SENDHANG MUSTIKANING WARIH 7 (046)

46.

Lopara wis metu saka jero omah karo nggawa Keris Kyai Pantek sing dipundhi ana dhuwur sirahe. Kringete Lopara katon ndleweran nelesi sakujuring awake. Bareng wis tekan emper, Lopara mandheg ora tumuli masrahne keris kuwi marang Ki Lurah kaya sing dikandhakne mau. Nanging leren dhsisik karo ngingeti wong-wong sing padha ngenteni ana plataran. Ora suwe banjur aweh sasmita marang Bebau Kidul karo Jagabaya Bontot supaya nyedhak. Sawise muride loro kuwi nyedhak Lopara banjur kongkonan kanthi suawara sing alon sing mung bisa dirungokne dening wong sakloron kuwi wae. Bebau Kidul karo Jagabaya Bontot padha manthuk-manthuk, banjur mbalikne awak bali menyang tlundhagane emper sisih ngisor dhewe.

“Para sedulurku kabeh” Bebau Kidul nyuwara sora marang wong-wong sing ana plataran “pranyata apa sing didhawuhne Guru Kyai Lopara bener, lan dina iki Guru Kyai Lopara wis kasil mulung Kyai Pantek  sing disingidne dening malinge ana senthong omahe Gus Puranta. Sadurunge Keris Piyandel Kalurahan iki diaturake marang Panjenengane Ki Lurah, Aku minangka Pangareping Para Bebau lan Sesulihe Ki Lurah ndhawuhake marang ndika kabeh. Ora ana siji-sijia Para Bebau, Para Jagabaya, Para Pamong lan Para Sapukawating Kalurahan sing tak keparengake ninggalne papan iki sadurunge Ki Lurah kundur menyang Dalem Kalurahan. Sing sapa wonge kumawani lunga tanpa pamit, mangka bakal nampa pidana sing abot. Ngerti?”.

“Nggiiiiiiiiiiiiih……….!” Keprungu wangsulan bareng saka wong-wong sing ana plataran omahe Puranta kuwi, suwarane ngumandhang prasasat arep ngoregne papan sakiwa tengene.

“Sabanjure” Bebau Kidul nyambung anggone guneman “aku ngerti nek ndika kabeh mesthi padha arep takon nanging ora wani, mula tinimbang ndika ana sing gremang-gremeng ngrasani, arep tak blakani ya gene tak penging ninggalake papan iki? nDika padha tak wenehi weruh, yektine Guruku Ya Kyai Lopara wis nampa sasmita saka Keris Kyai Pantek, sapa satemene sing wis wani njupuk lan ndhelikne Kyai Pantek ing Senthonging omah iki. Satemene sing wis njupuk Kyai Pantek saka plangkane wis rada sauntara lunga ninggalne Kalurahan kene lan mbok menawa wis ora bakal bisa bali mrene maneh, jalaran miturut kabar sing tak tampa wong kuwi wis ilang dadi mangsane Macan Putih sing mbaureksa alas sakidule Kalurahan Tambak iki, nanging  wong-wong sing wis ngujuk-ujuki wong sing wis lunga saka Kalurahan Tambak kuwi, nganti dina iki isih padha durung ngerti lan isih ngarep-arep wong sing lunga kuwi tumuli bali maneh sarta nutugne nggone nedya ngendhih kalenggahane Ki Lurah, lan dina iki uga mengko wong-wong kuwi bakal dirangket lan dilebokne pakunjaran lan bakal diadili kanthi saadil-adile dening Ki Lurah. Sapa wong-wong kuwi? Aku ora wenang ngandhakne saiki, nanging mengko Guru Kyai Lopara sing bakal nisihi Ki Lurah ndhawuhake sapa wong-wong sing kudu mlebu ing pakunjaran kuwi. Yen nganti ana saka ndika kabeh sing ninggalake papan kene sadurunge oleh palilah saka Ki Lurah, mangka cetha nek kuwi panunggalane wong-wong sing duwe sedya njongkeng kawibawan Kalurahan Tambak, mula para Sapukawating Kalurahan tak jaluk aja ngenteni dhawuh maneh, nek ana sing wani lunga tanpa palilah gage padha rangketen, sokur yen bisa dirangket kanthi urip, nanging yen nganti bangga ndika kabeh tak lilani ngrampungi wong kaya ngono kuwi mau”.

“Inggih, inggih…..” pating cruwet padha saur manuk anggone para Sapukawating Kalurahan sing dadi wong-wong sing dipercaya Jagabaya Bontot, aweh wangsulan. Tumuli wong-wong kuwi minggir kaya-kaya ngepung plataran omahe Puranta, dadi ora bakal ana sing ora konangan yen nganti ana salah siji saka wong-wong sing ana plataran kuwi nganti lunga.

Bebau Kidul banjur bali munggah menyang emperan ngadhep marang Gurune . Ki Lopara mesem karo manthuk-manthuk sajak wis marem atine merga Bebau Kidul wis ngecakne pituduhe kanthi becik jumbuh karo sing dadi karepe. Lopara uga banjur nyedhaki Ki Lurah, banjur ngulungake Keris sing digawa kuwi karo guneman :

“Menika Ki Lurah, Kyai Pantek sampun saged kula pulung lan samangke kula aturaken dhumateng Jengandika Ki Lurah. Mugi kapirsanana langkung rumiyin, menapa saliranipun Kyai Pantek wonten ingkang nandhang kanin menapa taksih wetah kados saderengipun kadhusta duratmaka?”.

“Sanget anggen kula ngaturaken panuwun Kyai” wangsulane Ki Lurah karo nampani keris sing diulungne Lopara kuwi, tumuli diunus, diulat-ulati wiwit saka ukiran, kembang kacang, nganti tekan pucuking keris. Banjur bali dilebokne menyang wrangkane maneh, karo guneman marang Lopara :

“Sampun kula titi kanthi tliti Kyai, kawontenanipun Kyai Pantek taksih wetah boten kirang setunggal menapa”.

“Inggih Ki Lurah” wangsulane Lopara “mila Kyai Pantek menika tuhu pusaka dibya yasanipun empu  jaman kina temah nggadhahi daya lan pangaribawa ingkang sakalangkung luhur, boten badhe wonten lamaking titah ingkang badhe kuwawa damel risaking Pusaka Kyai Pantek, malah kepara titiyang ingkang boten suci manahipun lajeng nyaket Kyai Pantek mangka badhe kedhawahan walat ingkang saged damel cilakanipun. Nalika badhe kula pendhet kala wau, Kyai Pantek sampun paring sasmita dhateng kula sinten saleresipun ingkang sampun kumawantun mendhet panjenenganipun Kyai Pantek saking plangkan dalem Kalurahan Tambak saha para-para ingkang sampun ngojok-ojoki awit kasurung raos kepengin njongkeng kawibawan Kalurahan Tambak”.

“Sinten mawon menika Kyai?” Ki Lurah mundhut pirsa karo pasuryan sajak gumun “menawi sampun cetha sinten ingkang tumindak makaten kala wau, ateges sampun wantun kalihan Pakem Paugeraning Kalurahan Tambak, kangge ngreksa jejeging adil, kula badhe ndhawahaken pidana dhateng titiyang menika”.

Lopara ora enggal atur wangsulan, sajake lagi nata ukara kanggo guneman. Dumadakan saka sisih mburi wong-wong sing ana plataran, padha ngangseg maju malah padha miyak wong-wong sing ngadeg kanthi anteng, mlaku mengarep sajak kepengin luwih cedhak karo papane Ki Lurah lan wong-wong sing ana emper omahe Puranta kuwi. Aku mesem, Puranta ya mesem, jebul wong-wong kuwi Sabekti karo kanca-kancane sing wis padha nggoceki gaganging pedhange senadyan durung diunus saka wrangkane.

“Manut sasmita ingkang kula tampi” Lopara atur wangsulan, sawus olehe meneng wis rada sauntara “ingkang sampun mendhet Kyai Pantek menika tiyangipun sampun boten wonten Kalurahan Tambak mriki lan boten badhe wangsul mriki malih.Jalaran sampun ngundhuh wohing pakarti temah sampun pejah kabadhog dening Sima Pethak ingkang ambaureksa wana sakiduling Kalurahan Tambak menika. Kula namung dipun paringi ngertos sinten titiyang ingkang ngujuk-ujuki dhateng paraga ingkang sampun kesah kala wau.  Para tiyang candhala ingkang nggadhahi budi culika ingkang ngrojongi tumindakipun paraga ingkang sampun kesah kala wau samangke ugi taksih wonten ing plataran ngajeng menika Ki Lurah”.

“Sinten menika Kyai ?” Pasuryane Ki Lurah wiwit katon mbrabak abang, tandha yen lagi runtik penggalihe kobong kanepsone, marang kawulane sing nedya njongkeng kawibawane.

Tak sawang Sabekti sakancane uga wiwit mbrabak abang praupane, anggone padha nggoceki gaganging pedhange sansaya dikencengi.

“Nyuwun pangapunten Ki Lurah” Lopara atur wangsulan maneh “murih langkung cethanipun, jengandika Ki Lurah kula suwun mundhut pirsa dhateng Kyai Pantek ingkang sampun wonten ing asta jengandika. Dene caranipun makaten : kaparenga jengandika Ki Lurah ngeningaken cipta dhateng Pusaka Kyai Pantek sinarengan nyuwun pitedahipun, sinten kawula ing Tambak menika ingkang nedya mbalela lan badhe njongkeng kawibawaning Kalurahan Tambak. Menawi sampun makaten, tumulia Kyai Pantek kaunus lan kathungaken dhateng prenahing tembok griya menika, mangke ing mriku badhe katingal wewayangan kados wewayangan ingkang sampun nate Jengandika pirsani ing Maron enggal wau enjing nalika taksih wonten pringgitaning dalem kalurahan. Boten namung jengandika piyambak ingkang badhe pirsa, senadyan sedaya tiyang ingkang wonten pekarangan mriki ugi badhe sumerep……..”.

“Ha ha ha ha ………” durung nganti Lopara rampung anggone guneman lan Ki Lurah uga durung aweh wangsulan marang Lopara dumadakan wong -wong padha dikagetake dening suwaraning wong ngguyu banter banjur disambung guneman sing ditujokne marang Lopara “Kyai Lopara!, ndika niku tenane ngoten, Dhukun Ngawur napa Bakul Jamu sing ajeng ngapusi tiyang-tiyang Tambak mawi sulapan? Merga tiyang-tiyang mriki niku empun sami apal lan asring ningali Bakul Jamu teng peken pas dinten pasaran ngoten nika, ingkang ngapusi tiyang-tiyang kanthi sulapan kados sing ajeng ndika cakne ngoten niku. Kula kuwatir, mengke sing ndika ketokne malah para tiyang-tiyang Tambak ingkang setya dhateng Ki Lurah lan Kalurahan Tambak ? Merga meh tiyang sakalurahan mriki niku empun ngertos, Ki Bebau Kidul lan Ki Jagabaya Bontot niku kepengin sanget nggentosi Para Bebau lan para Pamong ing Tambak mriki kalihan tiyang-tiyang ingkang dados andhahanipun. Lha murih saged kaleksanan kekajenganipun tiyang kalih niku, dinten niki ndika sing tumandang damel sulapan kangge ngapusi Ki Lurah murih Ki Lurah ndhawahaken pidana dhateng para-para ingkang boten dipun remeni Bebau Kidul kalih Jagabaya Bontot kanthi pawadan………”.

“Cukup!” Bebau Kidul mbengok banter nggetak wong sing lagi guneman marang Lopara karo ngguyu mau “kowe aja gawe kisruh Sabekti!, nek kowe ora enggal mingkem klakon tak sumpel cangkemmu nganggo pedhangku iki mengko”.

“Kula boten rembagan kalih ndika Ki Waruju” Sabekti wangsulan karo malangkerik, nantang “kula omong ngoten niku wau ndika kudune ngerti, nek kula boten ajeng damel kisruh, nanging ajeng menggak Bakul Jamu sing seneng dolanan sulapan kangge ngapusi tiyang kathah. Merga nek diumbar, sulapane Lopara niku saged mbebayani tumrap kalurahan Tambak mriki”.

Sauntara kuwi wong-wonge Bebau Kidul sing dadi Sapukawating Kalurahan iya akeh sing banjur melu nyedhak, siyaga arep ngringkus Sabekti. Para Bebau lan Para Jagabaya sarta Pamong liyane uga banjur padha melu nyedhak kabeh. Kabeh wis padha ngliga gegamane dhewe-dhewe, embuh marang sapa gegaman kuwi mengko arep ditibakne. Kahanan ing plataran omahe Puranta kuwi dadi panas lan kosek. Merga cetha akeh sing kepengin ngendharat Sabekti sing dianggep murang tata, nanging uga akeh sing kepengin ngrewangi Sabekti merga dianggep wis wani maju mengarep nedya njaga jejeging adil ing Kalurahan Tambak, sanadyan ngerti yen sing dadi totohane ya nyawane dhewe.

Ki Lurah katon nek duka campur bingung. Sajake kangelan olehe arep tumandang. Arep ora percaya marang Lopara nyatane wis kebukten nek Lopara wis bisa nemokne Keris sing ilang, nek arep nggugu rerigene Lopara, Sabekti mau muni ngono kuwi mau, lan sajake ya akeh sing luwih percaya marang Sabekti. Nek meneng wae, bisa-bisa bakal ana geger rame neng platarane Puranta kono kuwi. Ki Lurah ketok nek sansaya judheg.

“Kula rayi jengandika pun Puranta ingkang dugi Ki Lurah” dumadakan Puranta wis ngatonake wujude, lan kaya tanpa sangkan wis ngadeg neng ngarepe Ki Lurah karo tumungkul. Ki Lurah dadi kaget, wong-wong sing ana kono uga padha kaget kabeh. Luwih-luwih Lopara sing wis kandha yen Puranta ora bakal bisa bali maneh menyang Kalurahan Tambak, awit miturut lapuran andhahane Bebau Kidul, Puranta wis mati dibadhog macan nalika mlaku neng alas sakidule Kalurahan Tambak.

“Dhimas Puranta………?” Ki Lurah nyebut jenenge sedulure nom kuwi karo pasuryan kebak rasa gumun.

 

 

Ana candhake

 

SENDHANG MUSTIKANING WARIH 7 (045)

45.

            Lopara, senadyan ngerti nek muride ana sing ngrusuhi kanthi nekakne walang kayu sing nylenthik lambene, nanging Lopara api-api ora weruh. Lopara nganggep kedadeyan kuwi kedadeyan lumrah. Nalika Ki Lurah takon sapa sing wis wani muni karo suwara sing banter nggorohake apa sing dikandhakne Bebau Kidul. Kanthi tatag Lopara aweh wangsulan :

            “Kula kinten awakipun piyambak boten prelu migatosaken pokalipun Dhedhemit ingkang wiwit wau tansah ganggu damel Ki Lurah, Dhedhemit kala wau namung Dhedhemit alit ingkang boten nggadhahi kekiyatan ingkang mutawatosi, kala wau ing Pringgitan sampun kula tantang lajeng mlajar ajrih. Lajeng dugi malih, kalihan njarag murid kula pun Waruju, nanging inggih kados wau, sareng dening Bebau Kidul dipun tantang inggih lajeng mlajar, awit rumaos miris menawi ngantos dipun tandangi estu dening Waruju”.

            “Inggih sampun menawi makaten” wangsulane Ki Lurah karo mesem “nyata ndika lan siswa-siswa ndika niku kalebet tiyang ingkang sabar, saupami kula ingkang dipun ganggu tartamtu Dhdhemit kala wau badhe kula uber ngantos kecepeng lan kula damel pangewan-ewan dados tontonanipun kawula ing Tambak”.

            “Menika saged kula tindakaken mangke Ki Lurah” Lopara genti wangsulan karo praupan mbrabak abang “Dhedhemit kala wau mesthi badhe kula cepeng lan kula dhawahi paukuman ingkang awrat, namung kemawon kula badhe milujengaken Pusaka Jengandika nuwun inggih Dhuwung Kyai Pantek, rumiyin. Mangke sasampunipun Dhuwung kula aturaken dhateng jengandika, Jengandika Ki Lurah saha Para kawula ing Tambak badhe kula segahi panglipur sawatawis, inggih menika amirsani Dhedhemit ingkang nangis golung koming awit kula dhawahi paukuman”.

            “Matur nuwun Kyai” Ki Lurah mesem lega “ketingalipun Paman Jagabaya Bontot sampun suka sasmita menawi sampun wancinipun ndika mulung Kyai Pantek saking papan kangge nyingidaken ingkang criyos ndika wau ing senthong griyanipun Dhimas Puranta”.

            “Inggih Ki Lurah” wangsulane Lopara karo ngguyu seneng “samangke sumangga Ki Lurah kula dherekaken tedhak dhateng Griyanipun Gus Puranta, badhe kula pendhet Dhuwung Kyai Pantek lan badhe kula aturaken dhateng Jengandika Ki Lurah”.

            Ki Lurah ngadeg banjur mlaku arep menyang omahe Puranta, Lopara ngetutne ing mburine, disusul Bebau Kidul karo Jagabaya Bontot. Para Bebau lan Para Pamong sarta Para Sapukawating Kalurahan sing ana plataran Kalurahan kuwi uga banjur padha mlaku bareng gemrudug ndherekne lakune Ki Lurah. Aku karo Puranta sing ora diweruhi dening wong-wong kuwi kabeh, wis ndhisiki wong-wong kuwi, tumuju omahe Puranta luwih dhisik.

            Tekan omahe jebul lawange kancingan, digembok nganggo gembok lan rante sing gedhene luwih gedhe tinimbang drijine wong diwasa.

            “O iya? Ya?” Ki Lurah dumadakan ngunandika sing kawetu tembunge, banjur karo noleh menyang prenahe para Sapukawating Kalurahan, Ki Lurah paring prentah “aku njaluk tulung marang salah siji saka bocah Sapukawat, timbalana Si Senthun dhawuhana mrene karo nggawa Kunci Omahe Puranta iki, dheweke sing tak pasrahi kuncine”.

            “Sampun Ki Lurah” Lopara menggak Ki Lurah “boten sah repot-repot, menawi namung mbikak gembok samanten kemawon boten sah mawi kunci”.

            Tanpa ngenteni wangsulan Lopara maju, lawang dicedhaki banjur nyandhak gemboke, disendhal ngeget temah rantene pedhot.  Gembok sing wis lepas saka rantene kuwi banjur diselehne ing lemah. Lawang dibukak amba, banjur Lopara matur marang Ki Lurah :

            “Samangke kula badhe mlebet ing griya Ki Lurah, jengandika kula aturi nengga ing emperaning Pendhapa rumiyin, mangke menawi Kyai Pantek sampun kula pendhet tumuli kula aturaken dhateng jengandika”.

            “Inggih Kyai” Ki Lurah wangsulan cekak.

            Lopara banjur prentah marang Bebau Kidul :

            “Waruju prentahna marang kabeh wong sing ana kene supaya padha ngenteni ing latar, mengko menawa ana suwara-suwara sing aneh sing tanpa ana wujude, aja padha disauri utawa digatekne. Kabeh supaya ngerti nek sing nyuwara aneh kuwi dhedhemit krucuk sing mengko bakal tak cekel lan tak cencang ing plataran Kalurahan dimen dadi tontonane bocah cilik-cilik”.

            “Inggih ngestokaken dhawuh Guru” wangsulane Bebau Kidul, sing banjur guneman banter marang Para Bebau, Pamong lan kabeh Sapukawating Kalurahan, nerokne prentahe gurune.

            Lopara banjur mlebu menyang jero omah kanthi sikep sing sajak nuduhne kuwanene. Puranta noleh marang aku, karo takon :

            “Awakipun piyambak menapa badhe kendel kemawon mBah Tambak?”.

            “Kanggo sauntara iya Ki Puranta” wangsulanku karo mesem “mengko wae menawa Keris Tiron kuwi wis dicekel dening Kakang ndika, lan Lopara ngocehne tembung-tembung goroh kanggo gawe cilakane wong akeh, lagi ndika ngatonake dhiri lan nindakne apa sing dadi welinge Ki Jurudah lan Ki Prasanta sadurunge awake dhewe budhal mrene esuk mau”.

            “Inggih mBah Tambak, kula suwun sampun ngantos mangke jengandika negakaken kula” kandhane Puranta karo nyawang praupanku. Aku mung mangsuli kanthi manthukne sirah karo mesem amba. Puranta uga banjur melu mesem.

            Ing latar omahe Puranta tak sawang wong-wong sing ngenteni lelakon sing bakal kedaden, katon beda-beda praupane. Ana sebagean sing sajak seneng, ketitik saka ulate sing padha sumringah banjur padha kerep esem-eseman karo padha kancane. Nanging uga ana sing ulate katon peteng, sedhela-sedhela njengkerutne bathuk karo nggathukne alis. Lan nalika kabeneran nyawang kancane sing uga duwe sikep sing padha, sing disawang mung gedheg-gedheg nelakne bingunging atine. Sing nduweni sikep kaya mangkono iku klebu Sabekti, sapukawat andel-andele Bebau Sela sing lungguh awor karo kanca-kancane ing sacedhake pager pinggir dalan mlebu menyang regol plawangane Puranta. Sabekti sing wis ngerti letheging bebudene Bebau Kidul lan Jagabaya Bontot apa dene Lopara, guneman karo kanca-kancane karo suwara sing pating klesik. Ngrasani suwara sing tanpa rupa ing plataran Kalurahan mau, uga ngrasani Walang Kayu aneh sing dumadakan nylenthik lambene Bebau Kidul.

            “Aku luwih percaya marang suwara sing tanpa rupa ing plataran Kalurahan mau” kandhane Sabekti lirih sing meh wae ora bisa dirungokne karo sing diajak guneman, ya kuwi kancane sing lungguhe cedhak karo dheweke.

            “Sing jarene Bebau Kidul suwarane Dhedhemit Jirih sing wedi getih kae mau ta Kakang?” sing diajak guneman Sabekti semaur uga lirih “aku ya ngono, aku ora percaya nek sing nyuwara mau Dhedhemit, tak kira malah suwarane Bebau Tengah, wong kae sanadyan wis rada umur nanging kasektene isih nggegirisi lho Kakang”.

            “Aku ora ngerti sapa sing nyuwara mau, nanging aku percaya nek kabeh sing dikandhakne Kyai Lopara karo murid-muride kae mesthi nek goroh. Mula mengko saupama ana unine Kyai Lopara utawa Jagabaya Bontot, utawa Bebau Kidul sing ngatut-ngatutne asmane Bebau Sela minangka wong sing didakwa melu duwe kekarepan arep mbalela marang Ki Lurah, aku arep maju. Sing ndakwa bakal tak tantang warasan. Mau aku wis rembugan karo Jidhar, Sapukawat saka Padhukuhan Tengah wakile Ki Sarana, wonge duwe tekad sing padha karo aku, arep nglabrag wong sing gawe crita goroh sing tundhone mung arep gawe lupute  Ki Bebau Tengah utawa Bebau liyane sing sasuwene iki cedhak karo Gus Puranta”.

            “Aku ya mathuk Kang, ndika ora ijen, aku lan meh kabeh Sapukawat sing dudu gaweyane Bontot apa Waruju, mesthi ngadeg bareng ndika, kanthi suwara sing padha”.

            Aku karo Puranta sing uga krungu rembug cilik klesak-klesike Sapukawat loro kuwi banjur pandeng-pandengan karo mesem. Jebul isih akeh wong Tambak sing ora percaya marang Lopara sing kondhang nduweni kasekten sing bisa njara langit.

            Dumadakan saka regol pekarangane Puranta katon ana wong pirang-pirang sing lagi teka jangkep karo gegamane dhewe-dhewe. Puranta tak ingeti, dheweke malah guneman lirih sing mung bisa tak rungokne dhewe: “…….Ki Puludan?”……”.

            Jebul tekane Puludan luwih dhsisik diweruhi dening Sabekti sing banjur ngadeg mara nyedhaki. Aku karo Puranta uga banjur melu nyedhak. Mesthi wae wong sing ana kono kuwi babar pisan ora weruh aku utawa Puranta.

            “Sapa sing kongkonan ndika mrene Ki Puludan?” karo nyedhakne lambene menyang kupinge Puludan, Sabekti takon “ndika sakanca rak wis tak kandhani aja ngaton dhisik!, iku mbebayani tumrap kaslametan ndika sakanca. Lhah… kok malah nusul mrene, apa ndika ora ngerti Ki Bebau Kidul karo Ki Jagabaya Bontot uga ana kene?”.

            “Aku sakanca njaluk pangapura Ki Sabekti” wangsulane Puludan uga nganggo suwara cilik kanthi nyedhakne lambene menyang kupinge Sabekti “mau nalika ana Kenthong Pitu disusul Daramuluk, aku sakanca ya ora nggagas nek arep nekani timbalane Ki Lurah kuwi. Malah kanca-kanca banjur tak prentah supaya mlebu menyang papan pandhelikane………”.

            “Lha kok malah saiki ndika sakanca ana kene? Apa ndika nedya mbalik arep mbala marang Bebau Kidul maneh?” Sabekti nugel rembuge Puludan.

            “Aja kleru tampa Ki Sabekti” Puludan ketok nek kaget krungu pandakwane Sabekti mangkono kuwi “aku wis ngerti yen Ki Bau Kidul lan Ki Bontot kae dudu menungsa, mokal aku sakanca sing wis ndika tulungi lan ditulung Gus Puranta arep mbalik ngawula marang setan loro kae maneh”.

            “Lha banjur ndika teka kene iki mau?”

            “Kuwi merga mau, ngepasi aku sakanca arep mlebu menyang papan pandhelikan, dumadakan ana wong tuwa loro sing durung tau tak tepungi, nyegat aku sakanca. Kaki-kaki loro kuwi kandha yen dina iki Gus Puranta wis kundur menyang tambak kene, ngasta Kyai Pantek sing ilang. Aku banjur didhawuhi dening Kaki-kaki loro kuwi supaya melu mangayubagya Gus Puranta ing daleme kene. Kajaba saka kuwi, Kaki-kaki loro mau uga kandha nek wektu iki Bebau Kidul karo Jagabaya Bontot ditambah Gurune uga wis ngerti yen Gus Puranta kundur, mula setan-setan kae banjur ngrancang arep gawe cilakane Gus Puranta. Aku sakanca banjur ditakoni, lila apa ora yen nganti Gus Puranta cilaka merga kaculikane setan-setan kae?. Nek ora lila aku dikongkon mrene kanthi gegaman sing jangkep. Mula aku banjur mrene iki mau” karo panggah klesik-klesik Puludan ngandhani Sabekti.

            Tak sawang Sabekti manthuk-manthuk sajak mudheng karo sing dikandhakne Puludan. Aku genti nyawang Puranta karo takon :

            “nDika ngerti Ki Puranta? Sapa Kaki-kaki loro sing ngandhani Puludan sakancane kuwi mau?”.

            “Sinten mBah Tambak?” Puranta takon nambong “menapa Senapati kembar saking Kraton Pangayoman, Kyai Jurudah miwah Kyai Prasanta?”.

            “Sapa maneh nek dudu wong Gerang loro sing senengane nggawek-nggawekne uwong kae?!?” wangsulanku karo ngguyu.

Puranta ya melu ngguyu krungu wangsulanku sing kaya mangkono mau. Puranta banjur taka jak mbalik nyedhaki papane Ki Lurah sing ngenteni metune Lopara saka jero omahe Puranta.

 

Ana candhake.

 

SENDHANG MUSTIKANING WARIH 7 (044)

 

 

44.

            Wong lima sing krungu wangsulane Puranta ngono kuwi padha manthuk-manthuk. Aku banjur nyedhak, Puranta katon nek rada kaget merga tekaku sing ora dinyana-nyana. Sadurunge Puranta guneman apa-apa aku aweh sasmita supaya Puranta ora ngucap apa-apa, murih ora gawe bingunge wong lima  sing padha ora bisa weruh wujudku. Aku banjur nggunakne Aji Taliati, ya iku aji kanggo bisa sesambungan rembug antarane aku karo Puranta kanthi ora ngetokne suwara sing bisa dirungokne wong liya.

            “Aku mau wis tekan Kalurahan lan ngaweruhi apa sing ditindakne Ki Lurah, Lopara lan murid-muride, Ki Puranta” kandhaku nganggo Aji Taliati.

            “Kyai Lopara, Bebau Kidul tuwin Jagabaya Bontot dhateng Kalurahan, mBah Tambak?” Puranta takon uga nganggo Aji Taliati dadi katone Puranta mung meneng karo ndhingkluk wae “kepanggih kalihan Ki Lurah mesthinipun ngrembag kula lan icaling Dhuwung Kyai Pantek menika inggih, mBah?”.

            “Bener” wangsulanku “Lopara temen-temen wong julig sing rusuh tandange”.

            Banjur kanthi reringkesan aku nyritakne apa sing wis kedadean ing pringgitaning Kalurahan Tambak, iya sing dirembug antarane Ki Lurah karo Lopara iya sulapane Lopara sing ngginakne Maron anyar diiseni banyu lan kembang lan wekasane tak pungkasi kanthi aweh prentah marang Puranta supaya daya-daya ndelok omahe, merga miturut petungku ora let suwe maneh Lopara karo murid-muride wis tekan kana, saprelu nuduhne Keris Kyai Pantek sing disingidne ana senthong omahe Puranta, marang Ki Lurah. Lan aku durung patia percaya manawa Ki Lurah bakal nggugu omongane wewayangan gaweyanku sing ngandhakne menawa Keris sing ana senthong omahe Puranta kuwi dudu Kyai Pantek sing satuhu. Karepku supaya Puranta bisa nuduhne Keris Kyai Pantek sing sejati lan bisa mbalekne marang wujude sekawit Keris Tiron yasane Jim Ganjur sing wujud lan rupane ora beda karo Kyai Pantek sing sejati.

            Dumadakan saka arah Kalurahan keprungu suwara Kenthongan ditabuh kaping pitu disusul Kenthong Daramuluk sepisan. Suwara Kentongan ngono kuwi disambung lan diterusne  karo kenthongan saka gerdhu-gerdhu panjagan. Dadi Tengara Kenthong Pitu disambung Daramuluk kuwi ora suwe wis warata keprungu tekan saindenging Kalurahan Tambak.

            “Kenthong Pitu Paman?” Puranta guneman semune takon marang Bebau Tengah.

            “Inggih Anakmas” wangsulane Bebau Tengah “ketingalipun wonten prakawis ingkang sanget wigati, ketitik Ki Lurah ngersakaken Para Bebau lan Para Jagabaya miwah Pamong sarta para Sapukawating Kalurahan supados mlempak ing Kalurahan”.

            Puranta nyawang marang aku, sajake njaluk uruning panemuku.

            “Becike wong-wong kuwi ndika kongkon budhal menyang Kalurahan nuruti dhawuhe Ki Lurah sing nggunakne tengara Kenthong Pitu kuwi mau, Ki Puranta” kandhaku kanthi Aji Taliati “mbok menawa Ki Lurah saka pakone Lopara kepengin anggone njupuk Kyai Pantek Tiron ing senthong omah ndika disekseni dening Bebau lan Para Sapukawating Kalurahan tuwin Pamong ing Tambak kabeh”.

Puranta manthuk ngiyani. Tumuli kandha marang wong lima sing ana ngarepe kuwi :

            “Sak niki prayoginipun Paman Bebau Tengah tuwin Para Bebau sanesipun, tumuli ndugeni timbalanipun Ki Lurah. Kula piyambak mangke ugi tumunten nusul mrika, nanging inggih sakedhap malih sasampunipun ndika sami dumugi ing Kalurahan”.

            “Kinten-kinten Ki Lurah badhe paring dhawuh menapa inggih Anakmas?” Bebau Tengah nyoba takon marang Puranta.

            “Menawi kula inggih cetha menawi boten mangertos ta Paman?” wangsulane Puranta karo mesem “sampun sak niki mangga sami tindak dhateng Kalurahan mawon rumiyin, mangke rak pirsa menapa ingkang dados kersanipun Ki Lurah”.

            “Inggih Anakmas” wangsulane Bebau Tengah “menawi makaten kula kalihan kanca-kanca tumuli dhateng Kalurahan sak menika ugi. Boten langkung kula suwun mugi Anakmas ingkang ngatos-atos lan sampun ngantos nyuda kaprayitnan”.

            “Mangga Paman, sakedhap malih kula badhe nusul” kandhane Puranta karo nguntabne Bebau cacah lima kuwi lunga ninggalne papan kono.

            “Samangke kados pundi mBah Tambak?” sawise wong lima kuwi lunga Puranta banjur takon marang aku.

            “Tak kira Lopara wis matur marang Ki Lurah yen kepengin nuduhake anggone bisa nemokne Kyai Pantek marang Bebau lan Pamong tuwin Sapukawating Kalurahan, Ki Puranta” wangsulanku “becike awake dhewe aja ngaton dhisik, ndika mengko tak singidne ing alam panglemunan dhisik, mengko wae manawa Keris Tiron wis diasta Ki Lurah, ndika lagi ngatonke dhiri lan matur marang Ki Lurah menawa Keris kang diasta kuwi mung dhapur Tiron”.

            “Inggih mBah, kula ndherek kemawon menapa ingkang dados pitedah jengandika” wangsulane Puranta.

            Puranta banjur tak wenehi Keris Kyai Bancik sing biyen olehe maringi Rama Tumenggung Jatikusuma jaman aku isih nom lan manggon neng Majapahit, sarta tak warah kepiye carane nggunakne Pusaka Kyai Bancik sing bisa kanggo manjing ing alam panglemunan. Kajaba Kyai Bancik, Puranta uga tak wenehi Slendhang Pita ya Slendhang Sipat peparinge Wa Kebayan Bulak Pandhe jaman aku arep budhal menyang Kedhuwang biyen, sarta tak wuruki kepiye carane migunakake. Puranta katon nek seneng atine lan ngaturake panuwun marang aku, banjur Kyai bancik nuli dicakne, sakala Puranta katon wis manggon ing alam sing meh padha karo alam sing tak panggoni, ya iku ora bisa kadulu dening mripat wantah.

            Sawise kira-kira para Bebau lan Pamong sarta Sapukawating Kalurahan Tambak wis mlumpuk ing Pendhapa kalurahan nuhoni dhawuhe Ki Lurah sing nganggo tengara Kenthong Pitu disambung Dara Muluk, aku karo Puranta banjur bebarengan budhal nusul menyang Kalurahan.

Pandugaku mau pranyata bener. Nalika aku karo Puranta tekan Kalurahan, lan momor wong-wong sing ana kono, kabeh Bebau lan Pamong sarta Sapukawating Kalurahan ora diklumpukne ing pendhapa, nanging dikongkon padha ngadeg jejer wor sajuru-juru ing plataran. Ing Emperaning Pendhapa sisih ngarep, katon Ki Lurah lenggah ing kursi dijejeri Lopara sing uga lungguh kursi sing rada beda wujude. Sauntara Jagabaya Bontot karo Bebau Kidul ngadeg ing tlundhagane Pendhapa ngisor dhewe. Bebau Kidul lagi sesorah ing ngarepe para Bebau lan Pamong sarta Sapukawating Kalurahan, Jagabaya Bontot ngadeg ing sisihe karo nyekeli Pedhange sing wis diliga saka wrangakane.

“Sedulur-sedulur Para Bebau, Para Jagabaya, Para pamong lan Sapukawating Kalurahan kabeh” kandhane Bebau Kidul kanthi suwara sing banter temah bisa keprungu nganti tekan sajabaning pekarangan Kalurahan “aku ngadeg lan guneman ing kene iki, saprelu nyambung dhawuhe Ki Lurah supaya tekan marang ndika kabeh, mula tak jaluk ndika padha ngrungokne kanthi sabecik-becike, aja kongsi tumpang suh nggon ndika nampa, sepisan maneh tak kandhakne, ing  kene Bebau Waruju utawa Bebau Kidul guneman mung nyambung dhawuhe Ki Lurah marang ndika kabeh”.

“Nggiiiiiiih………” wong saplataran semuar bareng, nganti kaya ngoregne plataran.

“Dhawuh kang kapisan : Lumantar Kyai Lopara Ki Lurah wis nampa sasmita gaib ing ngendi dununge Keris Kyai Pantek, Pusaka Piyandel Kalurahan Tambak sing ilang saka plangkane. Ki Lurah ndhawuhake marang Kyai Lopara supaya mulung Kyai Pantek saka papan pasingidane lan ngaturake marang Ki Lurah. Aku, Paman Jagabaya Bontot lan ndika kabeh kadhawuhan ndherekne Ki Lurah sing uga ngersakne nunggoni anggone Kyai Lopara mulung Kyai Pantek saka papan kanggo ndhelikake kuwi. Apa kira-kira ana sedulur-sedulur sing kabotan nindakne dhawuhe Ki Lurah iki?”.

“Boteeeeen” sepisan maneh wangsulan sing ambata rubuh suwarane keprungu saka plataran Kalurahan kuwi.

“Sokur lan matur nuwun marang ndika kabeh” Bebau Kidul guneman maneh “sabanjure Dhawuh kaping Pindho : Ki Lurah durung kepareng paring weruh marang aku lan ndika kabeh, sapa paraga kang kumawani nyolong Piyandel Kalurahan Tambak sarta sapa wae sing wis adol upas marang paraga sing sejatine nduweni bebuden mulya lan utama nanging merga kena upase wong-wong sing srakah temah wani nerjang sarak nyingkur bebener ndhustha Kyai Pantek kanggo sarana bisa njongkeng kalenggahane Ki Lurah sing sah”.

Ora ana suwara semaur aweh wangsulan marang kandhane Bebau Kidul sing keri dhewe iki. Mung wae, wong – wong sing ana latar wis padha ngerti sapa paraga sing dikarepake Bebau Kidul kuwi mau. Sanadyanta mangkono wong-wong ya akeh sing ora sarujuk karo sing dikandhakne Bebau Kidul sing wis ndakwa yen ilange Kyai Pantek merga dicolong wong sing kepengin njongkeng kawibawan luwih-luwih merga oleh ambujuke wong sing duwe ati srakah. Wong-wong banjur padha pating greneng dhewe-dhewe, temah nuwuhake suwara temawon sing ora cetha yen dirungokne.

“Para sedulur kabeh” Bebau Kidul bali guneman maneh “sanadyanta mangkono, unine unen-unen Becik Ketitik Ala Ketara, mengko bakal katon sawuse Kyai Pantek wis ana astane Ki Lurah Tambak kapindho maneh. Miturut wangsit sing ditampa Kyai Lopara, mengko Kyai Pantek ing astane Ki Lurah bakal nuduhake sapa wae sing satemene wis tumindak culika”.

“Lan sing dikandhakne Lopara Dhukun Kurang Tindhih kuwi goroh kabeh” tanpa kena tak penging, saka papan sing ora bisa disawang wong liya, lambeku mbengok banter sing uga dirungokne wong sal plataran kabeh. Sakala kahanan dadi kosek. Bebau Kidul lan Jagabaya Bontot katon nek dadi nesu ora karuwan.

“Setan keparat, sapa sing wani guneman waton njeplakne lambe kuwi he?” Bebau Kidul mbengok sora merga saking nesune krungu suwaraku sing kaya mangkono mau.

Ora ana sing wangsulan, kahanan dadi sepi nyenyet. Malah wong-wong sing padha ambegan wae kaya-kaya banjur diempet murih ora ana suwara sing keprungu.

“Aku ngerti sing muni waton mangap mau genah Dhedhemit sing mau ganggu gawe marang Guruku, ayo yen nyata kowe dhemit sing ora wedi getih, ketokne wujudmu! Ayo tandhingana iki Waruju Bebau Padhukuhan Kidul……..”

Nalika Bebau Kidul mampang-mampang ngunekne panantang ngono kuwi, andilalah ing wit luntas sing ana sandhingku ana Walang Kayu sing mencok. Ora guneman apa-apa, karo panggah ora ngatonake dhiri, walang kayu kuwi tak cekel banjur tak sawatne menyang lambene Waruju. Mesthi wae, Walang Kayu kuwi kaget, banjur ngobahne suthange kanggo nylenthik lambene Bebau Kidul. Suthang sing ana erine kuwi ngenani lambene Bebau Kidul temah ndadekne lambe kuwi gobrah-gobrah getihe.  Bebau Kidul sansaya waringutan, Walang Kayu disaut kena, banjur dibanting neng lemah diidak-idak diiles-iles nganti ajur bebathange.

“Setan alas ora genah, Walang murang tata wani-wanine nylenthik lambene Bebau Kidul, klakon ajur kuwandhamu kowe” kandhane Bebau Kidul karo misuh-misuh lan nyumbari walang sing wis mati.

Jagabaya Bontot Tanggap, banjur genti maju nyulihi olehe sesorah Bebau Kidul :

“Para Sedulur kabeh, wis cukup kabeh dhawuh saka Ki Lurah sing dikandhakne Ki Bau Kidul. Saiki ndika kabeh ayo padha tata-tata ndherekne jengkare Ki Lurah marang panggonan kanggo nyingidne Kyai Pantek dening sing nylolong kuwi, jumbuh lan pituduh saka Kyai Lopara”.

Bubar muni ngono kuwi, Jagabaya Bontot banjur mbalikne awak ngadhep marang Ki Lurah lan Ki Lopara, atur sasmita yen wis wayahe bidhal menyang omahe Puranta.

 

Ana candhake

SENDHANG MUSTIKANING WARIH 7 (043)

43.

            Bebau Kidul lan Jagabaya sing weruh nek gurune lagi nesu merga wewayangan sing diweruhi Ki Lurah ing Maron isi banyu lan kembang mau ana sing ora jumbuh karo sing dikarepake, ketok nek pucet kaweden. Merga kaya sing dikandhakne Ki Jurudah marang aku lan Puranta mau esuk, tenane sing nyolong tirone Kyai Pantek kuwi pancen Lopara, Bebau Kidul sarta Jagabaya Bontot ya ngerti. Mula bareng ing wewayangan sing diweruhi Ki Lurah ana wewayangane Lopara, Bebau Kidul lan Jagabaya Bontot, sajake wong loro kuwi duwe pikiran sing ora-ora marang gurune, mbok menawa wae gurune wis kleru nggone ngrapal mantra kanggo gawe dolanan sulapan sing niyate arep dienggo ngapusi Ki Lurah kuwi.

            Beda karo Lopara sing sanadyan ora ngerti nek sing ngrusuhi anggone dolanan kuwi aku, nanging dheweke ngerti nek wis ana sing ngrusuhi anggone dolanan sulapan migunakake Maron sing diiseni banyu kembang banjur dikandhakne marang Ki Lurah nek kuwi pituduh saka gurune sing jeneng Kyai Ganjur. Mulane Lopara banjur muntap kanepsone, ora sranta banjur ngecakne ajine kanggo ngaweruhi sapa sing wis wani ngrusuhi dheweke kuwi. Mripate diremne dhipet, ilining napase ditata, ati lan nalare disawijekne kanggo nglandhepne panggraitane.

            Nanging aku ya ora banjur meneng, nek gaweyan ngrusuhi wong kaya Lopara kuwi mula gampang ditindakne. Kanthi daya kekuwataning batin sing ana awakku, Lopara sing nggunakne panggraitane kanggo nggoleki sing ngrusuhi dheweke kuwi tak rusuhi maneh. Ing mata batine Lopara tak tuduhne wewayangane wong wadon ayu sapirang-pirang sing tanpa busana padha jejogedan. Mesthi wae Lopara dadi sansaya nesu lan dadi bingung karepe dhewe. Lopara cetha nek ora bisa ngerteni sapa sing wis ngrusuhi dheweke.

            “Kados pundi Ki Lopara?” Ki Lurah sing ora mudheng nek Lopara lagi puyeng, takon maneh “menapa Ki Lopara kepareng nyethakaken menapa tegesipun wewayangan-wewayangan ingkang wau kula sumerepi ing salebeting Maron ?”.

            “Nyuwun pangapunten Ki Lurah” Lopara sing lagi nesu kapeksa nyarehne suwarane kanggo aweh wangsulan marang Ki Lurah “ketingalipun menika wonten Dhedhemit ingkang sampun ganggu damel dhateng kula, temah Ki Lurah pirsa wewayanganing tiyang ingkang estunipun boten kados ingkang kacetha ing wewayangan kala wau”.

            “Ingkang ndika kersakaken sinten Ki Lopara?” Ki Lurah takon maneh.

            “Kula lan murid-murid kula boten kados ingkang kapirsanan Ki Lurah ing Maron menika, Ki Lurah” wangsulane Lopara sakencadhake.

            “Dados jengandika panggah kukuh ndakwa bilih ingkang mendhet Kyai Pantek saking plangkanipun menika Puranta inggih Kyai?”

            “Kula boten ndakwa Ki Lurah” wangsulane Lopara “nanging kanyatanipun mila makaten, kados ingkang sampun Ki Lurah pirsani wewayanganipun ing Maron kala wau”.

            “Menawi dhasaripun wewayangan ingkang kula tingali ing Maron kala wau, menika dhasar ingkang boten kiyat babar pisan Kyai” Ki Lurah guneman maneh, suwarane nuduhne yen atine lagi ora seneng marang wangsulane Lopara “menapa malih ndika lan Paman Bau ugi Paman Jagabaya sami selak bilih boten tumindak kados ingkang kula tingali wewayanganipun ing Maron wau. Menawi ndika kemawon saged selak, mesthinipun Bebau-bebau ingkang kala wau wewayanganipun kula tingali ing Maron, tartamtu ugi saged selak, makaten ugi Dhimas Puranta kalamunta wonten mriki tartamtu ugi selak kados anggen jengandika selak”.

            “Makaten inggih Ki Lurah” karo rada glagepan Lopara guneman maneh, mangsuli kandhane Ki Lurah “medalipun wewayangan kula kalihan Waruju tuwin Bontot ing Maron kala wau, awit sampun wonten Dhedhemit ingkang ganggu damel dhateng kula, dados wewayangan ingkang kados kula lan murid-murid kula wau damelanipun Dhedhemit”.

            “Mila saged katampi kalih nalar Ki Lopara” Ki Lurah ngendika maneh nadyan sareh nanging kaeprungu nek ora marem “nanging Ki Lopara nate dhawuh dhateng kula bilih Ki Ganjur ingkang ndika suwitani minangka guru ndika niku, satunggaling Dewa ingkang kuwawa murba utawi damel abang ijone jagad, lha kok anggenipun paring sasmita mawi ubarampe Maron anyar, kembang setaman lan pungkasan mawi sinjang enggal, murih kula saged nyumerepi sinten ingkang nyidra Kyai Pantek lan ing pundi papan kangge nyingidaken kemawon saged dipun ganggu dening Dhedhemit jail kados ingkang ndika dhawuhaken menika?. Menawi katiyasanipun Kyai Ganjur namung samanten, kula kinten kula inggih kedah mikir-mikir malih nuruti eguh lan rerigen ndika murih meguru dhateng panjenenganipun”.

            Aku dadi sansaya ngerti jebul Lopara wis ngujuk-ujuki Ki Lurah supaya gelem meguru marang Kyai Ganjur, Jim sing tau nyolong Kyai Pantek banjur didhelikne neng guwa sapinggire Kali Sumberlanang, nanging ora weruh nek Keris colongane wis dijupuk Ki Jurudah lan Ki Prasanta. Aku uga bisa njupuk dudutan, yen tenane Lopara lan murid-muride kuwi kepengin ndadekne Kalurahan Tambak dadi padesan sing kebawah dening Jim Ganjur.

            “Nyuwun pangapunten Ki Lurah” Lopara aweh wangsulan “saupami Guru Kyai Ganjur dinten menika wonten mriki, tartamtu dhedhemit ingkang nedya damel rusuh menika boten badhe saged ngresahi anggen kula nyambut damel. Dados sampun ngantos Ki Lurah ngremehaken Guru Kyai Ganjur ingkang boten wonten mriki menika, ingkang kenging karesahan dening Dhedhemit ingkang kula aturaken dede Kyai Ganjur, nanging kula”.

            “Inggih, inggih Ki Lopara” Ki Lurah sajak wis wegah eyel-eyelan karo Lopara, nanging panggah nuduhne yen atine lagi cuwa “Dhedhemit ingkang ndika dhawuhaken menika badhea kados menapa nyata Dhedhemit ingkang digdaya, temah saged ngresahi anggen jengandika makarya. Sok makatena, ndika piyambak ketingal legawa dipun resahi, ketitik boten duka dhateng Dhedhemit kala wau”.

            “Ki Lurah kula suwun sampun lepat ing panampi” Lopara wangsulan maneh “menawi wekdal menika kula boten tumindak menapa-menapa dhateng Dhedhemit ingkang ngresahi anggen kula nyambut damel, menika jalaran dereng rampung ayahan kula. Mangke menawi Kyai Pantek sampun saged wangsul ing astanipun Ki Lurah, Dhedhemit menika badhe kula padosi lan badhe kula samekaken dosanipun, kanthi anugel gulunipun, ing ngarsanipun Ki Lurah. Samangke murih enggal Kyai Pantek saged kaasta malih dening Ki Lurah, sumangga kula dherekaken tedhak ing senthong dalemipun Gus Puranta, inggih ing mriku Kyai Pantek kasingidaken dening Gus Puranta”.

            “Manawi makaten mangga Ki Lopara” Ki Lurah aweh wangsulan cekak. Sajake Ki Lurah mung kepengin supaya Keris Kyai Pantek bisa enggal bali. Wong papat kuwi banjur ngadeg, arep budhal menyang omahe Puranta.

            Gandheng atiku isih gela weruh kelakuwane Lopara, sepisan maneh aku arep ngrusuhi menungsa-menungsa sing murang tata kuwi. Kanthi daya kabisanku, saka Maron sing wis arep ditinggal mau, tak wetokne suwara kaya suwarane barang atos kang tumiba ing jubinan, kumlonthang banter.  Ora sranta Ki Lurah, Bebau Kidul, Jagabaya Bontot malah uga Lopara banjur nyawang prenahe Maron sing nyuwara kumlonthang mau. Banjur saka lumahing banyu sing ana Maron kuwi tak cipta wewayangane wong wadon ayu-ayu sing mau tak enggo ngrusuhi panggraitane Lopara. Wong papat kuwi dadi mlengak sajak kaget semu gumun weruh rerupan sing mung wujud wewayangan kuwi. Luwih kaget maneh bareng salah siji saka wewayangan kuwi bisa guneman kanthi cetha, ngandhani Ki Lurah Tambak Kapindho lan nggorohake omongane Lopara :

            “Eeee Tobil, Ki Lurah Jaswana ya Jaka Suwana….. ingatase Lurah sing pinter kok jebul gampang diapusi karo Dhukun Kurang Tindhih sing ngakune duwe jeneng Kyai Lopara?.  Kawuningana Ki Lurah, ingkang badhe katedahaken lan kaaturaken dhateng jengandika dening Lopara lan murid-muridipun menika mangke dede Kyai Pantek ingkang satuhu. Nanging namung dhapur tiron. Yasanipun Dhedhemit goblog ingkang nami Ganjur. Pusaka Kyai Pantek ingkang satuhu mila nate dipun colong dening Gurunipun Lopara inggih Dhedhemit Kocluk Si Ganjur niku, nanging ing margi Dhemit Gembeng Si Ganjur kepanggih kalihan Gus Puranta temah Kyai Pantek saged dipun rebat. Samangke Kyai Pantek dipun asta Gus Puranta ingkang wekdal menika nembe tindak wangsul dhateng Kalurahan tambak saprelu ngaturaken Kyai Pantek dhateng jengandika Ki Lurah Tambak Kapindho. Saestu Ki Lurah…. Atur kula niki leres, boten dora lan boten ngapusi, kula sakanca niki sampun wujud kumara, rumiyin jaman taksih wujud manungsa nate dados dhemenanipun tiyang tiga menika, lajeng sasampunipun Dhukun nggragas kalih muridipun niku sami wareg, kula dipun sukakne Gurunipun, nggih Dhedhemit Gendheng Ganjur. Jebul Ganjur ngertos menawi kula sakanca menika namung sisanipun tiyang tiga niku, kula lajeng dipun pejahi dening Ganjur, samangke kula sakanca  nglambrang dados kumara………”.

            “Iblis laknat ……..” durung nganti entek gunemane wewayangane wong ayu sing ana jero Maron kuwi, wis dipunggel karo pisuhane Lopara sing dibarengi karo nibakne gaman piyandele, Tulup sing isi paser sing disurung nganggo Aji Paser Angin.

            Mesthi wae, ajine Lopara sing ditibakne ora tumama marang aku, lha wong aku ora awor wewayangan kuwi. Lopara sansaya nesu, banjur mencolot Maron isi banyu disadhuk sarosane temah sumyur dadi sawalang-walang. Karo ngempet guyu aku nglungani, aku arep ngandhani Puranta, nyritakne lelakon sing lucu iki.

            Mung sagebyaring that-thit aku wis tekan papan anggone leren Puranta. Nanging aku dadi semu rada kaget, jebul neng kono Puranta ora ijen. Ing kono ana wong lima maneh sing padha lungguh ngadhep Puranta, kaya wewayangan sing mau tak sawang ing Marone Lopara. Aku dadi ngerti nek wong lima kuwi genah nek para Bebau Kalurahan Tambak sing ora akur karo Bebau Kidul lan Jagabaya Bontot.

            “Mila saestu Anakmas” wong sing tuwa dhewe saka wong lima kuwi guneman, tak kira kuwi sing jeneng Jaladri sing dadi Bebau ing Padhukuhan Tengah “kula tiyang gangsal menika babar pisan boten semadosan. Nanging kula tiyang gangsal niki wau, ing papanipun piyambak-piyambak sami mireng suwanten ingkang boten wonten kendelipun, suwantenipun tiyang sepuh ingkang paring dhawuh ngabari menawi Anakmas Puranta sak niki wonten papan mriki. Kula tiyang gangsal menika ugi boten nyana bilih kanca-kanca ingkang wonten mriki menika ugi nampi dhawuh ingkang sami. Nuwun sewu menapa Anakmas Puranta sampun ndhawahaken aji Dipa Paweling dhumateng kula sakanca menika?”.

            Aku nggagas lan duwe pangira yen kuwi mau panggawene Ki Jurudah utawa Ki Prasanta. Nanging aku ya banjur meneng wae, wong lima sing ana ngarepe Puranta kuwi ora bakal weruh wewujudanku sing mapan ing Alam Panglemunan.

            “Kula boten nggadhahi aji Dipa, Paman” wangsulane Puranta “lan kula estunipun ugi boten ngajeng-ajeng ndika sedaya rawuh manggihi kula, malah niki wau mapan kula inggih pados papan ingkang boten gampil kasumerepan dening tiyang sanes. Nanging gandheng Paman Bebau Tengah sakanca sampun sami pirsa kawontenan kula, kula inggih badhe blaka bilih wangsul kula menika namung badhe ngaturaken Kyai Pantek ingkang murca dhateng Ki Lurah. Lan kula badhe ngaturaken prakawis ingkang sakalangkung wigati magepokan kalihan kawontenan ing Kalurahan tambak wekdal menika”.

            “Makaten inggih Anakmas?” Bebau Tengah guneman maneh “prekawis ingkang wigati menika menapa, Anakmas ?”.

            “Kula dereng saged ngaturaken sakmenika Paman” wangsulane Puranta “kula taksih nengga dhawuh saking para priyagung ingkang sampun nyambung gesang kula saha manggihaken Kyai Pantek lan kaparingaken dhateng kula”.

 

Ana candhake.

 

SENDHANG MUSTIKANING WARIH 7 (042)

 

42.

            Wong papat sida budhal menyang Kalurahan Tambak, Sirep ditinggal neng omah. Kaya sing wis dirembug, nalika ngancik laladan Kalurahan Tambak, Ki Jurudah lan Ki Prasanta misah golek dalan liyane. Aku wiwit manjing alam panglemunan sing ora bisa diweruhi dening mripat wantah kajaba mung mripate Puranta, nanging lakuku tansah mbarengi lakune Puranta. Nalika arep ngambah padhukuhan, Puranta tak ajak mandheg sedhela.

            “Mandheg dhisik Ki Puranta” kandhaku karo mapan lungguh neng watu gedhe pinggir dalan “ana sing arep tak kandhakne sadurunge ndika mlebu padhukuhan ing Kalurahan Tambak kene”.

            “Badhe paring dhawuh menapa mBah?” wangsulane Puranta karo nyawang prenahku lungguh “mangga kadhawuhna kemawon”.

            “nDika prayoga yen mandheg neng kene dhsisik, utawa nggolek papan sing ora gampang diweruhi wong-wong Tambak” kandhaku marang Puranta “aku arep golek sisik melik lan niti kahanan ing Kalurahan Tambak dhisik. Yen wis cetha kahanan ing Kalurahan Tambak, mengko bisa ndika gunakne minangka ancer-ancer endi sing kudu ditindakne luwih dhisik”.

            Puranta mung manut apa sing tak kandhakne, dheweke banjur golek panggonan kanggo leren, ya kuwi ing pasetren kalen cilik ing pinggire sawijining pategalan. Aku dhewe ya banjur nggeblas nganggo caraku, niti priksa kahanan ing Kalurahan Tambak. Dhisik dhewe aku marani omahe Ki Lurah Tambak Kapindho, aku kepengin ngerti kahanane Dalem Kalurahan kuwi.

            Tekan Kalurahan kahanan katon sepi, ing pendhapa ora ana katon wong kemliwer, nanging lawange omah dibukak amba. Aku banjur mlebu menyang omah njero, kepengin weruh apa sing lagi ditandangi Ki Lurah. Jebul neng Pringgitan ana wong sing lagi jagongan, katone lagi ngrembug barang sing wigati, ketitik suwarane ora ana sing banter lan uga ora ana sing nggunakne tembung guyonan. Aku banjur mapan lungguh neng cedhake wong sing lagi lungguh kupeng, ngadhep Maron anyar sing isi banyu kembang. Sing ana kono kuwi kabeh ana wong papat sing aku durung ngerti sapa jenenge. Mung tak kira wae sing nganggo sandhangan becik dhewe kuwi kira-kira Ki Lurah, banjur ana wong lanang sing luwih tuwa sethithik tinimbangane wong sing tak kira Ki Lurah, kuwi kira-kira Bebau Kidul utawa Waruju, ana maneh wong sing rada tuwa mbok menawa kuwi Jagabaya Bontot lan keri dhewe wong tuwa sing brengos lan jenggote diingu dawa wis putih kabeh, kiraku iki sing jeneng Kyai Lopara. Wong papat kuwi babar pisan ora ana sing weruh yen aku melu lungguh njejeri Ki Lurah, merga aku wis mapan inga lam panglemunan sing ora kasat mata, olehku milih cedhak Ki Lurah merga aku kepengin cedhak karo Maron sing isi banyu lan kembang kuwi.

            “Inggih wewayangan ingkang ketingal ing salebeting Maron menika mangke Ki Lurah, sinten ingkang sampun nyidra Kyai Pantek lan ing pundi anggenipun nyingidaken” wong tuwa sing tak kira Kyai Lopara kuwi sing guneman.

            “Inggih Ki Lopara” wangsulane Ki Lurah “nanging kanyatanipun sampun sapanginang langkung kula njingglengi toya ing Maron menika suprandene boten sumerep menapa-menapa kajawi namung sekar setaman ingkang kala wau dipun sebar ing lumahing Maron dening Paman Bebau”.

            “Nyuwun pangapunten Ki Lurah” Ki Lopara aweh wangsulan “jebul sareng kula titi sepisan malih, ubarampe kangge kabetahan menika dereng jangkep, taksih kirang setunggal malih, miturut sasmita ingkang kula tampi saking Guru kula, Maron menika kedah kapapanaken mawi lemek Sinjang utawi Nyamping corek Semen Rama ingkang dereng nate dipun agem”.

            “Nuwun sewu Ki Lurah” wong sing tak kira Bebau Kidul genti sing guneman “kaparenga kula wangsul rumiyin mendhet sinjang ingkang nembe rampung anggenipun mBathik semah kula, kangge lemek Maron enggal menika”.

            “Ora prelu ndika ndadak bali Paman Bau” wangsulane Ki Lurah karo mesem “gajege ing pasinggahanku isih ana papat utawa lima jarik sing durung nate dienggo sing bathikane nganggo corek Semen Rama. Saiki coba tak tilikane dhisik lan tak gawane mrene”.

            Bubar muni ngono kuwi Ki Lurah ngadeg banjur mlaku mlebu omah mburi. Ora let suwe wis bali mrono maneh karo nggawa jarit anyar sing isih lempitan.

            “Menika Ki Lopara Nyamping ingkang ndika kersakaken pranyata sampun wonten” kandhane Ki Lurah karo ngulungne jarit lempitan kuwi marang Ki Lopara.

            “Matur nuwun Ki Lurah, inggih menika nyamping ingkang dipun kersakaken dening  Bapa Kyai Ganjur, Guru kula” Ki Lopara wangsulan karo nampani jarit anyar kuwi. Jarit banjur dijembereng dibekuk sepisan, banjur janggute Ki Lopara aweh sasmita marang Jagabaya Bontot supaya ngangkat Maron sing wis isi banyu kembang kuwi. Ki Lopara nggelar jarit sing wis dibekuk kuwi banjur dening Jagabaya Bontot diselehi Maron sing mau dijunjung.

            “Sampun Ki Lurah” kandhane Ki Lopara sabanjure “samangke anyarengi kula ngrapal japa mantra, kaparenga Ki Lurah mirsani dhateng salebeting Maron. Ing mriku mangke Ki Lurah badhe pirsa sedaya lelampahan ingkang magepokan kalihan icalipun Kyai Pantek saking Dalem kalurahan mriki menika”.

            Ki Lopara banjur ngeremne mripate, lambene umak-umik maca mantra, embuh mantra apa sing diucapake ora pati tak rungokne. Sauntara Bebau Kidul lan Jagabaya Bontot ketok ndhingkluk uga karo ngeremne mripat. Aku ya banjur nerokne Ki Lurah, melu nyawang sing ana jerone Maron isi banyu lan kembang kuwi. Karo jroning atiku kepengin ngrusuhi sethithik olehe dolanan sulapan Ki Lopara nganggo maron isi banyu kuwi.

            Dumadakan ing lumahing banyu sing ana jero maron katon ana wewayangane Puranta sing lagi lungguh sila karo sedhakep kaya lagi nglakoni samadi, ora let suwe banjur disusul wewayangane wong lima sing ngadhep Puranta. Wong nem kuwi banjur padha omong-omongan sing suwarane ora ana. Aku bisa maca karepe Lopara, kanthi nuduhne gambar ing jero Maron kuwi arep ngandhakne nek wis ana rembug antarane Puranta karo wong lima sing aku durung weruh sapa jenenge kuwi. Ora let suwe wewayangan kuwi ilang, banjur metu maneh wewayangane Keris Kyai Pantek sing semendhe ana plangkane. Banjur ana wewayangane Puranta njupuk Keris Kyai Pantek. Wewayangan banjur ilang. Aku sing wis nedya ngrusuhi olehe dolanan sulapan Lopara, tumuli nggawe wewayangan ana banyu sing ana jero Maron kuwi, ing kono banjur katon Lopara karo Jagabaya Bontot ditutne Bebau Kidul mlaku, tangane Lopara nyekel keris sing mau dijupuk Puranta, banjur wewayangan tak gawe ilang maneh. Dadi miturut asil panyawange Ki Lurah, Keris sing mau dijupuk Puranta wis ngalih neng tangane Lopara sing mlaku lan ditutne muride loro kuwi. Tak lirik Ki Lurah katon njengkerutne bathuke lan nggathukne alis kiwa tengene.

            “Nuwun sewu menapa Ki Lurah sampun mirsani sinten ingkang ketingal wewayanganipun ing toya ingkang wonten Maron menika kala wau?” Lopara nglereni nggone ngrapal mantra, banjur takon marang Ki Lurah.

            “Sampun Ki Lopara, ing mriku wau kula sumerep wewayanganipun tiyang kathah……” wangsulane Ki Lurah.

            “Inggih tiyang ingkang wewayanganipun kapirsanan dening Ki Lurah menika ingkang nedya njongkeng kawibawan lan kepengin madeg dados Lurah, kanthi mendhet Dhuwung Piyandel Kalurahan Tambak inggih Kyai Pantek” Lopara guneman kanthi suwara sing manteb.

            “Nanging iki mau aku weruh Kyai Pantek wekasane ………” Ki Lurah aweh wangsulan, nanging durung nganti rampung wis ditugel dening Ki Lopara :

            “Sampun, samangke kapirsanana malih dateng pundi Kyai Pantek dipun singidaken” ora ngenteni wangsulan Lopara wis wiwit ngrapal mantra kaya mau.

            Gage wae aku tumandang, sadurunge ing lumahing Maron ana wewayangan gaweyane Lopara, tak dhisiki ana gambare Lopara karo Bebau Kidul lan Jagabaya Bontot mlebu sawijining omah saka lawang pungkuran banjur nyelehne keris sing digawa menyang sawijining senthong ing omah kono, banjur ditinggal lunga. Sawise wewayangan gaweyanku ilang, lagi ana wewayangane Puranta maneh sing nyelehne Keris ing sawijining papan, banjur ditinggal lunga.

            “Samangke Ki Lurah sasampunipun pirsa sinten ingkang nyidra Kyai Pantek tartamtu lajeng pirsa ing pundi anggenipun nyingidaken Dhuwung menika murih boten kadenangan tiyang sanes” Lopara bali nglereni nggone ngrapal mantra banjur guneman marang Ki Lurah. Sajake Lopara ora ngerti yen sing diweruhi Ki Lurah beda karo wewayangan asile nggone gawe dolanan sulapan.

            “Bares kemawon Ki Lopara” Ki Lurah tumuli wangsulan “kula dados bingung nyumerepi pitedah ingkang boten cetha ingkang wujud wewayangan ing toya salebeting maron menika”.

            Lopara ora enggal semaur, sajake lagi mikir ya gene Ki Lurah kandha mangkono kuwi. Kamangka wis cetha yen mau dheweke nuduhne Puranta wis sapajagong karo wong lima banjur Puranta njupuk Kyai Pantek lan sabanjure Puranta nyingidne Keris kuwi ing senthong omahe. Nanging kok Ki Lurah malah kandha yen ora cetha?. Ing sisih ngendi sing dikandhakne ora cetha kuwi?.

            “Nuwun sewu Ki Lurah” gandheng Lopara ora enggal wangsulan, Bebau Kidul nyoba takon marang Ki Lurah “menapa dedeg-piyadeg lan praupanipun tiyang-tiyang ingkang wewayanganipun kacetha ing toyaning Maron kala wau boten dipun apali dening jengandika Ki Lurah?”.

            “Aku apal kabeh Paman” wangsulane Ki Lurah “aku mau dhisik dhewe weruh wewayangan sing nuduhne yen Puranta lagi jagongan karo Bebau Tengah, Bebau Lor, Bebau Kulon, Bebau Sela lan Bebau Wetan. Nanging sing diomong apa, aku ora ngerti jalaran suwarane ora keprungu………”.

            “Estunipun ingkang dipun rembag kala wau inggih rancangan anggenipun badhe nyidra Piyandel Kalurahan, Ki Lurah” Jagabaya Bontot nyoba aweh katrangan.

            “Mengko dhisik” Ki Lurah mangsuli katrangane Jagabaya Bontot “kandhaku durung rampung aja diselani Paman Jagabaya”.

            “Nyuwun pangapunten Ki Lurah” Jagabaya Bontot banjur ndhingkluk semu isin.

            “Aku uga weruh wewayangane Puranta sing njupuk Kyai Pantek saka Plangkane” Ki Lurah nutugne olehe guneman “Nanging aku uga weruh wewayangane Ki Lopara ditutne Paman Bebau lan Paman Jagabaya sing uga nggawa Kyai Pantek. Kuwi sing kapisan”.

            Bebau Kidul lan Jagabaya Bontot bebarengan noleh, ngulati praupane Lopara, sajak gumun krungu kandhane Ki Lurah mangkono kuwi mau. Nanging Lopara api-api ora ngerti nek murid-muride padha gumun lan bingung. Malah banjur guneman marang Ki Lurah :

            “Menika kala wau wewayangan ingkang jengandika pirsani ingkang kapisan Ki Lurah?”.

            “Inggih Kyai” Ki Lurah aweh wangsulan “awit saking menika kula lajeng bingung sinten estunipun ingkang mendhet Kyai Pantek saking plangkan, kadang kula Dhimas Puranta menapa Ki Lopara lan siswa-siswanipun?”.

            “Nyuwun pangapunten Ki Lurah” Lopara guneman maneh “lajeng ingkang kaping kalih, Ki Lurah pirsa wewayangan menapa ing toya Maron kala wau?”.

            “Kula sumerep ndika tuwin Paman bau saha Paman Jagabaya” wangsulane Ki Lurah “ndika mlampah kalihan ngasta Kyai Pantek dipun tutaken Paman Bau lan Paman Jagabaya, mlebet griyanipun Dhimas Puranta liwat pengkeran lajeng nyingidaken Kyai Pantek ing Senthong griyanipun Dhimas Puranta. Nanging kula ugi sumerep wewayanganipun Dhimas Puranta ingkang mlebet ing senthong griyanipun lan nyelehaken Dhuwung ing mriku sami kalihan ingkang dipun tindakaken jengandika Ki Lopara”.

            Krungu wangsulan saka Ki Lurah ngono kuwi, katon Lopara kaget lan muntab kanepsone, untune nggeget, praupane salin warna dadi mbrabak abang.

 

Ana candhake