sing lagi mlaku karo sempoyongan, awake gudras getih, raine bengep-bengep ora karuwan, nyedhaki nom-noman loro kuwi banjur ambruk ing cedhak sikile Rangga lan Marga.

 

"Nyuwun tulung Kisanak........" kandhane wong mau karo megap-megap, mengkurep neng lemah.

 

Marga tanggap, wong kuwi ketara yen nandhang tatu rada abot lan yen nganti kasep oleh pitulungan, bisa-bisa nyawane bakal ilang. Mula Marga banjur lungguh jengkeng neng cedhake wong kuwi arep aweh pitulungan. Rangga panggah ngadeg karo mripate nyawang pernahe suwarane wong akeh sing pating cruwet nanging durung katon wujude merga isih rada adoh panggonane.

 

"Aku wis ora kuwat......" Kandhane wong mau "aku mung arep njaluk tulung, keris sing ana lempengku iki, ndika jupuk lan ndika larung ing Sendhang Ngiyom sing manggon ing pethite kali iki".

 

"Sabar kisanak" kanthi suwara sing sareh Marga aweh wangsulan "tak tambanane tatu sing ndika sandhang iki luwih dhisik, nek arep kongkonan utawa kandha apa-apa mengko wae nek tatu ndika wis tak tambani".

 

"Tatuku jero lan amba Kisanak, getihku ya wis meh entek merga tatu sing ana lempeng sisih tengen iki, sedhela maneh aku mati. Nanging sadurunge aku mati, aku njaluk tulung marang ndika masrahake........"

 

Durung nganti rampung olehe guneman, wong sing nandhang tatu kuwi wis semaput ora eling apa-apa maneh.  Marga sing wis krungu yen tatune wong kuwi manggon ing lempeng sisih tengen, tumuli tandang. Banjur ngetokne bumbung sing disimpen awor sandhangan lan sangu sing ana pethukane, tatune wong kuwi sing jebul nyata tatu sing mbebayani, tumuli diwuwuri bubukan sing rupane ijo saka jerone bumbung.  Banjur tutuke wong sing lagi semapaut kuwi dicangap, dileboni barang bunder-bunder gedhene sakemiri.

 

"Ketoke luwih becik nyingkir dhisik Kakang" kandhane Marga marang Rangga sing isih nyuntak kawigatene marang suwara pating cruwet sing sansaya nyedhak papan kono kuwi.

 

"Ya wis ayo" wangsulane Rangga sing banjur nyaut gawan sing mau digawa Marga. Sauntara Marga banjur nyandhak lan mbopong wong sing lagi semaput kuwi, banjur kekarone bali mudhun menyang kali. Nyabrang mengulon, ndhelik neng waliking grumbulan sing ketel.

 

Sawuse sing lagi sempaut diselehne kanthi bener. Marga banjur guneman marang sedulur angkate :

"Dienteni neng kene dhisik Kakang, wong sing pating cruwet kae ketoke ana sambung rapete karo wong sing lagi tak ntambani iki".

 

"Iya, nek awake dhewe kesusu nemoni wong-wong sing suwarane keprungu saka kene kae, bisa nuwuhake kleru tampa, sadurunge awake dhewe krungu critane wong kuwi" wangsulane Rangga karo nudingi wong sing isih semaput nanging napase wiwit keprungu tumata maneh kuwi.

 

 

ana candhake.