SENDHANG MUSTIKANING WARIH 7 (044)

 

 

44.

            Wong lima sing krungu wangsulane Puranta ngono kuwi padha manthuk-manthuk. Aku banjur nyedhak, Puranta katon nek rada kaget merga tekaku sing ora dinyana-nyana. Sadurunge Puranta guneman apa-apa aku aweh sasmita supaya Puranta ora ngucap apa-apa, murih ora gawe bingunge wong lima  sing padha ora bisa weruh wujudku. Aku banjur nggunakne Aji Taliati, ya iku aji kanggo bisa sesambungan rembug antarane aku karo Puranta kanthi ora ngetokne suwara sing bisa dirungokne wong liya.

            “Aku mau wis tekan Kalurahan lan ngaweruhi apa sing ditindakne Ki Lurah, Lopara lan murid-muride, Ki Puranta” kandhaku nganggo Aji Taliati.

            “Kyai Lopara, Bebau Kidul tuwin Jagabaya Bontot dhateng Kalurahan, mBah Tambak?” Puranta takon uga nganggo Aji Taliati dadi katone Puranta mung meneng karo ndhingkluk wae “kepanggih kalihan Ki Lurah mesthinipun ngrembag kula lan icaling Dhuwung Kyai Pantek menika inggih, mBah?”.

            “Bener” wangsulanku “Lopara temen-temen wong julig sing rusuh tandange”.

            Banjur kanthi reringkesan aku nyritakne apa sing wis kedadean ing pringgitaning Kalurahan Tambak, iya sing dirembug antarane Ki Lurah karo Lopara iya sulapane Lopara sing ngginakne Maron anyar diiseni banyu lan kembang lan wekasane tak pungkasi kanthi aweh prentah marang Puranta supaya daya-daya ndelok omahe, merga miturut petungku ora let suwe maneh Lopara karo murid-muride wis tekan kana, saprelu nuduhne Keris Kyai Pantek sing disingidne ana senthong omahe Puranta, marang Ki Lurah. Lan aku durung patia percaya manawa Ki Lurah bakal nggugu omongane wewayangan gaweyanku sing ngandhakne menawa Keris sing ana senthong omahe Puranta kuwi dudu Kyai Pantek sing satuhu. Karepku supaya Puranta bisa nuduhne Keris Kyai Pantek sing sejati lan bisa mbalekne marang wujude sekawit Keris Tiron yasane Jim Ganjur sing wujud lan rupane ora beda karo Kyai Pantek sing sejati.

            Dumadakan saka arah Kalurahan keprungu suwara Kenthongan ditabuh kaping pitu disusul Kenthong Daramuluk sepisan. Suwara Kentongan ngono kuwi disambung lan diterusne  karo kenthongan saka gerdhu-gerdhu panjagan. Dadi Tengara Kenthong Pitu disambung Daramuluk kuwi ora suwe wis warata keprungu tekan saindenging Kalurahan Tambak.

            “Kenthong Pitu Paman?” Puranta guneman semune takon marang Bebau Tengah.

            “Inggih Anakmas” wangsulane Bebau Tengah “ketingalipun wonten prakawis ingkang sanget wigati, ketitik Ki Lurah ngersakaken Para Bebau lan Para Jagabaya miwah Pamong sarta para Sapukawating Kalurahan supados mlempak ing Kalurahan”.

            Puranta nyawang marang aku, sajake njaluk uruning panemuku.

            “Becike wong-wong kuwi ndika kongkon budhal menyang Kalurahan nuruti dhawuhe Ki Lurah sing nggunakne tengara Kenthong Pitu kuwi mau, Ki Puranta” kandhaku kanthi Aji Taliati “mbok menawa Ki Lurah saka pakone Lopara kepengin anggone njupuk Kyai Pantek Tiron ing senthong omah ndika disekseni dening Bebau lan Para Sapukawating Kalurahan tuwin Pamong ing Tambak kabeh”.

Puranta manthuk ngiyani. Tumuli kandha marang wong lima sing ana ngarepe kuwi :

            “Sak niki prayoginipun Paman Bebau Tengah tuwin Para Bebau sanesipun, tumuli ndugeni timbalanipun Ki Lurah. Kula piyambak mangke ugi tumunten nusul mrika, nanging inggih sakedhap malih sasampunipun ndika sami dumugi ing Kalurahan”.

            “Kinten-kinten Ki Lurah badhe paring dhawuh menapa inggih Anakmas?” Bebau Tengah nyoba takon marang Puranta.

            “Menawi kula inggih cetha menawi boten mangertos ta Paman?” wangsulane Puranta karo mesem “sampun sak niki mangga sami tindak dhateng Kalurahan mawon rumiyin, mangke rak pirsa menapa ingkang dados kersanipun Ki Lurah”.

            “Inggih Anakmas” wangsulane Bebau Tengah “menawi makaten kula kalihan kanca-kanca tumuli dhateng Kalurahan sak menika ugi. Boten langkung kula suwun mugi Anakmas ingkang ngatos-atos lan sampun ngantos nyuda kaprayitnan”.

            “Mangga Paman, sakedhap malih kula badhe nusul” kandhane Puranta karo nguntabne Bebau cacah lima kuwi lunga ninggalne papan kono.

            “Samangke kados pundi mBah Tambak?” sawise wong lima kuwi lunga Puranta banjur takon marang aku.

            “Tak kira Lopara wis matur marang Ki Lurah yen kepengin nuduhake anggone bisa nemokne Kyai Pantek marang Bebau lan Pamong tuwin Sapukawating Kalurahan, Ki Puranta” wangsulanku “becike awake dhewe aja ngaton dhisik, ndika mengko tak singidne ing alam panglemunan dhisik, mengko wae manawa Keris Tiron wis diasta Ki Lurah, ndika lagi ngatonke dhiri lan matur marang Ki Lurah menawa Keris kang diasta kuwi mung dhapur Tiron”.

            “Inggih mBah, kula ndherek kemawon menapa ingkang dados pitedah jengandika” wangsulane Puranta.

            Puranta banjur tak wenehi Keris Kyai Bancik sing biyen olehe maringi Rama Tumenggung Jatikusuma jaman aku isih nom lan manggon neng Majapahit, sarta tak warah kepiye carane nggunakne Pusaka Kyai Bancik sing bisa kanggo manjing ing alam panglemunan. Kajaba Kyai Bancik, Puranta uga tak wenehi Slendhang Pita ya Slendhang Sipat peparinge Wa Kebayan Bulak Pandhe jaman aku arep budhal menyang Kedhuwang biyen, sarta tak wuruki kepiye carane migunakake. Puranta katon nek seneng atine lan ngaturake panuwun marang aku, banjur Kyai bancik nuli dicakne, sakala Puranta katon wis manggon ing alam sing meh padha karo alam sing tak panggoni, ya iku ora bisa kadulu dening mripat wantah.

            Sawise kira-kira para Bebau lan Pamong sarta Sapukawating Kalurahan Tambak wis mlumpuk ing Pendhapa kalurahan nuhoni dhawuhe Ki Lurah sing nganggo tengara Kenthong Pitu disambung Dara Muluk, aku karo Puranta banjur bebarengan budhal nusul menyang Kalurahan.

Pandugaku mau pranyata bener. Nalika aku karo Puranta tekan Kalurahan, lan momor wong-wong sing ana kono, kabeh Bebau lan Pamong sarta Sapukawating Kalurahan ora diklumpukne ing pendhapa, nanging dikongkon padha ngadeg jejer wor sajuru-juru ing plataran. Ing Emperaning Pendhapa sisih ngarep, katon Ki Lurah lenggah ing kursi dijejeri Lopara sing uga lungguh kursi sing rada beda wujude. Sauntara Jagabaya Bontot karo Bebau Kidul ngadeg ing tlundhagane Pendhapa ngisor dhewe. Bebau Kidul lagi sesorah ing ngarepe para Bebau lan Pamong sarta Sapukawating Kalurahan, Jagabaya Bontot ngadeg ing sisihe karo nyekeli Pedhange sing wis diliga saka wrangakane.

“Sedulur-sedulur Para Bebau, Para Jagabaya, Para pamong lan Sapukawating Kalurahan kabeh” kandhane Bebau Kidul kanthi suwara sing banter temah bisa keprungu nganti tekan sajabaning pekarangan Kalurahan “aku ngadeg lan guneman ing kene iki, saprelu nyambung dhawuhe Ki Lurah supaya tekan marang ndika kabeh, mula tak jaluk ndika padha ngrungokne kanthi sabecik-becike, aja kongsi tumpang suh nggon ndika nampa, sepisan maneh tak kandhakne, ing  kene Bebau Waruju utawa Bebau Kidul guneman mung nyambung dhawuhe Ki Lurah marang ndika kabeh”.

“Nggiiiiiiih………” wong saplataran semuar bareng, nganti kaya ngoregne plataran.

“Dhawuh kang kapisan : Lumantar Kyai Lopara Ki Lurah wis nampa sasmita gaib ing ngendi dununge Keris Kyai Pantek, Pusaka Piyandel Kalurahan Tambak sing ilang saka plangkane. Ki Lurah ndhawuhake marang Kyai Lopara supaya mulung Kyai Pantek saka papan pasingidane lan ngaturake marang Ki Lurah. Aku, Paman Jagabaya Bontot lan ndika kabeh kadhawuhan ndherekne Ki Lurah sing uga ngersakne nunggoni anggone Kyai Lopara mulung Kyai Pantek saka papan kanggo ndhelikake kuwi. Apa kira-kira ana sedulur-sedulur sing kabotan nindakne dhawuhe Ki Lurah iki?”.

“Boteeeeen” sepisan maneh wangsulan sing ambata rubuh suwarane keprungu saka plataran Kalurahan kuwi.

“Sokur lan matur nuwun marang ndika kabeh” Bebau Kidul guneman maneh “sabanjure Dhawuh kaping Pindho : Ki Lurah durung kepareng paring weruh marang aku lan ndika kabeh, sapa paraga kang kumawani nyolong Piyandel Kalurahan Tambak sarta sapa wae sing wis adol upas marang paraga sing sejatine nduweni bebuden mulya lan utama nanging merga kena upase wong-wong sing srakah temah wani nerjang sarak nyingkur bebener ndhustha Kyai Pantek kanggo sarana bisa njongkeng kalenggahane Ki Lurah sing sah”.

Ora ana suwara semaur aweh wangsulan marang kandhane Bebau Kidul sing keri dhewe iki. Mung wae, wong – wong sing ana latar wis padha ngerti sapa paraga sing dikarepake Bebau Kidul kuwi mau. Sanadyanta mangkono wong-wong ya akeh sing ora sarujuk karo sing dikandhakne Bebau Kidul sing wis ndakwa yen ilange Kyai Pantek merga dicolong wong sing kepengin njongkeng kawibawan luwih-luwih merga oleh ambujuke wong sing duwe ati srakah. Wong-wong banjur padha pating greneng dhewe-dhewe, temah nuwuhake suwara temawon sing ora cetha yen dirungokne.

“Para sedulur kabeh” Bebau Kidul bali guneman maneh “sanadyanta mangkono, unine unen-unen Becik Ketitik Ala Ketara, mengko bakal katon sawuse Kyai Pantek wis ana astane Ki Lurah Tambak kapindho maneh. Miturut wangsit sing ditampa Kyai Lopara, mengko Kyai Pantek ing astane Ki Lurah bakal nuduhake sapa wae sing satemene wis tumindak culika”.

“Lan sing dikandhakne Lopara Dhukun Kurang Tindhih kuwi goroh kabeh” tanpa kena tak penging, saka papan sing ora bisa disawang wong liya, lambeku mbengok banter sing uga dirungokne wong sal plataran kabeh. Sakala kahanan dadi kosek. Bebau Kidul lan Jagabaya Bontot katon nek dadi nesu ora karuwan.

“Setan keparat, sapa sing wani guneman waton njeplakne lambe kuwi he?” Bebau Kidul mbengok sora merga saking nesune krungu suwaraku sing kaya mangkono mau.

Ora ana sing wangsulan, kahanan dadi sepi nyenyet. Malah wong-wong sing padha ambegan wae kaya-kaya banjur diempet murih ora ana suwara sing keprungu.

“Aku ngerti sing muni waton mangap mau genah Dhedhemit sing mau ganggu gawe marang Guruku, ayo yen nyata kowe dhemit sing ora wedi getih, ketokne wujudmu! Ayo tandhingana iki Waruju Bebau Padhukuhan Kidul……..”

Nalika Bebau Kidul mampang-mampang ngunekne panantang ngono kuwi, andilalah ing wit luntas sing ana sandhingku ana Walang Kayu sing mencok. Ora guneman apa-apa, karo panggah ora ngatonake dhiri, walang kayu kuwi tak cekel banjur tak sawatne menyang lambene Waruju. Mesthi wae, Walang Kayu kuwi kaget, banjur ngobahne suthange kanggo nylenthik lambene Bebau Kidul. Suthang sing ana erine kuwi ngenani lambene Bebau Kidul temah ndadekne lambe kuwi gobrah-gobrah getihe.  Bebau Kidul sansaya waringutan, Walang Kayu disaut kena, banjur dibanting neng lemah diidak-idak diiles-iles nganti ajur bebathange.

“Setan alas ora genah, Walang murang tata wani-wanine nylenthik lambene Bebau Kidul, klakon ajur kuwandhamu kowe” kandhane Bebau Kidul karo misuh-misuh lan nyumbari walang sing wis mati.

Jagabaya Bontot Tanggap, banjur genti maju nyulihi olehe sesorah Bebau Kidul :

“Para Sedulur kabeh, wis cukup kabeh dhawuh saka Ki Lurah sing dikandhakne Ki Bau Kidul. Saiki ndika kabeh ayo padha tata-tata ndherekne jengkare Ki Lurah marang panggonan kanggo nyingidne Kyai Pantek dening sing nylolong kuwi, jumbuh lan pituduh saka Kyai Lopara”.

Bubar muni ngono kuwi, Jagabaya Bontot banjur mbalikne awak ngadhep marang Ki Lurah lan Ki Lopara, atur sasmita yen wis wayahe bidhal menyang omahe Puranta.

 

Ana candhake

SENDHANG MUSTIKANING WARIH 7 (043)

43.

            Bebau Kidul lan Jagabaya sing weruh nek gurune lagi nesu merga wewayangan sing diweruhi Ki Lurah ing Maron isi banyu lan kembang mau ana sing ora jumbuh karo sing dikarepake, ketok nek pucet kaweden. Merga kaya sing dikandhakne Ki Jurudah marang aku lan Puranta mau esuk, tenane sing nyolong tirone Kyai Pantek kuwi pancen Lopara, Bebau Kidul sarta Jagabaya Bontot ya ngerti. Mula bareng ing wewayangan sing diweruhi Ki Lurah ana wewayangane Lopara, Bebau Kidul lan Jagabaya Bontot, sajake wong loro kuwi duwe pikiran sing ora-ora marang gurune, mbok menawa wae gurune wis kleru nggone ngrapal mantra kanggo gawe dolanan sulapan sing niyate arep dienggo ngapusi Ki Lurah kuwi.

            Beda karo Lopara sing sanadyan ora ngerti nek sing ngrusuhi anggone dolanan kuwi aku, nanging dheweke ngerti nek wis ana sing ngrusuhi anggone dolanan sulapan migunakake Maron sing diiseni banyu kembang banjur dikandhakne marang Ki Lurah nek kuwi pituduh saka gurune sing jeneng Kyai Ganjur. Mulane Lopara banjur muntap kanepsone, ora sranta banjur ngecakne ajine kanggo ngaweruhi sapa sing wis wani ngrusuhi dheweke kuwi. Mripate diremne dhipet, ilining napase ditata, ati lan nalare disawijekne kanggo nglandhepne panggraitane.

            Nanging aku ya ora banjur meneng, nek gaweyan ngrusuhi wong kaya Lopara kuwi mula gampang ditindakne. Kanthi daya kekuwataning batin sing ana awakku, Lopara sing nggunakne panggraitane kanggo nggoleki sing ngrusuhi dheweke kuwi tak rusuhi maneh. Ing mata batine Lopara tak tuduhne wewayangane wong wadon ayu sapirang-pirang sing tanpa busana padha jejogedan. Mesthi wae Lopara dadi sansaya nesu lan dadi bingung karepe dhewe. Lopara cetha nek ora bisa ngerteni sapa sing wis ngrusuhi dheweke.

            “Kados pundi Ki Lopara?” Ki Lurah sing ora mudheng nek Lopara lagi puyeng, takon maneh “menapa Ki Lopara kepareng nyethakaken menapa tegesipun wewayangan-wewayangan ingkang wau kula sumerepi ing salebeting Maron ?”.

            “Nyuwun pangapunten Ki Lurah” Lopara sing lagi nesu kapeksa nyarehne suwarane kanggo aweh wangsulan marang Ki Lurah “ketingalipun menika wonten Dhedhemit ingkang sampun ganggu damel dhateng kula, temah Ki Lurah pirsa wewayanganing tiyang ingkang estunipun boten kados ingkang kacetha ing wewayangan kala wau”.

            “Ingkang ndika kersakaken sinten Ki Lopara?” Ki Lurah takon maneh.

            “Kula lan murid-murid kula boten kados ingkang kapirsanan Ki Lurah ing Maron menika, Ki Lurah” wangsulane Lopara sakencadhake.

            “Dados jengandika panggah kukuh ndakwa bilih ingkang mendhet Kyai Pantek saking plangkanipun menika Puranta inggih Kyai?”

            “Kula boten ndakwa Ki Lurah” wangsulane Lopara “nanging kanyatanipun mila makaten, kados ingkang sampun Ki Lurah pirsani wewayanganipun ing Maron kala wau”.

            “Menawi dhasaripun wewayangan ingkang kula tingali ing Maron kala wau, menika dhasar ingkang boten kiyat babar pisan Kyai” Ki Lurah guneman maneh, suwarane nuduhne yen atine lagi ora seneng marang wangsulane Lopara “menapa malih ndika lan Paman Bau ugi Paman Jagabaya sami selak bilih boten tumindak kados ingkang kula tingali wewayanganipun ing Maron wau. Menawi ndika kemawon saged selak, mesthinipun Bebau-bebau ingkang kala wau wewayanganipun kula tingali ing Maron, tartamtu ugi saged selak, makaten ugi Dhimas Puranta kalamunta wonten mriki tartamtu ugi selak kados anggen jengandika selak”.

            “Makaten inggih Ki Lurah” karo rada glagepan Lopara guneman maneh, mangsuli kandhane Ki Lurah “medalipun wewayangan kula kalihan Waruju tuwin Bontot ing Maron kala wau, awit sampun wonten Dhedhemit ingkang ganggu damel dhateng kula, dados wewayangan ingkang kados kula lan murid-murid kula wau damelanipun Dhedhemit”.

            “Mila saged katampi kalih nalar Ki Lopara” Ki Lurah ngendika maneh nadyan sareh nanging kaeprungu nek ora marem “nanging Ki Lopara nate dhawuh dhateng kula bilih Ki Ganjur ingkang ndika suwitani minangka guru ndika niku, satunggaling Dewa ingkang kuwawa murba utawi damel abang ijone jagad, lha kok anggenipun paring sasmita mawi ubarampe Maron anyar, kembang setaman lan pungkasan mawi sinjang enggal, murih kula saged nyumerepi sinten ingkang nyidra Kyai Pantek lan ing pundi papan kangge nyingidaken kemawon saged dipun ganggu dening Dhedhemit jail kados ingkang ndika dhawuhaken menika?. Menawi katiyasanipun Kyai Ganjur namung samanten, kula kinten kula inggih kedah mikir-mikir malih nuruti eguh lan rerigen ndika murih meguru dhateng panjenenganipun”.

            Aku dadi sansaya ngerti jebul Lopara wis ngujuk-ujuki Ki Lurah supaya gelem meguru marang Kyai Ganjur, Jim sing tau nyolong Kyai Pantek banjur didhelikne neng guwa sapinggire Kali Sumberlanang, nanging ora weruh nek Keris colongane wis dijupuk Ki Jurudah lan Ki Prasanta. Aku uga bisa njupuk dudutan, yen tenane Lopara lan murid-muride kuwi kepengin ndadekne Kalurahan Tambak dadi padesan sing kebawah dening Jim Ganjur.

            “Nyuwun pangapunten Ki Lurah” Lopara aweh wangsulan “saupami Guru Kyai Ganjur dinten menika wonten mriki, tartamtu dhedhemit ingkang nedya damel rusuh menika boten badhe saged ngresahi anggen kula nyambut damel. Dados sampun ngantos Ki Lurah ngremehaken Guru Kyai Ganjur ingkang boten wonten mriki menika, ingkang kenging karesahan dening Dhedhemit ingkang kula aturaken dede Kyai Ganjur, nanging kula”.

            “Inggih, inggih Ki Lopara” Ki Lurah sajak wis wegah eyel-eyelan karo Lopara, nanging panggah nuduhne yen atine lagi cuwa “Dhedhemit ingkang ndika dhawuhaken menika badhea kados menapa nyata Dhedhemit ingkang digdaya, temah saged ngresahi anggen jengandika makarya. Sok makatena, ndika piyambak ketingal legawa dipun resahi, ketitik boten duka dhateng Dhedhemit kala wau”.

            “Ki Lurah kula suwun sampun lepat ing panampi” Lopara wangsulan maneh “menawi wekdal menika kula boten tumindak menapa-menapa dhateng Dhedhemit ingkang ngresahi anggen kula nyambut damel, menika jalaran dereng rampung ayahan kula. Mangke menawi Kyai Pantek sampun saged wangsul ing astanipun Ki Lurah, Dhedhemit menika badhe kula padosi lan badhe kula samekaken dosanipun, kanthi anugel gulunipun, ing ngarsanipun Ki Lurah. Samangke murih enggal Kyai Pantek saged kaasta malih dening Ki Lurah, sumangga kula dherekaken tedhak ing senthong dalemipun Gus Puranta, inggih ing mriku Kyai Pantek kasingidaken dening Gus Puranta”.

            “Manawi makaten mangga Ki Lopara” Ki Lurah aweh wangsulan cekak. Sajake Ki Lurah mung kepengin supaya Keris Kyai Pantek bisa enggal bali. Wong papat kuwi banjur ngadeg, arep budhal menyang omahe Puranta.

            Gandheng atiku isih gela weruh kelakuwane Lopara, sepisan maneh aku arep ngrusuhi menungsa-menungsa sing murang tata kuwi. Kanthi daya kabisanku, saka Maron sing wis arep ditinggal mau, tak wetokne suwara kaya suwarane barang atos kang tumiba ing jubinan, kumlonthang banter.  Ora sranta Ki Lurah, Bebau Kidul, Jagabaya Bontot malah uga Lopara banjur nyawang prenahe Maron sing nyuwara kumlonthang mau. Banjur saka lumahing banyu sing ana Maron kuwi tak cipta wewayangane wong wadon ayu-ayu sing mau tak enggo ngrusuhi panggraitane Lopara. Wong papat kuwi dadi mlengak sajak kaget semu gumun weruh rerupan sing mung wujud wewayangan kuwi. Luwih kaget maneh bareng salah siji saka wewayangan kuwi bisa guneman kanthi cetha, ngandhani Ki Lurah Tambak Kapindho lan nggorohake omongane Lopara :

            “Eeee Tobil, Ki Lurah Jaswana ya Jaka Suwana….. ingatase Lurah sing pinter kok jebul gampang diapusi karo Dhukun Kurang Tindhih sing ngakune duwe jeneng Kyai Lopara?.  Kawuningana Ki Lurah, ingkang badhe katedahaken lan kaaturaken dhateng jengandika dening Lopara lan murid-muridipun menika mangke dede Kyai Pantek ingkang satuhu. Nanging namung dhapur tiron. Yasanipun Dhedhemit goblog ingkang nami Ganjur. Pusaka Kyai Pantek ingkang satuhu mila nate dipun colong dening Gurunipun Lopara inggih Dhedhemit Kocluk Si Ganjur niku, nanging ing margi Dhemit Gembeng Si Ganjur kepanggih kalihan Gus Puranta temah Kyai Pantek saged dipun rebat. Samangke Kyai Pantek dipun asta Gus Puranta ingkang wekdal menika nembe tindak wangsul dhateng Kalurahan tambak saprelu ngaturaken Kyai Pantek dhateng jengandika Ki Lurah Tambak Kapindho. Saestu Ki Lurah…. Atur kula niki leres, boten dora lan boten ngapusi, kula sakanca niki sampun wujud kumara, rumiyin jaman taksih wujud manungsa nate dados dhemenanipun tiyang tiga menika, lajeng sasampunipun Dhukun nggragas kalih muridipun niku sami wareg, kula dipun sukakne Gurunipun, nggih Dhedhemit Gendheng Ganjur. Jebul Ganjur ngertos menawi kula sakanca menika namung sisanipun tiyang tiga niku, kula lajeng dipun pejahi dening Ganjur, samangke kula sakanca  nglambrang dados kumara………”.

            “Iblis laknat ……..” durung nganti entek gunemane wewayangane wong ayu sing ana jero Maron kuwi, wis dipunggel karo pisuhane Lopara sing dibarengi karo nibakne gaman piyandele, Tulup sing isi paser sing disurung nganggo Aji Paser Angin.

            Mesthi wae, ajine Lopara sing ditibakne ora tumama marang aku, lha wong aku ora awor wewayangan kuwi. Lopara sansaya nesu, banjur mencolot Maron isi banyu disadhuk sarosane temah sumyur dadi sawalang-walang. Karo ngempet guyu aku nglungani, aku arep ngandhani Puranta, nyritakne lelakon sing lucu iki.

            Mung sagebyaring that-thit aku wis tekan papan anggone leren Puranta. Nanging aku dadi semu rada kaget, jebul neng kono Puranta ora ijen. Ing kono ana wong lima maneh sing padha lungguh ngadhep Puranta, kaya wewayangan sing mau tak sawang ing Marone Lopara. Aku dadi ngerti nek wong lima kuwi genah nek para Bebau Kalurahan Tambak sing ora akur karo Bebau Kidul lan Jagabaya Bontot.

            “Mila saestu Anakmas” wong sing tuwa dhewe saka wong lima kuwi guneman, tak kira kuwi sing jeneng Jaladri sing dadi Bebau ing Padhukuhan Tengah “kula tiyang gangsal menika babar pisan boten semadosan. Nanging kula tiyang gangsal niki wau, ing papanipun piyambak-piyambak sami mireng suwanten ingkang boten wonten kendelipun, suwantenipun tiyang sepuh ingkang paring dhawuh ngabari menawi Anakmas Puranta sak niki wonten papan mriki. Kula tiyang gangsal menika ugi boten nyana bilih kanca-kanca ingkang wonten mriki menika ugi nampi dhawuh ingkang sami. Nuwun sewu menapa Anakmas Puranta sampun ndhawahaken aji Dipa Paweling dhumateng kula sakanca menika?”.

            Aku nggagas lan duwe pangira yen kuwi mau panggawene Ki Jurudah utawa Ki Prasanta. Nanging aku ya banjur meneng wae, wong lima sing ana ngarepe Puranta kuwi ora bakal weruh wewujudanku sing mapan ing Alam Panglemunan.

            “Kula boten nggadhahi aji Dipa, Paman” wangsulane Puranta “lan kula estunipun ugi boten ngajeng-ajeng ndika sedaya rawuh manggihi kula, malah niki wau mapan kula inggih pados papan ingkang boten gampil kasumerepan dening tiyang sanes. Nanging gandheng Paman Bebau Tengah sakanca sampun sami pirsa kawontenan kula, kula inggih badhe blaka bilih wangsul kula menika namung badhe ngaturaken Kyai Pantek ingkang murca dhateng Ki Lurah. Lan kula badhe ngaturaken prakawis ingkang sakalangkung wigati magepokan kalihan kawontenan ing Kalurahan tambak wekdal menika”.

            “Makaten inggih Anakmas?” Bebau Tengah guneman maneh “prekawis ingkang wigati menika menapa, Anakmas ?”.

            “Kula dereng saged ngaturaken sakmenika Paman” wangsulane Puranta “kula taksih nengga dhawuh saking para priyagung ingkang sampun nyambung gesang kula saha manggihaken Kyai Pantek lan kaparingaken dhateng kula”.

 

Ana candhake.

 

SENDHANG MUSTIKANING WARIH 7 (042)

 

42.

            Wong papat sida budhal menyang Kalurahan Tambak, Sirep ditinggal neng omah. Kaya sing wis dirembug, nalika ngancik laladan Kalurahan Tambak, Ki Jurudah lan Ki Prasanta misah golek dalan liyane. Aku wiwit manjing alam panglemunan sing ora bisa diweruhi dening mripat wantah kajaba mung mripate Puranta, nanging lakuku tansah mbarengi lakune Puranta. Nalika arep ngambah padhukuhan, Puranta tak ajak mandheg sedhela.

            “Mandheg dhisik Ki Puranta” kandhaku karo mapan lungguh neng watu gedhe pinggir dalan “ana sing arep tak kandhakne sadurunge ndika mlebu padhukuhan ing Kalurahan Tambak kene”.

            “Badhe paring dhawuh menapa mBah?” wangsulane Puranta karo nyawang prenahku lungguh “mangga kadhawuhna kemawon”.

            “nDika prayoga yen mandheg neng kene dhsisik, utawa nggolek papan sing ora gampang diweruhi wong-wong Tambak” kandhaku marang Puranta “aku arep golek sisik melik lan niti kahanan ing Kalurahan Tambak dhisik. Yen wis cetha kahanan ing Kalurahan Tambak, mengko bisa ndika gunakne minangka ancer-ancer endi sing kudu ditindakne luwih dhisik”.

            Puranta mung manut apa sing tak kandhakne, dheweke banjur golek panggonan kanggo leren, ya kuwi ing pasetren kalen cilik ing pinggire sawijining pategalan. Aku dhewe ya banjur nggeblas nganggo caraku, niti priksa kahanan ing Kalurahan Tambak. Dhisik dhewe aku marani omahe Ki Lurah Tambak Kapindho, aku kepengin ngerti kahanane Dalem Kalurahan kuwi.

            Tekan Kalurahan kahanan katon sepi, ing pendhapa ora ana katon wong kemliwer, nanging lawange omah dibukak amba. Aku banjur mlebu menyang omah njero, kepengin weruh apa sing lagi ditandangi Ki Lurah. Jebul neng Pringgitan ana wong sing lagi jagongan, katone lagi ngrembug barang sing wigati, ketitik suwarane ora ana sing banter lan uga ora ana sing nggunakne tembung guyonan. Aku banjur mapan lungguh neng cedhake wong sing lagi lungguh kupeng, ngadhep Maron anyar sing isi banyu kembang. Sing ana kono kuwi kabeh ana wong papat sing aku durung ngerti sapa jenenge. Mung tak kira wae sing nganggo sandhangan becik dhewe kuwi kira-kira Ki Lurah, banjur ana wong lanang sing luwih tuwa sethithik tinimbangane wong sing tak kira Ki Lurah, kuwi kira-kira Bebau Kidul utawa Waruju, ana maneh wong sing rada tuwa mbok menawa kuwi Jagabaya Bontot lan keri dhewe wong tuwa sing brengos lan jenggote diingu dawa wis putih kabeh, kiraku iki sing jeneng Kyai Lopara. Wong papat kuwi babar pisan ora ana sing weruh yen aku melu lungguh njejeri Ki Lurah, merga aku wis mapan inga lam panglemunan sing ora kasat mata, olehku milih cedhak Ki Lurah merga aku kepengin cedhak karo Maron sing isi banyu lan kembang kuwi.

            “Inggih wewayangan ingkang ketingal ing salebeting Maron menika mangke Ki Lurah, sinten ingkang sampun nyidra Kyai Pantek lan ing pundi anggenipun nyingidaken” wong tuwa sing tak kira Kyai Lopara kuwi sing guneman.

            “Inggih Ki Lopara” wangsulane Ki Lurah “nanging kanyatanipun sampun sapanginang langkung kula njingglengi toya ing Maron menika suprandene boten sumerep menapa-menapa kajawi namung sekar setaman ingkang kala wau dipun sebar ing lumahing Maron dening Paman Bebau”.

            “Nyuwun pangapunten Ki Lurah” Ki Lopara aweh wangsulan “jebul sareng kula titi sepisan malih, ubarampe kangge kabetahan menika dereng jangkep, taksih kirang setunggal malih, miturut sasmita ingkang kula tampi saking Guru kula, Maron menika kedah kapapanaken mawi lemek Sinjang utawi Nyamping corek Semen Rama ingkang dereng nate dipun agem”.

            “Nuwun sewu Ki Lurah” wong sing tak kira Bebau Kidul genti sing guneman “kaparenga kula wangsul rumiyin mendhet sinjang ingkang nembe rampung anggenipun mBathik semah kula, kangge lemek Maron enggal menika”.

            “Ora prelu ndika ndadak bali Paman Bau” wangsulane Ki Lurah karo mesem “gajege ing pasinggahanku isih ana papat utawa lima jarik sing durung nate dienggo sing bathikane nganggo corek Semen Rama. Saiki coba tak tilikane dhisik lan tak gawane mrene”.

            Bubar muni ngono kuwi Ki Lurah ngadeg banjur mlaku mlebu omah mburi. Ora let suwe wis bali mrono maneh karo nggawa jarit anyar sing isih lempitan.

            “Menika Ki Lopara Nyamping ingkang ndika kersakaken pranyata sampun wonten” kandhane Ki Lurah karo ngulungne jarit lempitan kuwi marang Ki Lopara.

            “Matur nuwun Ki Lurah, inggih menika nyamping ingkang dipun kersakaken dening  Bapa Kyai Ganjur, Guru kula” Ki Lopara wangsulan karo nampani jarit anyar kuwi. Jarit banjur dijembereng dibekuk sepisan, banjur janggute Ki Lopara aweh sasmita marang Jagabaya Bontot supaya ngangkat Maron sing wis isi banyu kembang kuwi. Ki Lopara nggelar jarit sing wis dibekuk kuwi banjur dening Jagabaya Bontot diselehi Maron sing mau dijunjung.

            “Sampun Ki Lurah” kandhane Ki Lopara sabanjure “samangke anyarengi kula ngrapal japa mantra, kaparenga Ki Lurah mirsani dhateng salebeting Maron. Ing mriku mangke Ki Lurah badhe pirsa sedaya lelampahan ingkang magepokan kalihan icalipun Kyai Pantek saking Dalem kalurahan mriki menika”.

            Ki Lopara banjur ngeremne mripate, lambene umak-umik maca mantra, embuh mantra apa sing diucapake ora pati tak rungokne. Sauntara Bebau Kidul lan Jagabaya Bontot ketok ndhingkluk uga karo ngeremne mripat. Aku ya banjur nerokne Ki Lurah, melu nyawang sing ana jerone Maron isi banyu lan kembang kuwi. Karo jroning atiku kepengin ngrusuhi sethithik olehe dolanan sulapan Ki Lopara nganggo maron isi banyu kuwi.

            Dumadakan ing lumahing banyu sing ana jero maron katon ana wewayangane Puranta sing lagi lungguh sila karo sedhakep kaya lagi nglakoni samadi, ora let suwe banjur disusul wewayangane wong lima sing ngadhep Puranta. Wong nem kuwi banjur padha omong-omongan sing suwarane ora ana. Aku bisa maca karepe Lopara, kanthi nuduhne gambar ing jero Maron kuwi arep ngandhakne nek wis ana rembug antarane Puranta karo wong lima sing aku durung weruh sapa jenenge kuwi. Ora let suwe wewayangan kuwi ilang, banjur metu maneh wewayangane Keris Kyai Pantek sing semendhe ana plangkane. Banjur ana wewayangane Puranta njupuk Keris Kyai Pantek. Wewayangan banjur ilang. Aku sing wis nedya ngrusuhi olehe dolanan sulapan Lopara, tumuli nggawe wewayangan ana banyu sing ana jero Maron kuwi, ing kono banjur katon Lopara karo Jagabaya Bontot ditutne Bebau Kidul mlaku, tangane Lopara nyekel keris sing mau dijupuk Puranta, banjur wewayangan tak gawe ilang maneh. Dadi miturut asil panyawange Ki Lurah, Keris sing mau dijupuk Puranta wis ngalih neng tangane Lopara sing mlaku lan ditutne muride loro kuwi. Tak lirik Ki Lurah katon njengkerutne bathuke lan nggathukne alis kiwa tengene.

            “Nuwun sewu menapa Ki Lurah sampun mirsani sinten ingkang ketingal wewayanganipun ing toya ingkang wonten Maron menika kala wau?” Lopara nglereni nggone ngrapal mantra, banjur takon marang Ki Lurah.

            “Sampun Ki Lopara, ing mriku wau kula sumerep wewayanganipun tiyang kathah……” wangsulane Ki Lurah.

            “Inggih tiyang ingkang wewayanganipun kapirsanan dening Ki Lurah menika ingkang nedya njongkeng kawibawan lan kepengin madeg dados Lurah, kanthi mendhet Dhuwung Piyandel Kalurahan Tambak inggih Kyai Pantek” Lopara guneman kanthi suwara sing manteb.

            “Nanging iki mau aku weruh Kyai Pantek wekasane ………” Ki Lurah aweh wangsulan, nanging durung nganti rampung wis ditugel dening Ki Lopara :

            “Sampun, samangke kapirsanana malih dateng pundi Kyai Pantek dipun singidaken” ora ngenteni wangsulan Lopara wis wiwit ngrapal mantra kaya mau.

            Gage wae aku tumandang, sadurunge ing lumahing Maron ana wewayangan gaweyane Lopara, tak dhisiki ana gambare Lopara karo Bebau Kidul lan Jagabaya Bontot mlebu sawijining omah saka lawang pungkuran banjur nyelehne keris sing digawa menyang sawijining senthong ing omah kono, banjur ditinggal lunga. Sawise wewayangan gaweyanku ilang, lagi ana wewayangane Puranta maneh sing nyelehne Keris ing sawijining papan, banjur ditinggal lunga.

            “Samangke Ki Lurah sasampunipun pirsa sinten ingkang nyidra Kyai Pantek tartamtu lajeng pirsa ing pundi anggenipun nyingidaken Dhuwung menika murih boten kadenangan tiyang sanes” Lopara bali nglereni nggone ngrapal mantra banjur guneman marang Ki Lurah. Sajake Lopara ora ngerti yen sing diweruhi Ki Lurah beda karo wewayangan asile nggone gawe dolanan sulapan.

            “Bares kemawon Ki Lopara” Ki Lurah tumuli wangsulan “kula dados bingung nyumerepi pitedah ingkang boten cetha ingkang wujud wewayangan ing toya salebeting maron menika”.

            Lopara ora enggal semaur, sajake lagi mikir ya gene Ki Lurah kandha mangkono kuwi. Kamangka wis cetha yen mau dheweke nuduhne Puranta wis sapajagong karo wong lima banjur Puranta njupuk Kyai Pantek lan sabanjure Puranta nyingidne Keris kuwi ing senthong omahe. Nanging kok Ki Lurah malah kandha yen ora cetha?. Ing sisih ngendi sing dikandhakne ora cetha kuwi?.

            “Nuwun sewu Ki Lurah” gandheng Lopara ora enggal wangsulan, Bebau Kidul nyoba takon marang Ki Lurah “menapa dedeg-piyadeg lan praupanipun tiyang-tiyang ingkang wewayanganipun kacetha ing toyaning Maron kala wau boten dipun apali dening jengandika Ki Lurah?”.

            “Aku apal kabeh Paman” wangsulane Ki Lurah “aku mau dhisik dhewe weruh wewayangan sing nuduhne yen Puranta lagi jagongan karo Bebau Tengah, Bebau Lor, Bebau Kulon, Bebau Sela lan Bebau Wetan. Nanging sing diomong apa, aku ora ngerti jalaran suwarane ora keprungu………”.

            “Estunipun ingkang dipun rembag kala wau inggih rancangan anggenipun badhe nyidra Piyandel Kalurahan, Ki Lurah” Jagabaya Bontot nyoba aweh katrangan.

            “Mengko dhisik” Ki Lurah mangsuli katrangane Jagabaya Bontot “kandhaku durung rampung aja diselani Paman Jagabaya”.

            “Nyuwun pangapunten Ki Lurah” Jagabaya Bontot banjur ndhingkluk semu isin.

            “Aku uga weruh wewayangane Puranta sing njupuk Kyai Pantek saka Plangkane” Ki Lurah nutugne olehe guneman “Nanging aku uga weruh wewayangane Ki Lopara ditutne Paman Bebau lan Paman Jagabaya sing uga nggawa Kyai Pantek. Kuwi sing kapisan”.

            Bebau Kidul lan Jagabaya Bontot bebarengan noleh, ngulati praupane Lopara, sajak gumun krungu kandhane Ki Lurah mangkono kuwi mau. Nanging Lopara api-api ora ngerti nek murid-muride padha gumun lan bingung. Malah banjur guneman marang Ki Lurah :

            “Menika kala wau wewayangan ingkang jengandika pirsani ingkang kapisan Ki Lurah?”.

            “Inggih Kyai” Ki Lurah aweh wangsulan “awit saking menika kula lajeng bingung sinten estunipun ingkang mendhet Kyai Pantek saking plangkan, kadang kula Dhimas Puranta menapa Ki Lopara lan siswa-siswanipun?”.

            “Nyuwun pangapunten Ki Lurah” Lopara guneman maneh “lajeng ingkang kaping kalih, Ki Lurah pirsa wewayangan menapa ing toya Maron kala wau?”.

            “Kula sumerep ndika tuwin Paman bau saha Paman Jagabaya” wangsulane Ki Lurah “ndika mlampah kalihan ngasta Kyai Pantek dipun tutaken Paman Bau lan Paman Jagabaya, mlebet griyanipun Dhimas Puranta liwat pengkeran lajeng nyingidaken Kyai Pantek ing Senthong griyanipun Dhimas Puranta. Nanging kula ugi sumerep wewayanganipun Dhimas Puranta ingkang mlebet ing senthong griyanipun lan nyelehaken Dhuwung ing mriku sami kalihan ingkang dipun tindakaken jengandika Ki Lopara”.

            Krungu wangsulan saka Ki Lurah ngono kuwi, katon Lopara kaget lan muntab kanepsone, untune nggeget, praupane salin warna dadi mbrabak abang.

 

Ana candhake

 

SENDHANG MUSTIKANING WARIH 7 (041)

 

41.

            Puranta bali ndhingkluk tumungkul nyawang klasa sing dilungguhi, ngenteni tembung sing arep dikandhakne dening Ki Jurudah karo Ki Prasanta. Aku ya meneng ora guneman apa-apa, merga ing babagan sing ditakokne dening Puranta iki temen-temen babagan kang wigati, ora kena dienggo geguyonan. Kajaba saka iku aku ya kepengin ngerti apa sing arep dikandhakne dening Senapati Kraton Ngiyom loro kuwi, muga-muga wae ana gandheng rapete karo dhawuh sing tak tampa saka Kanjeng Ratu Setyawati sing jarene Ki Jurudah lan Ki Prasanta olehe nandangi bareng-bareng karo wong loro kuwi.

            “Sadurunge aku aweh wangsulan marang  Angger Puranta, isih ana pitakonan sing kudu diwangsuli kanthi bener dening Angger Puranta” Jebul sing guneman dhisik malah Ki Prasanta “lan wangsulan saka Angger Puranta iki mengko bakal dadi dhasar aku prelu nuduhne dalan utawa orane marang Angger Puranta sing nakokne dalan kanggo ndandani kaluputane mau”.

            “Mangga Kyai enggala kadhawuhaken pamundhut pirsa saking jengandika dhateng kula” wangsulane Puranta “badhe kula wangsuli kanthi jujur, jumbuh kalih suwantening batin kula”.

            “Kaya kang dikandhakne dening mBah Tambak marang ndika ing ngarep mau” Ki Prasanta wiwit ngandharake sing dadi pitakone “sanadyan tumibane dadi kleru, nanging satemene ndika nduweni gagasan kang karepe becik. Kanthi mangkono, satemene ndika kuwi seneng nindakne laku sing becik. Apa ati ndika  bakal seneng yen ta wong-wong sing ndika beciki kuwi males kabecikan marang ndika?”.

            Rada suwe Puranta ora enggal aweh wangsulan, tak sawang bathuke njengkerut, alis kanan keringe tempuk, katon nek lagi mikir utawa nata ukara murih anggone aweh wangsulan marang Ki Prasanta ora kleru. Aku dhewe ya nggagas nek pitakon sing diwenehne Ki Prasanta kuwi cetha nek mung pasangan sing ana jirete. Katone mung sepele nanging ing mburine ana prekara sing luwih gedhe. Jeneh ngono wae kok ndadak ditakokne, merga ya sapa wonge sing ora seneng nek tumindake sing becik marang wong banjur diwales kanthi kabecikan uga?. Menang-meneng aku ya kepengin ngerti apa sing bakal dadi wangsulane Puranta sarta aku uga kepengin weruh apa karep sing ana walike pitakonane Ki Prasanta iki.

            “Nyuwun pangapunten Kyai” sawuse rada suwe Puranta banjur guneman aweh wangsulan “wulang ingkang kula tampi saking biyung kula kala rumiyin, radi benten kalihan pamundhut pirsa jengandika menika……”.

            “Lha kok ndika malah nyebut Biyung ndika barang kuwi karep ndika apa Ngger ? Pitakonku kuwi gampang cukup ndika wangsuli seneng utawa ora seneng utawa lumrah wae, kuwi wis cukup. Kok malah ndika ngeling-eling piwulang saka Biyung ndika barang?” Ki Prasanta nugel rembug karo mesem.

            “Mila leres makaten Kyai” Puranta wangsulan alon “nanging menapa keparengaken menawi saderengipun kula atur wangsulan menawi kula ngaturaken rumiyin piwucal saking Biyung ingkang wonten sambung rapetipun kalihan pamundhut pirsa saking Kyai menika? Ngiras pantes ambok bilih wonten kirang leresipun piwucal ingkang kula tampi menika saged kaleresaken dening jengandika Kyai utawi para sepuh sanesipun”.

            “Mesthi wae oleh, Ngger. Coba ndika kandhakne aku ya kepengin ngerti kaya apa piwulang sing wis ndika tampa saka Biyung ndika kuwi”  Ki Prasanta sing maune mepet Puranta supaya aweh wangsulan cekak, dadi ngalah manut marang Puranta.

            “Ngaturaken genging panuwun Kyai” Puranta banjur kandha karo mesem lega “magepokan kalihan tumindak sae dhateng sesamining titah, inggih ingkang wujud manungsa utawi sanesipun, Biyung paring piwucal dhateng kula bilih tumindak makaten mila kuwajibaning titah ingkang ngrumaosi bilih piyambakipun menika jejering titahing Gusti. Nami nistha menawi tumindak sae dhateng sesami nanging pamrih piwales saking titah kalebet titah ingkang dipun saeni, jalaran paring wales dhateng tumindak sae menika wonten ing Maha Wicaksananing Gusti Ingkang Maha Adil, ngajeng-ajeng piwalesing titah menika sami kalihan mayuh Gusti kalihan titahipun. Boten benten nalikanipun nampi kabecikan saking tiyang sanes, ing mriku Gusti paring tuntunan sasaged-saged kabudidaya murih gentos tumindak sae dhateng tiyang ingkang tumindak sae kasebat, namung kemawon ancas lan tujuwanipun inggih namung awit nindakaken dhawuh piwucaling Gusti, boten karana sanes. Lha samangke Kyai mundhut pirsa menapa kula seneng menapa boten menawi titiyang ingkang ambales tumindak kula ingkang sae? Atur wangsulan kula, remen jalaran wujud raos panuwun dhateng Gusti lan remen awit wonten titah ingkang nindakaken wujud dhawuh piwucaling Gusti. Makaten atur wangsulan saking kula ambok bilih dereng leres kaparenga Kyai paring pitedah murih leresipun”.     

            Aku rumangsa eram marang wangsulan sing diucapne Puranta kuwi mau. Ora ngira yen ndeleng umur-umurane sing durung tuwa nanging wis nduweni kaweruh kebatinan sing ora kalah karo wong sing wis tuwa-tuwa kaya aku iki. Tak sawang Ki Prasanta genti sing njengkerutne bathuke, embuh apa sing ana angen-angene. Nek Ki Jurudah mung plengah-plengeh mesem sajak kalegan atine.

            “Saiki genti tak walik pitakonku” Ki Prasanta banjur guneman maneh “saupama ndika wis tumindak becik marang liyan, nanging walese wong mau marang ndika rupa tumindak ala, ndika bakal seneng utawa serik banjur genti tumindak sing bisa gawe larane wong mau?”.

            “Ing ngajeng sampun kula aturaken menawi tumindak sae menika kuwajibaning titah, boten kenging ngajeng-ajeng piwales saking titah sanes, makaten ugi kalihan tumindak awon, sok sintena ingkang tumindak awon dhateng sesamining titah inggih badhe nampi piwales saking Gusti, tiyang ingkang remen suka piwales awon dhateng tiyang ingkang tumindak awon ingkang tumanduk ing dhirinipun, menika sami kalihan tiyang ingkang legan golek momongan, kebo benthung nantang pasangan, jalaran suka piwales menika namung wewenanging Gusti lan kenging kawastanan namung titah ingkang murang tata menawi ta dhemen nyenyahak wewenanging Gusti. Sepisan malih kula matur, paring piwales dhateng tumindak ingkang awon menika wewenanging Gusti utawi wewenanging Titah ingkang kasampiran jejibahan minangka wewakiling Gusti ing bab nata timbanging traju kapradatan, ingkang anggenipun paring putusan mawi anyebut asmaning Gusti Ingkang Maha Adil”.

            “Saiki sansaya padhang lan gamblang panyawangku marang ndika Ngger” dumadakan Ki Jurudah sing genti guneman marang Puranta “samengko bakal tak kandhakne marga nggon ndika bisa ndandani kaluputan sing satemene ora ndika seja sadurunge kuwi. Wektu iki ing Kalurahan Tambak jeneng ndika arep dirusak dening Kyai Lopara, Bebau Kidul apa dene Jagabaya Bontot, kanthi bukti kang palsu yen ndika temen-temen wis ndhustha Kyai Pantek sing ditemokne ing senthong dalem ndika. Kanthi bukti kuwi, Ki Lurah bakal bisa nibakne pidana marang ndika lan wong-wong sing dinuga wis nyengkuyung tumindak ndika kaya dene Ki Bau Tengah, Ki Bau Sela lan Ki Bau liyane tuwin para pamong sing ora disenengi dening Bebau Kidul utawa Jagabaya Bontot. Kanggone ndika satemene wis isis, lire ora bakal nampa pidana maneh merga wis lunga saka Kalurahan Tambak, nanging tumrap Bebau Tengah sakancane kuwi sing kira-kira rada ndrawasi, nek ndelok saka pakulinane Kyai Lopara, Bebau Kidul lan Jagabaya Bontot bisa wae wong-wong sing didakwa ngrojongi tumindak anggon ndika nyolong Kyai Pantek bakal nampa pidana pati. Mula ndika kudu bisa aweh tetulung marang wong-wong sing bakal nampa pidana kuwi sartane ndika kudu bisa nulungi Ki Lurah kang sajroning bebaya merga bakal tansah nggugu apa sing dadi kekarepane Ki Lopara apa dene Bebau Kidul lan Jagabaya Bontot”.

            “Ya prekara iki sing tak kandhakne kapan-kapan kae marang ndika mBah Tambak” durung nganti Puranta mangsuli tembunge Ki Jurudah, Ki Prasanta wis kandha marang aku.

            “Mengko dhisik ta Ki Prasanta” gage nggonku wangsulan “aku iki mau lagi nyemak apa sing dikandhakne Ki Jurudah marang Ki Puranta, kok dumadakan ndika kandha ngono kuwi marang aku, kuwi karepe piye?”.

            “Apa rumangsa ndika Angger Puranta bisa ngrampungi gawe nek ditegakne budhal dhewe menyang Kalurahan Tambak?” Ki Prsanta mangsuli karo nakoni aku “sing diadhepi Angger Puranta mengko ora mung Kyai Lopara, Bebau Kidul lan Jagabaya Bontot wae. Nanging uga Jim sing nyolong Kyai Pantek sing asli kuwi uga bakal nggawa kanca-kancane kanggo ngisruh neng Kalurahan Tambak”.

            “O ngono ta cethane?” aku mesem krungu wangsulane Ki Prasanta sing mangkono kuwi mau “iya saiki aku wis mudheng, banjur suk kapan gaweyan iki ditandangi?”.

            “Sabar mBah Tambak” Ki Jurudah sing wangsulan “saiki Kyai Pantek sing tenan, arep tak pasrahne marang Angger Puranta. Mengko yen wis ana tangane Angger Puranta kang isih putrane Raden Riyasa, yen Kyai Pantek iki dithungne marang Keris Tirone, mbuh sapa sing nyekeli mangka Keris Tiron bakal mbalik marang wujude sekawit lan ngetokne daya pangaribawa, nanging ora bakal bisa nandhingi pangaribawane Kyai Pantek sing neng tangane Angger Puranta”.

            Bubar guneman ngono kuwi, tanpa weruh sangkane dumadakan Ki Jurudah wis nyekeli Keris Kyai Pantek sing banjur dipasrahne marang Puranta.

            “Iki Ngger, tampanana sipat kandel Kalurahan Tambak sing diampil Kanjeng Sultan Pajang saka Gusti Ratu Setyawati, muga-muga bisa ndika gunakne kanthi sabecik-becike” kandhane Ki Jurudah karo masrahake Keris kuwi marang Puranta.

            “Ngaturaken genging panuwun Kyai” wangsulane Puranta karo nampani Keris Kyai Pantek jangkep sawrangkane sing banjur disengkelit ing gegere “mugi-mugi Gusti Ingkang Maha Agung paring kekiyatan dhumateng kula temah saged lebda ing karya”.

            “Iya Ngger” wangsulane Ki Jurudah sing banjur ngedum gaweyan “dina iki uga awake dhewe, ya kuwi Aku, Adhi Prasanta, mBah Tambak lan Angger Puranta budhal menyang Kalurahan Tambak. Muga-muga wae ora kasep lan ing Kalurahan Tambak durung ana sing dadi kurban. Anut dhawuh pituduh saka Kanjeng Ratu Setyawati, mBah Tambak duwe jejibahan namengi Angger Puranta saka sakehing bebaya, nanging ora kena ngatonake salira kajaba yen wis kepepet tenan. Dene aku karo Adhi Prasanta kadhawuhan ngulat-ulati lan ngadhang lakune Jim sing nyolong Kyai Pantek lan ndhelikne neng guwa sapinggire Kali Sumberlanang, lan tak blakakne jim kuwi duwe jeneng Ganjur, nduweni kanca bangsa jim cacahe ora kurang saka selawe, nanging ya klebu jim lumrah sing kasektene adoh sangisore Jim Ganjur dhewe. Uga nduweni kanca wujud manungsa sing kulina nyembah marang Jim Ganjur, cacahe ora kurang saka selawe uga, iki mengko sing kudu diadhepi Angger Puranta lan mBah Tambak”.

            “Lha menungsa sing dadi balane Jim Ganjur kuwi kasektene kepiye?” aku takon “sekti-sekti apa kaya sapantarane Kyai Lopara?”.

            “Ora prelu diwangsuli Kakang” Ki Prasanta nyaut rembug “ora ana critane Raden Bagus Suwanda Putra angkate Gusti Tumenggung Jatikusuma kuwi kangelan ngadhepi manungsa sing kaya apa wae kasudirane”.

            Ki Jurudah ngguyu. Ki Prasanta banjur melu ngguyu. Aku sing banjur cengar-cengir dhewe.

 

Ana candhake

SENDHANG MUSTIKANING WARIH 7 (040)

40.

            Puranta nyawang Ki Jurudah lan Ki Prasanta karo mripat sing nuduhake yen mbutuhake pitutur saka wong loro sing tau tetulung marang dheweke kuwi. Sanadyan ora kumecap tembunge Puranta, nanging wis ndadekne Ki Jurudah lan Ki Prasanta weruh lan ngerti apa sing dikarepake dening putrane Ki Tambak Kapisan kuwi. Ki Jurudah tumuli aweh sasmita marang Ki Prasanta supaya guneman luwih dhisik.

            “Angger Puranta” kandhane Ki Prasanta kanthi suwara sing sareh nanging keprungu manteb “kaya sing dikandhakne dening mBah Tambak mau, nek sing ora klebu nalar sadurunge jebul bisa kawujudan. Kaya upamane nek miturut petunge nalar, nglengkara ndika bisa nemokne Kyai Pantek sing ilange ora ndika kaweruhi sadurunge, sing njupuk sapa lan diselehne ing ngendi ndika ora ngerti. Nanging merga ndika kepethuk aku lan Kakang Jurudah ing omahe mBah Tambak iki, ndika bakal weruh ing ngendi dununge Kyai Pantek lan ndika bisa wae njupuk kanthi gampang Keris Piyandel Kalurahan Tambak kuwi”.

            “Menapa Ki Prasanta saha Ki Jurudah uninga ing pundi dunungipun Dhuwung Kyai Pantek?” Puranta nyela rembug mawa pitakonan.

            “Ora mung trima weruh Ngger” wangsulane Ki Prasanta “nanging Kyai Pantek wis dak slametake saka tangane wong duraka sing nedya njongkeng kawibawan ing Kalurahan Tambak”.

            “Sinten menika Ki Prasanta?” Puranta takon semu kaget.

            “Lho gajege ndika kuwi dikongkon nggoleki Keris Kyai Pantek ta? Ya gene teka takon sapa sing nyolong Kyai Pantek? Sing ndika butuhne kuwi Kyai Pantek apa sing njupuk Kyai Pantek?” Ki Prasanta takon karo suwara sing sareh, malah eseme uga ngrenggani lambene.

            Puranta tumungkul, ndhingklukne sirahe, ngrumangsani kaluputane sing seneng nyela rembuge wong tuwa sing lagi crita.

            “Nyuwun pangapunten Kyai, sumangga kalajengna anggenipun paring dhawuh” alon Puranta nyuwara njaluk pangapura.

            “Ora dadi apa Ngger” wangsulane Ki Prasanta karo ngguyu “tenane ngono aku apa dene Kakang Jurudah ya ora weruh sapa sing nyolong Keris piyandel Kalurahan Tambak kuwi. Aku karo Kakang Jurudah mung diparingi weruh dening Gustiku, Kanjeng Ratu Setyawati yen sisihane Nyai Burani ya iku pusaka rerenggan Kraton Ngiyom sing biyen tau diampil dening Kanjeng Sultan ing Pajang, dumadakan ngaton ana guwa sing manggon ing pinggiring Kali Lanang utawa kali Sumberlanang. Dening Kanjeng Ratu aku lan Kakang Jurudah kadhawuhan mulung Pusaka kuwi lan nggawa bali menyang Kraton Pangayoman, jalaran ing guwa kono kuwi mau Keris pusaka kuwi lagi dikunjara dening Jim sing dadi sesembahane manungsa”.

            “Gek kuwi Jim sapa no Ki Prasanta?” genti aku sing nyelani takon karo setengah ngguyu.

            “nDika kuwi senengane kok ya nyela-nyela ta mBah Tambak?” Ki Prasanta rada sengol olehe mangsuli pitakonku “mesthi wae aku ya ora ngerti wong Kanjeng Ratu ora paring weruh Jim kuwi sapa jenenge!”.

            “Lha sabanjure kepriye?” aku takon maneh.

            “Ndika rungokne ta, aku tak crita dhisik mengko nek wis rampung ndika utawa Angger Puranta kena takon, critaku sing endi sing kurang cetha!”

            “Iya nanging ya karo disambi ta suguhan sing mung sa-anane kuwi” wangsulanku.

            “Sing disambi apa?” Ki Prasanta takon karo mesem kecut “jeneh sing ana mung kendhi, sing embuh kothong embuh ana isine kuwi, kok kongkon nyambi?”.

            Sing ana kono kabeh padha ngguyu bareng, dadi kahanan malih ora kaya mau sing ketok angker. Sirep bojone Puranta, wangune wis krasa karo sasmitaku. Wong wadon kuwi banjur mundur arep menyang pawon, yasa suguhan kanggo dhayoh-dhayohku.

            “Cekaking crita” Ki Prasanta banjur nutugne critane maneh “kanthi gampang Keris kuwi bisa tak jupuk lan tak gawa bali menyang Kraton Pangayoman tak aturake marang Gusti Ratu Setyawati”.

            “Lha bareng Keris kuwi wis tak aturne ing ngarsane Kanjeng Ratu” genti Ki Jurudah sing nutugne critane Ki Prasanta “Kanjeng Ratu banjur paring dhawuh yen Keris sisihane Nyai Burani kuwi jenenge Kyai Pantek. Biyen tau diampil dening Kanjeng Sultan Adiwijaya kanggo sipat kandel putra lembu petenge sing arep kajumengake Lurah ing Tambak. Kanjeng Ratu ngeparengake Kyai Pantek diampil dening Sultan Adiwijaya nanging ora kanggo selawase, Kanjeng Sultan kaparingan wektu suwene satus tahun, yen wis satus tahun Kyai Pantek bakal kapundhut bali dening Kanjeng Ratu Setyawati”.

            “Nuwun sewu kapeksa aku nyelani Ki Jurudah” aku nyela rembug “anggon ndika kadhawuhan njupuk Kyai Pantek kuwi wektune kapan? Merga tak gandhengne karo rawuh ndika ing papan kene iki kira-kira wis ana sesasinan, gek Keris Kyai Pantek Sipat kandel kalurahan tambak kuwi olehe ilang saka plangkan durung suwe, watara sesasi durung ana”.

            “Iya mBah Tambak” Ki Jurudah wangsulan karo mesem amba “Pancen anggonku mboyong Kyai Pantek saka Guwa ing Pinggir Kali Sumberlanang kuwi watara setahun kepungkur, dadi satemene ilange Kyai Pantek saka Plangkan Kalurahan Tambak ya luwih saka setahun kepungkur, cethane isih ing jaman sing jumeneng Lurah isih Raden Riyasa. Nanging ora ana sing padha ngerti jalaran Jim sing njupuk Kyai Pantek kuwi nyata julig. Klawan kekuwataning ciptane bisa yasa keris sing wujude padha karo Kyai Pantek sing dicolong kuwi banjur dipapanake ing plangkane Kyai Pantek sing ana Kalurahan Tambak. Dadi sing kanggo misuda Ki Jaswana dadi Lurah kae tenane ngono dudu Kyai Pantek sing sejati, nanging tiron Kyai Pantek yasane Jim sing ngunjara Kyai Pantek ing Guwa sing mapan sapinggire Kali Sumberlanang kuwi”.

            “Lha sing ilang lan didakwa dicolong Ki Puranta kuwi Keris sing endi?” aku takon maneh.

            “Ya wis genah ta mBah?” Ki Prasanta sing nyaut gunem “sing ilang jaman sing dadi Lurah Tambak kuwi Ki Jaswana, ya Tiron Kyai Pantek gaweyane Jim kuwi, dudu Kyai Pantek sing satemene kagungane Kanjeng Ratu Setyawati sing banjur diampil dening Kanjeng Sultan Pajang. Ngono kok ndadak ditakokne ta mBah?”.

            “He he he…aku kuwi murih cethane ngono lho Ki Prasanta” wangsulanku karo ngguyu “aja gampang nesu mundhak gelis tuwa……”.

            Ki Jurudah melu ngguyu, Puranta mung mesem amba. Nalika semana mbarengi metune Sirep saka pawon arep ngladekne wedang jahe kanggo wong sing padha jagongan neng jogan iki. Bubar ngetokne wedang, Sirep mlebu maneh metune wis nggawa Thiwul lembut sing dikrawu klapa lan dilalapi gula aren, dadi kena kanggo sarapan.

            “Lha nek ngene iki cetha nek kenek disambi” Ki Jurudah nyandhak cangkir jahene banjur disruput.

            “Lha nek sing njupuk Kyai Pantek sing tiron kuwi, aku ngerti lan saiki manggon neng ngendi aku ya wis ngerti, ya kuwi sing dikandhakne Adhi Prasanta sing nyolong kuwi wong sing kepengin njongkeng kawibawan ing Kalurahan Tambak” kandhane Ki Jurudah sawuse nyruput jahene banjur genti nyandhak pincuk sing isi thiwul lembut sing isih anget manget-manget kuwi.

            Durung ana sing nyauti kandhane Ki Jurudah sing keri dhewe iki, awit kabeh lagi padha repot nyandhak cangkir lan thiwule dhewe-dhewe. Kahanan dadi sansaya krasa gumyak.

            “Lha Kyai Pantek sing tiron kuwi apa ya wis ndika rawati Ki Jurudah?” karo arep nyruput wedang Ki Jurudah tak takoni.

            “Dening Kanjeng Ratu aku sakloron ora dikeparengake nguthik-uthik gaman tiron kuwi” wangsulane Ki Jurudah “nanging aku karo Adhi Prasanta kaparingan kuwajiban tansah ngulat-ulati satindak-tanduke wong-wong sing arep gawe kisruh ing Kalurahan Tambak kuwi kabeh lan yen wis tekan titiwancine aku kadhawuhan bareng-bareng tumandang kanthi ngajak mBah Tambak kanggo nylametake kawula cilik sing manggon neng Kalurahan Tambak”.

            “Critane wis tekan kene, mbarengi wetengku ya wis wareg pisan” Ki Prasanta genti sing guneman “saiki sing kurang cetha takokna, arep tak wangsuli kanthi senenging ati”.

            “Aku tak takon keri-keri wae” wangsulanku karo mesem “kareben Ki Puranta sing takon luwih dhisik”.

            “Matur nuwun mBah Tambak” Puranta nyauti rembugku banjur kandha marang Ki Jurudah lan Ki Prasanta “Nuwun sewu Kyai, menawi kaparengaken kula kepengin mangertos, sepisan sinten ingkang sampun nyidra Kyai Pantek ingkang sayegtosipun namung Pusaka Tiron menika? Kaping kalihipun Pusaka Tiron menika samangke kasingidaken dhateng pundi?”.

            “Sing njupuk pusaka sing ora asli kuwi Kyai Lopara, gurune Bebau Kidul lan Jagabaya Bontot, maune Keris kuwi disimpen ana padhepokane Kyai Lopara, nanging sawise Angger Puranta lunga ninggalake Kalurahan Tambak, saiki Keris kuwi disingidake ing senthong tengahe omah ndika Angger Puranta” wangsulane Ki Prasanta.

            “nDika ngerti Ngger ya gene Keris kuwi diselehne ing senthonging dalem ndika?” Ki Jurudah genti nakoni Puranta.

            “Kula boten mangertos Kyai” wangsulane Puranta.

            “Miturut asiling pangrunguku saka anggone rembugan antarane Bebau Kidul, Jagabaya Bontot lan Kyai Lopara, kuwi arep kanggo ngapusi Ki Lurah lan kabeh kawula ing Tambak. Sepisan ngapusi yen sing nyolong keris kuwi nyata-nyata yen Angger Puranta, ketitik ketemune keris ana senthonge dalem ndika. Kapindho, ngapusi yen Ki Lopara kuwi duwe aji netra bathara temah ngerti panggonan kanggo nyingidake keris kuwi, kamangka satemene sing nyelehne kono ya Ki Lopara dhewe. Kaping telune arep ngapusi Ki Lurah lan para kawula sing padha ora ngerti lakon satemene, yen Bebau Tengah lan Bebau Sela sing ndombani Angger Puranta sing maune wis legawa ora melik dadi Lurah, banjur kethukulan rasa kepengin lan nglalekne prasetyane” Ki Jurudah banjur nggenahne wangsulan saka pitakone mau.

            “Dugi samanten kawengisaning manahipun Kyai Lopara miwah murid-muridipun Kyai?” Puranta katon yen banget nelangsa sajroning atine “manawi namung betahipun nyingkiraken kula saking Kalurahan Tambak, estunipun kula sampun trimah boten badhe wangsul dhateng Kalurahan Tambak malih. Nanging sareng Paman Bebau Tengah miwah Bebau sanesipun ingkang boten nocogi trekahipun Bebau Kidul ugi badhe dipun singkiraken malah kepara mbok menawi badhe kapidana awrat, menika ingkang nami boten adil”.

            “Pancen ora adil Ngger, jenenge wong murka sing dhemen tumindak culika mesthi adoh saka laku kang adil” Ki Prasanta genti sing guneman “nanging kuwi mau kabeh ana sing njalari, ya iku saka laku ndika kaya sing dikandhakne mBah Tambak ing ngarep, ndika kesusu nggugu marang nalar ndika sing madhakne lakuning nalare wong liya padha karo lakune nalar ndika dhewe”.

            “Inggih Kyai, saestu kula ngrumaosi lepat” wangsulane Puranta “samangke kaparenga Kyai Prasanta lan Kyai Jurudah miwah mBah Tambak paring kalidamar dhateng kula, pundi marginipun murih kula saged ndadosi ingkang risak jalaran saking lepating nalar kula”.

            Tak sawang Ki Jurudah apa dene Ki Prasanta padha manggut-manggut krungu panjaluke Puranta sing kaya mangkono kuwi. Panjaluk sing metu saka ati kang suci kanggo ndandani kahanan sing bubrah awit saka kleruning laku jalaran rumangsa bener nanging jebulane durung kapener.

 

Ana candhake.