SENDHANG MUSTIKANING WARIH IV 42

 

42.

Darim lajeng linggih malih ing ngandhap wit punika kalian ngumbar gagasan, miturut cariyos ingkang dipun tampi saking Bagindha Kilir kala wau cetha sanget bilih Budheng Cemeng punika ingkang mitulungi piyambakipun nalika nandhang kasatan saha keluwen, dhuk rikala piyambakipun taksih wujud bayi abrit, inggih ing papan mriki . Ingkang kinarya ndulang piyambakipun rikala samanten uwohipun wit ing papan mriku ugi. Lajeng kala wau enjing, Darim ugi ngraosaken lemes dhempes tanpa daya, awit padharanipun ngraosaken kothong tanpa isi, lajeng sarana nedha wohing uwit punika piyambakipun saged waras pulih tenaganipun, malah lajeng kraos ngantuk temah tilem lan kapanggih kaliyan Bagindha Kilir. Inggih awit wontenipun lelampahan punika, Darim lajeng gadhah dudutan bilih piyambakipun sampun kaping kalih saged slamet awit wontenipun uwoh ingkang kulitipun abrit saha witipun cemeng punika. Pramila Darim lajeng nggadhahi janji ing salebeting manahipun bilih boten badhe ngethok utawi negor jinising wit punika kajawi manawi sanget kapeksa. Kaping kalih, piyambakipunj ugi janji salebeting manah bilih boten badhe ganggu damel dhateng Budheng Cemeng kados ingkang dipun tingali niku ing salami-laminipun.

Dinten punika ugi Darim lajeng amiwiti padamelan ingkang dinawuhaken dening Kanjeng Sultan Trenggana, inggih punika babat wana kinarya padhusunan, pategilan lan pasabinan. Prasasat boten tepang kaliyan sayah, Darim boten leren anggenipun nebangi Kajeng-kajeng ing wana mriku niku. Lan nyata estu bilih Kampak peparingipun Bagindha Kilir punika, dede kampak ingkang limrah nanging kampak ingkang sakalangkung nggadhahi daya kekiyatan ingkang linangkung. Namung ing salebeting sapeken, babadanipun Darim sampun ketingal wiyar. Darim nunten yasa gubug kangge palereman ing wanci dalu, yasa langgar kinarya manembah dhumateng Gusti, langgar punika dipun papanaken pas ing sangandhaping wit ingkang uwohipun kaanggep sampun dados sarana milujengaken gesangipun.Damel kandhang kangge lerem kapal ingkang dipun tunggangi wiwit saking Kudus ngantos dumugi papan mriku niku.  Darim ugi miwiti nanem uwi gembili lan sapiturutipun ing siti tilas babadanipun, lan saged gesang kanthi subur, winihing wi gembili kapendhet saking wana sacaketipun, ing batos Darim ugi nggagas menawi sampun wiyar saestu, anggenipun ndamel pategilan, badhe  pados wiji lan winih ing padhusunan, inggih wiji lan winih ingkang limrah dipun tanem dening para among tani, kados bangsanipun gaga,kacang, kedhele, jagung lan sapiturutipun.

Anuju satunggaling dinten, nalika Darim nembe ketungkul babad wana lan nyithak pategilan dumadakan wonten tiyang gangsal ingkang dugi mriku sarta nyaketi anggenipun merdamel.Tiyang Gangsal kala wau umur-umuranipun racak, langkung sepuh sakedhik menawi katandhing kaliyan Darim. Sedaya sami nggadhai bebau ingkang pengkuh lan katingal santosa. Darim lajeng kendel anggenipun makarya, saperlu badhe manggihi ingkang ndugeni.

"Nuwun sewu Kisanak, ndika wong lima nyedhaki aku sing lagi nyambut gawe iki sajake ana wigatine ya?"  Darim nakeni tiyang gangsal kala wau kanthi tembung ingkang limrah, liripun boten kasar lan boten alus sanget.

"Aja dadi atimu Ki Sanak" wangsulanipun salah satunggal saking tiyang gangsal kala wau "ndika neng kene lagi ngapa? kanca ndika sapa? lan omah ndika kuwi ngendi?".

"Kaya sing ndika sawang" Darim lajeng wangsulan "neng kene aku mbabad alas, arep tak cithak dadi pategalan lan sokur yen mbesuke bisa dadi padesan barang, neng kene aku ijen tanpa rowang kajaba karo jaranku sing ana kandhang kae, lha nek omahku saiki ya gubug sing ana sisih kulon kae".

"Aneh" dumadakan tiyang wau wicanten alon, kados wicanten kaliyan badanipun piyambak.

"Aneh kepiye Kisanak? nDika kabeh kuwi sapa saka ngendi lan arep menyang ngendi?" Darim gantos nakeni tiyang gangsal kala wau.

"Iya aneh, ingatase mbabad alas kok ora duwe kanca, malah jare arep yasa pategalan lan padhukuhan barang, kamangka wis pirang sasi wae anggonmu miwiti gaweyan iki? Kajaba saka iku tak arani aneh awit babad alas kok milih sing adoh lor adoh kidul kaya ngene? Iki karep ndika dhewe apa ana sing ngongkon? teka tega temen sing ngongkon ndika mbabad alas kok ijen lan papane adoh karo padhukuhan liyane kaya ngene?". wangsulanipun tiyang wau kalih semu gumujeng, sajakipun tiyang punika nggadhahi panganggep menawi Darim punika tiyang ingkang boten jangkep nalaripun, temah purun nindakaken padamelan ingkang boten klebet ing nalar limrah.

"Sing aneh kuwi malah ndika kabeh, Kisanak" rumaos dipun gumujengi, Darim males mangsulaken dhateng tiyang kala wau.

"Aneh kepiye?" tiyang kala wau pitaken kaliyan ngempet anggenipun gumujeng.

"Pitakonan ndika kabeh tak wangsuli, nanging siji wae ora ana pitakonku sing ndika wangsuli, malah sing keri dhewe pitakon ndika iku nek tak rasakne kupingku cetha yen ndika wis ngremehake sing ngongkon aku mbabad alas iki, apa ndika isih pranakane para Dewa saka Kahyangan dene kumawani ndakwa Panguwasa Tanah Jawa wis tumindak tega marang abdine he?" wicanten ngaten punika Darim kaliyan suwanten sereng sinartan mripat radi mentheleng.

"Elho? sajake ndika ora trima karo sing tak ucapake ya Kisanak? nDika mentheleng kaya ngono kuwi apa ndika arep nantang aku?" rumaos dipun sauri mawi tembung sereng lan dipun penthelengi tiyang ingkang pitaken wau lajeng muring , lan wangsulan kanthi sereng ugi.

"Iya ora mung ndika sing tak tantang, wong lima barenga maju aku ora bakal mundur, tembungmu sing nyepelekne aku karo sing ngongkon aku iku mau sing ndadekne aku ora wedi nek mung ngadhepi ndika wong lima kuwi" Darim wangsulan kanthi suwanten ingkang atos nedahaken menawi manahipun nembe panas. Estunipun makaten punika Darim namung badhe nyobi kekiyatan saha dayaning ngelmu enggal ingkang dipun sinaoni saking Kitab Kanuragan yasanipun Pangeran Handayaningrat ingkang dipun paringaken dhateng Kanjeng Sunan Kudus.

"Ha ha ha.... wong ora waras arep nantang perkara" dumadakan kancanipun tiyang ingkang taken kala wau wonten ingkang wicanten kaliyan gumujeng seru, malah wantun ngelokaken Darim tiyang boten waras "kowe ora ngerti sapa aku wonmg lima iki he?".

"Neng ngarep wis tak akoni, aku babar pisan durung ngerti sapa sejatine ndika kuwi kabeh" wangsulanipun Darim suwantenipun panggah atos "nanging saupama ndika kuwi pranakane Dewa saka Kahyangan pisan, aku ora wedi ngerti?".

"Ngertiya he wong sing ora njawa" tiyang ingkang gumujeng wau sakalangkung ing nesunipun mireng wangsulan saking Darim ingkang makaten kala wau "aku wong lima iki adoh sangka Gunung Bancak, wis meh sewulan aku sakanca mudhun nindakne laku pangumbaran nuhoni dhawuhing guruku, ngeriya jenengku Anggara, sing iki sedulurku tuwa Kakang Lampit, sisihe sedulurku sing tuwa dhewe Kakang Sambada, sing iki adhiku Kartika lan sing iki adhiku sing nom dhewe Guritna. Saiki ngakuwa sapa jenengmu he?" .

"He he he" Darim gumujeng ngece "jebul mung  bocah Gunung Bancak kono kuwi ta? Ya, ditepungake wae jenengku Darim".

"Iya, saiki pilihen salah siji saka wong lima iki sapa sing arep kok jajal ngelmune?" Anggara wicanten nari pun Darim. Dumadakan Darim mireng suwanten ingkang mlebet ing angen-angenipun, inggih suwantenipun Bagindha Kilir ingkang paring pemut murih Darim sampun ngantos damel sakitipun tiyang sanes. Wasana Darim lajeng wicanten dhateng murid-murid Gunung Bancak punika kanthi suwanten alon nanging kapireng cetha :

"Milih kabeh satemene ya bisa wae Kisanak, nanging rungokna aku kuwatir yen tumibane tanganku bisa ndadekne ora becike raga lan jiwamu kabeh".

"Apa karepmu He?" Anggara nggetak.

Darim boten semaur, nanging malah nyaketi sela item ingkang agengipun meh samenda njerum, Darim ngrapal aji, pitedah saking kitab kanuraganipun Pangeran Handayaningrat, sukunipun dipun angkat satunggal tanganipun kekalih dipun angkat kados badhe ngranggeh langit lajeng saking dhasaring jejantung mungel Kanthi Asma Dalem Dzat Kang Maha Misesa tan ana daya kekuwataning titah kajaba awit pitulungane Gusti Kang Maha Agung.

"Aku mung pengin ngerti, sirah ndika kabeh apa luwih atos yen karo watu iki?" Darim mungel makaten lajeng epek-epekipun ingkang tengen dipun tamplekaken dhateng sela item ingkang wonten ngajengipun kala wau.

"Byur" sakala sela item niku lebur dados awu ketiban tanganipun pun Darim.

 

ana candhake.

SENDHANG MUSTIKANING WARIH IV 41

 

41.

Bagindha Kilir kendel sakedhap anggenipun criyos, nanging Darim boten wantun saulu nyelani rembag. Darim emut kaliyan cariyos saking Ki Kebo Kenanga bilih Kanjeng Nabi Musa nate dipun tilar dening Bagindha Kilir awit Kanjeng Nabi Musa boten kiyat ngampet anggenipun badhe taken dhateng Bagindha Kilir, lan Darim boten niru lekasipun Kanjeng Nabi Musa ing babagan punika. Sanaosa makaten, ing salebeting manahipun Darim sanget anggenipun nelangsa, kelara-lara inggih mikiraken tiyang sepuhipun kekalih pisan pranyata anggenipun pejah kenging winastan lumantar margi ingkang sakalangkung ngeres-eresi manah. Nadyan sakecap datan ngucap punapa-punapa nanging wedaling luh saking mripat boten saged dipun bendung, Darim nangis kanthi boten nyuwanten.

"Wasana Budheng sing lagi luru panganan kuwi weruh, sumbering suwara tangis kuwi" Bagindha Kilir nglajengaken cariyosipun "klawan obah sing cukat, Budheng ireng kuwi mudhun banjur marani bayi sing lagi nangis kekejer. Weruh yen bayi sing nangise kaya ngono kuwi, tuwuh rasa welas ing atine si Budheng. Bayi kuwi alon-alon dielus-elus, bareng weruh yen lambene garing Budheng nggagas lan duwe pangira yen Bayi kuwi lagi keluwen. Si Budheng banjur njupuk woh-wohan tunggale sing dipangan mau, bayi banjur didulang nganggo woh-wohan kuwi. Oleh separo saka woh siji, bayi wiwit katon anteng. Malah bisa ngguyu karo sikile mancal-mancal, ndadekne Si Budheng melu seneng. Bayi banjur dipondhong digawa menyang pandhelikane si Budheng. Dina sesuke, bayi bali digawa menyang ngisor wit kuwi maneh didulang nganti wareg. Banjur diajak guyon kaya dina wingine kae. Nanging dumadakan Budheng ireng kuwi kaget, kupinge krungu ana suwara rame-rame suwarane manungsa campuh lan suwara tracaking jaran sing mlayu tumujuu papan kono. Budheng nyipta lamun ana bebaya sing teka. Ora sepisan ora kaping pindho, Budheng krungu crita yen manungsa sing jarene titahing Gusti sing sampurna dhewe kuwi, kerep seneng ganggu gawe marang pepadhaning titah klawan sasenenge dhewe, malah kerep keprungu manungsa seneng gawe patine titah liya sing tanpa dosa. Mula Budheng Ireng kuwi banjur mlayu ndhelik neng gegrumbulan, karo nginceng apa sing bakal kedadeyan sabanjure. Bayi sing ditinggal Budheng, sing maune ngguyu-ngguyu seneng, malih dadi nangis banter, luwih banter karo tangis sing dhek wingi nalika wetenge lagi luwe.

Ora suwe banjur kesusul tekane wong akeh sing padha jejaranan. Pangirane Budheng yen manungsa sing liwat kuwi bakal nyebar memala jebul luput. Weruh ana bayi sing nangis, manungsa sing numpak jaran ing ngarep dhewe banjur mudhun. Bayi sing nangis kuwi banjur ditulungi diemban-emban nganti meneng. Budheng Ireng saka pandhelikane iya weruh yen manungsa-manungsa kuwi padha takon lan nggoleki wong tuwane si Bayi, nanging panggah ora bisa nemokne. Wekasan bayi mau digawa lunga dening wong-wong, mau. Lan saiki bayi kuwi wis gedhe ngancik wayah diwasa. Lha wong sing ngramut bayi kuwi ora liya Ki Ageng Kebo Kenanga sing lagi bali saka Palagan Majapahit.

"Mangkono critaku marang sira Darim, saiki apa sing bakal sira takokne marang aku?" Bagindha Kilir mungkasi anggenipun cariyos.

"Ngaturaken genging panuwun Kanjeng" Darim matur dhateng Kanjeng Bagindha Kilir "ingkang ndadosaken kirang trimahing manah kula, kenging punapa para prajurit punika degsiya dhateng tiyang sepuh kula ingkang estunipun boten sumerep punapa-punapa ing babagan peperangan kala wau?".

"Yen sliramu ora nrimakake, banjur arep apa? arep nggoleki prajurit sing wis ndadekne patine wong tuwanira kuwi?  Banjur arep males patine wong tuwamu?" Bagindha Kilir mundhut pirsa.

"Kasinggihan Kanjeng" wangsulanipun Darim.

"Sumurupa Darim, Gusti kuwi Maha Adil, patine wong tuwamu yegti wis ana dhewe sing malesake marang prajurit sing wis gawe patine wong tuwamu. Ora kudu sira dhewe sing kudu malesake, kajaba kedadeyan kuwi wis suwe banget, uga durung karuwan sing gawe patine wong tuwamu kuwi isih urip apa wis mati dadi rabuking paprangan. Luwih-luwih, patine wong tuwamu kuwi ora bisa dipisahake karo anane peperangan kuwi. Lan jenenge perang kuwi pancen mbutuhake kurban sing ora sethithik, ewa samono nganti saiki utawa malah mbuh nganti suk kapan, manungsa isih tansah dhemen nindakne perang mung awit nuruti kekarepane wong siji utawa loro, banjur nuwuhake kurban sing atusan akehe. Mula welingku marang sira, yen isih bisa dirembug karo lisan dirampungake nganggo pikiran, aja kesusu nindakne perang".

"Inggih Kanjeng"

"Sabanjure, sawuse sira weruh sapa sejatine wong tuwanira, mesthine banjur ana pitakon sajroning atimu kepriye mungguh carane ngabekti marang wong tuwanira sing wis ora ana kuwi iya apa ora?" Bagindha Kilir ndangu malih dhateng Darim.

"Inggih Kanjeng".

"Iku sing luwih becik sira tindakne tinimbang sira enggo nggagas olehmu arep nuruti panase atimu, males lara wirange wong tuwamu".

"Punapa ingkang kedah kula lampahi Kanjeng Nabi?" Darim lajeng nyuwun pirsa.

"Sumurupa, sira iku linahirake dening wong wadon utawa wanita, yen sira kepengin bekti marang biyungmu eling-elingen pawelingku, yaiku aja pisan-pisan kowe gawe lara lahir utawa atine wong wadon, mbuh wong wadon sapa wae. Yen ana wong wadon wis gawe seriking atimu, becik lunganana aja kok wales genti nglarani atine, yen ana wong wadon sing mbutuhake pitulungan aja wedi kangelan tulungana sakuwasamu. Kaping pindho yen sira kepengin bekti marang wong vtuwamu lanang, ngakeh-akehna tumindak becik marang wong lanang, aja dhemen ngremehne aja dhemen gawe cilakane, becik ngajenana marang sesama. Senenga tetulung marang sing mbutuhake aja seneng melik marang barang sing dudu darbeke, aja gandrung marang pangalembananing titah, nanging nggedhekna rasa wedi lan isin marang sing nitahake uripmu".

"Kula nyuwun pangestu panjenengan kanjeng, mugi kula saged nglampahi sadaya piwucalipun Kanjeng Nabi punika" Darim matur kaliyan kekembeng waspa.

"Mung kuwi welingku Darim, wiwit dina sesuk wiwitana nggonmu ngayahi wajib nindakne dhawuhe Kanjeng Sultan ing Demak. mBabad alas lan yasa padesan. Tak suwunake marang Gusti muga-muga nggonmu ngayahi kuwajiban iki antuka berkah temah nuwuhake kabecikan tumrap sakehing titah, wiwit kawitan nganti enteking jaman. Iki sliramu tak paringi piranti kanggo mbabad kayu, muga-muga kena digunakne".

Kanjeng Bagindha Kilir lajeng ngedalaken Kampak saking waliking jubah, kaselahaken ing ngajenge Darim.  Darim sakalangkung ing sukanipun, lajeng nubruk sukunipun Bagindha Kilir sarwi ngaturaken panuwun ingkang wongsal-wangsul. Nanging dangu-dangu Darim lajeng kraos gumun, awit Kanjeng Bagindha Kilir babar pisan boten paring wangswulan. Sareng Darim nyetitekaken kawontenan ing kanan keringipun, Darim nembe kraos menawi sadaya kedadosan ingkang dipun lampahi punika kala wau namung wonten ing alaming pangimpen. Darim sampun tangi saking tilemipun.

Eloking kawontenan, kampak peparingipun Bagindha Kilir ing salebeting impen kalawau samangke ketingal wonten ing ngajengipun. Kampak lajeng dipun pendhet dening Darim, dipun iling-ilingi, nyata menawi kampak punika kadamel saking waja ingkang pinilih saestu. Darim lajeng ngadeg, nyaketi wit ageng ingkang boten tebih saking papanipun tilem, kampak dipun angkat badhe katamaken dhateng wit punika kangge nyobi menggah landhep kethulipun. Nanging wurung, dumadakan Darim sumerep ing panging wit punika ketingal wonten budheng warni cemeng ingkang nembe luru woh-wohan kados ingkang dipun tedha wau enjing. Darim lajeng emut kaliyan cariyosipun Kanjeng Nabi Kilir, mmbok menawi menawi boten wonten budheng ireng saha woh-wohan punika, piyambakipun taksih gesang punapa boten.

 

ana candhake.

SENDHANG MUSTIKANING WARIH IV 40

 

40.

Sakalangkung pules anggenipun tilem pun Darim, inggih labet sampun pinten-pinten kirang tilem kawewahan keseling raga. Ing salebeting tilem Darim ngimpi bilih piyambakipun nembe wonten satunggaling nagari ingkang salaminipun gesang dereng nate dipun ambah. Nagari ingkang sakalangkung reja lan makmur kawontenanipun. Griya-griya ing salebeting kitha katingal sae-sae, tiyang-tiyangipun ugi sami grapyak semanak. Darim piyambak inggih gadhah lan ngenggeni griya ingkang boten benten kaliyan griyanipun tangga tepalihipun. Rumaosipun pun Darim, piyambakipun sampun boten apal kaliyan nagari punika. Ugi sampun akrap kaliyan tangga tepalihipun.

Pekaranganipun griya kalebet wiyar, ing kiwa tengening latar, miwah ing sawingkingipun griya kacithak minangka pategilan dening Darim kataneman Tela pohung ingkang sampun wancinipun dipun panen. Nalika samanten Darim nembe wonten ing pategilan sacaketing griyanipun kala wau. Ing pangangkah badhe amanen tanemanipun. Dumadakan Darim kadhatengan piyantun ingkang busananipun sarwa ijem, angagem sumping sekar melathi ingkang taksih katingal seger, piyantunipun taksih timur pasuryanipun resik sumunar kados cahyaning rembulan ing wanci purnama.

"Assalamu'alaikum" Piyantun kala wau nyaketi Darim lajeng uluk salam, kados limrahipun para kaum ingkang sampun nggilut agaminipun Kanjeng Nabi.

"Alaikum salam" kanthi grapyak semanak Darim mangsuli salamipun tamu ingkang nembe dugi niku wau, kalajengaken ngajak tamunipun mlebet griya "mangga kisanak, kula aturi pinarak ing lebeting gubug kemawon".

"Ora sah neng jero omah Darim, neng kene wae luwih mirunggan lan hawane uga luwih seger" wangsulanipun tiyang punika kaliyan mapan lenggah ing guludan ingkang resik awit sampun garing sanget sitinipun.  Darim inggih lajeng tumut mapan linggih ing caketipun.

"Nuwun sewu, sampun kawastanan tambuh pancen estu kula rumaos dereng nate kepanggih, Kakang punika dalemipun pundi ngagem asma sinten inggih?" pitakone Darim sawise mapanake lungguhe kanthi kepenak.

"Bener kandhamu Darim" wangsulanipun tiyang punika kaliyan mesem "pancen lagi sepisan iki aku karo awakmu kepethuk. Ya ditepungake wae, wong-wong ngarani aku iki Sang Hyang Ijowan utawa Bagindha Kilir lan ana sing ngarani aku iki Nabi Hidhir".

Darim rumaos kaget salebeting manah, pancen Darim nate pikantuk wejangan saking Ki Ageng Pengging bilih wonten titahing Gusti ingkang tuhu sakalangkung sekti lan waskitha aprasat anetra Muhammad apandulu Rasulullah, ingkang dhemen nyebar pitulungan dhumateng titah ingkang nembe nandhang kasangsayan, aparing pitedah dhumateng tiyang ingkang nandhang  bingung kecalan margi ingkang badhe dipun liwati. Ingkang asmanipun Bagindha Kilir utawi Nabi Hidhir.  Ki Gedhe Kebo Kenanga ugi nate paring dhawuh sok sintena ingkang karawuhan Bagindha Kilir, sami kemawon kaliyan kadhawahan nugraha saking Gusti Ingkang Maha Kawasa. Pramila dupi Darim mangertos bilih ingkang rawuh ing pategilanipun punika Bagindha Kilir, Darim lajeng angraup sampeyanipun Paraga ingkang busana sarwa wilis punika, sarwi ngunjukaken pangabektinipun.

"Uwis Darim" Bagindha Kilir nyepeng baunipun Darim lajeng kaangkat minggah murih linggih kalawan limrah "sira ngaturake bekti wis tak tampa, tumrapku nalika sira mangsuli uluk salamku mau wis cukup, aku lan awakmu iki temene padha-padha kawulaNe Gusti, sing ora sepi saka lali, luput, beja kalawan apes. Mula aku tansah ngajak marang sapa wae, kalebu marang awakmu aja kendhat nggone padha nyenyuwun pitulungan miwah pangayomaning Gusti Ingkang Maha Paring Slamet".

Tumrapipun Darim, pangandikanipun Bagindha Kilir ingkang makaten punika minangka wejangan kapisan ingkang dipun tampi lan badhe kaemut-emut ing salamining gesangipun saha badhe katindakaken sakuwasanipun.

"Darim" salajengipun Bagindha Kilir paring dhawuh malih "kabar sing tak tampa, awakmu keraya-raya ninggalake Bumi Pengging nganti tekan kene iki jare awakmu mung kepengin weruh lan mangerteni sapa sejatine wong tuwanira, apa bener mangkono?"

"Kaluhuran sanget ingkang dipun sabdaaken Kanjeng Nabi punika" wangsulanipun Darim sarwi tumungkul awit boten wantun ningali pasuryanipun Kanjeng Nabi Kilir "mila kula sakalangkung kepengin sumerep sinten tiyang sepuh kula".

"Yen wis ngerti banjur arep apa?" Bagindha Kilir mundhut pirsa malih.

"Kula kepengin sanget ngaturaken bekti dhumateng tiyang sepuh kula ingkang sampun dados lantaran wonten kula ing jagad padhang punika" wangsulanipun Darim.

"Sumurupa Darim" Bagindha Kilir nglajengaken anggenipun paring dhawuh "miturut kabar sing tak weruhi awakmu iki anake wong wong wadon sing jeneng Kitu lan wong tuwamu lanang  jenenge Sawung. Nalika awakmu isih bayi abang, wong tuwamu wadon lagi antuk pacoban rupane lara panas. Wong tuwamu lanang banget ing susahe, banjur pamitan arep ngupaya tamba. Nanging garising pesthi sok ora padha karo sing dadi karepe sing nglakoni. Nalika wong tuwamu lanang metu saka omah golek tamba kuwi, ambarengi anane perang gedhe antarane Trah Brawijaya Lima musuh Brawijaya Girindrawardana sing wis tuwa umure. Sawung kepethuk karo prajurit sing gedhe sujanane, didakwa minangka mata pitaning mungsuh banjur dilunasi dadi lan patine".

"Bapak kula pejahipun awit dipun pejahi Prajurit? Prajurit pundi punika Kanjeng?" Darim nigas rembag dhawuhipun Bagindha Kilir.

"Aja takon dhisik, critaku durung rampung" Bagindha Kilir paring wangsulan dhateng Darim. Darim rumaos dipun sendhu dening Bagindha Kilir, mila lajeng matur :

"Nyuwun pangapunten Kanjeng".

"Andilalah ana salah sijining tanggane Sawung sing becik atine, mayite Sawung banjur dikukub digawa bali arep dirukti klawan samesthine. Tangga sing becik atine kuwi mau banjur waleh marang Kitu yen bojone mati merga anane salah pangira saka Prajurit sing lagi ngayahi wajib. Malah miturut kabar sing ditampa wong mau, kabeh warga desa papane Sawung lan Kitu manggon, wis kecathet minangka desane para mata-pitaning mungsuh lan bakal dipidana kabeh. Mula wong mau banjur ajak-ajak tangga teparone kalebu marang Kitu sing isih nandhang lara lan duwe bayi abang sing durung bisa apa-apa supaya lunga ninggalne desa kono lan golek urip dhewe-dhewe. Akeh sing padha lunga ngungsi menyang panggonane sanak lan tepungane. Nanging uga akeh sing olehe lunga ora ngerti panggonan sing arep diparani, butuhe bisa ninggalne papan kono, ngono wae. Kalebu Kitu sing wis ora duwe sanak lan ora duwe kadang, Kitu lunga saparan-paran, mlayu mangulon karo nggendhong bayine. Ora ngrasakne larane awak Kitu terus mlayu karo ngendhong bayine. Bareng wis oleh rong dina anggone mlaku, Kitu kentekan tenaga lan leren ing sapinggiring kali sing adoh lor adoh kidul ing tengahing alas sing kena diarani gung liwang-liwung.  Kajaba kentekan tenaga Kitu uga kentekan banyu susu, bayine sing ngelak lan luwe njaluk ngombe mung bisa kekejer anggone nangis. Sanadyan wis tanpa daya, nanging Kitu tetep mbudidaya murih bayine bisa meneng anggone nangis. Situ weruh yen ing sacedhake ana kali, karo ngrekasa Kitu nggremet nyedhaki kali arep njupuk banyu kanggo menehi ngombe bayine. Wis dadi kodrating Gusti, Kitu kepleset suket garing sing dipidaki kacemplung neng jerone kedhung, Kitu sing kajaba wis ora duwe daya uga ora bisa nglangi kuwi kelem lan mati ana sajeroning kedhung. Bayi sing ditinggal ana pinggiring dalan sapecak kuwi terus nangis kekejer sansaya banter. Nalika iku ing wit gedhe sacedhake kono, ana kewan sing aran Budheng lagi penekan golek pangan ngundhuhi wohe wit sing dipeneki. Budheng sing wulune ireng kuwi krungu suwarane bayi sing nangis banter, mripate clilang-clileng nggoleki dununge sing lagi kekejer nangis.

 

ana candhake.

SENDHANG MUSTIKANING WARIH IV 39

39.

Dangu Darim lan para santri pandherekipun Sunan Kudus ngrantos ing Pendhapa kempal kaliyan para Prajurit ingkang nembe jagi. Nanging para abdi dalem Kasultanan ugi boten nglirwakaken ing kuwajibanipun njyugata tamu. Darim lan para pandherek sami kaparingan tedha saha ngunjuk sakcekapipun. Sareng sampun radi dalu, Kanjeng Sunan Kudus miyos saking kedhaton, para pandherek sami daya-daya mapagaken, sami nyadhong dhawuh punapa ingkang kedah katindakaken sasampunipun Sunan Kudus pepanggihan kaliyan Kanjeng Sultan Trenggana. Kanjeng Sunan Kudus lajeng lenggah ing pendhapa lan para pandherek kalebet Darim kadhawuhan mirengaken dhawuh-dhawuh ingkang badhe dipun ngendikakaken.

"Para pandherek kabeh lan sira Darim" Sunan Kudus miwiti pangandikanipun "anggonku rerembugan karo ngersa dalem wis rampung, lan wengi iki uga sira kabeh arep tak ajak bali menyang Kudus, kajaba si Darim".

"Wonten dhawuh punapa dene kula boten kaparengaken ndherek wangsul dhateng Kudus Kanjeng Sunan?" semu kaget Darim nyuwun pirsa "punapa kula nindkaken kalepatan temah kedah kapidana ing Demak mriki?".

"Sliramu ora luput Darim" Sunan Kudus paring wangsulan kaliyan mesem "yen sliramu ora tak ajak bali menyang Kudus kuwi ora ateges aku ora ngeparengake sira bali menyang Kudus. Nanging sliramu nampa dhawuh saka Kanjeng Sultan kanthi layang kekancingan sing saiki isih tak gawa iki".

"Kula nampi dhawuh saking Kanjeng Sultan Kanjeng?" Darim sansaya bingung manahipun, langkung-langkung sareng Sunan Kudus ngedalaken bumbung isi Serat Kekancingan ingkang ugi katapakastani dening Kanjeng Sultan Demak Bintara.

"Bener pancen mangkono" Sunan  Kudus paring wangsulan "sumurupa, jebul ora mung sliramu sing wis nampa sasmitaning Gusti, nanging Kanjeng Sultan jebul uga nampa sasmita, dene isine sasmita kinen nimbali aku sarta supaya matur kanthi blaka apa aku lagi wae nampa siswa anyar sing lagi ngupaya wong sing ngerti lan bisa ditakoni mungguh sing dadi pepenginane siswa anyar mau. Sasmita iki katampa dening Kanjeng Sultan ambarengi tekane Darim ing Panti Kudus. Mula aku ya banjur apa anane bab siswane Ki Gedhe Kebo Kenanga sing diutus gurune supaya nemoni aku. Uga tak aturake manawa siswane Ki Gedhe Pengging kuwi saiki uga tak kanthi menyang Demak. Anane sasmita rukyah shahihah sing sira tampa, uga sesawangan sing mau esuk sira weruhi kabeh uga tak aturake".

Sunan Kudus kendel sakedhap anggenipun ngendika, Darim lan para santri ingkang ndherek sami kasengsem katungkul mirengaken punapa ingkang dipun ngendikakaken dening Sunan Kudus, nanging boten wonten ingkang wantun matur anyelani.

"Bareng aturku wis rampung" Sunan Kudus nglajengaken pangandikanipun "Kanjeng Sultan banjur ngasta layang kekancingan sing ana jerone bumbung iki. Dene isine layang kekancingan iki yaiku Kanjeng Sultan ndhawuhake marang Darim supaya yasa padhukuhan sarana mbabat alas ing papan ngadege teja sing diweruhi dina iki mau. Aku uga banjur gawe dudutan mbok menawa, iya ing papan sing arep kok babat mengko pepenginanmu ngaweruhi sapa wong tuwamu bakal oleh wangsulan. Mula aja kesuwen bengi niki uga prayogane sira budhala mangetan tumuju arahing Teja sing nyada lanang mau. Lamun lakumu wis tekan papan Teja ora bisa disawang maneh, lire sliramu wis ora weruh Teja kuwi mau, ing kono wiwitana nggonmu nidakne dhawuhe Kanjeng Sultan Trenggana iku mau".

"Menawi makaten dalu punika, Kanjeng Sunan lan kadang santri badhe kundur dhateng Kudus lan kula nglajengaken lampah mangetan semu mangidul Kanjeng?" darim miterangaken malih dhateng Sunan Kudus.

"Bener mangkono, lan iki kanggo sangumu tampanana : siji dhuwit mas lan dhuwit perak sakanthong cilik, dhuwit iki peparinge Kanjeng Sultan marang sira sing dinaku minangka abdi Kasultanan Demak, jangkep kang angka loro, iki ana kitab cilik isi ngilmu kanuragan yasane Kanjeng Pangeran Handayaningrat uga Ki Ageng Pengging Sepuh, sing biyen diparingake marang aku sadurunge aku budhal nglurug menyang Majapahit midana Girindrawardana. Saiki kitab cilik iki tak paringake marang sira minangka ahli waris paguron Pengging, muga-muga ana guna lan paedahe. Dene sing kaping telune, jaran putih sing kok tunggangi mau tetepa dadi duwekmu nganti sak matine".

Cekaking cariyos, dalu punika Darim siyos bidhal mangetan klawan sangu ingkang kasebataken kala wau. Nalika gagat rahina kalih lumampah ing nginggiling kapal, Darim ngulati Teja ingkang dipun tingali kala wingi, taksih katingal manther, nyada lanang. Darim inggih lajeng nerusaken lampah malih. Ngantos pinten-pinten dinten Darim lumampah, kendelipun namung saperlu ngendelaken kapal murih nedha suket sarta boten katelasan napas. Lan saben enjing boten supe ningali teja ingkang nyada lanang ing imbang wetan taksih ketingalan, pramila Darim inggih dereng wantun ngendhegagaken lampahipun. Nadyan nglangkungi padhusunan ugi wana tuwin bulak ingkang panjang, suprandene Darim babar pisan boten gadhah pepenginan kangge kendel kajawi namung menawi wonten kabetahan ingkang boten kenging dipun semadosi.

Sareng anggenipun mlampah angsal pitung dinten, ing satengahing wana ingkang wit-witanipun maneka warni. Inggih ing pinggiring lepen alit ingkang toyanipun bening semu nyarong, nalika samanten wekdalipun nembe badhe ngajengaken pletheking surya, dumadakan Darim sumerep wonten cahya kados kilating baledheg, kasusul suwanten jumlegur nanging cetha menawi boten suwantenipun gludhug, awit nalika samanten wancinipun mangsa katiga. Salebeting manah Darim ngraos nratab kaworan ngedhap, mila lajeng kendel. Kapalipun dipun uculaken murih ngombe toyaning lepen lan nyrenggut rumput ing kiwa tengenipun. Darim piyambak dumadakan ugi kepengin ngraupi praupanipun mawi toyaning lepen alit ingkang bening kala wau. Nanging sepinten kageting manahipun Darim, nalika ing salebeting toya katingal wonten wewayangan teja bengkok ingkang ngekuwung cahyanipun mancawarni. Sakala darim emut kaliyan teja ing imbang wetan ingkang saben enjing dipun ulati. Pranyata teja ingkang saben enjing ketingal nyada lanang punika samangke sampun boten katingal malih. Wongsal-wangsul Darim ngulati panggah kemawon teja boten katingalan. Sapisan malih darim lajeng ningali wewayangan teja ingkang wonten ing salebeting toya lepen, namung sagebyaran teja punika katingal nunten ical.  Darim lajeng nggagas bilih anggenipun mlampah sampun dumugi panggenan ingkang dipun tuju. Darim nunten sujud kaliyan madhep mangilen ngunjukakaken sokuring manah dhumateng Gusti Ingkang Maha Wikan.

Darim lajeng cucul sandhangan, adus dhateng lepen punika sarta sesuci pisan. Ing salebeting manahipun sasampunipun sesuci badhe nindakaken panembah minangka raosing sokur awit pitulunganing Pangeran, lampahipun sampun manggih rahayu lan boten kepanggih alangan punapa-punapa. Sasampunipun kraos seger badanipun awit nembe dipun adusi, Darim lajeng mlampah nyaketi dhareng sangandhaping wit ingkang cemeng warnaning kulitipun. Ing ngriku darim nunten sembahyang, pasujudanipuning sela ingkang leter praenipun. Rampung sembahyang, dumadakan padharanipun kraos luwe ngintir-intir, badanipun kraos lemes tanpa daya. Darim lajeng lenggah sila sarwi nata lampahing napas kangge mulihaken tenaganipun ingkang kraos telas. Dumadakan ing pangkonipun dhawah satunggaling woh-wohan, inggih punika wohipun wit ingkang kulitipun cemeng punika kala wau. Nalika darim ndhangak, piyambakipun sumerep wonten peksi ingkang nembe enak-enak nucuki wohing wit ingkang warninipun abrit, kados uwoh ingkang dhawah ing ngajengipun. Darim lajeng mendhet woh punika dipun onceki lan dipun tedha dagingipun, kraos eca mawi ganda ingkang arum mangambar, inggih punika ingkang sinebat woh mertega.

Rampung angenipun nedha woh mertega ingkang ageng, raos ngelih ing padharanipun sampun ical, tenaganipun sampun wiwit pulih. Nanging nalika wonten angin sumribit, Darim boten kiyat ngampet raos arip ing mripatipun, wasana darim lajeng tilem ing ngandhaping wit mertega kala wau.

 

ana candhake.

 

SENDHANG MUSTIKANING WARIH IV 38

 

38.

Anggenipun nggelak kapalipun Kanjeng Sunan Kudus boten rikat sanget, nanging inggih boten alon, namung samadya kemawon. Dados kapalipun inggih boten patos ngedalaken tenaga. Makaten punika kalampahan awit Sunan Kudus ugi nyambi memirsani pagesanganipun titiyang ingkang mapan padhusunan, dados babagan pundi ingkang kedah dipun penggalih murih pagesanganing tiyang-tiyang ing padhusunan saged kauningan. Sunan Kudus mila kondhang kajawi tansah migatosaken reh pangibadahaning kawula, ugi boten kendhat mbudidaya murih kawula ingkang sami mangayom dhateng Kudus langkung sae ing pagesanganipun.  Nalika lampahipun kapal nglangkungi pategilan lan pasabinan, katingal tetaneman ingkang ijo royo-royo ndadosaken ingkang sumerep sami remen manahipun. Dumadakan Sunan Kudus ingkang mapan ing ngajeng, ngalonaken lampahing kapal ingkang dipun titihi, astanipun kumlawe asung sasmita dhateng Darim supados ngajengaken kapalipun, Darim ugi lajeng ngajengaken kapal ingkang dipun gelak.

"Darim" pangandikanipun Kanjeng Sunan Kudus sasampunipun lampahipun Darim radi njejeri Sunan Kudus "coba sawangen langit ing imbang Kidul wetan kae apa sing katon?".

Darim ndhangak lajeng mripatipun nyawang langit ingkang dipun tudingi Sunan Kudus. Nem-neman siswanipun Ki Gedhe Kebo Kenanga punika kraos nratab manahipun. Jebul ing langit sisih wetan semu radi kidul, ketingan manther wonten Kluwung ingkang sakalangkung endah kaliyan warninipun ingkang Pancawarna.

"Apa ngana kae sing sira weruhi sajroning impen mau bengi?" Sunan Kudus ndangu malih, sasampunipun Darim dangu boten atur wangsulan.

"Inggih Kanjeng Sunan" wangsulanipun Darim klawan manah ingkang gawok "Kluwung ingkang katingal punika mengku werdi punapa Kanjeng?".

"Ujaring wong pinter, kluwung sing mancawarna kuwi dumadi saka rupa sunaring surya sing katempuh dening wewayanganing banyu. Dadi sunaring surya iku warnane dumadi saka pitung rupa kaya kang kacetha ing rupane kluwung kae. Lan adhakan sing lumrah kluwung kuwi yen wanci esuk mapan ing sisih kulon, lan yen wanci sore mapan ing sisih wetan nut lan mapane srengenge, kluwung duwe wewangunan bengkok kaya pedhotaning wewangunan kalanganing srengenge utawa rembulan. Nanging iki wancine esuk, kluwunge mapan ing sisih wetan semu kidul, adege jejeg ora bengkok. Sumurupa Darim, rerupan ngono kuwi wong-wong biyen ngarani Teja. Lan akeh wong kuna sing padha kandha yen Teja ngono dumadi awit cahyane titah sing lagi gentur ing kasubratane" Sunan Kudus ngendika kathah nerangaken bab kluwung kados ingkang katingal punika.

"Punapa Teja manther ingkang nyada lanang punika, cahyanipun titah ingkang nembe gentur kasubratanipun ugi Kanjeng?" Darim lajeng nyuwun pirsa "lajeng anggenipun mangsah subrata titah wau mapan ing pundi dene tejanipun katingal saking mriki?".

"Aku ora kandha yen sing katon kae tejane wong sing lagi gentur subrata, awit aku durung ngerti klawan sanyatane" Kanjeng Sunan Kudus paring wangsulan "saupama pangira mangkono iku bener, kowe kudu eling titahing Gusti sing dhemen manungkupuja, nindakne ulah panembah kuwi ora mung sing wujude manungsa wae, ana sing wujud tetuwuhan, ana sing wujud bangsane kewan nanging ana uga sing wujude bangsa alus yaiku panunggalane bangsa Jim".

"Inggih Kanjeng Sunan" Darim nanggapi pangandikanipun Sunan Kudus.

"Nanging teja kae uga bisa wae minangka sasmita marang wong-wong sing padha manekung nyenyuwun marang Hyang Agung, sing salah siji saka wong-wong mau ora liya ya sliramu dhewe" Kanjeng Sunan Kudus ngendika malih.

"Sasmita kados pundi Kanjeng Sunan?" Darim sakalangkung kasengsem kaliyan pangandikanipun Sunan Kudus ingkang makaten punika.

"Kanggo wong liyane sing panyuwune ora padha karo panyuwunmu, mbokmenawa ana jarwa liya ing waliking teja kang katon iki. Nanging jarwaning sasmita kang digawa dening teja iki kanggo sliramu, mbok menawa ing papan madege teja kuwi bakal bisa sira temu pituduh sing ana sambung rapete karo sing kepengin sira ngerteni".

"Makaten inggih Kanjeng Sunan?" Darim matur sajak sampun ngertos kaliyan ingkang dipun ngendikakaken Sunan Kudus.

"Uwis, mengko wae sawuse rampung anggonku ngadhep Kanjeng Sultan ing Demak rembugan iki bisa ditutugne. Mung siji sing perlu sira kawruhi : manawa teja iku aweh sasmita marang titah, lan sliramu kalebu sing oleh sasmita klawan anane teja iki, teja iki bakal katon ing pandulumu nganti wektu sing rada suwe, bisa sedina bisa rong dina malah bisa uga nganti sepasar".

Kanjeng Sunan Kudus lajeng anggebrak kapalipun, temah mamprung kanthi rikat laju lampahipun tumuju Kasultanan Demak Bintara. darim lan Para santri ingkang ndherekaken tindakipun Kanjeng Sunan Kudus inggih lajeng sami nututi. Ing wanci ngajengaken seraping surya, tindakipun Kanjeng Sunan Kudus lan para pendherek sampun dumugi ing Demak. Boten daya-daya minggah dhateng kraton, nanging njujug dhateng Masjid awit wancinipun sampun nedahaken wanci tumapaking sembahyang Maghrib. Pranyata Kanjeng Sultan Trenggana ugi nindakaken sembahyang ing Masjid mriku, kempal kaliyan para kaum sanesipun. Dupi Kanjeng Sultan pirsa bilih Kanjeng Sunan Kudus sampun dumugi ing Masjid, mila lajeng kaaturan amangarsani lampahing panembah, dados imamipun sembahyang.

Kados padatan, sasampunipun nindakaken sembahyang Maghrib, kathah para santri lan kaum ingkang sembahyang ing mriku boten sami wangsul dhateng griyanipun piyambak-piyambak. Nanging sami lelenggahan ing srambining masjid mirengaken pitutur sae saking Kyai Ketib Masjid Demak. Gandheng ing wekdal punika, Kanjeng Sunan Kudus rawuh kanjeng Sultan ugi boteh kundur rumiyin, malah lajeng paring dhawuh supados ingkang paring pitutur sae dhateng para santri lan para kaum ingkang sembahyang ing masjid mriku. Kanjeng Sunan ugi lajeng mkangestoaken dhawuh.

Kathah-kathah anggenipun medhar pitutur Kanjeng Sunan Kudus para kaum. Nanging bakenipun paring mangertos bilih titah gesang ing ngalam donya punika sinandhangan kuwajiban-kuwajiban. Kuwajiban dhateng Gusti Ingkang Nitahaken, kuwajiban dhateng Nagari, Kuwajiban dhateng tiyang sepuh saha kuwajiban dhateng sesamining titah ingkang wujud manungsa miwah ingkang wujud sanesipun. Sedaya kuwajiban kala wau wajib linampahan dening titah mliginipun ingkang sampun ngrasuk Agami ingkang winucalaken dening kanjeng Nabi ingkang jumeneng minangka Rasulullah. Kuwajiban satunggal lan satunggalipun boten kenging cecengkahan, kedah jumbuh lumampah kanthi sae. Murih langkung cethanipun Kanjeng Sunan Kudus mrayogekaken para kaum murih amewahi anggenipun marsudi ing kawruh agami, asarana ndherek ngaji dhateng Kyai Ketib lan para Ngulama sanesipun. Wonten setunggal kalih kaum ingkang pitaken dhateng Sunan Kudus, babagan agami sok wonten ingkang radi kepireng lucu. Nanging samudayanipun dipun wangsuli dening Sunan Kudus kanthi cetha lan sae,sok-sok ugi kaseselan tembung-tembung ingkang kapireng lucu, ndadosaken kawontenan ing srambi masjid kapireng regeng.

nDungkap wancinipun Ngisak bedhug katabuh, sinambut suwantening Kenthongan ingkang suwantenipun jumlegur ngebeki saindenging Kitha Demak. Suwantening kaum ingkang ngumandhangaken adan kepireng nganyut-anyut ndadosaken ingkang mireng sami trenyuh, emut dhateng Gustinipun sarta emut dosa-dosa ingkang sampun linampahan, dosa dhateng Gusti ugi dosa dhateng sesami, nunten kathah ingkang sami ngucapaken janji ing salebeting manah,  bilih mangke sasampunipun nindakaken sembahyang ngisak badhe sami mertobat saha nyuwun pangaksami dhateng Gusti miwah dhateng sesaminipun. Boten dangu sembahyang Ngisak lajeng kawiwitan, Sunan Kudus taksih kasuwun dados imam.

Bakda sembahyang Ngisak Sunan Kudus dipun kanthi dening Kanjeng Sultan tindak dhateng kadhaton para pandherek datan kantun sami ndherek dumugi pendhapaning Kraton kempal kaliyan para Prajurit ingkang nembe nindakaken jejibahan jagi.

 

ana candhake.

SENDHANG MUSTIKANING WARIH IV 37

 

37.

Dangu anggenipun Darim ngangen-angen pitutur ingkang dipun tampi saking Ki Gedhe ing Pengging punika kala wau. Menawi boten kenging taken dhateng tiyang ingkang boten mangertos punika pancen nyata gampil. Nanging kangge mangetosi tiyang sanes punika ngertos punapa botenipun punika ingkang sok angel. Awit nyata kathah tiyang ingkang boten mangertos nanging sampun rumaos ngertos, ugi boten sakedhik tiyang ingkang estunipun ngertos nanging piyambakipun boten rumaos ngertos. Ugi kathah tiyang ingkang boten mangertos nanging dipun tutupi api-api ngertos, murih tiyang sanes nganggep bilih piyambakipun ngertos. Inggih awit wohing pangangen-angen ingkang makaten punika, wasana Darim mantun-mantunaken matur malih dhateng Ki Kebo Kenanga :

"Estunipun sampun cetha punapa ingkang dados dhawuhipun Bapa punika, nanging gandheng kula ngrumaosi cupeting nalar kula, mugi Bapa kepareng paring dhawuh malih ing pundi kinten-kinten kula saged pinanggih tiyang saestu mangertos, murih lampah kula boten dhawah ing sasar susur".

"Wong sing ngrumangsani yen nalare cupet, kuwi tenane wong sing bakale dadi wong pinter, waton anggone ngrumangsani kuwi ora mung lelamisan" Ki Ageng Pengging paring wangsulan "satemene aku dhewe klebu wong sing ora ngerti kuwi mau, mula aku banjur mbudidaya murih ngerti. Mula yen kowe kepengin weruh sapa wong sing ngerti lan bisa kok takoni, coba kowe budhala menyang Kudus, sowan lan ngadhepa Kanjeng Sunan ing Kudus. Sanadyan aku satemene ya ora ngerti apa Kanjeng Sunan Kudus kuwi klebu wong sing ngerti utawa ora, nanging ora ana alane yen kowe nyuwun kalidamar marang Panjenengane, dene apa sing bakal diparingake marang kowe, mengkone bisa kok angen-angen mungguh bener lan lupute apa sing dadi kalidamare Kanjeng Sunan ing Kudus kuwi. Entenana sedhela, tak gawani layang mengko aturna marang Kanjeng Sunan Kudus, murih ora kangelan nggonmu arep marak, amarga tekamu kana sing kapisanan kuwi dhapur tak utus ngaturne nawala".

Wasana ing dinten punika ugi, Darim lajeng pangkat dhateng Kudus. Boten kacariyosaken reroncening kedadosan ingkang dipun panggihi Darim ing margi, kacariyosaken sampun Darim sampun marak ing ngarsanipun Kanjeng Sunan ing Kudus.

"Darim" pangandikanipun Kanjeng Sunan Kudus sasampunipun maos nawala ingkang kaaturaken dening Darim "Nawala peparinge Ki Ageng Kebo Kenanga wis tak waca lan wis tak ngerteni apa sing dadi surasane. Nanging eman banget, dene aku ora bisa paring kalidamar sing cetha marang keng slira. Jalaran aku karo Ki Ageng ing Pengging kuwi tenane ora beda. Lire, nganti titi wanci iki aku uga isih marsudi ing kawruh, sarana njingglengi dhawuh-dhawuhing Gusti sing tinulis cetha ing Kitab-E, kanthi pangajab supaya aku ora mandheg dadi wong sing ora ngerti. Nanging, jebul dadi wong ngerti kuwi mbutuhake kasabaran lan katlatenan sarta katekunan, yen kongsi ilang sabar, tlaten lan tekune mangka gegayuhan supaya bisa dadi wong sing ngerti, kuwi bakal gagar wigar tanpa karya.Nanging, keng slira aja banjur duwe pangira yen aku iki klebu wong sing ora ngerti lamun sayektine ngerti, luwih-luwih duwe panyana yen aku emoh paring kalidamar marang sliramu. Murih padhanging atimu, aku mung bisa aweh rerigen, yen rerigen iki kok anggep becik bisa sira enggo, dene menawa rerigen iki kok anggep rerigen sing tanpa guna, becik nengna lan tak pangestoni sliramu golek rerigen sing luwih becik".

"Dhuh Kanjeng Sunan" Darim matur malih dhateng Kanjeng Sunan ing Kudus "mugi Kanjeng Sunan boten sanggarunggi paring rerigen dhumateng kula, mugi enggal kadhawuhna badhe kula mirengaken kanthi saestu".

"Yen ngono,coba rungokna. Iki dina kaping rolas wiwit jumedhule rembulan kang kapisan, wiwit dina kaping telulas nganti dina kaping limalas, aku arep nyenyuwun marang Gusti supaya kaparingan pituduh murih bisa aweh Kalidamar marang sliramu. Yen keng slira ora kabotan, tak jaluk gelema ngrewangi aku kanthi nyedhak marang Gusti, dene saranane nyedhak nindakna laku pasa ing dina kang tak sebutake mau, banjur nyenyuwuna marang Gusti apa sing sira karepake. Mung welingku, aja pisan-pisan kowe nganggep olehmu nglakoni pasa iku minangka tukon murih Gusti kepareng ngabulake panyuwunmu, sabab satuhune Gusti ora mbutuhake apa-apa saka kawulaNe. Sajroning telung dina sliramu tak keparengake mapan ing dalem Kasunanan kene".

"Terang dhawuhipun Kanjeng Sunan, kanthi suka gambiraning manah, rerigen saking Kanjeng Sunan badhe kula lampahi".

Tigang dinten Darim nindakaken dhawuhipun Kanjeng Sunan ing Kudus, menawi siang cegah tedha sarana nglampahi siyam, saha nyambut damel mbantu bot repoting dalem Kasunanan, menawi sampun rampung nunten njingglengi Kitab Suci, ing wanci dalunipun ngathah-ngathaken nindakaken sembahyang dalu. Sadaya dipun niyati namung badhe nyaket dhumateng Gusti Ingkang Maha Wicaksana. Boten katalompen pepenginan murih saged manggih margi anggenipun ngupadi tiyang sepuhipun ugi kasuwunaken dhumateng Allah. Sasampunipun angsal tigang dinten anggenipun Darim nglampahi rerigenipun Kanjeng Sunan Kudus . Sasampunipun rampung nindakaken sembahyang Maghrib, Darim katimbalan marak dening Kanjeng Sunan. Suwaunipun Darim nginten menawi badhe kajarwanan menggah pitedahipun Allah babagan anggenipun nyuwun kalidamar, nanging jebul Kanjeng Sunan Kudus malah ngendika bab sanes.

"Darim, sesuk bubar sembahyang subuh, aku arep sowan Kanjeng Sultan ing Demak. Kaya padatan bakal didherekne sawatara santri pinilih cacah lima. Yen sliramu longgar tak keparengake ndherek pisan, mengko jaran minangka tunggangan kanggo sliramu supaya disiyagakne dening kanca santri" makaten anggenipun Kanjeng Suna Kudus paring dhawuh.

"Inggih Kanjeng Sunan" atur wangsulanipun Darim "sakalangkung ngaturaken gunging panuwun dene kula kaparengaken ndherekaken tindakipun Kanjeng Sunan".

Dinten enjingipun, ing plataran Dalem Kasunanan sampun santri gangsal sampun sumadiya, kapal kangge tungganipun Darim ugi sampun kasiyagakaken. Dumadakan Kanjeng Sunan Kudus nimbali Darim supados marak ing Pendhapa. Sanajan boten mangertos badhe kadhawuhan punapa, Darim inggih lajeng minggah dhateng Pendhapa.

"Sliramu mau bengi watara sabubare tengah wengi, nampa sasmita apa Darim?" pandangunipun  Kanjeng Sunan sasampunipun Darim marak ing ngarsanipun. Darim kendel sakedhap, ngemut-emut kedadosan ingkang dipun alami kala dalu. Darim lajeng emut bilih kala wau, sasampunipun nindakaken sembahyang dalu, boten kraos Darim ketileman iing pasujudan klawan linggih.

"Inggih Kanjeng Sunan" wangsulanipun Darim sasampunipun anggenipun ngemut-emut cekap "boten sengaja kula nyupena, sumerep kluwung ingkang sakalangkung endah ing langit sisih wetan, kula sakalangkung kasengsem dhumateng kluwung ingkang pancawarna punika. Nanging namung sagebyaran anggen kula ketileman lajeng tangi malih. Punika kenging kawastanan sasmita punapa boten, kula boyen ngertos".

"Sumurupa Darim, kuwi ngono diarani rukyah shahihah, tegese impen ingkang mengku makna, dudu impen sing amarga impen-impenen, dudu impen sing tekane merga kakehan turu. Boboting impen rukyah shahihah kuwi meh timbang karo sapra-patangpuluhe  wahyu sing ditampa para Nabi. Dene apa maknane impen sing kok tampa kuwi, mengko sawise ngadhep Kanjeng Sultan ing Demak, sliramu bakal dak jarwani, muga-muga wae, anggonmu aweh jarwa mengko ora nasarake marang jeneng sira. Wis, sajake jaran-jaran wis padha disiyagakne dening para Santri, mumpung isih esuk ayo dherekna lakukuku menyang Kasultanan Demak Bintara".

"Suwawi kula dherekaken Kanjeng Sunan".

Surya enjing dereng jumudhul, nanging Kanjeng Sunan Kudus sampun bidhal anggenipun badhe tindak dhateng nagari ing Demak.

 

ana candhake.

SENDHANG MUSTIKANING WARIH IV 36

 

36.

Nalika samanten sasurutipun Kanjeng Sultan Muhammad Yunus Ali Akbar Abdul Fatah, inggih panjenanganipun Kanjeng Pangeran Sabrang Lor ingkang jumeneng Nata ing Bumi Jawi nenggih Kasultanan Demak Bintara nuwun inggih Sampean Dalem Kanjeng Sultan Muhammad Trenggana Ali Akbar Abdul Fatah. Inggih Kanjeng Sultan Trenggana. Nalika samanten wonten lare nem-neman ingkang nami Darim, suwaunipun bayi ingkang dipun panggih dening Ki Ageng Pengging ing margi nalikanipun Ki Ageng Pengging miwah ingkang Raka Ki Kebo Kanigara tindak wangsul sasampunipun mbedhah Majapahit ingkang dipun ratoni Brawijaya Girindrawardana ingkang estunipun taksih kapernah Mantu miwah siswa dalem Sri Brawijaya lan kajumenengaken Adipati ing Keling, nanging wasana mbalela ing ratu nindakaken Kraman temah Sri Brawijaya lolos saking praja nginggahi Redi Mahendra inggih Redi Lawu. Bayi punika dipun panggih dening Ki Kebo Kenanga jalaran nangis kekejer ing satepining lepen alit, tanpa kamangertosan sinten tiyang sepuhipun. Kamangka ing mriku tebih ler te bih kidul, boten wonten padhusunan lan boten wonten titiyang ingkang mapan ing mriku.  Ketang welasipun dhateng Jabang Bayi ingkang nandhang kasatan punika dening Ki Gedhe Kebo Kenanga bayi wau kapundhut kaparingan ngombe sarta kaasta kundur dhateng Pengging.

Sampun barang ingkang limrah, warta menawi Ki Ageng pengging manggih bayi ing margi punika nunten sumebar ing meh sadaya padhusunan ingkang mangayom ing Bumi Perdikan Pengging. Mila lajeng kathah ingkang sami martakaken dhateng Dalemipun Ki Ageng Kebo Kenanga. Kathah tiyang ingkang sami nembung badhe mupu jabang bayi ingkang boten kantenan sinten tiyang sepuhipun kala wau. Nanging, Ki Ageng Pengging boten ngeparengaken, malah lajeng ngendika :

"Kabeh wae padha seksenana, Bayi lanang sing tak temu ing pinggir dalan iki tak wenehi tetenger Darim amarga olehku nemu Darim iki prasasat kaya ana ing alam pangimpen. Bocah gandheng tak gawa mrene, ya dadi anake wong Pengging, sepisan maneh anake wong Pengging dudu anake Ki Ageng Pengging. Aku duwe kuwajiban aweh sandhang sarta pangan marang Darim nganti bocah iki diwasa, yen wis diwasa lan bisa mikir kanthi ganep bakal tak uculake, dimen golek lan milih dalan kianggo mikir uripe dhewe".

Nalika umur kalih welas tahun, Darim dipun supitaken dening Ki Ageng Pengging saha kasuwunaken berkah saha pangestu dhateng para sesepuh lan para Ngulama. Boten namung saking Pengging kemawon ingkang kepareng paring berkah dhateng Darim ingkang sampun kaakenan ngrasuk Agami Rasul, kanthi tandha dipun supit dening Kanjeng Sunan Jakfar Shadiq saking Kudus.

Sasampunipungaring tatunipun anggenipun tetak, Darim katimbalan marak dening Ki Ageng Pengging saha kaparingan dhawuh :

"Ngger Darim, saiki sira wis gedhe lan wis diwasa. Lan wiwit dina iki, sing bisa gawe suwarga lan nerakamu dudu sapa-sapa kajaba mung kowe dhewe. Kuwajibanku marang kowe rampung, mula kowe bisa milih, caramu urip liwat dalan sing kok senengi lan sing kok cocogi. Nek kowe kepengin urip dadi wong tani, kowe bisa milih garapan endi sing kok senengi. Yen kowe kepengin ngabdi marang Ratu, tak kira kowe uga wis duwe sangu, ngelmu agal alus sing tak wulangake marang kowe muga-muga bisa kok gawe sarana kanggo ngabdi menyang Demak Bintara, suwita marang Kanjeng Sultan Trenggana".

"Keparenga matur Bapa" wangsulanipun darim dhateng Ki Ageng Pengging "kairing raos sokur kunjuk mring Gusti Allah, saha atur panuwun ingkang boten saged kapetang dhateng Bapa ingkang dados lantaran kula taksih saged gesang ngantos dumugi sakniki, kaparenga kula badhe matur menggah ingkang dados pepenginaning manah kula".

"Dadi sasuwene iki kowe nggembol pepenginan sing durung kasembadan? ngono apa piye? banjur apa sing dadi pepenginanmu Darim?" Ki Ageng Pengging ndangu dhateng Darim.

"Inggih Bapa" darim matur kaliyan ngatos-atos, ajrih menawi ngantos damel boten renanipun Ki Ageng Pengging "estunipun pepenginan kula punika kenging winastan ngayawara, nanging kula nate nampi dhawuh saking Bapa bilih menggahing Gusti Allah boten wonten prakawis ingkang boten saged dipun mangertosi".

"Iya pancen mangkono" Ki Ageng nigas tembungipun Darim "pancen Gusti Allah iku Maha Wikan, Gusti Allah ngawruhi sing ana jagad lan sing ana sajabane jagad, awit kabeh kang ana, kabeh kang kasat mata utawa kang ora kasat mata, wis rinegem sajroning Maha Wikaning Gusti. Banjur apa pepenginan sing kok arani ngayawara kuwi mau?".

"Inggih Bapa, kula punika tata gelar wujud manungsa, mesthinipun kula punika inggih gadhah tiyang sepuh, gadhah bapa tuwin gadhah biyung jalaran kalebet mokal menawi wonten tiyang ingkang wontenipun tanpa lantaran wontenipun bapa tuwin biyung, kados ingkang asring kadhawuhaken dening Ki Ageng, bilih Gusti boten badhe anyulayani kodrat. Kamangka kodratipun manungsa punika wontenipun awit saking wontenipun Bapa Biyung. Nanging, kula inggih tansah emut dhawuhipun Bapa bilih kula punika dipun ramut dening Bapa tanpa kinwruhan sinten tiyang sepuh kula. Estu Bapa, kula kepengin sanget mangertosi sinten ingkang nglahiraken kula lan sinten ingkang ngukir jiwa raga kula".

Ki Ageng Pengging kendel sakedhap midhanget aturipun Darim ingkang makaten punika kala wau. Mila estu pepenginanipun Darim punika, kenging winastan ngayawara. Sampun malih sampun kalih welas tahun langkung sageda manggihaken tiyang sepuhipun Darim, jeneh nalika nembe kapanggih kemawon Ki Ageng Pengging ingkang dipun rencangi para Prajurit saking Pengging, boten saged manggihaken tiyang ingkang anakipun dipun seleh ing pinggir margi punika.

"Ngene ya Ngger" wasana Ki Ageng Pengging nunten paring dhawuh "nek sing kok takoni sapa wong tuwamu kuwi aku, mesthi aku ora bakal bisa mangsuli kanthi bener. Aja maneh kok wangsulan kanthi sanyatane, sedheng nganggo pangira-ira wae, aku ora bisa. Aja maneh nggoleki wong tuwamu sing selawase uripku durung nate ketemu, lha wong upama dikongkon nuduhne ing ngendi olehku nemu awakmu nalika samana wae, kira-kira aku wis lali karo panggonane. Nanging, aja cilik atimu. Arepa dikaya apa, kowe kuwi Darim muridku sing najan mbuh sepira akehe wis necep ngilmune Pangeran Handayaningrat, yen kowe duwe pepenginan kamangka pepenginan kuwi durung bisa kok sembadani, aja pisan-pisan kowe nglokro luwih-luwih banjur mutung, wong mutung sing nuwuhake pepenginan wurung, kuwi ora becik kedadeyane".

"Mila leres saha tansah kula pundhi ingkang dados dhawuh pangandikanipun Bapa" Darim nunten wicanten malih "samangke kula nyuwun pitedah kados prayogining lampah murih kula saged manggihaken utawi sakmboten-botenipun sumerep sinten sejatosipun tiyang sepuh kula punika?".

"Tindakna apa sing dadi kandhaku iki : sepisan aja pisan-pisan kowe takon marang sing ora ngerti, awit bisa-bisa wangsulane malah bisa njlomprongake. Kapindho : aja pisan-pisan pedhot ing pangarep-arep saka pitulungane Gusti, awit mung wong bodho sing medhot pangarep-arep marang pitulungane Gusti. Sumurupa : sing abot ora ateges ora bisa diangkat, sing angel ora ateges ora bisa ditindakne. Abot-entheng, gampang-angel kuwi kabeh bakal bisa dudu pepalang tumrap wong sing temen-temen duwe gegayuhan. Waton kowe tetep teteken tekun bakal katekan apa sing kok sedya, awit saka daya pitunganing Dzat Kang Maha Bisa".

 

ana candhake.