SENDHANG MUSTIKANING WARIH 7 (036)

 36.

            Puranta lan Sirep ingkang ugi mangertos lan mireng pambekering kapal-kapal kala wau, rumaos ngungun. Adat ingkang sampun, kapal nggadhahi polah ingkang makaten, jalaran sumerep sato galak ingkang piyambakipun boten wantun ngadhepi utawi wonten tiyang musthi dedamel ingkang badhe misakit piyambakipun. Kamangka wiwit kala wau, Puranta mangertos boten wonten tandha-tandha bilih ing papan mriku wonten panunggalaning kewan galak kados dene Sima gembong utawi Sima Tutul ingkang luru mangsan. Nanging Puranta inggih namung kendel kemawon, kajawi ajrih yen ngantos kadenangan tiyang-tiyangipun Bebau Kidul ingkang nembe dugi, ugi tenaganipun mila sampun telas kadya kakuras. Dados saupami wonten macan ingkang luru mangsa ingkang nubruk piyambakipun, Puranta inggih boten badhe saged ngendhani menapa malih nganto lumawan.

            “He kanca-kanca obormu padha uripna!” tiyang ingkang kala wau reraosan kalih kancanipun mbengok ngaba andhahnipun murih nyumet oboripun “sajake neng ngarepe dhewe ana wong ndhelik lan arep ndingkik, mbok menawa wae tunggale Sabekti sing mau wis kasil ngglembuk Puludan sakancane”.

            Boten mawi wangsulan, tiyang-tiyang lajeng sami nyumet oboripun piyambak-piyambak. Boten dangu ing wana mriku sampun padhang awit kacolokan obor ageng-ageng ingkang cacahipun wonten pitu. Sepinten kagetipun Puranta, Sirep lan tiyang-tiyang ingkang sami nunggang kapal kala wau, dupi kawontenan sampun ketingal padhang. Ing ngajengipun Puranta lan Sirep sami linggih, wonten Sima Pethak ingkang agengipun meh sagajah-gajah cacah kalih, ingkang sami ngisis siyung lan mripatipun mencorong abrit, siyaga badhe nubruk lan ngrangsang dhateng para tiyang ingkang sami kekapalan wau. Ketingalipun sima kalih ingkang warninipun pethak menika rumaos boten remen awit tiyang-tiyang sami nyumet obor. Ketitik Sima kekalih lajeng sami nggereng sareng, suwantenipun kuwawa damel horeg siti ing sakanan keringipun.

            Tiyang-tiyang srayanipun Bebau Kidul menika sami miris sumerep Sima ingkang agengipun kelangkung-langkung menika, langkung malih sasampunipun mireng panggerenging sima kekalih. Boten sranta, pangajenge tiyang ingkang sedaya cacah sedasa menika lajeng prentah, kanca rowangipun dipun ajak mlajar sesarengan. Kapal-kapal ingkang waunipun sampun beker-beker ajrih, dupi lisipun sinendhal dening ingkang nunggang kaajak mlajar wangsul, inggih lajeng nggemprang mlajar kados kasawataken plajengipun. Obor-obor ingkang wau dipun cepengi dening tiyang-tiyang ingkang sampun sami mlajar wau, dipun buccal makaten kemawon, ndadosaken papan mriku panggah padhang. Temah Puranta kanthi cetha saged ningali Sima Kalih ingkang agengipun boten kantenan menika mlampah kados badhe nguber tiyang-tiyang ingkang nembe mlajar.

            “Aneh, kok dumadakan ana macan semono – mono gedhene, kuwi bangsane macan apa Kakang?” pitakenipun Sirep sareng sima kekalih sampun boten ketingal ing ngajengipun.

            “Aku ora ngerti Sirep” wangsulanipun Puranta “Sasuwene aku urip, ngerti yen macan sing rupane putih kuwi ora mung ing dedongengan ya lagi iki mau, luwih-luwih gedhene macan-macan mau tak kira kliwat saka tikel kaping telune macan gembong sing gedhe dhewe. Lan maneh tekane saka ngendi, aku babar pisan ora ngerti”.

            “Lha banjur macan-macan mau menyang ngendi Kakang?” Sirep pitaken malih.

            “Katone arep mburu wong-wonge Bebau Kidul sing mlayu mau, embuh arep dikapakne aku ora ngerti. Ya mesakne yen nganti ana sing dadi pakane macan loro kae mau” wangsulanipun Puranta.

            “Nanging wong-wong mau padha mlayokne jarane Kakang, dadi ya mbok menawa ora bakal katututan” Sirep lajeng wicanten “atake macan kae mau banjur mbalik mrene maneh, nek kahanane awake dhewe kaya ngene banjur piye carane mlayu golek slamet Kakang?” .

            Puranta unjal ambegan landhung, lajeng wangsulan :

            “Ora sah ngebot-eboti pikir kanggo mangsuli pitakonan sing cetha nek ora ana wangsulane. Luwih becik awake dhewe nata ati, ing sajroning kahanan kaya mangkene iki, mung marang Gusti awake dhewe bisa masrahake pati lan urip, awit pati lan uripe titah kuwi gumantung kersane sing Kagungan Patil an Urip, ya iku Gusti Sing Maha Agung. Yen Gusti ngersakne awake dhewe isih kudu nglakoni urip ing lumahing bumi kaya saiki iki, mangka Gusti ora bakal kangelan paring sarana murih awake dhewe panggah urip. Kosok baline, yen Gusti ngersakne awake dhewe ngalih saka alam kang saiki dipanggoni menyang alam liya sing jarene luwih langgeng kuwi, awake dhewe ya ora bakal bisa suwala. Mung wae, sabegja-begjane titah kuwi ora ana sing ngungkuli begja lan mulyane titah kang bisa raket marang Gustine. Mula tinimbang awake dhewe mung nggagas marang lelakon sing arep teka sing awake dhewe ora bisa nggambarake kaya apa wujude, luwih becik yen awake dhewe nindakne laku samadhi, muji lan dikir marang Gusti Kang Maha Wicaksana”.

            “Iya Kakang, yen pancen ngono butuhku mung arep manut lan miturut apa sing dadi kersa ndika wae” wangsulanipun Sirep.

            Kekalihipun tumuli kendel, nata ilining napas nyawijekaken cipta kangge masrahaken jiwa lan raga dhateng Gusti Ingkang Maha Wicaksana. Sasampunipun saged nata lampahing angen-angen lan manah, nyawijekaken antawisipun nalar lan pangraos lan sedaya kapasrahaken dhateng Purbaning Gusti Ingkang Maha tan kena Kinaya Apa. Ing ngriku Puranta lan Sirep ketingal ayem lan tentrem kawontenanipun. Sadaya panandhanging gesang sampun boten kraos malih, ingkang wonten namung raos ayem lan tentrem bebasan sampun manunggal kalihan kersaning Gusti.

            Dumadakan wonten angin sumilir ingkang mbekta ganda arum, dede gandaning sesekaran ingkang tuwuh ing wana mriku, nanging gandanipun kayu cendhana wangi. Wongsal-wangsul angin menika ngelus-elus praupanipun Puranta lan Sirep, temah kekalihipun lajeng amungkasi anggenipun sami lampah samadhi. Radi kaget lan semu nratab sasampunipun Sirep lan Puranta ambikak mripatipun. Jebul Sima Pethak ingkang kala wau kesah kakinten mbujung plajaring tiyang-tiyangipun Bau Kidul, sak mangke sampun njerum boten tebih ing ngajengipun Puranta lan Sirep. Saderengipun Puranta lan Sirep ical kagetipun, kados tiyang nedahaken mawi janggutipun, salah satunggal saking Sima kekalih menika suka sasmita dhateng Puranta lan Sirep. Lan nalika Puranta ningali dhateng papan ingkang katuduhaken Sima kala wau, ing mriku jebul sampun wonten Pisang Raja Satangkep ingkang ageng-ageng lan nedhengipun mateng. Sareng Puranta sampun ningali pisang ingkang katedahaken kala wau, Sima kekalih lajeng kados kucing ingkang lulut, manthukaken sirahipun lan saderengipun Puranta lan Sirep ngucap menapa-menapa, Sima kekalih lajeng ngadeg, mecolot dhateng gegrumbulan ical boten wonten tilasipun malih.

            “Jebul Gusti isih kepareng ngersakne awake dhewe nutugne urip ing alam donya iki, Sirep” Puranta ngajak gineman semahipun “aku ora bisa ngarani macan putih loro mau bangsane malaikat kang memba rupa, utawa dewa sing salin warna, sing cetha lumantar Macan Putih loro mau Gusti wis kepareng nylametake awake dhewe saka wong-wonge Bebau Kidul sing mbujung laku, kaping pindho gandheng awake dhewe isih kadhawuhan nutugne urip, mula awake dhewe ya kudu nindakne laku sing dibutuhake raga kanggo urip ya iku panunggalane mangan ngombe lan sapiturute, Macan Putih loro mau wis aweh sasmita marang awake dhewe supaya mangan gedhang raja satangkep sing neng ngarepe dhewe iki, merga Gusti Kang Maha Wikan pirsa yen wiwit esuk mau awake dhewe durung klebon panganan apa-apa”.

            “Iya Kakang” Sirep wangsulan lajeng mendhet pisang setangkep anggenipun milari Sima Pethak kala wau, dipun pothel satunggal lan dipun ulungaken dhateng Puranta.

            “Kowe kudu tansah eling Sirep” kalih nampani pisang ingkang dipun ulungaken sisihanipun Puranta wicanten malih “Gusti kuwi maringi pangan marang manungsa murih manungsa gelem padha mangan kanggo njaga ragane supaya bisa awet, dadi aja nganti manungsa duwe pangira  kang ora pas, kang ngira manawa kuwajiban mangan kuwi mung kanggo nuruti karepe hawa napsu, yen kongsi kleru nggone ngecakne kuwajiban mangan iki bakal nuwuhake kapitunan marang raga sing kudune dijaga murih awete, nanging malah disikara sarana nuruti malah anguja hawa nepsune”.

            “Iya Kakang” wangsulanipun Sirep kalihan mothel pisang setunggal malih kangge awakipun piyambak “pitutur lan piwulange Kakang bakal tansah tak eling-eling lan mbesuk samangsa-mangsa Gusti kepareng paring anak marang awake dhewe, kabeh piwulang saka Kakang bakal genti tak wulangake”.

            “Sokur yen pancen mangkono Sirep” Puranta nglajengaken anggenipun wicanten “ujaring para winasis nyebutake biyung ngono guru kang kapisan tumraping manungsa. Dadi apa sing diwulangake Biyung marang anake bakal dadi dhasar lakuning uripe titah. Akeh bocah sing satemene isih resik lan suci, merga saka klerune laku sing ditempuh wong tuwane malah ndadekne bocah sing suci kuwi mau dadi bubrah ora karuwan, mung merga klerune wong tuwane”.

            “Iya Kakang, pancene dadi wong tuwa kuwi kudu ngati-ati, aja nganti anak sing ora ngerti kenthang kimpule dadi bubrah uripe merga wong tuwane” wangsulanipun Sirep.

            “Lan kang ora kalah wigatine, minangka wong tuwa kang duwe kuwajiban aweh pangane anak sing durung bisa golek pangan dhewe, aja nganti aweh pangan marang anak kuwi pangan sing asale saka tumindak sing ora bener, pangan saka asil colong jupuk, ngapusi utawa ngrebut pangane wong liya” Puranta suka tutur malih.

            “Iya kakang”.

            Ngantos dangu tiyang kalih niku anggenipun sami rembagan, tanpa kraos kekalihipun sami anggenipun ketileman piyambak. Nglilir-nglilir nalika mireng suwantening ayam wana ingkang sami kluruk, ing wanci gagat rahina. Gandheng kekalihipun sami boten sumerep sumber toya utawi lepen ingkang caket kalih papan mriku, kekalihipun angggenipun nindakaken sembahyang gagat rahina inggih sesucinipun mawi lebu kados kala wingi sonten.

            Rampung anggenipun sami sembahyang, Puranta ngajak semahipun nglajengaken lampah murih sansaya tebih kalihan Kalurahan Tambak. Salebeting manahipun tiyang kalih menika wonten raos kuwatir menawi taksih caket kalihan Kalurahan Tambak badhe kepanggih titiyangipun Bebau Kidul menapa dene Jagabaya Bontot. Boten sande menawi ngantos kepanggih, tartamtu badhe tuwuh pasulayan malih. Kanthi rekaos Puranta tuwin Sirep nglajengaken lampah.

            Dumadakan ing manahipun Puranta tuwuh gagasan enggal, menika linandhesan pocapipun Puludan kala wingi saderengipun Sabekti sakancanipun dugi. Inggih menika ingkang dipun arah pejahipun menika estunipun namung Puranta dede Sirep. Pramila Puranta kepengin nglampahi kasangsaran awit katundhung Saking Kalurahan Tambak  menika piyambakan kemawon. Sirep badhe kaparentah murih wangsul kemawon. Puranta sampun rila lan legawa menawi Sirep badhe emah-emah malih kalihan priya sanes, sauger Sirep boten katut rekaos awit tumut piyambakipun. Nanging Sirep langkung setya dhateng Puranta.

            “Ing wasana kula lajeng kepanggih jengandika menika, mBah Tambak” Puranta mungkasi nggone crita marang aku.

            “Iya, iya dadi satemene nggon ndika wong loro lunga saka Kalurahan Tambak kuwi durung suwe ya? Lagi rong dina saka kepethuke ndika karo nggon ndika budhal ninggalake Kalurahan Tambak?” aku genti takon maneh marang Puranta lan Sirep.

            “Leres mBah” wangsulane Puranta “menawi dipun etang ngantos sapriki inggih watawis sampun sepeken langkung, tiyang anggenipun mBah Tambakj ngupakara kula ngantos dados waras kados makaten menika saemut kula sepeken inggih langkung”.

Merga saka critane Puranta sing mangkono kuwi, aku dadi kelingan yen durung suwe sadurunge aku kepethuk Puranta lan Sirep, ing papanku kene ketekan dhayoh saka Kraton Pangayoman sapukawate Kang Mbok Ratu Setyawati sing aran Ki Jurudah lan Ki Prasanta.

 

Ana candhake

SENDHANG MUSTIKANING WARIH 7 (035)

35.

            Mireng rembagipun Puludan miwah polatanipun tiyang-tiyang andhahanipun Bebau Kidul ingkang makaten kala wau, Sabekti lajeng mrangkakaken pedhangipun. Tanganipun kumlawe asung sasmita dhumateng rowangipun murih mrangkakaken dedamelipun sedaya. Puludan ingkang ugi sumerep nunten tiru-tiru mrangkaken pedhangipun, makaten ugi kanca rowangipun sedaya. Sabekti lajeng nyaketi Puludan, lajeng wicanten mawi suwanten ingkang sareh :

            “Aku ngerti lan bisa ngrasakne sepira repote ati ndika Ki Puludan. Nanging aku ya durung nemu cara dalan endi sing kudu ndika ambah murih padha slamete. Saiki ngene wae, coba ayo nyuwun rerigen Gus Puranta, mbok menawa panjenengane bisa paring kalidamar marang awake dhewe, mligine ndika sakanca”.

            Puludan noleh dhateng rencang-rencangipun minangka sasmita nedhi tetimbanganing pamanggih. Ingkang dipun toleh boten wonten ingkang semaur, namung sami manthuk-manthuk tandha menawi nyarujuki rembagipun Sabekti.

            “Kula sakanca ngaturaken sedaya kalepatan Gus” wicantenipun Puludan sasampunipun caket kalihan Puranta lan Sirep “inggih awit saking bodho kula, kasurung pambujuking hawa nepsu, meh kemawon kula kacemplung ing neraka lumantar jengandika Gus Puranta”.

            “Sokur ta Ki Puludan yen ndika wis ngrumangsani kleru” wangsulanipun Puranta sabar “tujune iki mau Ki Sabekti sakancane tumuli teka ana kene, yen ora mbok menawa klakon aku wis ndika pendhem ing pinggiring alas kene iki”.

            “Ora mung Kakang Puranta sing bakal dipendhem” Sirep numpangi rembagipun Puranta “sanadyan aku, tinimbang dadi wong jarahan, luwih becik mati suduk salira nganggo patrem tinggalane biyungku iki”.

            “Kula ingkang lepat mBok Ayu” Puludan wangsulan kalihan ndhingklukaken sirahipun “mugi mBok Ayu saha Gus Puranta kepareng paring pangapura dhumateng kula sakanca”.

            “Uwis Ki Puludan, sing uwis ya uwis, mbesuk maneh aja kesusu selak muluk barang sing melok, kaya wektu iki. Aku ngerti, anane ndika sakanca wani lan gelem nuruti prentahe Bebau Kidul lan Jagabaya Bontot kuwi merga ndika wis padha weruh nek kahananku isih remuk ketiban Paser Angin saka tulupe Ki Lopara lan katambahan disikara dening Bebau Kidul lan Jagabaya Bontot. nDika babar pisan ora metung tekane Ki Sabekti sakancane iki mau. Sing ndika etung mung ganjaran sing dijanjekne Ki Bebau Kidul wae. Iya apa ora?” wangsulanipun Puranta suka pitutur dhateng Puludan.

Puludan boten semaur, namung sirahipun ketingal sansaya konjem ningali siti.

            “Sabanjure” Puranta wicanten malih “aku wis krungu kabeh sing padha ndika rembug karo Ki Sabekti mau. Mula mbok menawa Ki Puludan mathuk, aku duwe rerigen sethithik sing mbok menawa ana gunane tumrap Ki Puludan lan sedulur-sedulur Sapukawat saka Padhukuhan Kidul iki”.

            “Ngaturaken sewu gunging panuwun Gus” Puludan ndengengekaken sirah, nyawang dhateng Puranta kalih wicanten “sedaya eguh pratikel saking jengandika badhe kula lampahi sak-sae-saenipun”.

            “Ki Kebad…..” boten mangsuli wicantenipun Puludan, Puranta malah ngundang Kebad, salah satunggal Sapukawating Kalurahan ingkang saking Padhukuhan Tengah”.

            “Inggih, wonten dhawuh Gus?” Wangsulanipun Kebad.

            “nDika ngerti ta? Sangajale Ki lan Nyai Undhagi Sinung, wong tuwane Sirep” Puranta lajeng wicanten “tegal, sawah lan pekarangan saisine duweke Ki lan Nyi Undhagi Sinung rak dadi kukubane Sirep kabeh, iya awit anake Ki lan Nyi Undhagi Sinung ya mung siji, Sirep dhewe?”.

            “Inggih leres, kula ngertos bab menika Gus” Kebad nyela rembag, sanadyan dereng mangertos menapa ingkang badhe dipun kajengaken dening Puranta.

            “Lan Sirep wis masrahake bandha donya warisan saka wong tuwane kabeh kae marang aku” Puranta nglajengaken anggenipun wicanten, lajeng kacundhukaken dhateng semahipun  “rak ya bener mangkono ta Rep?” .

            “Iya bener Kakang” wangsulanipun Sirep.

            “Ing Pategalan sing ambane kurang luwih ana telung bau kae ana tanduran Pari Gaga sing sedhela maneh wayahe panen, lha tanduran pari sing ana sawah lagi wayahe merit sedhela engkas arep njebul” Puranta wicanten malih.

            “Leres Gus, tiyang tegil gaga taneman jengandika ing Pategilan tilaranipun suwargi Ki Undhagi menika gandheng kalihan pategilan kula lan taneman pantun jengandika ing sabin ingkang jengandika dhawuhaken kala wau mapan ing sapinggiring margi ingkang saben dinten kula langkungi, dados kula inggih ngertos sedaya” Kebad anumpangi rembagipun Puranta.

            “Iya” Puranta suka wangsulan “lan ing lumbung omah tinggalane Ki lan Nyi Undhagi kae isih kasimpen pari garing, embuh pirang gedheng cacahe, gajege wiwit diunggahne menyang lumbung durung tau ana sing ditutu”.

            “Inggih Gus”

            “Lha saiki aku arep njaluk tulung marang ndika Ki Kabad lan ndika Ki Sabekti, gegayutan karo apa sing dibingungake dening Ki Puludan sakancane iki” Puranta lajeng wicanten malih dhateng Kabad.

            “Gus Puranta badhe paring dhawuh menapa?” Kabad miterang dhawuh.

            “Inggih Gus suwawi kadhawuhna, estu badhe kula estokaken dhawuh jengandika” Sabekti ugi semaur anyagahi.

            “Gandheng dina iki Ki Puludan sakancane cetha yen ora wani bali menyang Padhukuhan Kidul” Puranta wicanten malih “mengko aku njaluk tulung supaya ndika sakloron padha nglarapake Ki Puludan sakancane marang Paman Bebau Tengah, ndika critakne kabeh kedadeyan ing papan kene iki mau marang Paman Bebau Tengah, banjur ndika aturne panyuwunku marang Paman Bebau ya iku murih Paman Bebau paring pangayoman marang Ki Puludan sakancane. Sabanjure aturna marang Paman Bebau, kanggo nyumbang wragad sing dibutuhake kanggo ngayomi lahir lan batine Ki Puludan sakancane, pari neng lumbung lan tanduran sing ana tegal lan sawah kae kabeh tak pasrahne marang Paman Bebau murih dirigenake kanggo nyukupi kabutuhane Ki Puludan sakancane. Minangka tandha yen ndika temen-temen tak jaluki tulung, patrem simpenane bojoku ya Sirep iki ndika tampani lan ndika aturne marang Paman Bau”.

            “Inggih Gus, pangestunipun Gus Puranta ingkang kula suwun, mugi saged lebda ing karya” wangsulanipun Kebad.

            “Sadaya dhawuh saking jengandika badhe kula aturaken dhateng Ki Bebau Tengah Gus” Sabekti ugi suka wangsulan.

            “Samanten kamirahan jengandika Gus Puranta dhateng kula sakanca?” Puludan boten saged nyingidaken ngondhok-ondhoking manahipun, klawan waspa ingkang kekembeng ing mripat lajeng wicanten ngaturaken panuwun dhateng Puranta “kula sakanca namung saged ngaturaken genging Panuwun, mugi Gusti tansah paring karahayon dhumateng jengandika Gus Puranta”.

            “Iki wektune wis meh surup, ndika enggal padha bali wae menyang Tambak, aku ndherek titip ndika aturne bektimu marang Ki Lurah, Paman Bebau Tengah lan taklimku marang Bebau liyane. Aku karo Sirep arep nerusne laku, ora pati-pati bali menyang Tambak yen ora nggawa Keris Kyai Pantek” Puranta wicanten lajeng suka sasmita dhateng Sirep semahipun, kaajak nglajengaken mlampah.

            Para Sapukawating Kalurahan ingkang sampun sami rukun menika, kanthi kekembeng waspa namung saged nyawang lampahipun Puranta lan Sirep ngantos ical katutupan gegrumbulan.  Sareng suwantenipun tracak kapal ingkang dipun tunggangi para Sapukawating Kalurahan sampun sansaya alon ing pamireng, Puranta ngajak semahipun kendel malih. Jalaran ngraosaken sakiting badanipun mila sansaya santer.

            “Leren dhisik Rep” wicantenipun Puranta dhateng semahipun “rasane awakku sansaya ora karu-karuwan. Lan maneh iki wis wancine nyedhaki surup, ora prayoga nek awake dhewe mlaku ing wayah ngene iki”.

            “Iya Kakang, ayo golek papan sing sajake rada kepenak yen kanggo leren” wangsulanipun Sirep kalihan natag-natagaken manah ingkang kraos keranta-ranta.

            “Sing ngati-ati lan aja ninggal kawaspadan Sirep” wicantenipun Puranta salajengipun “aku isih ngira, yen nganti sore iki Puludan sakancane mau ora nemoni Bebau Kidul utawa Jagabaya Bontot, mangka wong loro kuwi ora mokal yen banjur ngongkon wong liyane supaya nututi lakune awake dhewe”.

            “Iya, Kakang”.

            Leres, dereng ngantos Puranta lan semahipun manggihaken papan kangge kendel, lamat-lamat kepireng suwantening tracaking kapal ingkang murugi papan mriku. Sansaya dangu sansaya cetha. Purun boten purun Puranta inggih lajeng radi ngresula, salebeting manah ngudaraos :

            “Ndelalah awakku kok lagi tatu kaya ngene, yen awakku isih waras ora bakal aku ngresula nadyan kudu ngadhepi wong-wong bodho sing gelem dadi ketiplake Bebau Kidul lan Jagabaya Bontot”.

            Raosing badanipun Puranta sansaya sakit, tenaganipun diketog inggih panggah boten saged tambah, malah sansaya lemes panyawangipun dados klemun-klemun. Suwantening tracak kapal sansaya caket kalih papanipun. Malah suwantenipun tiyang ingkang nunggang jaran ingkang nembe rembagan kalihan rencangipun sampun kapireng. Puranta nyipta menawi sampun dumugi titiwancinipun pejah. Samanten ugi kalihan Sirep, semahipun Puranta menika ugi ngertos menawi Puranta sampun katelasan tenaga lan boten saged malih ngginakaken tenaga cadhangan, awit tenaga cadhanganipun sampun telas kangge ngadhepi Puludan sakancanipun wau.

            “Banjur piye iki Kakang?” kalih keket anggenipun nggujengi tanganipun Puranta, Sirep pitaken.

            “Ora sah kuwatir Sirep” wangsulanipun Puranta ngedhem-edhem manahipun Sirep, ingkang estunipun ugi ngedhem manahipun piyambak “urip iki ana sing kagungan, yen Gusti ngersakne awake dhewe kudu mati dina iki utawa kapan wae, minangka titah awake dhewe mung bisa pasrah. Awit satemene apa sing dikersakne Gusti, kuwi mesthi becike. Becik tumrap awake dhewe manawa awake dhewe gelem pasrah kanthi wutuh marang Gusti”.

            “Nanging……”

            “Ora sah ndadak nganggo nanging-nangingan” Puranta nempelaken driji ing ngajeng lambe “aku wis weruh ana lawa sing metu saka pandhelikane, iki nuduhne yen surya wis surup. Ayo mumpung isih ana wektu kanggo manembah marang Gusti, awake dhewe tumuli nindakne kuwajibaning urip manembah ing wektu suruping surya”.

            Boten ngentosi wangsulan saking semahipun, Puranta lajeng sesuci mawi lebu ing papan mriku. Sirep ugi lajeng tumut-tumut sesuci mawi lebu kados ingkang katindakaken Puranta. Sareng sampun sami rampung anggenipun sami sesuci, kekalihipun lajeng nindakaken panembah dhumateng Gusti, boten nggagas menapa-menapa kajawi namung kados ingkang kaucapaken ingkang awujud panyuwunan dhumateng Gusti jumbuh kalihan panyuwunan ingkang kawucalaken dening guru-gurunipun, inggih menika panyuwunan ing salebeting nindakaken laku sembahyang.

            Nalika kekalihipun sampun rampung manembah, nembe suwantening tracak kapal ingkang kala wau kepireng sansaya cetha sampun boten kepireng malih. Ingkang kepireng malah suwantenipun tiyang ingkang rerembagan kalih rencangipun.

            “Lha nek nganti kedhisikan petenging wengi, genah nek kangelan nemokne menungsane ta Kakang?” wonten suwantenipun tiyang ingkang wicanten dhateng rencangipun “tujune aku mau wis nggagas, bocah-bocah kae mau padha tak kongkon nyepakne obor”.

            “Ya yen ngono bocah-bocah kae ndang dikongkon ngurupne obore wae, merga nek nitik saka panggandaku Puranta karo bojone isih durung adoh saka papan kene, mbok menawa wae wong loro kuwi wis krasa nek awake dhewe sakanca arep nusul, banjur padha umpetan” wonten suwanten ingkang benten suka wangsulan.

            Dereng ngantos kepireng suwanten malih, dumadakan kepireng suwanten pambekering kapal ingkang mungel sareng. Nitik suwantenipun kapal-kapal kala wau nembe ajrih jalaran wonten bebaya ingkang ngadhang margi. Nalika samanten kawontenan dereng patosa peteng, dados inggih menawi wonten menapa-menapa taksih saged katingalan. Namung kemawon gandheng kawontenanipun Puranta mapan kaling-kalingan sela ingkang ageng, tiyang-tiyang wau boten sumerep. Benten kalihan Puranta lan Sirep ingkang kekalihipun  saged ningali titiyang numpak kapal ingkang nembe dugi, lan mandheg ing papan mriku badhe madosi piyambakipun.

            Suwanten pambekering kapan sansaya rame, malah lajeng nggedrug-gedrugaken sukunipun dhateng siti, suka sasmita dhateng bendaranipun murih boten nglajengaken lampah sarta kapal-kapal wau sami anggenipun ngajak wangsul, awit panggraitaning kapal-kapal kala wau nyumerepi bilih ing ngajengipun wonten bebaya ingkang sakalangkung mbebayani.

 

Ana candhake.

 

SENDHANG MUSTIKANING WARIH 7 (034)

 

34.

       Tiyang-tiyang ingkang sami kekapalan kala wau sampun dumugi sacaketing Puranta lan Sirep. Sedaya sami cukat mlumpat mudhun saking kapalipun, lajeng siyaga angepung Puranta mawi sikep dedamel, sedaya sami nyepengi pedhang ingkang sampun dipun lolos saking warangakanipun. Puranta sampun nggraita bilih titiyang ingkang sami ngangge sandhangan Sapukawating Kalurahan Tambak menika andhahanipun Bebau Kidul utawi Jagabaya Bontot. Pramila sanadyan kawontenan raganipun taksih keraos labet saking tatu ing lebeting badanipun, nanging Puranta boten badhe pasrah bongkokan menawi tiyang-tiyang menika badhe ganggu damel dhateng piyambakipun tuwin Sirep, semahipun.

       “Kaget atimu Puranta ?” salah satunggal saking Sapukawating Kalurahan menika pitaken kalihan gumujeng ngece “apa malah wis krasa nek tekaku iki arep aweh bebantu marang kowe he?”.

       “Mengku karep apa ndika ngajak kanca-kanca nututi lakuku Ki Puludan?” Puranta gantos pitaken dhateng pangajenge para Sapukawat,  ingkang jebul nami Puludan.

       “Ha ha ha…. ngertia Puranta, tekaku sakanca iki arep aweh pambiyantu marang kowe, merga awit saka dhawuh sing tak tampa saka Ki Lurah lumantar Ki Bebau Kidul” wangsulanipun Puludan mawi basa ingkang babar pisan boten ngaosi dhateng Puranta. Kamangka sadangunipun menika ing Tambak boten wonten tiyang-tiyang ingkang njangkar lan boten mawi basa krama dhateng Puranta, nanging Puranta ketingal boten serik manahipun.

       “Nedha nrima Ki Puludan yen teka ndika sakanca iki arep aweh pambiyantu marang aku” wangsulanipun Puranta panggah mawi tembung ingkang sareh “nanging aku ora mbutuhake pambiyantu saka sapa-sapa kalebu saka ndika sakanca. Tak kira luwih becik yen ndika tumuli bali wae lan matur marang Ki Bebau yen aku ora mbutuhake pambiyantu apa-apa”.

       “Mengko dhisik, aja kesusu nampik pitulungan saka aku sakanca iki Puranta” Puludan suka wangsulan “jalaran ing babagan iki, kowe ora bisa selak yen kowe ora bakal bisa dhewe”.

       “Apa kuwi Ki Puludan?” Puranta pitaken suwantenipun wiwit minggah.

       “Dhawuh saka Ki Lurah Tambak Kapindho, temune Pusaka Kyai Pantek nek kowe wis dipendhem utawa dikubur ing alas kene” wangsulanipun Puludan kalih ngebah-ebahaken pedhang ing tanganipun “mula aku arep mbantu mendhem kowe neng alas kene, kari kowe milih dipendhem urip-uripan apa milih sadurunge tak pendhem tak lunasi dhisik? Lan pitulungan sing ora bisa mbok tampik maneh, ya iku aku sing bakal ngajak bali lan ngopeni Sirep kareben rupane sing ayu ora ilang muspra tanpa guna he he he”.

       “Lancang tembungmu Puludan” Puranta wangsulan kalih nggegetaken untu rumaos tembungipun Puludan sampun nglangkungi wates “sembada kowe mendhem ragaku yen wis koncatan sukma. Ayo majua bareng bakal tak ladeni sagendhingmu, leganing atiku!”.

       Puranta lajeng nata adegipun, siyaga ngadhepi Puludan sakancanipun. Puludan piyambak ugi lajeng suka sasmita dhateng rencang-rencangipun, ngajak majeng sareng ngebyuk dhateng Puranta. Puranta ingkang sampun siyaga babar pisan boten ngedhap manahipun. Piyambakipun boten pitados menawi Ki Lurah Tambak kapindho sampun ndhawuhaken kados ingkang dipun criyosaken dening Puludan wau. Duginipun serangan sesarengan saking Puludan sakanca rowangipun, dipun tadhahi kalihan jurus-jurus ingkang sampun nate katampi saking tiyang sepuhipun. Ing jurus kapisan, Puranta saged ngendhani panrajangipun mengsah lan malah taksih saged ngginakaken tangan lan sikilipun kangge gentos nerjang mengsahipun. Puludan tuwin rencangipun sekawan malih ingkang ngraosaken kepelan saha sadhukanipun Puranta ing jurus kapisan menika. Tiyang gangsal menika ketingal sami dhawah glangsaran ing siti kalih sambat lan misuh-misuh boten kantenan, wonten ingkang kalih ngrayahi weteng ugi wonten ingkang ngelus-elus dhadhanipun piyambak. Tiyang-tiyang sanesipun sami radi mundur nebih sarwi siyaga badhe nata serangan enggal.

       “Setan alas kowe Puranta!” kalih tangi saking anggenipun glangsaran, Puludan misuh-misuh lan ngundamana Puranta “ora keneng disabari tenan, titenana bakal tak cacah-cacah tenan kuwandhamu mengko”.

       Kancanipun sekawan ingkang  ugi badhe tangi  sami misuh-misuh langkung serem malih.

       “Aja kakehan gunem sing tanpa guna Puludan” Puranta wangsulan kalih mesem “ayo nek pancen kowe kepengin gawe patiku, enggal bali majua mrene”.

       “Setan!” boten wangsulan kathah-kathah Puludan namung misuh, lajeng tata-tata badhe ngrangsang Puntara, boten Kantun Puludan ugi lajeng wangsul suka sasmita dhateng rencang-rencangipun murih boten ajrih ngrubut Puranta.

       Boten dangu papan mriku wangsul dados rame malih, Puranta dipun krubut tiyang gangsal welas ingkang majeng sareng. Ewa samanten Puranta ketingal boten gigrig. Sanaosa samun wongsal-wangsul kenging jotosan utawi sadhukan, malah setunggal kalih ugi wonten pucuking pedhangipun para Sapukawat menika ingkang saged nggarut gegeripun, temah rasukan ingkang dipun engge Puranta ing sisih wingking dados santun warna abrit, warnanipun kringet ingkang campur rah, ewa samanten tandangipun Puranta taksih sansaya nggegirisi. Sampun sekawan Sapukawat ingkang  kenging duganganipun lajeng rebah boten saged tangi malih, nadyat boten pejah nanging inggih boten saged tangi malih.

       Kawontenan dados sansaya rame, sareng dumadakan wonten tiyang cacah sedasa, ingkang dugi lajeng nrambul tumut perang. Tiyang-tiyang ingkang nembe dugi menika, sami mbebela dhateng Puranta lan kanthi trengginas gentos ngadhepi para Sapukawating Kalurahan ingkang saking padhukuhan Kidul menika. Puludan minangka pangajenge para Sapukawat andhahanipun Bebau Kidul lajeng mencolot mundur lan mbengoki para rewangipun murih ngendeli anggenipun perang, kanthi mripat ingkang murup lajeng wicanten dhateng titiyang ingkang tumut nrambul wau :

       “Hee…. Aku, Puludan  rumangsa ora duwe petung apa-apa karo wong sak liyane Puranta, ya gene iki ana wong-wong sing tanpa nganggo tata melu nrambul nggonku arep gawe petung karo Puranta. Leren dhsisik Kisanak, ndika kuwi sapa lan mengku karep apa he?”.

       “Mripatmu apa wis wuta Puludan?” salah satunggal saking tiyang sedasa ingkang nembe dugi menika semaur “aku Sabekti, Sapukawat saka Padhukuhan Sela, karo kanca-kancaku iki andhahane Ki Bau Tengah lan Ki Bau Sela, sing ngeman kowe sakancamu murih aja nganti babak bundhas merga saking goblogmu, wani-wani ganggu gawe marang Gus Puranta”.

       “Apa karepmu  Sabekti ?” Puludan wangsulan kalihan nggetak.

       “Apa kurang cetha nggonku wangsulan he Puludan?” Sabekti semaur kalih gumujeng ngece “wis cetha kaya ngana olehku guneman, nanging kowe panggah ora mudheng? Pantes nek kowe diblusukne dening bendaramu menyang njero pawon ya ora njawa. Mosok kowe mau ora weruh nek bendaramu Bebau Kidul karo Jagabaya Bontot malah gurune sing jeneng Ki Lopara sing kondhang sektine sundhul langit wae ora ana apa-apane ngadhepi Gus Puranta? Lha kok kowe semrinthil rindhik asu digitik dikongkon nututi tindake Gus Puranta? Apa pancen kowe wis bosen urip? Kowe kuwi satemene duwe utek apa ora Puludan?”.

       “Aja mung langap-langap waton ngucap kowe Sabekti. Tekaku kene iki ngemban dhawuhe Ki Lurah” Puludan wangsulan kalih mencereng “dadi nek kowe teka kene arep aweh pambiyantu marang aku, aja banjur kowe sakancamu ngalang-alangi nggonku arep mendhem Puranta, malah kepara rewangana aku murih enggal rampung gaweyanku iki. Mengko nek wis bakal tak aturke Ki Lurah bab lelabuhanmu iki tak suwunke ganjaran sing jumbuh karo lelabuhanmu”.

       “Kowe kuwi jebul wis mendho kathik malah kemeruh Puludan” Sabekti semaur kalihan gumujeng “kowe kuwi wis diapusi karo Bebau Kidul, Ki Lurah ora tau paring prentah kaya mangkono kuwi lan maneh saupama kuwi prentah saka Ki Lurah kowe sakancamu mesthi diparingi tandha yen kowe lagi ngayahi jejibahane Kalurahan, kowe sakancamu rak ya padha ora duwe tandha kuwi ta? Beda karo aku, aku iki temen-temen lagi ngayahi kuwajiban saka Kalurahan ya kuwi memanuki tindake Gus Puranta, lan sing sapa wonge wani ganggu gawe marang Gus Puranta nyawaku bakal sing dadi udhune. Nek kowe kepengin weruh tandha sing tak gawa, sawangen Samir sing tak kalungne guluku iki lan sing dienggo kanca-kancaku kuwi. Mula nek kowe sakancamu nekad arep nindakne prentahe Bebau Kidul sing kekudhung asmane Ki Lurah, sadurunge kowe bisa nyenggol salirane Gus Puranta kowe kudu bisa nglangkahi bangkeku luwih dhisik. Ngerrti ?!?”

       Mireng wicantenipun Sabekti ingkang cetha kados makaten menika, para rowangipun Puludan lajeng sami sawang-sawangan sesamining rowang. Salah setunggal saking rencangipun Puludan lajeng nyaketi Puludan kalih pitaken klesik-klesik :

       “Piye ta kakang tenane? Awake dhewe iki mau temen-temen nindakne dhawuhe Ki Lurah apa ora?” .

       “Embuh” wangsulanipun Puludan “aku dhewe  ya banjur dadi bingung. Kowe kabeh ya padha krungu. Mau Ki Bau dhawuh yen awake dhewe bisa nyingkirne klilipe Ki Lurah sing wujude Gus Puranta, bakal kaparingan ganjaran sing gedhe, timang lan pendhok saka emas lan aku kang piniji dadi pengarep kajaba nampa ganjaran pendhok lan timang emas, ya dikeparengake nglungsur warandhane Gus Puranta minangka bojo sing kaping telu. Nanging iki Sabekti sakancane teka kathik nggawa tandha minangka Gegaman Kalurahan. Mula aku banjur dadi bingung”.

       “Lha awake dhewe dening Ki Bau mau ora diparingi tandha kaya tandha sing dituduhne Sabekti mau Kakang?” tiyang wau taken malih.

       “Tandha matamu kuwi?!?” Puludan mencereng, andhahanipun dipun sentak lan dipun pisuhi “genah mau kowe ya weruh dhewe nek awake dhewe diprentah banjur budhal ngono wae kok ndadak takon tandha barang?!”.

       “Saiki piye Puludan?” dumadakan Sabekti nyuwanten malih, kanthi suwanten ingkang seru “kowe isih arep nutugne sedyamu marang Gus Puranta apa kowe bali maneh menyang Tambak?” .

       “Mengko dhisik Ki Sabekti” Puludan wangsulan mawi suwanten ingkang sareh “bares wae, saiki iki aku dadi bingung dhewe”.

       “Bingung kepiye Ki Puludan?” Sabekti pitaken.

       “Yen aku nutugne dhawuh saka Ki Bau Kidul, tan wurunga aku kudu adhep-adhepan karo ndika sakanca minangka mungsuh. Kamangka paugeraning Kalurahan Tambak wis nyebutne sing sapa wonge wani ganggu gawe marang gegaman Kalurahan Tambak mangka ora ana pidana sing pantes disandhang kajaba ditugel gulune banjur sirahe disunduki dipanjer neng dalan Prapatan…..”

       “Kuwi wis cetha Ki Puludan” Sabekti munggel tembungipun Puludan “yen ndika nekad arep ganggu gawe marang Gus Puranta, mbuh ndika bisa menang mungsuh aku sakanca, embuh bakal kalah, sing cetha ndika bakal nampa pidana kaya sing ndika kandhakne kuwi mau”.

       “Nanging, sadurunge aku budhal mau, Ki Bau sing uga disekseni Ki Jagabaya Bontot, yen baliku sakanca menyang Tambak ora oleh gawe kaya sing dikersakne Ki Bau, mangka aku sakanca ya bakal ditugel gulune dening Ki Jagabaya Bontot” Puludan suka wangsulan kalihan nedahaken jibeging pikiripun “aku bingung Ki Sabekti, aku njaluk tulung aku ndika tuduhne kudu kepiye?”.

       Boten namung Puludan piyambak ingkang ketingal judheg pikiripun, sanadyan para rowangipun ugi ketingal sami bingung. Bebasan badhe maju ajrih menawi tatu, badhe mundur ajrih menawi ajur.

 

Ana candhake.

SENDHANG MUSTIKANING WARIH 7 (033)

 

33.

       Ki Lurah estunipun boten mangertos saking pundi asalipun lan sinten ingkang ngintun aji dipa-paweling dhateng penggalihipun menika. Nanging sareng kalimbang-limbang, mila pantes lamun suwanten ingkang mlebeti ing penggalihipun menika menawi ta dipun turuti. Pramila Ki Lurah nunten, jumangkah anyaketi papanipun Puranta ingkang taksih linggih ing siti, kanthi tatu lebet ingkang nemen, dipun tenggani dening Sirep semahipun. Para Bebau ingkang wau sami linggih ing sacaketipun Ki Lurah ugi lajeng ndherek, tumut ing wingkingipun Ki Lurah.

       “Piye kahananmu saiki Dhimas?” sasampunipun caket papanipun Puranta, Ki Lurah nunten ngendika mundhut pirsa kawontenanipun Puranta.

       “Awit pangestu jengandika, kawontenan kula sae Ki Lurah” atur wangsulanipun Puranta, kalih ing salebeting manah rumaos remen dene Ki Lurah ingkang kala wau kenging teluhipun Aji Paser Angin, samangke sampun waluya.

       “Puranta, satemene wektu iki aku sajroning kahanan kang bingung awit ilange Keris Kyai Pantek” Ki Lurah ngendika malih “lan arep nggorohake ature Paman Jagabaya Bontot apa dene Paman Bebau Kidul kang nibakne pandakwa marang awakmu kuwi rasane angel sajroning atiku. Jalaran sanadyan tanpa ana bukti kang nyata, nanging aku duwe rasa percaya marang katiyasane Keris Pusaka piyandele Paman Bebau Kidul sing asung sasmita lamun pandakwane Paman Bebau Kidul lan Paman Jagabaya Bontot kuwi bener”.

       “Inggih Ki Lurah” Puranta ingkang kawontenanipun dereng pulih menika atur wangsulan “menawi Ki Lurah langkung pitados dhateng Ki Bebau Kidul tuwin Ki Jagabaya Bontot tinimbang dhateng atur kula, kula boten saged menapa-menapa. Lan menawi kula kapeksa dipun anggep lepat, kula sagah nampi pidana alitipun sakit agengipun dumugi pejah, kula boten badhe suwala. Namung kemawon, menawi kula kadhawuhan nedahaken  Dhuwung Kyai Pantek samangke wonten pundi?, kula boten sagah. Jer kula pancen boten mangertos ing pundi papanipun”.

       “Mengko dhisik Dhimas, aja kesusu kaduk ati bela panampa nggonmu nampa rembug saka aku sing durung rampung iki” Ki Lurah paring wangsulan dhateng Puranta malih “tenane ngono, olehku ora bisa nggorohake ature Paman Bebau Kidul apa dene Paman Jagabaya Bontot kuwi padha wae anggonku ora bisa ora percaya karo ature dhimas Puranta lan Bebau Tengah apa dene Bebau Sela kang ngandhakake yen ora tinemu ing nalar yen ta Dhimas Puranta sing ndhustha Dhuwung Kyai Pantek saka Plangkane. Apa maneh bareng aku ngerti sing ngongkon nggolekne usada kanggo nambani nggonku ketiban Aji Paser Angin jebul Dhimas Puranta dhewe”.

       Ketingal Bebau Tengah, Bebau Sela lan para Jagabaya, kathah ingkang saderengipun ketingal suntrut awit Ki Lurah ndhawuhaken menawi pitados dhateng wadulanipun Bebau Kidul tuwin Ki Jagabaya Bontot, samangke dados radi lejar malih. Benten kalihan praupanipun Bebau Kidul lan Jagabaya Bontot, ingkang suwaunipun ketingal bingar, dupi mireng menawi Ki Lurah ugi pitados dhateng aturipun Bebau Tengah, sakala lajeng ketingal radi surem. Langkung-langkung sareng ngertos menawi anggenipun Ki Lurah saged waluya sasampunipun kedhawahan Paser Angin ingkang kalepasaken kanthi dhedhemitan dening Ki Lopara, jebul awit Puranta sampun ngengken tiyang murih madosaken jampinipun. Tanpa kraos tiyang kalih menika lajeng mencerengi dhateng Puranta, nanging boten gineman menapa-menapa.

       “Lajeng kersanipun Ki Lurah kados pundi?” Puranta lajeng matur nyuwun pirsa dhateng Ki Lurah.

       “Saiki saupama aku minangka Lurah ing Tambak kene, njaluk lelabuhan lan pangorbanane  Dhimas Puranta murih Kalurahan Tambak iki bisa lepas saka sakehing sambekala apa Dhimas Puranta kira-kira ora kabotan?” dumadakan Ki Lurah mundhut pirsa lan nanting kasetyanipun Puranta dhateng Kalurahan Tambak.

       “Ki Lurah” kanthi suwanten ingkang teteg Puranta lajeng matur “wiwit sumerep alam padhang menika, kula sampun kepotangan budi dhateng Kalurahan Tambak, hawa ingkang kula serot, menika hawa ing Kalurahan Tambak, toya ingkang kangge ngresiki badan sarta kula ombe saben dintenipun inggih toyanipun Kalurahan Tambak makaten ugi tetedhan ingkang sampun mlebet ing weteng kula inggih medal saking buminipun Kalurahan Tambak, dados boten wonten pawadan tumrap kula menawi kadhawuhan ndhawahaken lelabuhan lan pangorbanan kangge Kalurahan Tambak , kajawi namung badhe sendika anglampahi kanthi rila legawaning manah”.

       “Sumurupa Dhimas” Ki Lurah nglajengaken anggenipun ngendika “ing sajroning atiku lagi bingung nimbang bener lupute atur saka Paman Bebau Kidul tuwin Paman Jagabaya Bontot sarta ature saka Bebau Tengah lan Bebau Sela, iki mau aku nampa sasmita gaib sing rumasuk ing sajroning atiku. Dene isine sasmita ya kuwi, ora ana sing bisa nggoleki lan nemokne Keris Kyai Pantek sing wektu iki wis murca saka Kalurahan Tambak, kajaba mung Dhimas Puranta sarta sisihanmu ya Adhi Sirep kuwi. Mula yen Dhimas nyata ora kabotan, aku njaluk tulung golekana Kyai Pantek nganti ketemu. Sasmita kang tak tampa mung ngabarake lamun wektu dina iki Kyai Pantek wis ora ana ing Kalurahan Tambak kene maneh, dadi menyang ngendi nggonmu arep nggoleki aku ya ora bisa aweh pituduh sing cetha. Lan minangka sangu nggonmu mlaku nggoleki Kyai Pantek, mengko bakal dicukupi dening kas kayaning Kalurahan, sepira sing mbok butuhne bakal diwujudi”.

       Salebeting manahipun Puranta rumaos kaget semu boten pitados kalih ingkang kadhawuhaken dening Ki Lurah menika. Nalaripun Puranta lajeng mlampah, ambok bilih menika margi tengah tumrap Ki Lurah murih boten ngantos dumados perang kadang ing Kalurahan Tambak. Inggih menika perang kadang antawisipun Bebau Kidul lan Jagabaya Bontot miwah para pandherekipun lumawan Bebau Tengah lan Bebau Sela miwah tiyang-tiyang ingkang boten pitados kalihan Bebau Kidul sarta Jagabaya Bontot. Puranta mesem, sampun jangkep kaping kalih menika piyambakipun rumaos kedah ngaturaken pangorbanan dhumateng Kalurahan Tambak. Ingkang kapisan, piyambakipun sampun ngurbanaken kalenggahan Lurah ingkang estunipun dados wenangipun, nanging kangge njagi murih sedherekipun sepuh ingkang dipun dombani Bebau Kidul lan Jagabaya Bontot, ingkang rumiyin taksih dados Kebayan boten damel dahuru, Puranta milih ngawon nyuwun dhumateng Ki Tambak Kapisan murih masrahaken Kalenggahan Lurah dhateng Jaswana. Dinten menika, jebul Kalurahan Tambak taksih mbetahaken pangurbanan saking piyambakipun malih, inggih menika kedah kesah saking Kalurahan Tambak. Pangintenipun Puranta, kanthi dhawuh dhateng piyambakipun miwah Sirep sisihanipun madosi Kyai Pantek ing sanjawining Kalurahan Tambak menika namung dhapur apus krama murih Puranta kesah saking Kalurahan Tambak.

       “Piye Dhimas?” sareng sampun radi dangu kawontenan sepen, Ki Lurah wangsul ndangu malih dhateng Puranta “Pancen gaweyan sing kudu dhimas tindakne iki luwih dening abot. Mula aku dhewe ya ora wani meksa marang Dhimas Puranta, nek sajake Dhimas rumangsa ora keduga ngayahi gaweyan iki, ya ora apa-apa”.

       “Inggih Ki Lurah” wasana kalih mesem Puranta atur wangsulan “sanadyan kawontenan kula namung kados makaten, nanging kula boten badhe selak menawi kula menika taksih kadang anem saking jengandika Ki Lurah. Lan minangka adhi kula boten badhe miring-mirangaken kadang kula sepuh, nami nistha tumrap rayinipun Ki Lurah Tambak Kapindho menawi kula ngantos ajrih ing rekaos kangge kamulyaning Kalurahan Tambak. Inggih awit saking menika keparenga kula nyuwun pangestu badhe bidhal madosi Kyai Pantek dinten niki ugi. Kula kalihan semah kula boten mbetahaken prabeya menapa-menapa kangge ngayahi jejibahan menika. Namung ambok bilih wonten keparengipun Ki Lurah, kula ndherek titip griya lan pekarangan saisinipun tuwin sabin lan pategilan ingkang dados dhedhakon kula, mugi kadhawuhna dhumateng sinten murih angupakara. Dene menawi ngantos sekawan dasa dinten kula dereng saged wangsul awit dereng manggihaken Kyai Pantek, mangka keparenga Ki Lurah mundhut samudayanipun menika dadosa kas-kayaning Kalurahan Tambak”.

       Ki Lurah sakecap kemawon boten kuwawa angucap kangge paring wangsulan dhumateng Puranta ingkang pamitan badhe bidhal madosi Keris Kyai Pantek ngaten menika. Namung ing pojoking netra ketingal kekembeng toya luh, kados badhe rentah. Makaten ugi para Bebau salintunipun Bebau Kidul, sedaya sami tumungkul nyingidaken raos sungkawanipun. Namung Ki Sarana ingkang taksih dereng saged ngadeg jejeg labet pupunipun kenging tumbak, ingkang lajeng nangis ngguguk kados dene lare alit ingkang katilar biyungipun kesah badhe blanja.

       Puranta piyambak estunipun inggih ngraos awrat pepisahan kalihan titiyang menika. Mila inggih lajeng ngadeg kanthi dipun lawani dening Sirep. Sepisan malih ngaturaken sasmita kurmat dhateng Ki Lurah, lajeng nggandheng semahipun kaajak bidhal nilaraken plataran Kalurahan Tambak. Lampahipun mangener ngidul, boten mangertos badhe dhateng pundi purugipun. Lampahipun Puranta lan Sirep, babar pisan boten tolah-toleh kanan utawi kering langkung-langkung noleh dhateng wingking, babar pisan boten. Nembe sareng anggenipun mlampah sampun tebih saking Padhukuhan Tambak, dumugi sapinggiring wana, tiyang kalih menika lajeng mandheg. Puranta sambat menawi sikil lan bebalungipun taksih kraos sakit, awit kala wau dipun pidak-pidak dening Bebau Kidul lan Jagabaya Bontot saderengipun Sirep dugi ing Plataran Kalurahan.

       “Leren dhisik Rep” Puranta wicanten dhateng semahipun “bebalungku rasane kaya arep copot kabeh iki, mengko wae nek wis rada suda awake dhewe nerusne laku maneh”.

       “Iya Kakang” wangsulanipun Sirep “nerusne laku menyang ngendi?”.

       “Aku durung ngerti” Puranta blaka dhateng semahipun “sing baku, awake dhewe utawa mligine aku, kudu adoh ninggalake Kalurahan Tambak. Jalaran satemene Ki Lurah dhewe ora bakal percaya yen awake dhewe bisa nemokne neng ngendi papane Kyai Pantek, anggone dhawuh marang aku lan awakmu iki mau tak kira mung minangka pawadan murih rada tinemu nalar kanggo nglungakne aku saka Kalurahan Tambak sing dikira sawayah-wayah kepengin dadi Lurah”.

       “Aku ora ngira lan ora nyana babar pisan jebul Ki Lurah kagungan penggalihan sing kaya mangkono marang Kakang, tak kira kuwi kabeh mung saking wasise micara Bebau Kidul lan Jagabaya Bontot wae sing duwe pamrih nyingkirne wong-wong sing cedhak karo Ki Lurah, kalebu ndika Kakang Puranta” Sirep wicanten kados dhateng awakipun piyambak.

       Puranta boten semaur, awit kajawi boten kepengin manjangaken ngrembag titiyang ingkang ketingal menawi boten remen dhateng piyambakipun, ugi ngraosaken badanipun ingkang sansaya kraos sakit sedaya.

       Dumadakan tiyang kalih menika dipun kagetaken dening suwantenipun tracak kapal saking katebihan, asalipun kados saking Kalurahan Tambak, tumuju dhateng papanipun kendel. Boten dangu lajeng katingal wonten tiyang cacah gangsal welasan ingkang sami nunggang kapal nyaketi papanipun Puranta lan Sirep. Puranta boten pangling, tiyang-tiyang ingkang sami numpak kapal kala wau para sapukawating kalurahan ingkang asalipun saking Padhukuhan Kidul. Puranta rumaos boten sekeca salebeting manah, mila lajeng ngadeg sanadyan badanipun dereng patosa kiyat menawi kangge ngadeg.

 

Ana candhake.

 

 

SENDHANG MUSTIKANING WARIH 7 (032)

 

32.

       Sanaosa menapa ingkang dipun aturaken dening Ki Jagabaya Bontot menika cetha menawi dora, suprandene gandheng tiyang menika sampun kulina wicanten goroh, panggah kemawon wicantenipun kepireng kados estu. Kathah tiyang ingkang sami mangertos menawi Jagabaya Bontot menika sampun dora dhateng Ki Lurah, ewa samanten boten wonten ingkang wantun gineman. Ajrih menawi mangke badhe dipun damel cilaka dening Jagabaya ingkang kondhang kejem lan mentalan menika.

       “Nuwun sewu Ki Lurah” dumadakan Ki Bebau Tengah kanthi suwanten alus matur dhateng Ki Tambak Kapindho.

       “Iya piye Ki Bau?” Ki Lurah mundhut pirsa.

       “Kok ingkang dipun aturaken Ki Jagabaya Bontot menika benten kalihan menapa ingkang kula sumerepi inggih ?” Bebau Tengah matur malih.

       “nDika bisa kandha mangkono dhasare apa Ki Bau?” Ki Lurah mundhut pirsa “gajege ndika rak ora ana kene nalika sing dicritakne Paman Jagabaya Bontot iki mau kedadeyan?”.

       “Leres Ki Lurah” Bebau Tengah atur wangsulan “ingkang kula kajengaken, saderengipun kula bidhal pados Dawegan ijem sajanjang isi satunggal kados ingkang kadhawuhaken dening Anakmas Puranta kala wau, langkung rumiyin kula sumerep tumindakipun Ki Bebau Kidul ingkang misakit dhateng Anakmas Puranta, malah sesumbar mawi basa ingkang sampun nungkak krama. Malah meh kemawon kula ingkang badhe majeng ngadhepi Ki Bebau Kidul, nanging kaselak karumiyinan dening Ki Sarana ingkang nantang Ki Bau Kidul. Dados Ki Sarana boten kados ingkang dipun aturaken dening Ki Jagabaya menawi sampun kesurupan dhemit ngaten menika. Nanging majengipun Ki Sarana jalaran boten trimah sumerep Anakmas Puranta dipun suwiyah dening Ki Bebau Kidul”.

       “Aturipun Ki Bebau Tengah menika mila leres Ki Lurah” dumadakan Bebau Sela ndherek matur dhateng Ki Lurah “malah kula ugi sumerep, bilih estunipun Ki Bebau Kidul menika kala wau boten kuwawa ngadhepi Ki Sarana ingkang taksih timur menika, nembe sareng Ki Jagabaya Bontot tumut angrubut, Ki Sarana saged kataman tumbakipun Ki Bebau Kidul kenging pupunipun, ewa samanten Ki Jagabaya Bontot taksih dereng trimah, Ki Sarana badhe dipun jojoh dhadhanipun mawi pedhang. Tujunipun wonten Angger Puranta ingkang paring pitulungan, temah Ki Bebau Kidul lan Ki Jagabaya Bontot ingkang majeng sareng sarwi mandi dedamelipun menika babar pisan boten saged ngasoraken Angger Puranta ingkang pranyata nyimpen kadigdayan ingkang boten kanyana-nyana”.

       “Piye iki sabenere?” Ki Lurah ngunandika ingkang kawiyos ing lathi “critane kok dadi cengkah antarane siji lan sijine?”.

       “Menika makaten Ki Lurah” Bebau Kidul ingkang kala wau sampun pucet jalaran kadenangan menawi Ki Jagabaya Bontot sampun wicanten dora, dumadakan matur kanthi suwanten ingkang sareh “mila leres menawi kula kalihan Paman Bontot kala wau boten saged mimpang mengsah Gus Puranta. Estunipun kula sampun pikantuk sasmita saking Dhuwung kula menika menawi Gus Puranta menika sampun ngingsep sawabipun Kyai Pantek, boten badhe wonten tiyang ingkang saged nandhingi kadibyanipun Gus Puranta, kalebet kula menapa dene Paman Jagabaya Bontot”.

       “Nanging nyatane saiki Dhimas Puranta isih ngglethak sing ditunggoni sisihane kae? Kepriye iki nalare Paman Bau?” Ki Lurah lajeng mundhut pirsa malih dhateng Bebau Kidul.

       “Sasampunipun kula kalihan Paman Jagabaya Bontot boten kiyat ngadhepi Gus Puranta ingkang sampun kacondhokan sawabipun Kyai Pantek, meh kemawon kula kekalih badhe dumugi ing tiwas. Katujunipun, Bapa Guru Kyai Lopara rawuh saprelu milujengaken kula kalih Paman Jagabaya saking krodhanipun Gus Puranta” Ki Bebau Kidul kanthi wijang matur dhateng Ki Lurah.

       “Dadi sing bisa ngalahake Dhimas Puranta iki mau Kyai Lopara Guru ndika lan Gurune Paman Jagabaya Bontot?” Ki Lurah paring wangsulan lajeng mundhut pirsa malih “Lha saiki Kyai Lopara ana ngendi?”.

       “Nyuwun pangapunten Ki Lurah” Bau Kidul lajeng atur wangsulan “nyata menawi daya kekiyatan saking sawabipun Kyai Pantek menika tuhu ngedab-edabi, Guru kemawon meh-meh boten saged nelukaken, nanging Guru nyata menawi tiyang sepuh ingkang sampun kathah ngraosaken gempalaning jagad, wasana kanthi caranipun Guru saged damel Gus Puranta rebah ing siti. Menika kemawon Guru ugi nandhang kanin ingkang radi santer, wasana Guru lajeng mire saking mriki badhe mulihaken saha ngusadani kanin ingkang kasandhang, dene kula lan Paman Jagabaya ingkang kadhawuhan murba Gus Puranta murih kersa ngakeni menapa ingkang sampun dipun lampahi”.

       Ki Lurah Tambak Kapindho rumaos eram kalihan kedadosan ingkang nembe kemawon menika. Aturipun Bebau Kidul saged tinampi ing panggalihipun Ki Lurah. Menapa malih saderengipun menika Ki Lurah sampun pirsa piyambak sasmita ingkang medal saking pusaka piyandelipun Ki Bebau Kidul nalika dipun purba dening Kyai Lopara. Nanging kabekta saking taksih emut menawi Puranta menika taksih kadang pribadi, sanaosa benten biyung. Sarta malih Ki Lurah ugi kemutan menawi wiwit alit tansah dipun mong kanthi sae dening biyungipun Puranta, Ki Lurah rumaos boten tega menawi ngantos ndhawahaken pidana ingkang awrat dhateng Puranta. Menapa malih, sasampunipun menggalih sanaosa kapidana awrat, dereng kantenan Puranta purun mangsulaken Pusaka Piyandel Kalurahan nenggih Kyai Pantek.

       “Nuwun sewu Ki Lurah” sasampunipun radi dangu kawontenan sidhem boten wonten ingkang nyuwanten, Bebau Tengah matur dhateng Ki Lurah.

       “Iya piye Ki Bau Tengah?” Ki Lurah paring wangsulan sarwi mundhut pirsa.

       “Estunipun kula lan para kadang Bebau sanesipun kajawi Ki Bebau Kidul sarta para Jagabaya sampun sami rerembagan prakawis murcanipun Kyai Pantek saking plangkanipun menika” Bebau tengah atur wangsulan.

       “Karep ndika kepiye?” Ki Lurah mundhut pirsa malih.

       “Sanaosa wiwit sepisanan Ki Bebau Kidul tuwin Ki Jagabaya nggadhahi pandakwa bilih icalipun Kyai Pantek menika awit kacidra dening Anakmas Puranta, nanging kula lan para kadang Bebau tuwin para Jagabaya kathah ingkang boten saged nampi pandakwa dhumateng Anakmas Puranta menika. Jalaran boten wonten bukti ingkang kasat mata kajawi namung cariyos ingkang medal saking lathinipun Ki Bebau Kidul tuwin Ki Jagabaya Bontot kemawon. Lan malih menawi dipun emut-emut, saestu boten pinanggih nalar menawi Anakmas Puranta ndhustha Kyai Pantek awit kagadhuhan melik kepengin nggentosi kalenggahanipun Ki Lurah, jalaran jumenengipun Raden Bagus Jaka Suwana utawi Jaswana dados Lurah rumiyin cetha awit saking rerigenipun Anakmas Puranta, kamangka Paugeraning Kalurahan sampun nyebataken bilih Anakmas Puranta ingkang mesthinipun nampi piyandel Kyai Pantek saking Ki Lurah Tambak Kapisan, ewa samanten Anakmas Puranta malah matur dhateng ingkang Bapa murih Kalenggahan Lurah kapasrahaken dhateng jengandika Ki Lurah” radi panjang anggenipun atur wangsulan Bebau tengah dhateng Ki Lurah Tambak Kapindho.

       “Mengke rumiyin Ki Bau Tengah” Ki Bau Kidul dumadakan nyela rembagipun Ki Bau Tengah, saderengipun Ki Lurah paring wangsulan “ndika niku sansaya tuwek kok boten sansaya pinter, rumaos kula kok remen sanget ndika niku waton sulaya kalih atur kula dhateng Ki Lurah, kajeng ndika niku jane napa?”.

       Dipun congklok kalihan pitaken makaten menika Bebau Tengah sakala kemropok, kalih tembung ingkang sengit sanaosa boten seru, lajeng wangsulan :

       “nDika kuwi sing tak gagas-gagas, saben aku guneman mesthi ndika pancasi klawan tembung sing ngabangne kuping. Saiki sapa sing senengane waton sulaya ? aku apa ndika?. nDika kudu ngerti Ki Bau Kidul, aku matur marang Ki Lurah kuwi nganggo dhasar sing tinemu nalar, ora ngawur. Merga aku ngerti yen sing tak aturi kuwi Ki Lurah sing kagungan kawicaksanan lan bisa menggalih kanthi weninging ati. Beda karo atur ndika sing mung ngendelne dumeh lemes ilate wae, matur sing tanpa ana buktine babar pisan…….”.

       “Sakedhap Ki Bau Tengah” Bebau Kidul nugel rembagipun Bebau Tengah mawi suwanten ingkang nedahaken sengiting manahipun “kula ngertos, ndika mesthi boten ajeng percaya kalih omongan kula ingkang magepokan kalih Gus Puranta, merga ponakane ndika niku rak sisihane Gus Puranta?. nDika saged muni nek Gus Puranta mokal melik palenggahan Lurah, niku rumiyin Ki Bau. Sak niki saged benten malih, mergi rumiyin taksih wonten Ki Tambak Kapisan lan Gus Puranta saged ugi mila pados rai dhateng Bapakipun, benten kalih sak niki……”.

       “Ndika sansaya ngawur Ki Bau Kidul” Bebau Tengah mencereng “yen pancen ndika mung nggoleki dhadhakan sulaya karo aku, dumeh ndika duwe kasekten sing pilih tandhing kena wae Ki Waruju. nDika kena ngerti, sanadyan wujudku wis kampong perot, jambulku wis wanen ngene, ngadeg ora pati jejeg nek ora dituwak nganggo teken, nanging aja ndika kira aku wedi nek mung arep ndika ajak kerengan? Ayo neng ngendi tak ladeni sagendhing ndika leganing atiku!”.

       “Sabar…..sabar…..sabar……!” Ki Lurah ingkang wiwit wau nimbang-nimbang antawis atur ingkang dipun tampi saking Bebau Tengah menapa dene Bebau Kidul, rumaos duka, midhanget anggenipun bebau kalih kala wau sami paben piyambak. Nanging anggenipun duka inggih lajeng sinamudana.

       “Nyuwun pangapunten Ki Lurah” Bebau Tengah tumunten nyuwun pangaksami lan ndhingklukaken sirahipun, ngrumaosi menawi sampun degsura ing ngarsanipun Ki Lurah.

       “Ngene lho Ki Bau lan kabeh wae sing ana kene” Ki Lurah lajeng ngendika “mesthine kabeh wae wis padha ngerti yen wektu iki atiku lagi kisruh, merga ilange Kyai Pantek saka plangkane. nDika kabeh kuwi kudune padha melu golek dalan kepriye murih atiku bisa bali padhang, ora malah padha geger dhewe ngono kuwi”.

       “Inggih Ki Lurah” Bebau Tengah atur wangsulan “kula sampun ngrumaosi lepat, awit estunipun atur kula dhateng Ki Lurah menika kala wau ugi murih pajaring kawontenan. Awit kula lan para kadang Bebau lan para Jagabaya ingkang dereng nate sumerep wujuding wilahipun Kyai Pantek, nggadhahi kapitadosan menawi Kyai Pantek ingkang samangke boten wonten ing plangkanipun menika, boten awit kadhusta dening tiyang”.

       “Lha nek ora merga dijupuk wong, banjur apa sing njupuk bangsane lelembut Ki Bau?” Ki Lurah munggel aturipun Bebau Tengah.

       “Mosok dhemit kok nyolong keris? Arep dienggo bangkrah apa?” sanadyan mawi suwanten ingkang alon lan lirih, kepireng Bebau Kidul grenengan piyambak.

       “Boten makaten Ki Lurah” Bebau Tengah nglajengaken aturipun “saged ugi, gandheng Kyai Pantek menika Tosan Aji ingkang dipun pandhe dening Empu linangkung, saged ugi nggadhuh kekiyatan ingkang boten pinangih nalar, saged murca saking plangkanipun awit kepengin mirsani kawontenan ing sanjawining plangkan. Utawi saged ugi kados cariyosipun Dhuwung Kyai Condhongcampur ing jaman Majapahit rumiyin, ingkang murca saking warangka awit rumaos ewa dhateng Prameswari Majapahit, lajeng kepanggih Kyai Sengkelat miwah Kyai Sabuk Inten ingkang ugi saged miyos saking warangkanipun piyambak-piyambak”.

       Ki Lurah ketingal kendel boten tumuli paring wangsulan, awit nalika samanten wonten suwanten ingkang namung saged kapireng dening telenging manahipun Ki Lurah piyambak.

 

Ana candhake