SENDHANG MUSTIKANING WARIH IV 21

 

21.

Katone Kunthara sansaya nesu, nanging Prajurit loro sing rumangsa duwe tanggung jawab karo jejibahan sing ditindakne kuwi puguh ora gelem ngalah, tetep ngukuhi apa sing dadi panemune. Kuntara nyilakne jarite karo ngencengi sabuke, sajake arep meksa prajurit loro kuwi nganggo kekuwataning  kanuragan. Prajurit sing ngrumangsani, mung prajurit rucah sing ora duwe kaluwihan apa-apa yen ditandhing karo Kunthara kuwi babar pisan ora wedi. Merga prajurit loro kuwi uga mikir, saupama klakon Kunthara milara dheweke wong loro, mangka mesthi enggal konangan wong akeh. Mula wong loro kuwi ya banjur ayem wae.

"Sepisan maneh aku nembung apik-apikan" kandhane Kunthara karo mencereng "aku mung kepengin wong ing Kademangan kene iki ora dikondhangake wis ora duwe peri kamanungsan maneh. Jalaran bandan loro kuwi nek tak sawang kahanane sedhela maneh mesthi mati merga kurang pangopen, dadi olehku arep aweh ngombe marang bandan loro kuwi ora merga aku kancane bandan loro kuwi, nanging aku mung kepengin bandan loro kuwi ora mati kesiksa jalaran kakurangan ngombe".

"Semanten ugi kula Ki Kunthara" salah siji saka Prajurit loro kuwi wangsulan "kula kekalih ugi boten kepengin bebandan kalih punika pejah jalaran saking sabab punapa kemawon. Wau dalu dening nem-neman ingkang asma Marga nika, bebandan kalih sampun diparingi bobok lan boreh ugi dipun tedhani jampi, lajeng nem-neman nika meling dhateng Ki Kedhungori miwah Ki Kaliumprik murih tiyang kalih punika sampun ngantos nedha utawi nginum punapa-punapa saderengipun dipun pirsani malih dening nem-neman ingkang asma Marga nika. Pramila kula inggih ngekahi punapa ingkang dipun dhawuhaken dhateng kula dening Bebau kalih kala wau".

"Dadi kowe wong loro luwih nggugu omongane wong sing durung cetha ala lan becike tinimbang marang aku sing wis akeh duwe lelabuhan marang Ki Demang apa dene marang Kedhungtuwung iki?" Kunthara wiwit ngepelne tangane karo mlilik.

"Botena kula pitados dhateng nem-neman ingkang nembe kula sumerepi wau dalu niku, kula nggih wajib pitados dhateng Ki Lambang, kajawi Ki Lambang punika mila kanca kula wiwit alit ingkang sampun kula apali teku saha sipatipun, ugi awit Ki Lambang ingkang ugi Bebau ing Kaliumprik punika cetha bilih inggilan kula ing reh tata kaprajuritan ing Kademangan mriki" wangsulane salah sijining prajurit panggah ngukuhi panemune.

Kunthara arep wangsulan maneh, nanging wurung jalaran dikagetne karo suwara dhehem-dhehem. Rangga lan Marga jebul wis ngadeg ora adoh saka papane wong telu sing lagi rebut bener kuwi.

"Mangga Den Mas" Prajurit sing uga lagi weruh nek Rangga karo Marga teka kono kuwi ngacarani.

"Ora sah nyebut aku Denmas-den masan ngono kuwi Kakang" Rangga wangsulan "cukup ndika sebut jenengku, utawa yen ndika pekewuh njangkar jenengku, ndika bisa nyeluk aku Adhi utawa Thole marang aku lan adhiku".

"Oh, inggih Adhi" Prajurit kuwi mesem karo wangsulan "mangga, pinarak ing dhingklik mriki"

"Iya matur nuwun Kakang" Rangga nanggapi rembug karo mapan lungguh neng dhingklik dawa sing ditudingi Prajurit kuwi "aku wae sing lungguh, adhiku Marga arep ngendhangi Ki Kartagentho karo Ki Jayaglegek, bebandan loro sing neng jero kuwi, wayahe nglebokne tamba".

"Oh, inggih-inggih Adhi" Prajurit kuwi ngetokne kunci gembok saka njero kanthongane, banjur marani lawang gothakan sing digembok nganggo rante "sekedhap kula uculane rantenipun".

Sauntara Prajurit kuwi mbukakne lawang gothakan kanggo Marga, ora omong apa-apa Kunthara klawan ulat sing peteng nglungani, ninggalne papan kuwi, bumbung wadhah banyu sing mau digawa kelalen ditinggal neng dhuwure dhingklik sing dienggo lungguh Rangga. Marga mlebu gothakan, banjur niti kahanane Kartagentho lan Jayaglegek, diterusne mboboki tatu-tatune wong loro kuwi.

Prajurit sing mau mbukakne lawang karo kancane banjur mapan lungguh neng dhingklik, ngancani Rangga.

"Lho iki gawane Ki Kunthara kok ditinggal?" salah sijine Prajurit kuwi alok, merga ngepasi arep mapan lungguh, weruh gawane Kunthara keri tumumpang neng dhingklik.

"Lho iya ta?" kancane nyaut rembug "jarene mau bumbung iki isine jamu ? Kok malah keri neng kene".

"Jamu apa ta jane Kang?" Prajurit sing mau alok kandha maneh "coba tak deloke, apa isine?".

"Mengko dhisik, aja sembrana Kakang" dumadakan Rangga melu omong, menging wong sing arep mbukak isine bumbung "panggraitaku ngandhakne nek bumbung kuwi isine barang sing ora becik".

Prajurit kuwi ora sida nyandhak bumbung sing tumumpang dhingklik kuwi, banjur nyawang Rangga klawan sunaring mripat kebak pitakonan.

"Ngene wae" Rangga tanggap karo sikepe Prajurit kuwi "tak bukake, ndika wong loro coba melu ndelok apa isine".

"Inggih Adhi mangga"

Rangga karo ngati-ati mbukak bumbung sing ditutup nganggo klaras garis ditaleni kuwi. Prajurit loro sing ana cedhake melu ngulati apa isine bumbung.

"Banyu" kandhane Rangga marang wong loro kuwi.

"Inggih" wong loro bareng wangsulan.

"Ndika ngerti? iki banyu apa?" Rangga nakoni Prajurit loro kuwi. Sing ditakoni mung gedheg.

"Iki banyu sing wis dicampur karo racun sing mandi, gandane arum ora ngawistarani nek iki banyu racun" kandhane Rangga aweh katrangan "coba neng kandhane Ki Demang ketoke ana Meri sing isih cilik, ndika jupuk siji ndika gawa mrene, nek ora ngono ndika golek kewan liyane ya kena".

"Kleresan Adhi" salah siji saka prajurit loro kuwi wangsulan "kala dalu kula nyepeng tikus, sak niki kula wadhahi krangkeng dereng kober kula pejahi. Pripun?".

"Woo, kuwi malah luwih apik" tumanggape Rangga karo ngguyu "coba ndika gawa mrene".

Prajurit kuwi banjur njupuk krangkeng cilik sing ana pojok gothakan, banjur diselehne neng ngarepe Rangga.

"Saiki ndika tonton" kandhane Rangga sabanjure "iki ana sada sapu salenjer, arep tak celupne banyu neng bumbung iki, banjur arep tak ngge nguthik-uthik tikus sing ana krangkeng iki. Apa sing bakal kelakon?".

Wong loro sing ditakoni Rangga ora ana sing semaur, nanging anggone ngulati sada sing dicekeli Rangga ora mandheg. Sawuse sada dicelupne neng bumbung gawane Kunthara mau, banjur dilebokne liwat bolongane krangkeng, tikus sing ana njero krangkeng kaget, rumangsa ana bebaya sada banjur ditubruk. Bubar nubruk sada sing wis dicelup neng bumbung kuwi, sakala tikus neng jero krangkeng kuwi polah ora karuwan, ora suwe banjur kaku, mati.

"Piye?" Rangga nyawang prajurit loro sing uga melu ngulati tikus sing dumadakan mati kuwi.

"Kamangka namung nyenggol sakedhik? kados makaten kedadosanipun, inggih Adhi mila racun ing bumbung punika saestu mandi" .

Marga wis rampung anggone aweh tamba marang Jayaglegek karo Kartagentho, banjur metu nyedhaki wong-wong sing lagi nyawang bathang tikus neng jero krangkeng, sing mati merga nyenggol sada sing ngemu banyu ana bumbung sing digawa Kunthara mau.

"Mengko sore, Jaya Glegek karo Kartagentho wis bisa ditakoni Kakang" Marga aweh lapuran marang Rangga.

"Apa otot suwarane wis dibukak?" Rangga takon.

"Durung" wangsulane Marga "mengko wae nek karo arep ditakoni dibukak".

"Tak kira kuwi ya luwih becik" wangsulane Rangga, dibacutne karo aweh warta "iki ana perkara anyar maneh Dhi" .

"Apa kuwi Kakang?" Marga mlenggong.

"Kunthara!" wangsulane Rangga "jebul bocah kae, lagi nglakokne dom sumuruping banyu ing Kademangan kene iki".

"Apa kakang wis nemokne buktine yen bocah kae mangkono tenan Kakang?".

"Kajaba kedadeyan dhek bengi kae, iki ana bukti anyar" Rangga aweh katrangan, banjur kandhane marang Prajurit sing ana kono "murih gamblange, coba ndika critakne ya gene mau ndika sakloron padha regejegan karo Kunthara lan apa sing digawa Kunthara mrene, marang adhiku iki Kakang Prajurit".

 

ana candhake.

SENDHANG MUSTIKANING WARIH IV 20

20.

Demang Kedhungtuwung meneng sedhela krungu wangsulane Rangga sing ngabarake ngenani pangincim sing jarene saka Paguron Kluwihan, marang Kademangan Kedhungtuwung lan Padhepokan Banjarsemanggi. Sanadyan Rangga lan Marga wis bares yen sing ngunekne tembung pangincim kuwi mbok menawa paraga sing beda, nanging Demang Kedhungtuwung duwe dudutan yen satemene pawongan sing aweh pangincim marang Padhepokan Banjarsemanggi lan Kademangan kuwi wonge ya mung siji. Utawa saora-orane wong sing sak golongan karo Panembahan Timur lan Janggan Kumala. Mangkono iku bisa diwaca saka peso=peso sing digunakne kanggo nyerang musuhe lan kanggo ngirim pesen sing padha, yaiku jurus sawatan Glathidhadhali jurus piyandel saka Paguron Kluwihan.

"Pancen julig lan rusuh tandange wong Kluwihan" Demang Kedhungtuwung grenenengan dhewe karo manthuk-manthukne janggute.

"Kados pundi Ki Demang?" Marga sing krungu gremengane Demang Kedhungtuwung kuwi nyauti rembug.

"Inggih Ngger" wangsulane Demang Kedhungtuwung karo mesem "nyata julig lan rusuh cara ingkang dipun tempuh dening titiyang saking Kluwihan punika".

Rangga lan Marga ora nyauti wangsulane Demang Kedhungtuwung kuwi, kekarone milih ngenteni rembug sabanjure sing dicapne dening Ki Demang.

"Sanaosa makaten, punika malah nedahaken bilih kekiyatan ingkang dipun gadhahi dening Paguron Kluwihan punika boten sepintena ageng, liripun boten kados ingkang asring dipun kondhangaken dening tiyang-tiyang kathah" Demang Kedhungtuwung mbacutne kandhane "inggih wongsal-wangsul, titiyang ingkang sampun kulina dora, adhakanipun boten nate netepi kasatriyanipun, Ngger. Punika ingkang sok mbebayani tumrap ingkang gampil pitados kaliyan pangucapipun tiyang ingkang remen dora ing wicara, kados tiyang ing Paguron Kluwihan ngaten punika kala wau".

"Lajeng dudutanipun Ki Demang kaliyan pawartos pangincim ingkang kula aturaken kala wau kados punapa?" Marga nyela takon.

"Ing ngajeng sampun kula aturaken" Ki Demang aweh wangsulan "bilih titiyang Paguron Kluwihan punika remen tumindak julik nanging ugi rusuh, dhemen dora ing wicara, boten  netepi jiwaning satriya. Dados boten wonten dudutan sanes kajawi namung kula miwah Ki Jatikuning kedah mewahi raos pangatos-atos Ngger".

"Menawi ingkang kadhawuhaken Ki Demang ingkang punika kula sampun ngertos, lan sampun cetha. Nanging kala wau Ki Demang ugi paring dhawuh bilih pangincimipun Panembahan Timur punika malah nedahaken bilih kekiyatanipun Paguron Kluwihan punika estunipun boten sepintena, liripun boten kados ingkang dipun kondhangaken tiyang kathah. Punika jlentrehipun kados pundi Ki Demang?" Marga takon maneh karo apa sing dikandhakne Ki Demang ing ngarep mau.

Ki Demang ngguyu alon, banjur aweh wangsulan :

"Lha rak inggih sampun cetha ta Ngger? pangincim ingkang sareng dhateng Kedhungtuwung miwah dhateng Banjarsemanggi punika mokal saged kaleksanan, awit tuhu mokal kekiyatanipun Kluwihan kabagi dados kalih pantha, ingkang sepantha ngrabasa Banjarsemanggi lan ingkang sapantha malih ngrabasa Kedhungtuwung. Menawi punika kalampahaken sami kemawon kaliyan badhe niru lekasing sulung ingkang mlebet ing geni Ngger. Tiyang ing Kluwihan inggih sampun mangertos sepinten kekiyatanipun Kademangan Kedhungtuwung ingkang menawi dipun gepuk perang dening Paguron Kluwihan paling dangu gangsal dinten inggih sampun telas. Nanging tiyang Kluwihan ugi ngertos bilih Ki Jatikuning boten badhe negakaken Kademangan Kedhungtuwung rata kaliyan siti awit tumindakipun tiyang Kluwihan. Langkung-langkung menawi ngantos kekiyatan Banjarsemanggi dipun wor kaliyan kekiyatan Kedhungtuwung, boten ngantos nelasaken wekdal setugel dinten tartamtu titiyang Kluwihan badhe telas. Awit saking punika, titiyang Kluwihan lajeng nyukani pangincim badhe ngrabasa Banjarsemanggi saha Kedhungtuwung ing wanci ingkang sami. Murih Kedhungtuwung  boten kintun kekiyatan pambiyantu dhateng Banjarsemanggi utawi sawangsulipun, Banjarsemanggi boten badhe wantun kintun kekiyatan mriki, ngemuti Banjarsemanggi piyambak ing salebeting bebaya. Perlu kauningan Anakmas, bilih antawisipun Banjarsemanggi kaliyan Kedhungtuwung punika tebihipun watawis setunggal dinten setunggal dalu lampahipun Kapal tanpa kendel, pramila sok nate kedadosan awit mbujung wekdal, kapal ingkang dipun tunggangi pejah ing margi awit dipun peksa boten kendel".

"Dados dudutanipun, ing wanci purnama sasampunipun wulan punika Paguron Kluwihan badhe ngurug perang, nanging pundi ingkang badhe dipun lurugi inggih dereng cetha. Saged Kademangan mriki, nanging inggih saged ugi ing Padhepokan Banjarsemanggi. Makaten inggih Ki Demang?" Rangga tumanggap sawuse Ki Demang ngrampungi katrangane.

"Punika inggih dereng kantenan Anakmas" wangsulane Ki Demang nanggapi dudutane Rangga "nitik julig saha rusuhipun tiyang Kluwihan, saged ugi ing wanci ingkang kasebataken wau, Tiyang Kluwihan malah enak-enak mara eca, tilem angkler ing griyanipun piyambak-piyambak. Awit estunipun boten wantun aben ajeng kaliyan Kedhungtuwung langkung-langkung Banjarsemanggi ingkang sampun siyaga ing dhiri sawega ing gati, awit badhe dhatengipun mengsah ingkang badhe ngrabasa buminipun".

"Ing pangangkah supados titiyang ing mriki miwah ing Banjarsemanggi bosen, anggenipun siyaga, Lha menawi sampun klena, nembe badhe dipun lurugi punapa makaten Ki Demang?" Marga genti sing takon.

"Leres, Anakmas" wangsulane Demang Kedhungtuwung karo mesem "punika panginten kula kanthi wewaton sipat julig miwah rusuhipun titiyang ing Kluwihan ingkang wuta ing reh kautamaning satriya".

Rangga lan Marga manthuk-manthuk krungu wangsulane Demang Kedhungtuwung mangkono iku. Satemene isih akeh arep ditakokne dening nom-noman loro kuwi marang Ki Demang. Nanging, tekane kono Rangga lan Marga uga nggawa bandan sing mbuthake pangopenan awit bebalunge isih padha remuk, yaiku Kartagentho karo Jayaglegek sing saiki diselehne neng longkangan wetan pringgitan, mula Rangga banjur kandha marang Demang Kedhungtuwung.

"Nuwun sewu Ki Demang, estunipun sanadyan kula kekalih punika namung tiyang limrah, nanging kepengin saged netepi darmaning satriya, awit saking punika estu taksih kathah ingkang badhe kula suwunaken pirsa dhateng Ki Demang. Nanging gandheng kula kaliyan adhi kula pun Marga taksih nggadhahi kuwajiban nambani bandan kalih ingkang kala wingi dipun tandu punika, keparenga kula mire sawatawis nuweni bebandan kalih kala wau".

"Oo inggih, inggih anak mas" wangsulane Demang Kedhungtuwung gupuh "nanging nuwun sewu? punapa sedaya bebandan ingkang sareng kaliyan anakmas kekalih kala dalu punika wonten sambetipun kaliyan pawongan nyalawadi ingkang kula dakwa minangka tiyang Kluwihan punika Nakmas?".

"Ingkang kalih, inggih ingkang taksih dereng saged ebah punika leres, andhahanipun pawongan ingkang nyalawadi punika. Dene ingkang gangsal dereng kula tangkleti, ingkang cetha tiyang gangsal punika ugi sami saged nyawataken peso glathi kados tiyang ing Kluwihan. Namung kemawon, tiyang gangsal kala wau kapeksa kula banda awit badhe mbegal lampah nalika kula lan Ki Kedhungori miwah Ki Kaliumprik nembe kendel ing pinggir lepen Kikik" Marga wangsulan aweh katrangan marang Ki Demang Kedhungtuwung.

"Inggih ngger manawi makaten mangga kula aturi paring tamba dhateng bandan ingkang dereng saged ebah nika langkung rumiyin, mangke menawi wonten wekdal Anakmas kekalih kula suwun ugi nenggani anggen kula badhe nangkleti bebandan ingkang gangsal kala nika" kandhane Demang  Kedhungtuwung sabanjure.

Marga ngetokne bumbung wadhah gerusan gegodhongan sing kulina dienggo mboboki wong sing balunge tatu utawa kesleo, uga ngetokne barang cilik-cilik kira-kira saendhog cecak cacah sepuluh sing rupane ireng saka kanthong cilik sing digembol. Sawuse rampung nggone tata-tata lagi nom-noman loro kuwi alon-alon mlaku nyedhaki papan kanggo nyelehne Kartagentho lan Jaya Glegek.

Nalika lakune Rangga lan Marga wis arep tekan panggonane Kartagentho lan Jayaglegek, nom-noman loro kuwi dadi rada kaget. Ing sajabaning gothakan kanggo nyeleh bebandan loro kuwi, katon Kunthara lagi regejegan karo prajurit Kademangan loro, sing kajibah njaga bandan. Sajake olehe padha regejegan padha-padha ngeyele, ketitik Kunthara wis katon mangar-mangar praupane ngempet kanempson marang prajurit loro sing lagi nindakne kuwajinbane.

 

ana candhake.

SENDHANG MUSTIKANING WARIH IV 19

 

kacariyosaken malih dening : Rust Luh Getih

19.

Rampung nindakne wajib isih rada peteng, pedhute embun esuk sing mudhun saka langit isih ngemuli bumi, semribite angin esuk saka kidul wetan nambahi rasa kekes ing esuk kuwi. Rangga lan Marga tumuli mlaku arep bali menyang dalem Kademangan. Sepisan ping pindho nom-noman loro kuwi simpangan karo wong-wong tani sing arep budhal menyang sawah. Sanadyan durung padha tepunge, nanging wong-wong sing simpangan kuwi padha olehe sapa aruh, saora-orane padha mesem karo manthuk, nuduhake rasa kemrakete. Sawuse anggone mlaku wis sawantara suwene, Rangga lan Marga wis menggok menyang plataran Kademangan sing regole isih dijaga dening wong rondha sing durung padha bali.

"Saking tindak-tindak ta Den?" salah sijine wong rondha sing mau bengi wis ngerti marang nom-noman loro kuwi aruh-aruh.

"Iya Kakang" wangsulane Rangga karo mandheg neng ngarep Regol Panjagan "nglaras asrining Kademangan ing wayah esuk, ngiras golek hawa seger".

"Inggih Raden" wong Rondha kuwi nanggapi wangsulane Rangga "mila menawi taksih enjing ngaten punika dereng wonten bledug ingkang mabul-mabul kaudhal angin, kawon kaliyan mandhaping bun. Dados hawa inggih tasih kraos seger".

"Iya Kakang, aku mau ya kober reresik awak neng Kali cilik cedhak tegal bera kulon kana kae, banyune bening, iline rada banter sanadyan ing mangsa ketiga" Marga melu omong, nyritakne olehe bubar adus neng Kali Kulon Padesa.

"Raden siram ing lepen Tuwung niku?" dumadakan wong rondha kuwi takon sajak kaget semu gumun.

"Iya, adus karo sesuci pisan" wangsulane Marga sing semu gumun ngerti wangsulane wong Rondha sing suwarane keprungu nuduhne rasa kaget lan gumune "apa ana sing kliru karo anggonku adus ing kali kono kuwi?".

"Boten Raden" wong rondha kuwi aweh wangsulan "namung kemawon, awis-awis tiyang mriki ingkang wantun adus ing lepen mriku niku, langkung-langkung ing wanci taksih radi dalu ngaten punika".

"Ya gene kok mangkono Kakang?" Rangga genti sing takon.

Wong Rondha kuwi meneng sedhela, kanca-kancane sing isih padha turon ing amben pring sacedhake wiwit padha tangi lungguh melu jagongan.Pancen satemene kahanan wis padhang, mung wae srengenge pancen durung njudhul. Saka pendhapa katon ana bocah wadon mudhun menyang plataran, banjur mlaku marani wong-wong sing lagi jagongan ana regol.

"Ana apa Nok ?" wong sing durung mangsuli pitakone Rangga kuwi nakoni sing lagi teka.

"Inggih, dipun utus Ki Demang kapurih ngaturi Kakang Rangga lan Kakang Marga supados dhateng Pringgitan" wangsulane bocah wadon mau marang sing nakoni.

"Lha iki priyayine" wong rondha kuwi mesem banjur kandhane marang Rangga lan Marga "mangga Den, niku pun timbali Demange dhateng Pringgitan".

Ing Pringgitan jebul wis cumawis wedang jahe panas karo jadah bakar sing diwadhahi layah amba, kanggo Rangga lan Marga.

"Mangga Ngger, kula aturi ngunjuk, kangge anget-anget" Gupuh Ki Demang mbagekne Rangga lan Marga sing lagi wae mlebu ing pringgitan "wau kula padosi ing Gandhok kilen kok sajakipun Angger kekalih boten wonten wiwit dalu. Tindak dhateng pundi kemawon? Kula takletaken dhateng tiyang rondha sami boten sumerep anggenipun Angger kekalih miyos?".

"Nyuwun pangapunten Ki Demang" wangsulane Rangga karo malah takon sing kaya perkara seje "punapa Ki Demang pirsa sinten punika Panembahan Timur lan Janggan Kumala saking Paguron Kluwihan?".

Dumadakan Ki Demang dadi katon peteng polatane, polatane wong sing nggembol rasa wedi campur karo rasa gela lan cuwa. Nanging ora suwe uga banjur bali pulih kaya maune.

"Wonten kedadosan punapa malih ? temah angger mundhut pirsa dhateng kula, ngengingi tiyang kalih kasebat?" Ki Demang takon, suwarane isih ngemu rasa kuwatir.

Rangga ngetokne peso sing gagange dibuntel karo godhong plasa garing isi pesen sing ditampa dhek bengi nalika dheweke lan Marga arep mapan turu ing Gandhok kulon, banjur diselehne ing ngarepe Ki Demang Kedhungtuwung.

"Kula aturi mirsani Ki Demang" kandhane Rangga sawise nyelehne peso kuwi ing ngarepe Demang Kedhungtuwung "kala dalu peso punika dipun tancepaken ing korining Gandhok Kilen".

Ora wangsulan Demang Kedhungtuwung nyandhak peso kuwi diiling-ilingi sedhela, banjur lulup sing kanggo naleni godhong plasa garing kuwi diuculi. Karo njengkerutne bathuke, Demang Kedhungtuwung maca layang sing ditulis ing godhong plasa garing.

"Lajeng Angger kekalih ndugeni Tegal Bera sakilene Lepen Tuwung mrika?" pitakone Demang Kedhungtuwung sawuse rampung maca pesen neng godhong plasa garing mau. Mripate manther ora kedhep genti-genti nyawang Marga lan Rangga.

"Inggih Ki Demang" wangsulane Rangga "awit kuwatos menawi damel kagetipun tiyang kathah, kapeksa anggen kula medal saking Kademangan boten ngliwati Regol ngajeng utawi butulan wingking".

"Angger nglumpati pager sela pekarangan inggih?" Demang Kedhungtuwung takon.

"Inggih Ki Demang, nyuwun pangapunten".

"Boten dados punapa Ngger" wangsulane Demang Kedhungtuwung sing sansaya eram marang kasektene nom-noman loro kuwi "kadospundi cariyosipun sasampunipun Anakmas kekalih kepanggih kaliyan ingkang ngintun pesen punika?".

"Jebul ing mrika sampun dipun tengga, tiyang kalih ingkang ngaken tiyang saking Paguron Kluwihan ingkang nami Panembahan Timur kaliyan Janggan Kumala. Ing mriku kula boten angsal katrangan punapa-punapa, malah lajeng tuwuh pasulayan antawisipun kula lan adhi kula kaliyan tiyang kalih kala wau".

Rangga lan Marga banjur genti-genten nyritakne anggone wis kerengan karo Panembahan Timur lan Janggan Kumala.  Demang Kedhungtuwung kasengsem banget ngrungokne critane Rangga lan Marga, jroning atine Demang kuwi sansaya kagum lan eram marang kasekten lan kadigdayan sing diduweni Rangga lan Marga bocah nom-noman sing durung sepiraa umure, parandene wis bisa mapaki Panembahan Timur sing kondhang duwe kadigdayan prasasat tanpa tandhing.

"Kuciwanipun wekdal kaselak padhang Ki Demang" kandhane Rangga sawuse rampung crita "dados sepisan malih, kula nyuwun pangapunten, boten saged masrahaken bandanipun tiyang kalih ingkang miturut pamanggih kula gadhah sedya awon badhe damel onar ing Kademangan Kedhungtuwung mriki".

"Boten dados punapa Anakmas" wangsulane Demang Kedhungtuwung karo nyruput wedang jahe sing wis kari manget-manget panase, banjur ngacarani Rangga lan Marga supaya ngombe "mangga dipun unjuk rumiyin anak mas".

Rangga lan Marga nyandhak cangkire dhewe-dhewe uga terus nyruput wedang jahe sing digodhog karo gula klapa kuwi.

"Nanging lajeng wonten ingkang ndadosaken pitakenan ing manah kula Ki Demang" kandhane Marga karo njupuk jadah bakar sing wis adhem.

"Pitakenan kados pundi Anakmas?" Demang Kedhungtuwung takon.

"Bab pangincimipun Panembahan Timur dhateng Kademangan Kedhungtuwung" wangsulane Marga.

"Dados saderengipun mlajar Tiyang Kalih saking Paguron Kluwihan punika taksih kober nilar pangincim? kados pundi pangincimipun Ngger?".

"Sami kaliyan pangincimipun tiyang nyalawadi ingkang kula panggihi ing Guwa Klumpit dhateng Padhepokan Banjarsemanggi saha Ki Jatikuning kala wingi Ki Demang" sing wangsulan genti Rangga, merga Marga lagi ewuh mamah jadah bakar sing lagi wae dicokot .

"Badhe damel karang abang Kademagan Kedhungtuwung  ugi badhe mejahi kula sakulawarga?" Ki Demang takon maneh.

"Boten namung punika" Rangga mangsuli "nanging ugi wanci ingkang kasebataken. Sami. Inggih punika benjing ing wulan purnama sasampunipun wulan punika. Ing wedal ingkang kasebat punika, tiyang nyalawadi criyos menawi badhe ngobrak-abrik Padhepokan Banjarsemanggi saha numpes Ki Jatikuning lan kulawarganipun, ing wanci punika ugi Panembahan Timur badhe numpes tapis Ki Demang Kedhungtuwung sakukubanipun sarta badhe damel karang abang ing Kedhungtuwung mriki".

 

ana candhake.

 

 

SENDHANG MUSTIKANING WARIH IV 18

 

kacariyosaken malih dening : Rust Luh Getih

18.

Janggan Kumala mencolot memburi kira-kira pitung jangkah, kanggo matak Aji Pegawisa sing dikandhakne Panembahan Timur kuwi, Janggan Kumala mbutuhne wektu kanggo meneng sauntara . Marga sing uga krungu pakone Panembahan Alit marang Janggan Kumala, sengaja ora nututi mundure Kumala sing arep matak ajine . Sajroning batin Marga pancen kepengin ngerti  sepira dayane Aji sing diarani Pegawisa kuwi mau. Idhep-idhep kanggo sinau, mbok menawa mbesuk-mbesuk sajroning nindakne pangumbaran karo Rangga iki bakal kepethuk karo aji kuwi. Dadine wis ora kaget maneh. Saka kadohan Marga weruh Janggan Kumala ngangkat tumbake diadhepne menyang langit karo ndremimil ngrapal mantra sing ora cetha unine. Dumadakan pucuking tumbak katon murup kaya geni tumper rupane abang, banjur Janggan Kumala bali maju nyedhaki mungsuhe.

Tekane Janggan Kumala dipapag nganggo seblakan pecut dening Marga sing kepengin ngukur sepira kekuwataning mata tumbak sing mengangah abang, yen ditandhing karo pucuking upat-upate.  Tempuking mata tumbak lan pucuk upat-upat nuwuhake suwara banter sing prasasat ngoregne bumi. Epek-epeke Marga sing kanggo nggegem dangan pecut krasa kaya keslomot geni rasane. Janggan Kumala kontal memburi nganti telung jangkah, ndadekne adege sempoyongan. Meh wae garan tumbak sing dicekel kenceng ucul saka gegeman.

"Keparat kowe Marga" Janggan Kumala misuh rumangsa ditodhi kekuwatane dening bocah sing durung akeh umure "entenana sedhela, sida tak gawe picak mripatmu lan buntet dalan napasmu".

Bubar muni mangkono iku dumadakan saka pucuk tumbake Kumala katon kumelun pega abang semu ireng , lan kanthi trengginas Kumala nggiring lakune pega ngarah marang praupane Marga.  Marga kaget kasempyok pega sing nggawa hawa panas kagila-gila kuwi. Tujune wiwit mau Marga wis ngecakne Ngelmu Panawawisa sarta ngilmu Tamengraga, peparinge Ki Tanparupa. Nadyan pega panas sing mawa wisa kuwi nyempyok rai lan ngarah marang mripate, Marga isih bisa ngempet rasa lara lan perihing mripat. Dayane aji Pegawisa sing ditamakne Kumala ora mbebayani tumrap kaslametaning nyawane. Nadyan mangkonowa, tetep wae Marga dadi kacipuhan tandange, jalaran mripat kang kena pega panas kuwi tumuli ngetokne eluh sing terus mbanjir ora ana kendhate. Kang mangkono iku, wis ngganggu panyawange Marga, temah ora cetha ing ngendi dununge mungsuh lan kaya apa obahe gegamane Kumala.

Weruh Marga katon yen panyawange kuwur merga mripat sing ketutupan banyu luh, Janggan saka Paguron Kluwihan kuwi gumuyu lakak-lakak, karo sesumbar :

"Ha.....ha....ha......., jebul ora mung mripatmu wae sing sedhela maneh bakal picak Marga. Bangkemu sedhela maneh bakal ditemu dening wong-wong Kedhungtuwung neng tegal bera kene klawan jantung sing wis jebol kliwatan Tumbak Kyai Upas Naga".

Krungu sumbare Kumala, Marga ora semaur. Mripate banjur diremne supaya ora keganggu pega panas sing arep mlebu neng jerone mripat. Luh sing mili saka mripat uga banjur mandheg merga ora ana dalane metu, sawise mripate diremne dhipet. Nanging mereme Marga ora merem lumrah, karo merem sedulur angkate Rangga kuwi ngetrepne Aji Sasrapanggraita. Lan landheping panggraitane dadi luwih landhep tinimbang panyawange mripat wantah. Kabeh solah lan polahe Kumala bisa diwaca dening panggraitane Marga. Pecut neng tangane bali disolahne maneh, malah sansaya nggegirisi mungguh daya kekuwatane. Pega panas mawa wisa sing terus kumelun saka pucuking tumbake Kumala babar pisan ora dirasakne, sanadyan pega kuwi kaya-kaya banjur ngemuli ragane. Lan Marga bola-bali wis ndadekne Kumala tiba golung koming merga ngendhani tumibaning pecut sing saiki akeh ngarah menyang perangan awake Kumala sing mbebayani yen nganti ketiban pucuking upat-upat. Saben-saben pecut diseblakne, dhadhane Kumala krasa kaya arep rontog isen-isene.

Sauntara kuwi, ora kalah serem lan ramene, ing kalangan sisihe Panembahan Timur sing wis ngetog kekuwatane lan ngetrepne ngelmu ing tataran dhuwur dhewe, ewa samono tetep kethetheran ngadhepi tandange Rangga sing tanggon, babar pisan ora kengguh karo kadigdayane musuh. Wis bola-bali pucuk kerise Panembahan Timur kasil nggarit kulite Rangga, nanging babar pisan ora ana tatu sing bisa ditinggalne. Pucuk keris sing tenane ngandhut wisa mandi kuwi, nalika nggarit kulite Rangga , mung bisa nuwuhake suwara semruwing, nanging ora nuwuhake tatu babar pisan. Awit dayane aki Tamengraga, sing kuwawa nyedhot hawa murni saka punjer pulunging ati, lan mageri ragane Rangga temah dadi atos ngungkuli atose gunung sing dumadi saka waja murni.  Mula nalika ana kalodhangan Panembahan Timur bisa nyudukne kerise marang awake Marga, sudukane ora tumama malah keprungu suwara cumengkling, kaya nanggor tameng waja.

Kosok baline, sakujur ragane Panembahan Timur wis krasa lara lan panas semu perih, merga wis bola-bali kesrempet teken pring kuning sing dicekeli Rangga. Nanging, Panembahan saka Paguron Kluwihan kuwi nyata dudu lamaking titah sawantah, nadyan ragane krasa lara lan panas nanging ora nyuda kekuwatane. Dumadakan saka padhukuhan sacedhake tegal bera kuwi wiwit keprungu rame suwarne jago kluruk sing sesautan. Panembahan Timur banjur nyawang mengetan, mega abang wiwit katon sumamburat , mratandhani  yen sedhela maneh rahina bakal tumeka, nggenteni jejibahane wengi sing sedhela maneh bakal nglereni salira, umpetan ing waliking pepadhang.

Dumadakan Panembahan Timur kuwi ngetokne tengara panyuwit saka tutuk sing dileboni drijine. Banjur ngrogoh kanthongan kanthongan klambine. Ngetokne barang sing saedhog bebek gedhene, Karo mencolot memburi watara limang jangkah, Panembahan Timur mbanting barang bunder kuwi neng lemah lan nuwuhake suwara jumlegur, disusul papan kono dadi peteng dhedhet awit akehing keluk ireng sing disebabake dening barang sing mbledhos dibanting neng lemah kuwi.  Karo mlayu nglungani, Panembahan sing ngaku saka Paguron Kluwihan kuwi isih kober ninggal suwara marang Rangga lan Marga :

"Tekane esuk jebul wis bisa ngodot umurmu Rangga lan Marga, awit tenane aku isin yen mung mungsuh bocah demolan kaya kowe bocah loro, mula sadurunge ana wong weruh kapeksa kowe tak tinggal dhisik. Welingku isih padha, yen kowe kepengin rada dawa umurmu cepet sumingkira saka Kademangan  Kedhungtuwung kene. Awit yen mangsane wis teka, yaiku ing wulan purnama sawise sasi iki bakal ana lelakon tumpes tapise Demang Panjer sarta wong-wong sing diangep nyengkuyung angkara murkane".

Kira-kira wektu sapanginang, keluk ireng kuwi ilang tanpa nisa kasedhot tumurune bun-bun esuk ing mangsa ketiga.

"Eman Kakang" Marga nyedhaki Rangga karo kandha "kudune, sadurunge ana suwara kluruking jago, wong loro mau wis bisa dilumpuhne".

"Uwis" wangsulane Rangga karo mesem, Rangga ngerti yen Marga rumangsa kacuwan atine merga ditinggal mlayu musuhe "ora perlu digetuni, lungane wong jirih getih wedi ing pati mau, iki wis padhang, sedhela maneh srengengene njudhul. Gusti isih ngeparengake awake dhewe nyebut asmaNe ing wektu kang wis ditemtokake. Gajege, mau pas mlaku mrene awake dhewe nyabrangi kali cilik sing bening banyune. Ayo mumpung wektune isih ana, enggal reresik awak lan sesuci raga, banjur nidakne dhawuhing Suksma".

"Iya Kakang" Marga wangsulan cekak.

Nom-noman loro kuwi tumuli lon-lonan mlaku mangetan nggoleki kali sing mau disabrangi. Bubar adus lan sesuci, nom-noman loro kuwi banjur nindakne wajib, nyebut asmaNe lan nyuwun kaslametan tumrap jiwa lan ragane.

 

ana candhake.

SENDHANG MUSTIKANING WARIH IV 17

 

kacariyosaken malih dening : Rust Luh Getih

17.

Ora mangsuli apa-apa Rangga melu ngadeg, arep ninggalne papan kono uga. Panembahan Timur lan Janggan Kumala, uga banjur ngadeg, wong loro kuwi semune rada kaget. Ora ngira yen pancingane Janggan Kumala ditampa klawan sikep sing padha dening Marga. Maune Janggan Kumala ngira sawuse ngerti yen sing diadhepi kuwi Panembahan Timur, nom-noman loro kuwi bakal manut apa sing dadi kekarepane Panembahan Timur lan Janggan Kumala tanpa ndadak nganggo takon neka-neka. Kang mangkono iku iya awit saka wis kasuwure jeneng Panembahan Timur ing laladan kono sing duwe kasekten bebasan Kadang Dewa lan Kendhitan Mimang. Nanging jebul pangirane Janggan Kumala luput, Rangga lan Marga ora wedi, malah sajak ora nggatekne karo pakone Panembahan Timur sing wis ditulis ing godhong plasa garing lan dikirimne marang nom-noman loro kuwi.

"Mengko dhisik Adhi Marga lan Adhi Rangga" Janggan Kumala nyandhet nom-noman loro sing arep lunga kuwi "ndika arep menyang ngendi?".

"Aku ora ngerti Ki Janggan" Rangga sing wangsulan "merga grenjeting atiku durung mrentahne aku kudu menyang ngendi. Bisa uga aku bali menyang Dalem Kademangan, bisa uga aku mung nglalih enggon banjur turu neng pinggir tegalan kene, utawa bisa uga aku terus mlaku-mlaku ngubengi Kademangan sing disuhi dening Ki Panjer iki".

"Dadi ndika ora migatekaken pesene Paman Panembahan Timur sing ditulis ing gadhong Plasa mau?" Janggan Kumala takon suwarane wiwit keprungu rada sereng.

"Ya gene kudu aku kudu migatekne pesen sing kanggoku ora wigati kuwi Ki Janggan?" wangsulane Rangga balik takon karo suwara keprungu rada ngece.

"Dadi kowe wis wani ngremehake dhawuhe Paman Panembahan Timur?" Janggan Kumala wiwit nesu, krungu wangsulane Rangga sing cetha nganggep pesene Panembahan Timur kuwi dudu pesen sing wigati.

"Sakarep ndika arep ngarani" wangsulane Rangga panggah karo suwara ngece "mung wae, upama aku dianggep ngremehake ya ora luput, awit sing diremehne pancen niyat njaluk diremehne. Upama ora ndadak kirim pesen klawan pamer kaluwihan kaya sing lagi wae tak tampa neng Dalem Kademangan mau, ora bakal aku ngremehne sapa-sapa".

"Yen mangkono ya gene kowe ndadak teka mrene?" Janggan Kumala sansaya muntap kanepsone.

"Lha kuwi merga aku ngajeni marang nDika lan Paman nDika sing njaluk aku teka mrene klawan suwara manuk Kedasih sing ngasih-asih. Jebul bareng aku mara, kaya sing dikandhakne adhiku mau ora ana gunane" wangsulane Rangga sajak ayem, ora kepancing karo suwarane Janggan Kumala sing wiwit nesu.

"He Rangga lan kowe Marga" Janggan Kumala wis nesu tenanan "ngertiya, aku ngongkon kowe bocah loro mrene iki mau mung supaya kowe ngerti nek sing dhawuh liwat pesen kuwi mau Paman Panembahan Timur, dudu wong sembarangan, kudune kowe matur nuwun wis digatekne dening Paman Panembahan Timur, ngelingi drajatmu mung wong lumrah sing seneng klambrangan. Bakune kowe bocah loro, Paman Panembahan ngersakne kowe enggal lunga ninggalake Kademangan Kedhungtuwung kene, awit Paman Panembahan ora kepranan ing galih yen kowe bocah loro cilike ngajeni gedhene nganti ngrewangi Demang Panjer menungsa sing mentala karo sedulure dhewe kuwi. Uwis nek arep lunga enggal lunga, aja kesuwen kowe manggon neng tlatah Kedhungtuwung kene".

"He Kumala rungokna kanthi cetha" Marga sing genti semaur "nek teka utawa lungaku neng ngendi wae, kalebu neng Kedhungtuwung kene, iku amarga aku nuruti pakoning atiku thok. Sapa wae kena ngandhani aku, nanging aja gela yen kapeksa ora tak gatekne. Selawase uripku aku wegah diprentah sapa wae, apa maneh mung diprentah dening manungsa sing mung drajate Kumala lan sing ngaku dadi Panembahan, kaya pamanmu kuwi".

Saking ora kuwat ngempet nesune, ora sranta Kumala ngobahne tangane arep nempiling sirahe Marga sing ngadeg ana ngarepe. Mesthi wae, Marga ora pasrah ngono wae arep ditempiling Kumala.  Sirahe diiringne mengiwa kanggo ngendhani tempilingane Kumala, karo kepelan tangane sing tengen njotos dhadha. Janggan Kumala sing ora ngira yen Marga bisa luwih cepet ngobahne tangane, ora kober ngendhani utawa aweh panangkis, temah dhadhane kena kepelane nom-noman kuwi. Janggan kumala kesurung memburi limang jangkah, banjur mutah getih seger, tandha yen jotosane Marga ora kalah bobote karo tempilingane Kumala sing bisa diendhani Marga.

Ora mung Janggan Kumala sing kaget ndulu cukate Marga, Panembahan Timur uga ora kalah kagete lan sansaya muntab kanepsone. Ora sranta banjur ngunus keris saka wrangkane, keris pusaka sing katon mencorong pamore. Panembahan Timur nemplekne wilahing keris neng bathuk, banjur kandha marang Kumala :

"Wektune wis sansaya lingsir Kumala, becike bocah loro sing ora kena ditata iki enggal disingkirne wae, aja nganti kedhisikan karo metune srengenge".

"Sendika Paman Panembahan" Janggan Kumala wangsulan karo ndudut tumbake, tumbake Kumala uga katon sumunar, mratandhani yen tumbak sing nduweni daya linuwih.

Rangga lan Marga tanggap, yen wong loro sing diadhepi kuwi dudu wong sembarangan. Duwe kaluwihan lan uga wis nyekel pusakane dhewe-dhewe. Malah nek ndelok omongane Panembahan Timur iku mau, cetha yen wong saka Paguron Kluwihan kuwi duwe karep enggal-enggal bisa mateni dheweke wong loro. Klawan mangkono kena dipesthekne, yen Panembahan Timur karo Janggan Kumala bakal nggunakne jurus-jurus pilihane. Mula Rangga ora tanggung-tanggung, Teken Pring Kuning nuli digegem kenceng ana tangan tengene. Semono uga Marga, klawan cepet wis nglolos pecut saka bangkekane.

"Wis meh esuk Adhi" Rangga ngandhani Marga "lintang Kemukus umpetan mega, merga lintang Jakatawa ngatonke besuse".

Marga mesem krungu sasmitane Rangga ngono kuwi, sasmita yen Marga dikongkon ngetrepne ngelmu Panawa Wisa sarta Ngelmu Tameng Raga, kekarone ngelmu peparinge Ki Tanparupa marang nom-noman loro kuwi.

Ora suwe sabanjure, neng tegal bera kuwi wis dadi rame. Rangga sing ngadhepi Panembahan Timur sing kebat lan cukat tandange, prasat bisa ora ngambah lemah sikile. Isih ditambah karo keris pusaka sing ngemu perbawa gedhe. Nanging Rangga ora kalah prayitna, kaya-kaya pikirane nom-noman kuwi bisa maca kabeh sedya mobah musike mungsuhe. Nganti oleh pirang-pirang jurus, kabeh panyerange Panembahan Timur durung ana sing bisa ngenani ragane Rangga. Kosok baline, nadyan mung rupa senggolan sing ora ngemu bebaya, sikile Marga wis bola-bali nyenggol awake Panembahan saka Paguron Kluwihan kuwi. Sansaya suwe perang tandhing iki dadi sansaya rame.

Ing sisihe, Marga katon tanggon ngadhepi pangrangsange Janggan Kumala sing nyata baud nyolahne tumbak neng tangane. Tumbak sing mung siji kuwi neng tangane Kumala katon bisa malih dadi sepirang-pirang, ana sing ngrangsang Marga saka kiwa uga akeh sing nerjang saka tengen. Nadyanta mangkono, durung ana tilase tumbak sing bisa nggarit kulite Marga. Malah siji loro pucuking upat-upat pecute Marga wis kasil gawe nggaler gegere Janggan Kumala. Tatu nggaler sing adoh nyawa, rasane panas kagila-gila lan nalikane rasa panas krasa suda, rasa perih genti sing teka, jalaran tatu-tatu sing wiwit kesiram dening banyu kringet sing mbanjir saka raga.  Sansaya suwe sansaya katon yen tataran ngelmune Janggan Kumala isih adoh yen ditandhing karo kabisan sing digadhuh Marga. Bola-bali Janggan kuwi tiba kajengkang kena sadhukan sikile Marga, lan pucuke upat-upat sansaya kerep mbeler geger lan sikile Kumala.

Panembahan Timur sing nadyan kethetheran ngadhepi Rangga, isih kober weruh kahanane Kumala sing sansaya kadheseg mundur. Panembahan Timur nyuwara seru, aweh sasmita marang Kumala :

"Aja kesuwen Kumala, enggal tamakna Pega Wisa ing pucuking tumbakmu!".

 

ana candhake.

SENDHANG MUSTIKANING WARIH IV 16

 

kacariyosaken malih dening : Rust Luh Getih

16.

Wengi kuwi Rangga lan Marga leren neng Gandhok Kulon Kademangan Kedhungtuwung. Kaya padatan nom-noman loro kuwi ora enggal mapan turu, nanging kekarone isih padha ngrembug bab kahanan sing lagi lan bakal diadhepi ing sajroning pangumbaran iki. Rangga wiwit nicil ayem, pranyata kaya sing dikandhakne Ki Demang neng Pringgitan mau, ana sambung-rapete antarane Ki Panjer ya Ki Demang Kedhungtuwung karo Padhepokan Banjarsemanggi sing dikandhakne dening pawongan nyalawadi sing wingi diadhepi ana Guwa Klumpit.

"Satemene aku ora pati mudheng karo sing tak takokne wau ki Dhi?" kandhane Rangga klesik-klesik marang Marga. Suwarane digawe alon supaya ora ngganggu wong-wong sing padha lagi arep leren, nadyan papane rada adoh omongan wektu bengi kuwi bisa keprungu.

"Ora mudheng kepriye Kakang?" Marga nanggapi karo suwara sing ora kalah alone.

"Ya gene awake dhewe ndadak kepengin ngerti karo sapa Ki Jatikuning lan Padhepokan Banjarsemanggi kuwi? Kamangka welinge mBah Juru nalika semana, yen awake dhewe nemoni ana kadurakan ing dalan kudu mandheg melu mbrastha kadurakan kuwi. Lha nek awake dhewe ndadak takon ing ngendi dununge Padhepokan Banjarsemanggi barang kuwi rak jenenge ora nemoni kadurakan ing dalan, nanging malah nggoleki tindak kadurakan? Iya apa ora?" Rangga nggenahne rembuge.

Marga mesem, banjur wangsulan :

"Nalika awake dhewe weruh ana tumindak duraka sing ditindakne wong-wong kanthi nyidra para prawan sing jare arep didadekne kurban neng Guwa Klumpit, kuwi awake dhewe wis kena diarani nemoni kadurakan ana ing dalan iya ta? sabanjure sing dadi punjer kadurakan wingi kae, miturut panemuku ya wong sing mlayu ninggal suwara yen arep ngratakne Padhepokan Banjarsemanggi kae. Saupama wingi awake dhewe bisa nyekel lan meksa wong kae supaya nglereni tumindak angkarane, jane wis rampung perkara sing ditemu neng cedhak Guwa Klumpit iki. Nanging, gandheng awake dhewe durung bisa nyekel wong wingi kae, ya mbok menawa awake dhewe kudu mandheg rada suwe neng papan iki, ngenteni wulan purnama sawise sasi iki. Iya apa ora Kakang?".

"Bener kandhamu Dhi" wangsulane Rangga "ya, pancen lelaku menyang pucuking Gunung Mahendra iki, sajake isih rada suwe tumekane".

"Iya Kakang" kandhane Marga mbenerne sing diucapne sedulur angkate "Nanging wektu iki, sing tak pikirne sajake beda karo sing digagas Kakang Rangga".

"Beda kepiye Dhi? Apa sing lagi kok gagas?" Rangga takon .

"Kakang mesthine ya ngulati sapa nom-noman sing jeneng Kunthara mau lan apa sing wis ditindakne?" Marga mangsuli pitakone Rangga nganggo pitakonan uga.

"Bener Dhi" Rangga mbenerne rembuge Marga "sepisanan dheweke nedya gawe patine Seger, tujune aku weruh lan bisa ngalang-alangi. Kaping pindho, ya gene Ki Demang mau ora nibakne paukuman marang Kunthara, kamangka wis tumindak ngawur klawan mateni Durjana sing kudune bisa didadekne sumber katrangan magepokan karo anane dahuru ing Kademangan kene iki, kaping telu katone wong-wong uga Ki Demang nduweni rasa kurmat lan ering marang Kunthara, sapa sejatine Kunthara kuwi. Iya ta Dhi?".

Dumadakan, nom-noman loro kuwi krungu ana suwara sikil sing nyedhaki papan panggonane leren. Nom-noman kuwi ya ngerti sing duwe sikil wis nggunakne ngelmu ngenthengake awak, temah suwara jangkahe dadi alon, sing ora bisa dirungokne nanggo kuping lumrah. Rangga lan Marga meneng anggone padha rembugan, ngenteni tekane wong sing nyedhaki papane kanthi cara sing nyalawadi kuwi.  Nanging dienteni sauntara, suwara jangkah kuwi malah mandheg. Ateges wong sing mara kanthi sesidheman kuwi mandheg, ora lunga ninggalne papan kono. Rangga lan Marga dadi sansaya ngundhakne kawaspadane, ora krasa Marga wis nglolos pecut sing ditalekne neng bangkekane.  Dumadakan ana suwara semiyut disartani suwara sumiliring angin wengi. Lan.......

"Jlep!" ana barang sing tumiba ing lawang butulan Gandhok menjaba kuwi lan mancep nganti nembus tekan njero.  Rangga lan Marga tanggap, klawan ora nyuda kaprayitnan lawang butulan kuwi dibukak, barang sing tumancep ing gegodhongane lawang dijupuk digawa mlebu Gandhok.

"Apa wujude Dhi?" Rangga takon sawuse barang mau dicekeli Marga.

"Godhong Plasa Garing sing digulungne neng gagang peso lan ditaleni Kakang" wangsulane Marga karo nguculi tali duk sing naleni godhong Plasa kuwi.

Jebul wujud pesen sing ditujone marang nom-noman loro kuwi :

"Nek kena dieman, enggal tinggalna Kademangan kene saiki uga. Yen kurang cetha, tak enteni neng  tegalan bera kulon desa".

Bareng karo rampunge Rangga lan Marga maca pesen kuwi, keprungu suwarane manuk kedasih sing ngalik-alik banter, maune cedhak nanging saya ngadoh mlayu mangulon. Suwara jangkah sing nggunakne ngelmu pangentheng raga kuwi keprungu ngetutne abure manuk kedasih.

"Kepiye Kakang?" Marga nakoni Rangga.

"Dituruti wae" wangsulane Rangga "neng kene iki awake dhewe nggoleki barang sing durung weruh wujude ing sadurunge, dadi ya luwih becik panjaluke wong sing ora cetha sapa jati dhirine iki dituruti wae, mbok menawa wong iki malah bisa dadi damar kanggo madhangi pepeteng sing ana iki".

Rangga banjur ngadeg, Teken Pring Kuning sing mau diselehne digawe bantal, dicandhak disengkelit neng bangkekan sisih mburi. Marga sing wis nglolos pecute, banjur dibalekne dienggo sabukan maneh. Damar lenga jarak sing ana ajug-ajug , dikempus mati. Nom-noman loro kuwi kanthi ngecakne ngelmu pangentheng raga, metu saka gandhok nututi playune suwara kedasih sing sansaya adoh, nanging isih keprungu ngasih-asih.

Playune Rangga lan Marga wis tekan kuloning padesan, ing kiwa tengene lurung katon tanduran gaga sing sedhela maneh wayahe panen. Klawan cecolok sunaring rembulan sing meh surup ing langit imbang kulon, nom-noman loro kuwi terus mlaku nurut dawaning lurung, nggoleki sing diarani tegal bera.  Bareng tanduran gaga wis keliwatan, nom-noman loro kuwi weruh kiwa tengene lurung wis ora ana tandurane, tegal kuwi sajake bera, Nom-noman loro kuwi mandheg, suwarane manuk kedasih wis ora keprungu maneh.

"Wilujeng Wengi Sang Pangumbara" dumadakan saka waliking watu sing sagajah gedhene mecungul wewayangan loro sing banjur aweh pambagya marang Marga lan Rangga "ayo kene lelenggahan kene dhisik".

"Matur nuwun" Rangga wangsulan banjur mapan lungguh neng watu sing jejer-jejer dadi watesing lurung karo kalenan tegalan. Marga melu lungguh neng cedhake.

"Aku njaluk ngapura dene wis ngganggu kamardikan ndika kanthi ngirim pesen ing godhong plasa mau" salah siji saka wong loro kuwi miwiti omong "ditepungake wae, aku Janggan Kumala lan iki Pamanku Panembahan Timur, saka Padhepokan Kluwihan".

"Nuwun sewu Kisanak" Rangga genti takon "aku Rangga lan iki adhiku Marga. Apa sing ndika kersakne klawan pesen sing tinulis ing godhong plasa garing mau?".

"Ha ha ha" wong sing jeneng Panembahan Timur kuwi ngguyu renyah mangsuli pitakone Rangga "aja dadi atimu anakmas, temene aku wis memanuki lakumu sing numpak gethek neng bengawan, wiwit saka tikungan sing ana wite Elo neng kiwaning bengawan, nganti ndika sakloron munggah neng dharatan ing sacedhake Guwa Klumpit lan kabeh sing ndika tindakne nganti leren neng gandhok sisih kulon dalem Kademangan Kedhungtuwung iki mau".

"Lakuku ora ngemun sedya ala, nek ana sing memanuki ora tak gagas babar pisan,jer olehku mlaku ya ing wanci awan" wangsulane Rangga "aku karo adhiku mung butuh wangsulan, apa sing ndika kersakne klawan pesen marang aku mau?".

"Apa kurang cetha karo isine nawala Adhi Rangga?" Janggan Kumala genti sing takon karo mesem.

"Cethane cetha" Marga sing genti wangsulan "mung ana karep apa ing waliking aksara sing ditulis ing godhong plasa mau?".

"Yen wis cetha, ya gene ndadak teka kene Adhi Marga?" Janggan Kumala wangsulan "harak luwih becik nek banjur ditindakne wae isine pesen kuwi?".

"Aku karo Kakangku mlaku ora nurut sapa-sapa kajaba nurut grenjeting ati Ki Janggan, aku ya ora butuh banget-banget marang wangsulane pitakon sing diucapne Kakang Rangga marang ndika mau" kandhane Marga nyauti wangsulane Janggan Kumala, banjur kandhane marang Rangga "Ayo Kakang, ora ana gunane awake dhewe neng kene suwe-suwe".

Marga ngadeg ditututi Rangga, nom-noman loro kuwi katon arep ngalih ninggalne wong loro sing ngaku saka Paguron Kluwihan kuwi.

ana candhake.

SENDHANG MUSTIKANING WARIH IV 15

 

kacariyosaken malih dening : Rust Luh Getih

15.

Jebul durjana sing kasil dicekel dening Marga kuwi bareng dening Marga dipasrahne marang Ki Jagabaya, tuwuh maneh kuwanene. Sanadyan tangan wis dibanda, nanging sikile isih bisa obah, Ki Jagabaya sing ora nyana tekane bebaya didugang pernah wetenge dening durjana mau. Ki Jagabaya kesurung mundur ana patang jangkah, sempoyongan. Wong-wong liyane banjur padha siaga arep ngrangket durjana sing nadyan tangane wis dibanda pranyata isih mbebayani kuwi. Durjana nuwi dikupengi, saka ngarep, mburi sarta saka ering kanan apa dene kering. Nanging sajake wis nekad tenan, karo nggereng ngulati wong-wong sing padha ngupengi.

Sauntara Ki Demang sing wis mlaku rada adoh ditutune Rangga lan Marga, bareng krungu nek neng mburine ana rame-rame banjur mandheg, noleh memburi.  Malah Rangga karo Marga ora mung noleh, nanging mbalik mara menyang papane mau, arep ndelok apa sing wis kedadeyan.

Dumadakan wong-wong dadi luwih kaget, Kunthara sing wiwit mau mung meneng wae, dumadakan nrobos wong-wong sing lagi ngupengi Durjana, lan tanpa taha-taha Durjana sing tangane wis dibanda kuwi, dijojoh pedhang saka mburi dening Kunthara. Pedhang nembus geger nganti nyenggol jantung. Durjana kuwi sempoyongan sedhela banjur rubuh neng lemah kanthi pedhang isih tumancep ing gegere.  Kunthara nyedhak, gagange pedhang dicandhak, didudut karo sikile njejak awake durjana mau. Bareng pedhang wis kasil dijabut, Kunthara durung marem, wong sing wis sekarang kuwi sepisan maneh dijojoh dhadhane.

"Ayo tangiya leganing atiku" kandhane Kunthara karo nglebokne pedhang menyang wrangkane "konangan Kunthara klakon ora dawa umurmu tenan kowe".

Wong-wong sing padha weruh lan krungu sumbare Kunthara ngono kuwi, ora ana sing semaur, kabeh mung meneng kaya kamitenggengen. Lagi bareng Ki Demang nyedhak, wong-wong lagi padha nyedhaki lan ndelok kahanane durjana sing wis tanpa nyawa kuwi.

"Kena apa wong kuwi mau?" Ki Demang sing uga melu ndelok kahanane durjana kuwi takon.

"Badhe mlajar Ki, malah Ki Jagabaya dipun dugang ngantos meh dhawah" sing wangsulan Kunthara karo sajak pamer "tujunipun wonten kula, durjana boten saged mlajar malih ketiban gaman kula".

"Ya gene wong kuwi kok pateni Kunthara?" Ki Demang wangsulan karo mentheleng "mesthine oraa kok jojoh dhadhane nganggo pedhang, wong iku mesthi bisa dilumpuhne, lha wong tangane wis ditaleni. Nanging merga sembranamu, wong iki mati, ora bisa ditakoni maneh".

"Nyuwun pangapunten Ki Demang" Kunthara ndhingkluk "kula boten kiyat ngampah raosing manah, nalika sumerep tiyang niki badhe mlajar, kula boten sengaja mejahi tiyang punika".

"Cukup!" Ki Demang wangsulan "saiki sepisan maneh tak prentahne marang para Bebau lan Para Jagabaya sarta para nom-noman kabeh, supaya wong sing wis tanpa nyawa iki sarta wong-wong sing jarene keneng kapikut dening Ki Bebau Kedhungori lan Ki Bebau Kaliumprik ing Guwa Klumpit mau, digawa menyang pendhapa Kademangan, ora ana sing kena dipilara, ayo budhal saiki bakal tak tutne saka mburi".

Ora ana sing wani semaur, kabeh banjur padha nindakne apa sing diprentahne Ki Demang Kedhungtuwung kuwi. Rangga lan Marga sing tenane lagi nglumpukne sisik melik kuwi, bareng ngerteni yen wong sing kudune bisa ditakoni nanging malah wis mati, dadi ora negakne  Guwara lan andhahane. Nom-noman loro kuwi banjur mlaku mbarengi Gurawa lan andhahane sing mikul tandhu isi Jayaglegek lan Kartagentho. Ki Kedhungori lan Ki Kaliumprik banjur melu nguwori neng kono pisan. Wong-wong kuwi mlaku neng mburine wong - wong Kedhungtuwung sing nggotong mayite wong mati merga dijojoh pedhang Kunthara kuwi. Ing sisih mburi dhewe, Ki Demang sing dikancani Jagabaya loro, lan nom-noman loro sing kajibah nggotong Liyem, nadyan wis eling nanging isih lemes dhempes ora kuwat ngglawat ngetutne saka mburi.

Tekan pendhapa Kademangan, Gurawa lan andhahane dilungguhne neng klasa sing wis digelar, dipapanke neng tengah dikupeng kaya ambeng dening wong-wong Kedhungtuwung sing uga lungguh ngubengi jogan pendhapa. Rangga, Marga lan Bebau loro Kedhungori lan Kaliumprik, milih lungguh awor Gurawa sakancane sawuse ngudhunake Jayaglegek lan Kartagentho sing banjur diglethakne neng cedhake. Bareng Ki Demang wis munggah neng pendhapa, sawuse masrahake Liyem marang Nyi Demang lan para wanita ing dalem Kademangan lan mapan lungguh neng palungguhane, Ki Kaliumprik ngadeg banjur marani. Wong loro kuwi banjur rembugan alon-alon sing wong-wong ora ana sing krungu apa sing diomong. Lagi krungu bareng Ki Demang semaur rada banter :

"Ya wis, yen ngono ajaken mlebu tak temonane neng pringgitan".

Ki Kaliumprik mundur, bali menyang papane sekawit banjur kandha marang Rangga :

"Ki Demang ngersakaken Adhi kekalih dhateng Pringgitan".

"Lha sing ngreksa kaslametane wong-wong iki?" Rangga takon.

"Para Jagabaya kersane ingkang ngancani Ki Gurawa sakanca ing mriki" wangsulane Ki Kaliumprik sing banjur ngawe Jagabaya-jagabaya supaya mara.

Ki Demang ndhisiki mlebu pringgitan, wektune wis ngancik tengah wengi. Ing Pringgitan Ki Kaliumprik lan Ki Kedhung ori gentenan nyritakne lelakone, wiwit budhake saka omah menyang Guwa Klumpit, kena walate Ki Jalumampang, perange Rangga lan Marga mungsuh Ki Kartagentho lan Ki Jayaglegek diterusne perang karo wong-wong sing nggawa tandhu sing nggawa kurban menyang Guwa Klumpit, pawongan sandhangan sarwa ireng bisa mabur sing mateni kanca-kancane sing dilumpuhne Rangga lan Marga, nganti tekan ketemu karo Gurawa sakancane lan dipungkasi klawan Marga sing wis kasil njiret durjana mau. Ki Demang manthuk-manthuk kasengsem karo kabeh sing dicritakne Bebaune loro kuwi. Ki Demang uga banjur bisa gawe dudutan yen tenane Rangga lan Marga kuwi dudu nom-noman sing sembarangan. Mula Ki Demang banjur takon nganggo basa sing alus, ora kaya pas ketemu sepisanan mau :

"Lha Anakmas Rangga tuwun Anakmas Marga punika kasatriyanipun wonten pundi?"

"Nuwun sewu Ki Demang" wangsulane Rangga sing uga ora kalah alus "kula kaliyan adhi kula punika, lare ingkang kleyang kabur kanginan tanpa dhangka ugi tanpa kayang, ingkang kula panggeni inggih ing gethek ingkang kula tumpaki, ingkang ebah nurut ilining toya bengawan".

"Makaten inggih Anakmas?" Ki Demang sansaya eram marang nom-noman loro neng ngarepe kuwi "samangke kula ngertos lan boten badhe nyuwun pirsa malih, angger kekalih punika nembe lelana nindakaken dhawuhing guru murih langkung sampurnaning ngelmu, harak makaten ta?".

"Sumangga anggenipun Ki Demang badhe mastani" Rangga wangsulan karo mesem, lega, dene Ki Demang ora nguber karo pitakonan sing aneh-aneh.

"Mila estu, menawi Angger kekalih mundhut pirsa prakawis Ki Jatikuning saha Paguron Banjarsemanggi dhumateng kula, punika sampun trep lan pas. Kula inggih sakalangkung matur nuwun dhumateng Angger kekalih ingkang paring kabar bilih wonten tiyang nyalawadi ingkang criyos bilih ing wanci purnama sasampunipun wulan punika, tiyang nyalawadi punika badhe nggebag perang dhateng Banjarsemanggi. Awit sejatosipun kula punika inggih kalebet, nadyan namung sakedhik nate nyecep ngelmu saking Ki Jatikuning" Ki Demang nerusne kandhane.

"Dados sowan kula mriki niki wau, estu kapasang yogi inggih Ki Demang?" Rangga nyela takon karo mesem seneng.

"Kenging kawastananan makaten Ngger" Ki Demang tumanggap alon "nanging gandheng wancinipun sampun langkung tengah dalu, kamangka taksih wonten padamelan sanes ingkang kedah dipun ayahi, kula kinten langkung prayogi menawi rerembagan punika kasumenekaken rumiyin, benjing kemawon dipun lajengaken".

"Inggih Ki Demang, kula ndherek kemawon ingkang dados kawicaksananipun ki Demang" wangsulane Rangga.

Ki Demang banjur dhawuh marang Bebau Kedhungori lan Kaliumprik, supaya marentahne para Jagabaya nglebokne Gurawa sakancane menyang Gandhok wetan lan dijaga. Yen wis wong-wong dikandhani supaya padha bali dhisik, sesuk wae bakal diklumpukne karo kabeh warga ing plataran kademangan saperlu nampa katrangan. Ki Demang uga mrentahne supaya nata gandhok kulon kangge leren Rangga lan Marga.

 

Ana Candhake.