JAMUR DAMEN ING PINGGIR GALENG (12)

12.

Tahun terus tambah, Sudimin wis ngalih sekolah. Dening Pak Suwaji Sudimin disekolahne neng SMP KEBANGSAAN sing manggon neng Kutha Kecamatane. Wektu kuwi ing Kedunggalar durung ana SMP Negeri, sekolah lanjutan sing statuse Negeri mung siji  yaiku STN. Jurusan sing ana ya mung loro, Teknik Bangunan Air karo Teknik Bangunan Gedung. Merga nitik kelantipaning pikire, dening Pak Suwaji, Sudimin didhawuhi mlebu menyang SMP wae. Manggone SMP Kebangsaan kuwi ora adoh karo SD Pasopati sekolahane Sudimin sing biyen.

 

Pagaweyan sing ditandangi Sudimin sanjabane wektu sekolah isih pancet kaya biyen. Mung gandheng Sudimin wis sansaya gedhe, tandang gawene dadi luwih rikat. Mula iya banjur bisa nyandhak gaweyan liyane, kalebu luwih kerep menyang sawah sanadyan mung sak endhang-endhang tumpukan kawul sing didadekne papan thukule Jamur Damen. Bener kaya sing dikandhakne Lik Sakir, wonge sida tiru-tiru Sudimin. Lan ora mung Lik Sakir dhewe sing tiru-tiru lekase Sudimin, nanging akeh wong-wong sing padha melu mbudidayakne Jamur Damen kanthi cara  prasaja kuwi. Lan bener apa sing dadi pambadhene Pakdhe Saidi biyen, rendhengan candhake sawise weruh nek Lik Sakir lan wong-wong tumpukan kawule padha bisa ngasilake Jamur Damen sapirang-pirang, Pak Dalal ya banjur ngatag Pakdhe Marimin, penggarape supaya melu-melu kaya sing ditandangi kanca-kancane. Wangune Pak Dalal wis lali anggone maido Sudimin jaman pisanan ngecakne wulangane buku Ilmu Hayat biyen. Sing luput ramalane malah ramalane Sakir sing ngandhakne yen sawuse kawule bisa ngasilake jamur Pak Dalal neng endi-endi rapat ngandhakne yen merga olehe nuturi Sudimin lan Lik Sakir saiki pinter mbudidaya Jamur Damen.

 

Pak Suwaji apa dene garwane sansaya mundhak tresna lan asihe marang Sudimin, nalika Sudimin arep mlebu SMP biyen, dening Pak Suwaji Sudimin disunatne. Mesthi wae ya sawise taren marang Diman Bandhat, wong tuwane Sudimin. Mula ora aran aneh yen Sudimin uga sansaya bekti marang Guru kang uga pangayomaning uripe kuwi. Mungguhing Sudimin sanadyan tata gelar sing dadi lantaran dheweke ana ing alam padhang iki Diman Bandhat, wong tuwane lanang lan sing nglahirne sarta ngopeni kuwi Sudinem wong tuwane wadon, sing kudu dipundhi-pundhi sarta diaji-aji ing selawase uripe, nanging sing ndadekne dheweke weruh lan ngerti apa sing diarani urip lan kepriye carane urip sing becik kuwi sing akeh ya awit saka sih kawelasane Pak Suwaji lan Bu Suwaji. Tekad ing atine Sudimin, dheweke kuwi wajib ngabekti marang wong tuwane sing cacahe papat, ora mung loro. Lan carane ngabekti uga ora padha, kudu dijumbuhne karo mekaring budayane dhewe-dhewe. Kaya nalika sawijining wengi, ngepasi Sudimin bali saka langgar, ngaji, ing pendhapa daleme Pak Suwaji katon lagi ana wong jagongan sajak gayeng. Jebul wong tuwane loro karo ngajak adhine loro Daliyem karo Wagirah sing lagi mara, entrane ngono kaya wong merdhayoh.

 

“Kene lungguh kene pisan Min” ngendikane Pak Suwaji sawise Sudimin mlebu omah “digoleki Bapak karo Smbokmu iki lho?!?”

 

Ora semaur apa-apa, Sudimin banjur melu mapan lungguh ing kursi sing isih kothong. Batin takon-takon, ana pari gawe apa Bapak karo Simboke mara menyang daleme Pak Suwaji, thik ngonowa adhine loro pisan uga diajak.

 

“Ngene lho Le” Diman Bandhat banjur guneman ngandhani anake lanang “iki aku karo mBokmu arep lunga adoh, adoh banget lan mbuh bisa tilik mrene maneh embuh ora, karepku kowe karo adhi-adhimu ya arep tak jak pisan”.

 

Sudimin domblang-domblong, durung nyandhak karo apa sing lagi wae dikandhakne bapakne.

 

“Merga kowe dhewe ya ngerti”  Diman Bandhat nyambung omonge “nek panggah ora ngalih saka desa kene, sansaya suwe uripe dhewe iki ora sansaya mapan nanging malah sansaya keponthal-ponthal ditinggal dening kahanan, mula mumpung ana kalodhangan sing becik, arep tak gunakne mbok menawa kanthi cara iki aku bisa ndandani panguripane dhewe sakulawarga”.

 

“Mengko dhisik” Sudimin sing durung ngerti paraning tembung sing diucapne bapakne kuwi nyela takon “sing dikarepne Pak-e iki piye ta? Aku blas ora mudheng. Pak-e karo mBok-e arep ngajak aku karo Daliyem apa dene Wagirah lunga, kuwi lunga menyang ngendi? Lan apa gandheng cenenge karo panguripane kulawargane dhewe?”.

 

Diman Bandhat mesem, banjur nyawang Pak Suwaji karo matur :

 

“Nyuwun tulung Pak Mantri, Sudimin panjenengan tuturi ingkang kula kajengaken niki, kula ajeng guneman kok angel lan boten saged nata ukarane”.

 

“Ngene lho Min” karo mesem lan tanpa mangsuli panembunge Diman Bandhat, Pak Suwaji ngendika marang Sudimin “Wektu iki Pemerintah rak mbukak daftaran Transmigrasi?. Kowe ngerti ta apa kuwi Transmigrasi?”.

 

“Inggih ngertos Bapak” wangsulane Sudimin wiwit bisa nyandhak apa sing dikarepne dening bapakne karo tembung lunga adoh mau “menapa Pak-e kalih mBok-e  badhe ngajak kula kalihan adhik-adhik Transmigrasi?”.

 

“Bener” dhawuh wangsulane Pak Suwaji rumaos rena penggalihe dene Sudimin cepet nyandhak yen diajak rembugan “lha lemah tujuan Transmigrasi kuwi manggone neng  Baturaja, Lampung kana. Kabar sing tak tampa, Transmigrasi sing arep dieloni Bapak karo simbokmu iki jinis Transmigrasi PIR, ya kuwi mbukak tanah Perkebunan Inti Rakyat. Neng kana mengko saben wong sakeluarga oleh jatah omah sak pekarangane jembare setengah hektar, pekarangan samono kuwi bisoa ditanduri tanduran pangan. Banjur oleh kebun sing wis ditanduri Karet lan butuh diopeni murih dadine, rong hektar. Lan kabeh kuwi mau nyambut gawe bareng karo Perusahaan sing dipilihne Pemerintah, kanggo ngagati tanduran lan mbesuk nek wayah panen sing diwenehi wewenang nuku asile kebun kuwi. Lan sasuwene rong tahun, pangane para peserta transmigrant ditanggung dening Pemerintah.  Kari saiki kowe piye? Melu wong tuwamu apa keri ana kene nutugne sekolah lan yen wis lulus SMP kowe nusul mrana?”.

 

Sudimin meneng sedhela, pikirane isih nimbang lan nglimbang, endi sing arep dipilih? Nek nitik pangandika sing didhawuhne Pak Suwaji kuwi, Pak Suwaji isih kersa didhereki nganti lulus SMP. Mengko nek wis lulus SMP dheweke dikeparengne nusul wong tuwane menyang papan panggonan sing anyar. Nanging Sudimin ya nggagas, lulusan SMP kuwi beda karo lulusan ST utawa Sekolah Kejuruan liyane, lulus SMP kuwi isih mbutuhne sekolah sing luwih dhuwur maneh supaya ngerti carane nyambut gawe utawa bisa nyambut gawe. Sekolah menyang SPG upamane kepengin dadi Guru, sekolah neng STM nek kepengin bisa nyambut gawe sing ana gandheng cenenge karo Teknik lan sapiturute. Dadi Saupama mengko wis lulus SMP banjur nusul wong tuwane, tan wurunga tekan kana ya ora bisa nyambut gawe apa-apa kajaba mung mbantu wong tuwane sing dhasare ya dadi wong tani. Nadyan ta mangkono, Sudimin uga isih rumangsa eman yen kudu metu saka sekolahe mung beteke kepengin ngetutne wong tuwane menyang tanah sabrang, golek papan jembar sing jarene lemahe  loh jinawi, tulus kang sarwa tinandur sing ndadekne murah kang sarwa tinuku.

 

“Piye Le?” bareng Sudimin ora enggal atur wangsulan, Diman Bandhat banjur mbaleni takon “kowe melu budhal saiki bareng karo adhi-adhimu? Apa ngenteni lulus sekolah dhisik lagi mbesuk nusul?”.

 

“Olehe budhal menyang Baturaja kuwi rak isih rada suwe ta Pak?” Sudimin genti takon “tegese kuwi ora sesuk utawa sesuke, paling ora rak ya ana sepasar utawa rong pasar maneh ta?”.

 

“Dhawuhe Pak Kyai Mundir sing dadi Pengarepe para Transmigran, isih suk tanggal siji enteke sasi iki, dadi ya isih rong puluh dina luwih” wangsulane Diman Bandhat “Transmigrasi iki ujube rak bedhol Pesantren ta Le? Dadi sing budhal asline ya para santri utawa kulawargane Santri ing Pondhoke Pak Kyai Mundir, lha aku wis didhaku minangka kulawarga Pondhok, mula saiki gelem ora gelem aku karo mBokmu ya kudu sinau sembahyang kaya lumrahe wong Pondhok Pesantren. Ana apa ta kok kowe nakokne kapan olehe budhal?”.

 

“Aku butuh wektu kanggo mikir Pak” wangsulane Sudimin “sedina utawa rong dina maneh aku tak aweh wangsulan, milih budhal bareng karo Pak-e apa ngenteni lulus dhisik lagi nusul lan bisa uga ana pilihan liyane”.

 

Pak Suwaji sing uga midhanget wangsulane Sudimin manthuk-manthuk, panjenengane pirsa yen atine Sudimin lagi ewuh aya ing pambudi.

 

 

Ana candhake.

 

 

 

 

 

JAMUR FAMEN ING PINGGIR GALENG (11)

11.

Tanduran pari apitan neng sawahe para kadang tani wis wiwit gumadhung. Udane wiwit rada ngarang-arangi, ya ing wayah ngono kuwi adhakane jamur-jamur damen ing tumpukan kawul wiwit padha thukul. Sudimin lagi ngerti nek olehe mbudidaya nandur Jamur jaman semana kae wis wiwit panen. Ngertine sawise Sudimin mangan awan sabubare sekolah, ing panggonan mangan sing kulina dicawisake dening Bu Suwaji, ana tambahan lawuh wujud jamur damen sing digoreng. Karo mangan Sudimin wiwit eling karo olehe nata damen sing dipaido dening Pak Dolal dhek emben. Nek olehe mbudidaya biyen kae kasil, mesthine saiki uga wis wayahe thukul jamure. Mengko sore sadurunge budhal menyang langgar utawa sesuk-esuk, arep nyoba diendhangi.

 

“Jamure enak apa ora Min?” dumadakan Bu Suwaji miyos, nyedhaki Sudimin karo mundhut pirsa.

 

“Eca sanget Bu” wangsulane Sudimin “langkung gurih tinimbang jamur merang”.

 

“Bener kowe Min, pancen Jamur Damen sing thukul neng sawah ngono kuwi luwih gurih tinimbang Jamur Merang gaweyan neng omah” Bu Suwaji ngendika maneh karo mundhut pirsa “kowe ngerti jamur sing digoreng Ibu kuwi saka ngendi?”.

 

“Boten Bu” Sudimin atur wangsulan cekak karo mripate nuduhne tandha pitakon marang sing didhereki kuwi.

 

“Kuwi asile olehmu mbudidaya dhek emben kae” Bu Suwaji nerangne asal-usule jamur sing saiki dienggo lawuh Sudimin “mau Pakdhe Saidi ngeterne Jamur budidayamu kuwi, akeh banget banjur dening Ibu dipara dadi telung pantha, sing sepantha dimasak kuwi, dene sing rong pantha dening Ibu diparingne mBokdhe Saidi karo Simbokmu. Dadi kabeh ben melu ngrasakne asil budidayamu”.

 

“Oo inggih Ibu, matur nuwun sanget” Sudimin ngaturne panuwun, merga simboke uga diparingi dening Bu Suwaji “Simbok mesthi remen sanget, tiyang Daliyem kalih Wagirah nika nek kalih Jamur Damen remene boten kantenan”.

 

“Iya” Bu Suwaji paring wangsulan maneh “mau Pakdhe Saidi ya kandha, jarene manen jamur neng tumpukan damen kuwi rong dina sepisan, dadi wis gedhe-gedhe, nek saben dina dijupuk ya keneng wae, nanging rak isih cilik-cilik dadine ya mung sethithik, ora keneng didum”.

 

“Inggih Ibu” Sudimin mung wangsulan cekak. Karo wangsulan ngono kuwi, Sudimin nggagas kepengin ngerti kaya apa wujude tumpukan kawul sing wis nukulake jamur kuwi. Merga wiwit bubar nata lan numpuk biyen, Sudimin ya arang ngendhangi “tegalane” kuwi, iya jalaran saka ora kober, kalah karo gaweyan liyane.

 

“Ya mengko menyanga sawah ta Min, ben ngerti saiki kaya apa wujude Kawul sing mbok tumpuk biyen” kaya pirsa apa sing lagi digagas Sudimin, Bu Suwaji paring dhawuh “jarene Pakdhe Saidi, sakploke nata lan numpuk damen dhek emben blas ora tau mbok delok. Ibu ya pirsa kok, marahi neng omah ya ana wae sing kudu mbok tandangi. Mulane mengko elangna sedhela”.

 

“Inggih Ibu” wangsulane Sudimin “mangke sonten mawon kula tak dhateng sabin”.

 

Tenan. Sorene gaweyan resik-resik lan ngisi kolah disengka, ditandangi rada awan. Bar sembahyang ngasar Sudimin sida menyang sawah ngendhangi “tegalan” jamure. Jebul Pakdhe Saidi ya wayah ana sawah, penggarape Pak Suwaji kuwi nuju lungguh neng cedhak tumpukan kawule Sudimin, lagi udut, jagongan karo Lik Sakir sing uga lagi lungguh neng galengan sinambi udut, rokok tingwe.

 

“Kowe menang Min” lagi wae Sudimin teka, durung nganti melu lungguh, Lik Sakir wis ndhisiki omong.

 

“Menang apa Lik?” Sudimin rada gumun karo sing dikandhakne Lik Sakir .

 

“Menang karo Pak Dalal” sing wangsulan malah Pakdhe Saidi “Jamure metu akeh banget, mau malah dening Ibu mbokne cah-cah ya diparingi”.

 

“Oalah kuwi ta?” Sudimin lagi mudheng, banjur wangsulan karo mesem seneng “iya mau mBokku barang ya diparingi kok”.

 

“Iki mau rak lagi wae tak omong karo Pakdhe Saidi ta Min?” Lik Sakir guneman maneh “nek buku sing mbok waca kae bener. Ora kaya sing dikandhakne Pak Dalal biyen kae”.

“Mau esuk, pas aku ngepeki Jamur mau, Pak Dalal ya pas endhang-endhang sawah” kandhane Pakdhe Saidi maneh “wonge ethok-ethok ora ngingeti. Aku ya meneng wae, ora aruh-aruh blas”.

 

“Upama mbok aruh-aruhi, wonge mesthi mundhak kisinan” wangsulane Lik Sakir “merga luwih rumangsa kalah pinter karo Sudimin, sing dianggep bocah isih cilik sing ora ngerti apa-apa, kamangka Sudimin olehe ngerti carane gawe Jamur kuwi merga seneng maca buku lan migatekne wulangan neng sekolahan wae”.

 

“Sing menang kuwi dudu aku Lik Sakir” Sudimin genti guneman “nanging Pakdhe Saidi, merga bar damen ditumpuk karo dibumboni rabuk TS lan Kawur kae, aku ya blas ora tau endhang-endhang, upama ora diopeni Pakdhe Saidi kira-kira wae ya ora sida metu jamure kaya saiki kuwi. Mulane Ibu mau banjur dhawuh marang aku supaya endhang-endhang menyang sawah”.

 

“Bu Mantri Guru mesthi rena penggalihe” Lik Sakir nyaut rembuge Sudimin “merga pirsa nek bocah sing ndherek kuwi pinter kaya kowe kuwi, dhemen ngecakne apa-apa sing diwulangake Pak Mantri Guru neng sekolahan. Aku ya arep tiru-tiru kowe kok Min, suk emben tumpukan kawulku kae ya arep tak gawakne kawur karo rabuk TS”.

 

“Mathuk kuwi Lik” Sudimin wangsulan.

 

“Jane saiki ya wis ana Jamure sing thukul” Lik sakir nutugne kandhane “nanging cilik-cilik lan ora akeh kaya nggonmu iki. Tumpukan kawul neng sawahe Pak Dalal sing gandheng karo galenganku kae ya thukul jamure, ning ya padha nggonku ora akeh kaya nggonmu iki, gajege wingi esuk dijupuki Pakdhe Marimin arep diterne nggone juragane”.

 

“Mengko nek nggonmu ya ndadi, Pakdhe Marimin rak diprentah ngusungi Kawur nyang sawah, wong damen sawahe Pak Dalal kuwi luwih akeh tinimbang kene utawa nggonmu” Pakdhe Saidi amul rembug “wong sawahe Pak Dalal kuwi sebahu wutuh, nek sawahe Pak Mantri iki rak mung setengah”.

 

“Iya nggonku kae mung telung prapat” Lik Sakir aweh wangsulan “lan nek wis nggone Pak Dalal Jamur Damene dadi akeh, mengko titenana wae, wonge neng ngendi-endi rak terus rapat nek wis ngandhani aku karo kowe carane ben kawule metu jamure sing akeh ngono kuwi mau. Kamangka wonge maune maido, entek-entekane malah banjur tiru-tiru terus ndhaku”.

 

Pakdhe Saidi ngguyu rada banter, Lik Sakir ya melu ngguyu banter.

 

“Oalaah, sampean kuwi kok ya pinter temen ngentha-entha perkara sing durung mesthi kelakone” Sudimin ora melu ngguyu nanging malah maido Lik Sakir “Wong Pak Dalal ya durung karuwan nek arep tiru-tiru awake dhewe kok, luwih-luwih arep rapat neng ngendi-endi nek wis muruki awake dhewe. Kuwi jenenge Suudzon, dhawuhe mBah Kyai Wahid dosa gedhe lho Lik”.

 

Dielokne ngono kuwi dening Sudimin, Lik Sakir ora nesu, nanging anggone ngguyu ya ora ditutugne maneh, mung kari klecam-klecem mesem kaya weruh sesawangan sing lucu.

 

“Pancen mbudidaya Jamur Damen cara prasaja ngene iki becik banget nek akeh sing ngecakne” Sudimin banjur ngajak ngrembug perkara pambudidaya jamur damen “merga kajaba rasane ya enak, keneng dienggo lawuh, miturut Buku Ilmu Hayat kae Jamur Damen utawa jamur Merang kuwi nduweni Pitamin sing gedhe manpangate, padha karo pitamine katul lan beras. Dadi ya karo idhep-idhep manpangatne damen panen rendhengan, nek damen panen apitan rak kanggone wis genah?”.

 

“Iya” Pakdhe Saidi sing mangsuli “nek panenan mangsa ketiga genah nek damene dialap wong-wong sing duwe ingon-ingon kebo utawa sapi, ditumpuk dienggo pakan kewane nek wayah larang suket. Nek turah utawa ora ana sing amek, damen bisa gampang digaringne, dieyer neng kedhokan banjur diobong dienggo rabuk nandur Kedhele utawa Palawija liyane”.

 

Rembugan sore kuwi dadi gayeng banget, wosing rembug Lik Sakir arep melu-melu mbudidaya gawe Jamur damen neng sawahe. Malah jare arep ngandhani wong-wong liyane sing padha duwe sawah lan damene nek wayah panen rendhengan mung ditumpuk ora pati ana paedahe kajaba dienggo susuh wang-wung .

 

Srengenge ing sisih kulon sansaya mudhun, wektune wis nyedhaki wengi. Wong-wong banjur padha ngadeg arep bali menyang omahe dhewe-dhewe. Sudimin uga banjur melu mulih, sedhela maneh wis maghrib, wayahe sinau ngaji neng langgar, ngangsu kawruh marang mBah Kyai Wahid.

 

 

Ana candhake.
 

JAMUR DAMEN ING PINGGIR GALENG (10)

 

10.

Sanajan mung sak jamur merang, gandheng sing ngolah kuwi Bu Suwaji sing wis kondhang pinter olah-olah, jeneh biyen lulusan SKP jurusan tata boga, ya dadi lawuh sing banget enak lan gurih. Pak Suwaji ngrasakne eca banget anggone dhahar, luwih-luwih Sudimin sing ngertine panganan enak kuwi ya sawuse ndherek Pak Suwaji, olehe mangan karo lawuh Jamur Merang sing dioseng katon telap-telep ngentekne sega saking segere.

 

Karo mangan Sudimin banjur kelingan, saka rumangsane sasuwene iki saka akehing jinis jamur sing dipangan ora mendemi, sing paling enak kuwi jamur merang utawa jamur damen. Jaman sadurunge ndherek Pak Suwaji, Sudimin kerep mangan jamur damen, olehe oleh simboke nek dhong buruh nyang sawah. Sudimin dhewe uga kerep sengaja golek Jamur Damen neng tumpukan kawul utawa damen sing wis lawas. Jamur damen sing thukul neng tumpukan kawul kuwi adate luwih gedhe-gedhe tinimbang jamur merang asil pambudidayane wong lan akeh sing kandha yen rasane uga luwih enak.

 

Gagasane Sudimin sansaya adoh, banjur kepengin niru lekase mBah Kyai Wahid sing mbudidaya gawe jamur merang, mung bedane sing diangen-angen Sudimin ora arep gawe jamur merang sing mbutuhne papan lan tenaga sarta katlatenan mirunggan. Nanging Sudimin kepengin gawe jamur damen sing carane prasaja banget uga ora mbutuhne panggonan apa dene tenaga mirunggan. Biyen jaman isih kumpul dadi siji karo wong tuwane, Sudimin tau duwe gagasan mangkono kuwi, nanging wurung kaleksanan, jalarane mung sepele, ya kuwi wong tuwane ora duwe sawah dadi ya ora tau duwe damen sing ora kanggo banjur ditumpuk dadi kawul diumbar garing banjur bosok dadi lemah kaya nggone wong-wong sing duwe sawah kae. Nek saiki gagasan kuwi ketoke bisa kaleksanan, jalaran Pak Suwaji uga kagungan sawah sanajan ora pati jembar lan digarap dening Pakdhe Saidi. Sudimin uga ngerti nek Pakdhe Saidi uga kerep numpuki damen dadi kawul neng pojokan sawah garapane, kuwi sing rencanane Sudimin arep dibudidayakne murih bisa thukul jamure luwih akeh, merga nek mung njagakne kanthi cara alami, kerep wae tumpukan kawul kuwi ora thukul jamure utawa upama thukul ya ora akeh.

 

“Kowe arep ngenekne uji coba gawe jamur damen kanthi cara sing prasaja nganggo kawul neng sawah sing ditumpuk Pakdhe Saidi kae?” Pak Suwaji paring wangsulan kanthi mbalekne nganggo pitakonan, nalika Sudimin matur, taren nek arep nyoba “nandur” jamur damen.

 

“Angkah kula makaten Bapak” atur wangsulane Sudimin “menika menawi Bapak marengaken”.

 

“Iya Bapak ya mathuk karo gagasanmu kuwi” Pak Suwaji ngendika karo mesem, penggalihe rumangsa karenan dene Sudimin wis mletik nalare “nek ngono kanggo nyepakne barang sing mbok butuhne, mengko tukuwa Kawur sak kanthong wae nang nggone Pak Marsana, rabuk TSP ne nyuwuna Pakdhe Saidi, matura nek sing dhawuh Bapak, ngono. Dhuwit ngge tuku kawur nyuwuna Ibumu”.

 

“Inggih Bapak” wangsulane Sudimin seneng, merga gagasane ditampa lan disengkuyung dening Pak Suwaji.

 

“Karo nek nata kawule aja mepet-mepet Galeng wates karo sawahe kidule” Pak Suwaji paring dhawuh maneh “tinimbang mengkone ndadekne Pakdhe Saidi ora kepenak karo sing duwe sawah kidule dhewe kae. Wong Pak Dalal kuwi sok-sok nek ngendikan ya ngana kae, kowe ngerti ta karo sing dingendikakne Bapak iki?”.

 

“Inggih Bapak kula ngertos” wangsulane Sudimin. Panen Sudimin ya ngerti tenan nek sawah tunggal galeng karo sawahe Pak Suwaji kae sawahe Pak Dalal sing digarap Pakdhe Marimin. Pak Dalal kuwi duwe watak sing rada beda karo wong liyane, sok nduweni watak srei lan dahwen pati open, mung perkara sepele wae kerep dadi geger karo tanggane, luwih-luwih nek tanggane kuwi oleh kabegjan sing ora diduweni dening Pak Dalal. Nek guneman seneng nylekit lan gawe laraning atine sing dijak omong. Mulane Sudimin ya mbenerake apa sing didhawuhne Pak Suwaji, priyayi sing kondhang dhemen ngalah marang sapepadhane lan tumindake tansah dingati-ati murih ora gawe kapitunaning liyan.

 

Dina Ahad esuk, wayahe Sudimin prei sekolahe, kanthi direwangi lan dipernah-pernahne dening Pakdhe Saidi, tumpukan damen sing wis ngawul ing poncotan sawah ngisor dhewe kuwi sida disulap dening dening Sudimin dadi calon tegal jamur. Wong sing duwe sawah kiwa tengene, sing kabeneran liwat ing dalan cedhak sawah garapane Pakdhe Saidi kuwi padha mandheg lan ndelok apa sing ditandangi Sudimin sing dibiyantu Pakdhe Saidi kuwi.

 

“Bener kuwi Min” kandhane Lik Sakir sing sawahe keletan sawahe Pak Dalal, sawuse ngerti apa karepe Sudimin “tumpukan kawul nggonku kae ya kerep metu jamure, kamangka ya mung sok kecipratan rabuk nek wayahe aku ngrabuk ngana kae, dadi tumpukan kawul iki mbesuk tak kira jamure bakal thukul luwih akeh lan luwih awet, wong wis mbok kangeli karo mbok ragadi nganggo rabuk Te Es malah mbok wenehi Kawur barang”.

 

“Ya muga-muga ngono Lik Sakir” wangsulane Sudimin “wong olehku ngene iki ya mung idhep-idhep mbuktekne apa unine buku Ilmu Hayat kae kok, mula dening Bapak ya disengkuyung, ngendikane Bapak iki pelajaran praktek Ilmu Hayat”.

 

“Iya, Pak Mantri Guru mesthine luwih pirsa babagan ngono kuwi” kandhane Lik Sakir maneh “lha nek aku iki ya kaya Pakmu kae, sekolah ora tutug dadi ya ora pati mudheg karo unine buku, Ngertine mung nganggo ngelmu titen”.

 

“Lha wong unine buku wae kok digatek nemen-nemen” ora ana sing migatekne jebul Pak Dalal sing ngadeg ana galengan sawahe dhewe nrambul gunem melu omong, semune maido karo apa sing lagi dirembug antarane Lik Sakir karo Sudimin.

 

Sudimin nglirik Pakdhe Saidi karo mesem, Lik Sakir sing weruh ya melu mesem. Wong telu ora ana sing semaur nanggapi pangucape Pak Dalal sing maido Sudimin sing jare kenemenen anggone percaya karo unine buku kuwi mau.

 

“Tumpukan damen neng sawahku kuwi, selawase ora tau kecipratan rabuk blas. Nanging nyatane saben wayah rada ana terangan ngana kae, ya ajeg metu jamure” ora ana sing mangsuli, nanging Pak Dalal panggah nutugne olehe guneman “Jamur Damen kuwi thukule ya merga karo sing nukulne dikon thukul neng panggonan sing wis dipilih, ora merga saka rabuk utawa kawur kaya unine buku sing diwaca Sudimin kuwi mau”.

 

“Inggih Pak Dalal” rumangsa dipaido ora kena diempet Sudimin wangsulan “niki namung dhapur njajal utawi nyobi, leres napa boten unine wulangan teng buku Ilmu Hayat nika kok. mBenjing nek saged thukul jamure nggih alhamdulillah, dene boten inggih boten napa-napa”.

 

“Iya apik kuwi” wangsulane Pak Dalal karo mesem kecut “nanging nek aku ya wegah, tenaga kok diceh-ceh kanggo jajal-jajal unine buku. Nanging aku ya ora ngluputne kowe lho Min?!? Kowe ora prelu gela karo rembugku iki!”.

 

“Boten Pak Dalal” wangsulane Sudimin karo ngguyu “upami dipaido utawi dilepatne kula nggih boten ajeng nesu kok? Menggah kula sing kula tandangi niki empun leres lan ugi sampun dianggep boten lepat kalih Bapak, dados upami benjing niku, tumpukan kawul niki boten medal jamure kula nggih boten ajeng getun, idhep-idhep kula dadosne pengalamaning urip”.

 

Diwangsuli kaya ngono kuwi, Pak Dalal isih guneman akeh-akeh maneh. Nanging dening Sudimin ya ora diwangsuli, merga kajaba Sudimin wis ora pati cetha nggone nampa rembuge Pak Dalal, kegawa saka anggone wis ketungkul nandangi gaweyane, Sudimin uga ngerti nek ora ana gunane ngladeni omongane Pak Dalal, wong sing mung ndelok, lumrah wae pinter keplok nanging ora tombok.  Semono uga karo Pakdhe Saidi, wiwit mau wis ora krungu kandhane Pak Dalal, merga Pakdhe Saidi wiwit krungu rembuge Pak Dalal sing sepisanan mau, wis ora seneng rasaning atine. Mula tinimbang nggatekne omongane wong sing mung gelem maido, Pakdhe Saidi milih meneng karo tumandang gawe, dadi ora pati krungu karo tembung sing diucapne wong sing duwe sawah kidul garapane kuwi. Lik Sakir sing ngerti slagane Sudimin karo Pakdhe Saidi mung mesam-mesem dhewe, malah banjur melu tumandang ngrewangi wong loro sing lagi ketungkul nyambut gawe kuwi.

 

 

Ana candhake

JAMUR DAMEN ING PINGGIR GALENG (009)

 

9.

Ora gantalan dina, Sudimin sida ndherek ing daleme Pak Suwaji, Kepala Sekolah. Kepala Sekolah kuwi nek neng padesan wektu kuwi, lumrah diarani Mantri Guru. Satemene Pak Suwaji paring kalonggaran marang Sudimin, ya iku yen wengi dikeparengake mulih turu neng omahe wong tuwane, nanging awit rerigen saka Bapakne, Sudimin milih nek wengi ya ndherek turu ana daleme Pak Suwaji, pamrihe supaya ora ana bocah sabarakane Sudimin sing ngajak dolan ing wayah bengi, nonton wayang upamane. Kajaba saka iku sinaune Sudimin iya bisa luwih tumata, jalaran rumangsa tansah dipirsani dening Pak Suwaji.

 

Kaya welinge Bapakne, Sudimin tuwajuh tenan nggone ndherek Pak Suwaji, nek tangi saka turu isih peteng, banjur nyaponi latar lan reresik pekarangan. Bubar kuwi banjur ngangsu golek banyu menyang sumur kanggo ngisi genthong pawon lan ngisi kulah. Yen wis banjur budhal sekolah, mesthi wae dening Bu Suwaji iya didhawuhi sarapan dhisik. Yen wis bali saka sekolah sawise mangan, Sudimin uga ora banjur dolan utawa leren, nanging gole-golek, gaweyan apa sing sajake bisa ditandangi, ora ndadak ngenteni didhawuhi. Wayah sore, meh padha karo nek wayah esuk, wiwit ngasar dhuwur Sudimin wis ngisi kulah, banjur nyapu lan resik-resik omah lan pekarangan. Kabeh gaweyan ditandangi karo ati sing seneng, awit Sudimin wis nganggep yen kuwi mula pancen gaweyane dhewe, ora butuh apa-apa luwih-luwih pangalembana.

 

Merga saka lakune Sudimin sing mangkono kuwi mau, mula ya ora aran aneh nek kulawargane sing didhereki sansaya seneng lan asih marang dheweke. Dhasare neng omah kono kuwi, Pak Suwaji lan Bu Suwaji wis ora ana putrane sing ana omah. Kabeh wis sekolah lan manggon ana kutha, mula Sudimin banjur dianggep kaya putrane dhewe.

 

“Min wiwit mengko sore kowe ndhereka sinau ngaji ana langgare mBah Kyai Wahid” sawijining awan nalika Sudimin lagi rampung olehe mangan, Pak Suwaji paring dhawuh “wingi sore Pak Waji wis matur marang mBah Kyai Wahid nek kowe tak dhawuhi ndherek sinau ngaji ana langgar”.

 

Sudimin ora enggal wangsulan, pikirane banjur kelingan yen satemene wis rada suwe dheweke duwe pepenginan bisa melu ngaji kaya bocah-bocah sabarakane, nanging pepenginan kuwi diwurungake. Kajaba merga durung wani matur taren marang Pak Suwaji, Sudimin uga tau krungu, Pakdhe Dasil sing omahe kacek rong surup saka daleme Pak Suwaji nyrengeni Triana anake merga Triana senengane menyang Langgar, lan kang mangkono kuwi mau dening pakdhe Dasil dianggep wis ngganggu nggone sinau. Uteke Triana ora sedheng diiseni wulangan saka sekolahan sing wis akeh banjur ditambahi maneh wulangan ana langgar, mula salah siji kudu kudu ana sing ditinggal. Lan Pakdhe Dasil milih supaya sing ditinggal Triana anggone sinau ngaji ana Langgar.  Lha saiki, kok malah Pak Suwaji paring dhawuh supaya dheweke mengko sore wiwit ndherek sinau ngaji? Apa ora aran kleru?.

 

“Diajak guneman kok malah meneng kaya wong keweden ngono ta Min?” Pak Suwaji ngendika maneh, nakoni Sudimin sing nglamun.

 

“Aanu, inggih Bapak” wangsulane Sudimin blekak-blekuk.

 

“Inggih piye? Kowe apa ora seneng nek kajaba mbesuke ngerti tulis aksara latin uga bisa maca lan nulis aksara Arab? Aksara sing kanggo nulis Kitab Suci Al-Qur’an kae?” Pak Suwaji bali ndangu marang Sudimin.

 

“Nyuwun pangapunten Bapak” wangsulane Sudimin saiki wis wiwit lancar “estunipun kula inggih kepengin saged ngaji, nanging kula nate mireng saking Pakdhe Dasil ingkang ngandhani Triana, ngaji dhateng Langgar niku saged murugaken anggenipun sinau ing sekolahan kendho, jalaran utekipun kekebaken ngelmi lajeng boten amot”.

 

“Kuwi panemune Pakdhe Dasil, sing tenane ya mung waton ngira-ira wae” Pak Suwaji paring wangsulan karo mesem “nyatane kabeh anak-anakku, ya mas-masmu, Mas Respati karo Mas Prayitna, biyen sekolahe ya ora keganggu kamangka ngajine neng langgar ya ora tau lowok, malah masmu loro kuwi sawise sekolah neng kutha, sekolahe uga ngrangkep neng pondhok lan mas-masmu loro kuwi kabeh ya pinter ora kalah karo sing ora ngaji, malah Masmu Respati saiki wis sekolah dokter neng Yogya”.

 

“Inggih Bapak, mangke sonten kula wiwit ndherek ngaos dhateng Langgar” Sudimin atur wangsulan.

 

“Karo maneh Min” Pak Suwaji ngendika maneh “menungsa kuwi tenane ngono ora ana sing bisa apa-apa kajaba yen ditulung dening Gusti Allah. Lha wis aran lumrah nek menungsa kuwi kudune ya matur nuwun marang Gusti Allah sing paring maewu-ewu pitulungan marang dheweke. Urip dadi manungsa kuwi aja banjur kaya kewan sing bodho sing ora weruh rasa tarima kasih marang Gusti Allah. Lha salah sijine wujud rasa matur nuwun kuwi ya gelema manungsa kuwi ngibadah nut lan piwulanging agama sing dirasuk. Lha awake dhewe iki wong Islam, ya gelema sembahyang lan ngibadah miturut piwulange agama Islam. Lha sasuwene iki, tak waspadakne dening wong tuwamu kowe durung tau dikandhani babagan iki, malah ketoke wong tuwamu kae ya durung padha bisa sembahyang. Mula kowe didhawuhi Pak Waji ndherek sinau ngaji neng Langgar kuwi uga supaya kowe bisa sinau ngaji lan sinau sembahyang”.

 

“Inggih Bapak”

 

Tenan, sorene Sudimin sadurunge Maghrib uga wis budhal menyang Langgar, wiwit sinau sembahyang lan ngaji.  Lan dina-dina terus mlaku, pranyata Sudimin kuwi bocah sing lantip tenan. Kanthi gampang apa sing diwulangake Kyai Wahid bisa diwadhahi dadi ngelmu dening Sudimin. Durung nganti setahun, Sudimin wis kena diarani pinter ngaji lan maca Al-Qur’an kanthi becik. Apalane ya wis akeh, carae ngibadah uga wis akeh sing diweruhi, upamane kepriye carane sesuci, kepriye carane ngadeg sembahyang lan liya-liyane, Sudimin wis bisa nindakne kanthi bener. Mesthi wae merga kelantipane, Sudimin uga banget diasihi lan ditresnani dening mBah Kyai Wahid.

 

Kyai Wahid kuwi, sawijining Kyai Padesan, priyayine prasaja, luwih gedhe olehe ngrumangsani yen mung wong ndesa sing jarene kaweruhe isih jero tapak meri. Olehe adeg Langgar lan mulang ngaji marang bocah-bocah sakiwa tengene kono kuwi, merga neng kono durung ana wong sing pinter lan tlaten mulang muruk babagan agama kanthi lelahanan alias ora ana sing aweh blanja, malah kepara biyen kerep kudu tombok kangge tuku lenga, kuwi sadurunge Pak Mantri Guru kepareng nanggung tukone lenga kanggo damar langgar. Mula karo sapepadhaning wong, isine mung tansah ngajeni. Landhesane Kyai Wahid mung merga nadyan ta mung saklungsu watone bisa melu udhu.

 

Kanggo nyukupi kabutuhaning urip, Kyai Wahid pancen ya duwe sawah sing ora patia jembar, watara ya mung setengah bahu. Lan asile sawah sing mung samono kuwi, kegawa saka narimane Kyai Wahid sakulawargane, bisa nyukupi kanggo sanguine urip. Sanadyan kala-kala uga disambi nindakne gaweyan liya sing ana asile lan ora gawe kapitunane wong liya. Kaya gaweyan wektu kuwi, ya iku nindakne pambudidaya gawe jamur merang, ana pekarangane omah. Asile ora sepiroa, mung cukup digawe lawuh saben dinane lan diweneh-wenehne tangga teparo sing kepengin weruh rasane utawa dicaosne priyayi sing pantes dicaosi minangka tandha pangaji-aji.

 

“Min mengko nek awakmu arep bali, mBah Wahid njaluk tulung, Min” ngendikane Kyai Wahid ngepasi Sudimin rampung wudlu arep sembahyang Ngisak.

 

“Inggih sendika, Kyai badhe paring dhawuh menapa?” atur wangsulane Sudimin sawega ing gati.

 

“Neng dhampar sing mau dienggo ngaji bocah-bocah kae, ana wungkusan godhong jati” Kyai Wahid paring wangsulan “kae isine jamur merang, mengko nek awakmu bali, cangkingen banjur aturna marang Ibumu. Matura nek kuwi sing nyaosi mBah Wahid ngono, kareben Pak Waji ndherek ngrasakne jamur merang gaweyane mBah Wahid”.

 

“Inggih Kyai” wangsulane Sudimin sing banjur mlaku liwat bancik watu, munggah menyang langgar. Kyai Wahid uga banjur wudlu lan nututi munggah menyang Langgar, arep ngimami santri-santrine nindakne sembahyang ngisak.

 

 

Ana candhake.

 

JAMUR DAMEN ING PINGGIR GALENG (008)

 

8.

Sudimin sing uga lungguh neng cedhake Pak Suwaji mung ndhingkluk, batine rada nratab. Mau Gurune kuwi ngendika nek rawuhe ing omah kono ora ana sambung rapete karo olehe nunggak asok urunan sasen. Nek ngono ana perkara liya sing luwih wigati, Sudimin kelingan wingenane sadurunge wayahe mulih, dheweke mulih dhisik tanpa pamit. Merga arep nemoni Sunar pangone mbah Bayan Samin, neng panggonan ngarit. Dhek emben Sunar tau crita nek dheweke krungu jarene Pak Ngari wektu iki butuh pangon lan durung oleh. Nanging jebule digoleki neng panggonan ngarite, Sunar ora eneng, malah pas Sudimin mlaku mulih krungu Lik Kasmun karo Pakdhe Jiman rembugan bab olehe Pak Ngari mbutuhne bocah sing arep dikongkon ngopeni kebone sing cacahe papat kae.

 

Nggagas kuwi, Sudimin dadi rada wedi. Kuwatir yen Pak Suwaji arep mundhut pirsa anggone mbolos kuwi. Mendah mengko kaya apa nesu lan susahe Bapakne sing lagi lara kuwi nek ngerti dheweke mbolos olehe sekolah?.

 

“Sak jane wau kula rak sampun radi dangu ta Kang Diman?” sawuse rada sauntara padha meneng Pak Suwaji wiwit ngendika.

 

“Radi dangu pripun Pak Mantri?” Diman Bandhat takon merga durung mudheng sing dikersakne Pak Suwaji.

 

“Pas mandhap saking Magriban wau, kula bablas mriki, lajeng kula linggih teng emper mriku” Pak Suwaji nggenahne ngendikane.

 

“Lha nek ngoten rak nggih mpun dhek wau no Pak Mantri?” Diman Bandhat semaur semu gumun “lha kok boten lajeng mlebet?”.

 

“Saking emper wau kula mireng, Kang Diman nembe nuturi Sudimin” wangsulane Pak Suwaji maneh “mula kula entosi rumiyin, sareng sampun meh rampung anggen sampean ngandhani Sudimin kula nembe kula nuwun”.

 

“Dados Pak Mantri sampun midhanget sedaya sing kula kandhakne teng Sudimin niku wau?” Diman Bandhat sansaya gumun.

 

“Inggih kathah ingkang sampun kula pireng Kang” wangsulane Pak Suwaji karo mesem “mila ingkang sampean criyosne dhateng Sudimin kala wau sedaya leres. Menawi Sudimin kepengin ing benjingipun langkung sae gesangipun, kedah sekolah, boten kenging medal saderengipun tamat. Langkung-langkung Sudimin niki ing sekolahan ugi klebet lare ingkang nggadhahi kalantipan ingkang sae, malah kepara saged nglangkungi kalantipanipun kanca-kancane. Pramila inggih eman sanget menawi ngantos Sudimin medal anggenipun sekolah”.

 

“Nyuwun pangapunten Pak Mantri” dumadakan Sudinem sing maune mung meneng melu amul rembug .

 

“Inggih kadospundi mBakyu?” Pak Suwaji paring wangsulan.

 

“Waunipun kula niki nggih reman-remena, nyekolahne anak niku” Sudinem atur wangsulan ngandhakne panemune “nanging nggih niku, sareng Pakne lare-lare niku asring sakit, kula dados tumut repot. Lha Sudimin piyambak nggih ngertos menawi tiyang sepahe sansaya repot kados ngeten niku, mila inggih lajeng gadhah kajeng badhe medal anggenipun sekolah, badhe pados berahan ngengen…….”.

 

“Ooo Dadi sing ngongkon supaya Sudimin buruh ngongon kuwi kowe ta mBokmu?” karo suwara rada sereng Diman Bandhat nigas wuwuse bojone, atine dadi panas maneh.

 

“Aku iki ora ngongkon Pakmu” wangsulane Sudinem ngendhani perkara, ora gelem nek dadi paran kanepsone sing lanang “Nanging anakmu dhewe sing taren, arep metu olehe sekolah lan arep nembung supaya awake dhewe metung rembug nang nggone Pak Ngari. Aku ya ora wani mutusi dhewe, mula bocahe ya banjur tak kon ngomong kowe iki mau. Lha kuwi Sudimin ya eneng, coba takonana bener apa ora sing tak omongne iki mau”.

 

“Gusti Allah, nyuwun ngapura…..” karo unjal ambegan Diman Bandhat nyebut asmane Gusti, banjur ditutugne guneman matur marang Pak Suwaji “nggih kados makaten menika lho Pak Mantri, kula niki kados jago sing ajeng kablak nanging boten gadhah suwiwi, kula gadhah pepenginan nyekolahne anak lanang, nanging gandheng kalihan kawontenan kulawarga kula ingkang makaten menika, kula lajeng puteg, boten saged mikir malih. Menawi kula ngekahi murih Sudimin niku sekolah, semah kula sambat kawratan kamangka kawontenan kula nggih kados makaten menika, duka saged mantun duka boten. Nanging menawi kula nyarujuki Sudimin berah ngongon, raosing manah kula ingkang boten saged nampi”.

 

“Inggih Kang Diman” Pak Suwaji paring wangsulan suwarane keprungu sabar lan sareh “mila sedaya menika kenging dipun wastani lampahan gesangipun Kang Diman saha mBakyu miwah para putra sedaya, lampahan utawi lakon menika adilipun inggih dipun lampahi”.

 

“Inggih Pak Mantri, menawi makaten kula nyuwun pangestu panjenengan. Sanaosa kados menapa kula boten badhe lila menawi anak kula jaler menika medhot anggenipun sekolah” Diman Bandhat mangsuli pangandikane Pak Suwaji, banjur ditutugne ngandhani anake lanang “lan kowe Min, saiki tak wangsuli apa sing mau mbok kandhakne, Pakmu ora ngidini kowe medhot olehmu sekolah lan ora arep ngidini kowe buruh ngongon neng nggone Pak Ngari utawa neng nggone sapa wae sadurunge kowe oleh ijazah. Ya pancen apa sing tak prentahne iki abot banget tumrap kowe, kowe bakal wirang isin ora karuwan merga olehmu sekolah ora lancar kaya kanca-kancamu, nanging kowe kudu ngerti nek kabeh mau minangka tapamu, minangka prihatinmu kanggo nggayuh supaya dadi wong pinter. Nek kowe wis pinter, kowe bakal weruh carane golek sandhang lan pangan”.

 

“Iya Pak, aku manut” karo manthuk Sudimin wangsulan.

 

“Niki ngaten kang Diman” Pak Suwaji ngendika maneh “kula nggih ngertos ingkang ndadosaken repotipun mBakyu, menawi Sudimin panggah sekolah, ateges anggenipun saged ngrencangi nyambut damel Sudimin, inggih menawi sampun wangsul saking sekolah, kamangka Sudimin inggih mbetahaken tedha. Inggih nuwun sewu, makani lare sekolah niku sami kemawon makani lare ingkang boten saged nyukani piwales, nambahi jatah tanpa angsal pituwas menapa-menapa. Inggih ta mBakyu?”.

 

“Inggih menika ingkang kula susahne Pak Mantri” alon-alon Sudinem wangsulan “jane ngoten nggih mpun saktrepe nek wong tuwek ngingoni anake, nanging saupami si anak saged mbantu pados rejeki rak inggih radi benten, pados rejeki kangge gesangipun piyambak ugi sampun sae. Menawi Sudimin menika berah ngongon, sanajan boten saged ngrencangi nyambut damel kula lan bapake, nanging rak tedhanipun Sudimin saben dinten sampun wonten ingkang nyekapi lan boten dados tanggelan kula malih?”.

 

“Sak niki kula gadhah pamanggih, pripun upami Sudimin menika Ngongon teng panggenan kula?” Pak Suwaji nanggapi wangsulane Sudinem “nanging benjing opahe boten Gudel utawi Cempe, nanging kapinteran. Sudimin menawi sampun wangsul saking sekolah, wangsulipun dhateng griya kula saprelu ngrencangi semah kula nandangi padamelan griya ingkang saged dipun lampahi Sudimin, mangke tedhanipun Sudimin dados tanggelan kula makaten ugi kabetahan kangge sekolah, inggih buku-buku lan praboting sinau sanesipun, ugi sandhangan kangge sekolah lan urunan sasen lan lintunipun dados tanggelan kula. Pripun manawi makaten ? Pripun Kang Diman?”.

 

“Manawi kados makaten ingkang dados kersanipun Pak Mantri” karo suwara sing serak, merga luh sing dleweran mili saka mripate, Diman Bandhat atur wangsulan “saestu kula ngaturaken genging panuwun, sedaya kamirahanipun Pak Mantri panggah badhe kula cathet salebeting manah, boten badhe kula supekaken ngantos dumugi ing akherat benjang”.

 

“Sampun sanget-sanget anggenipun nanggapi pikajeng kula niki Kang Diman, inggih sadaya tiyang menika wajib tulung tinulung ing kasaenan” Pak Suwaji paring wangsulan, banjur ditutugne takon menyang Sudinem “Menawi mBakyu kados pundi pamanggihipun kalihan pamanggih kula menika? Sepisan malih kula matur bilih kula boten saged nyukani opah wujud arta utawi barang ingkang pengaji dhateng Sudimin, nanging wujud kapinteran, menika menawi Sudimin purun nggega sedaya pitutur kula”.

 

“Kula ndherek lan matur nuwun sanget Pak Mantri” wangsulane Sudinem.

 

“Inggih Pak Mantri, samangke kula pasrah bongkokan pisan, bab anggenipun nggulawenthah anak kula Sudimin, badhe panjenengan dukani kados menapa kemawon, badhe panjenengan paring pidana kados menapa kemawon, kula badhe lila lahir trusing batin sauger kangge kasaenanipun anak kula” karo isih ngglethak Diman Bandhat guneman maneh, masrahne Sudimin marang pak Mantri Guru Suwaji, sing ditutugne karo kandha marang anake lanang “Kowe krungu dhewe ta Min? semono gedhene kamurahan sing diparingne Pak Mantri Guru marang kowe, kowe kudu ngerti ora saben wong kagungan penggalih kaya Pak Mantri iki, kajaba yen wis dipilih dening Gusti kanggo nekakne pitulungan marang kawulaNe kaya awake dhewe iki. Mula, kowe kudu tansah mbangun turut, mituhu apa sing dadi dhawuhe Pak Mantri Guru, aja maneh kok mung kesel, lara utawa liyane nadyanta nganti mati apa dhawuhe Pak Mantri wajib mbok tindakne kanthi legawaning ati, kuwi nek kowe ngakoni nek aku iki bapakmu. Ngerti?”.

 

“Iya Pak” Sudimin mung wangsulan cekak.

 

 

Ana candhake.

 

JAMUR DAMEN ING PINGGIR GALENG (007)

 

7.

Diman Bandhat kepengin tangi, kepengin olehe guneman bisa luwih gampang, nanging awake jebul durung kuwat. Mula ya sawuse mbudidaya tangi meksa ora bisa, ya banjur bali ngglethak karo ngempet rasa larane awake. Nanging rasa lara kuwi dadi ora pati krasa, merga pikirane ora tumuju marang lara sing njaluk dirasakne kuwi, nanging tumuju marang anake lanang sing lagi wae kandha yen duwe karep arep metu saka anggone sekolah. Pikirane Diman Bandhat ya tekan ngendi, ngendi takon-takon sajroning ati, ngliling wong-wong sakiwa tengene nganggo pangeling-elinge, sing wis didakwa ngobong blarak. Mbebujuki supaya anake kayungyun marang urip sing oleh pengasilan. Mau Sudimin wis nyebut jeneng loro, ya iku jeneng Kasmun sing omahe ana sisih wetan let telung surup karo omahe, siji maneh jeneng Jiman buruh srabutan sing tau dadi kanca rewange Midin Jenu, Maratuwane, nalika durung ana larangan golek iwak neng kali migunakne jenu. Salah siji saka wong loro kuwi pantes disujanani dening Diman Bandhat, dinakwa wis ngiming-imingi anake karo kepenake urip mengko nek wis oleh opah saka anggone dadi pangon.

 

“Lha kowe dikandhani apa karo Pakdhe Jiman karo Lik Kasmun?” Diman Bandhat banjur nakoni anake lanang.

 

“Aku ora dikandhani apa-apa Pak” wangsulane Sudimin “wong aku ya ngepasi liwat ana sandhinge wong loro kuwi sing jagongan neng lincak ngarep warunge mBah Kemis. Aku mung krungu wae apa sing lagi dirembug wong loro kuwi”.

 

Atine Diman Bandhat sing mau arep nesu marang Jiman utawa Kasmun ora sida, wong loro kuwi jebul ora tumindak kaya apa sing dinyana. Lha nek dudu wong loro kuwi, banjur sapa sing wis ngojok-ojoki Sudimin supaya metu saka sekolahe lan ngongon neng nggone wong sing duwe kebo akeh?.

 

“Oh, iya Pak” Sudimin mbaleni kandhane “mau Pakdhe Jiman nakokne Bapak sing jare ora ketok metu, banjur tak warah neng Bapak lagi gregesen ngono”.

 

“Mung kuwi? Ora kandha liyane?” Diman Bandhat takon.

 

“Ora. Lik Kasmun sing genti omong, nanging ora karo aku. Ajak-ajak Pakdhe Jiman ngendhangi Bapak mrene, mbuh suk kapan aku ya ora pati cetha wong aku wis adoh, karo maneh angen-angenku malah nggagas Pak Ngari sing jarene mbutuhne Pangon kuwi” wangsulane Sudimin blaka apa anane.

 

“Ngene lho Min” sawuse unjal ambegan rada dawa Diman Bandhat banjur guneman alon. Sudinem, sisihane, apa dene Sudimin meneng siyaga ngrungokne “pancen nyekolahne anak kuwi ora barang sing gampang lan entheng, merga kajaba kowe kelangan wektu kanggo ngrewangi nyambut gawe aku karo mbokmu, aku ya isih kudu mikir nukokne buku lan praboting sekolahmu sarta mbayari urunan sasen. Beda nek duwe anak banjur dikongkon ngongon, kuwi asile loro, sing siji aku wis ora kudu mikir panganmu, merga kowe wis diingoni bendaramu, perkara salinmu saben riyaya uga mesthi ditukokne kathok karo klambi bendaramu, thik ngonowa mengko nek wis rampung olehmu ngongon, Gudel opahmu kuwi bisa didol kanggo nambeli kabutuhane kulawargane dhewe. Nanging aku, Pakmu, milih nyekolahne kowe, mbesuk ben ngerti aksara ora buta hurup. Merga aku iki wis weruh kanthi panyawang sing luwih awas, wis nglakoni urip sing wis suwe, wong sing uripe sarwa kecingkrangan kaya kulawargane dhewe iki biyen merga aku karo mbokmu kuwi wong bodho, ora bisa nyambut gawe apa-apa kajaba mung dadi kuli, dodolan bau lan tenaga. Beda karo sing ngerti tulis lan etung, kaya Ismun Cethok sing omahe pinggir Ban kae, kae uripe katon kepenak anake ora tau keluwen wong sedina paling ora bisa mangan kaping pindho, Ismun kae nadyan ta ya mung dadi buruh nanging rak buruh dadi Tukang Batu, kae biyen lulusan SKN banjur dibenum dadi tenaga Tukang Batu neng Jawatan Pengairan, dadi uripe kepenak, kajaba oleh blanja ajeg saka negara merga dadi Tukange Pengairan uga bisa nyambi nukang batu neng panggonan liya. Banjur kae, Ganjar Blantik kae, Ganjar kae sekolahe ya lulus saka SR mula ya ngerti lan pinter carane srawung, baud neng bab petungan rega, mula ya olehe mblantik sansaya ndrebala. Lha nek Pakmu karo kuli-kuli sabangsane iki, ngertine ya mung nampa prentah saka wong sing duwe sawah, opahe ya mung nek pas bisa mregawe lan nyambut gawe sedina ya entek sedina, malah sok kurang barang. Mula aku kepengin kowe bisa sekolah, ben ora ngrekasa uripmu kaya aku. Merga kowe kuwi tinitah dadi anak lanang sing mbarep, kowe duwe kuwajiban maleni adhi-adhimu nek Pakmu wis ora eneng utawa wis mati. Nek uripmu mbesuk kaya uripe Pakmu ngene iki, nglengkara kowe bisa dadi wali sing becik……”.

 

“Kula nuwuuuuun……….” Akeh-akeh nggone guneman Diman Bandhat nanging durung rampung wis kapunggel suwarane wong alok kula nuwun.

 

“Mangga………” sing aweh wangsulan Sudinem karo ngadeg, nyedhaki lawang.

 

Wong saomah rada pangling karo sing duwe suwara alok kula nuwun kuwi mau, suwarane empuk tur kepenak nek dirungokne, kaya suwarane priyayi sing kulina ngendikan alus ngana kae.

 

“Mangga, mangga Pak Mantri” jebul tenan, sawise lawang dislarakne, Sudinem dadi rada kaget. Sing teka merdhayoh menyang omahe kuwi jebul Pak Suwaji, Mantri Guru ing sekolahane Sudimin, anake.

 

“Nyuwun pangapunten, sampun damel kejoting penggalih” Pak Suwaji aweh wangsulan karo mlangkah mlebu omah.

 

“Boten dados menapa Pak Mantri, mangga katuran pinarak, nika pake lare-lare nembe gering” Sudinem banjur prentah marang Sudimin “Min dhngklik dawa neng pawon kae jupuken mrene, ben diagem lenggah Pak Mantri!. Mosok Pak Mantri arep mbok aturi lenggah neng klasa?”.

 

Ora semaur Sudimin ngadeg banjur mlaku menyang pawon nindakne prentahe simboke.

 

“Sampun, ora sah Min, Pak Waji nek neng dalem ya kulina lungguh neng klasa kok” Pak Mantri Guru sing asmane Pak Suwaji kuwi menging Sudimin, karo bablas mlaku nyedhaki Diman Bandhat sing arep tangi nanging awake durung kuwat.

 

“Mangga Pak Mantri….” Karo mesem sing dipeksa, Diman Bandhat mbagekne dhayohe “nyuwun pangapunten, dereng saged linggih”.

 

“Sampun Kang, sampun, kagem sarean mawon” Pak Suwaji mapan lenggah karo astane nyalami sing duwe omah. Sudinem sing mau mbukakne lawang, nyedhak karo nggawa ublik siji maneh, disumet banjur diselehne neng ajug-ajug sing manggon ing sisihe sing lanang kareben bisa nambahi padhange papan kuwi. Bubar nyelehne ublike, Sudinem ya banjur nyalami dhayohe. Lan mapan lungguh neng sisihe sikile Diman Bandhat.

 

Sudimin teka karo nggotong dhingklik banjur diseleh neng cedhake klasa.

 

“Mangga Pak Waji katuran lenggah ing dhingklik” kandhane Sudimin kurmat banget marang gurune kuwi.

 

“Uwis, Pak Waji lenggah neng klasa wae” wangsulane Pak Waji karo mesem “kowe ya linggiha, cedhak karo Pak Waji kene”.

 

Sudimin ya manut, banjur mapan sila rada cedhak karo Gurune kuwi.

 

“Kula nyuwun pangapunten ingkang sakathah-kathahipun Pak Mantri” sadurunge dhayohe ngandhakne apa sing dadi sedyane, Diman Bandhat wis ngrumangsani nek rawuhe Pak Mantri Guru iki mesthi ana sambung rapete karo kuwajibane anake lanang asok urunan sasen sing wis akeh banget nunggake “Sudimin boten lepat, nanging mila kula ingkang dereng nyukani yatra kangge urunan sasenipun. Murugaken kajawi mila dereng wonten, kula inggih nembe kaganjar sakit kados makaten, inggih kapeksa kula semados malih, benjing menawi sakit kula sampun mantun, badhe kula padosaken”.

 

“Boten lepat Kang Diman” karo mesem sareh Pak Suwaji paring wangsulan “dugi kula ing dalem sampean niki wau boten prakawis menika. Nanging namung dhapur nuweni sampean ingkang kabaripun nembe gerah lan pranyata Kang Diman nembe gerah saestu. Bab urunanipun Sudimin sampun dipun penggalih rumiyin, Kang”.

 

“Inggih matur nuwun sanget Pak Mantri” Diman Bandhat  semaur alon. Ing atine sansaya kurmat marang Pak Mantri Guru sing sabar lan ora gumedhe dumeh kasinungan drajat sing dhuwur. Pancen wiwit jaman Diman Bandhat isih bocah biyen, kerep krungu nek kulawargane Pak Mantri Guru iki kondhang priyayi sing semanak, sumrambah, pinter srawung ora tau nuduhne sipat adigang adigung adiguna, Bapake Pak Suwaji biyen uga jumeneng dadi Mantri Guru, asmane ndara Mantri Mas Harja Supana, putrane kabeh dadi priyayi luhur sumebar neng ngendi-endi, lan sing waruju ya sing asma Suwaji sing saiki dadi Mantri Guru ing sekolahane Sudimin iki.

 

 

Ana candhake.