SENDHANG MUSTIKANING WARIH 7 (88)

 

88.

            Ananging sareng gladhen sampun rampung lan kula badhe wangsul, dumadakan dening Ki Lurah Danara kula dipun endheg.

            “Kok kesesa kundur menika ing dalem napa wonten damelan ingkang dereng rampung ta Gus?” makaten pitakenipun Ki Danara dhateng kula kalihan mesem semanak.

            “Estunipun inggih boten Ki” wangsulan kula blaka “namung boten sekeca menawi ngganggu Ki Lurah Danara saha Rama Kyai Daka ingkang mesthinipun badhe tumunten aso salira”.

            “Oalah…boten kok Gus” Ki Danara wicanten malih kalihan mapan linggih ing dhingklik panjang ingkang wonten emperan kering pendhapa “menawi Gus Dapa boten badhe kaselak kundur, kula kepengin rembagan sakedhik”.

            “Inggih, inggih Ki” wangsulan kula kalih nusul linggih ing sacaketipun Ki Danara “mangga badhe paring dhawuh menapa?”.

            “Niki ngaten lho Gus” Sasampunipun kendel sakedhap Ki Danara lajeng wicanten “kala emben Bapa Guru Kyai Daka rak sampun paring dhawuh badhe nurunaken Aji Bledheg Saleksa dhateng Gus Dapa?”

            “Inggih Ki, kula kemutan” wangsulan kula “kala emben menika Rama Kyai Daka paring dhawuh, malah nalika samanten Ki Danara ugi wonten, menawi badhe nyuwun palilah dhumateng Bapa Lurah langkung rumiyin, menawi Bapa sampun ngeparengaken nembe aji kala wau dipun turunaken dhateng kula. Kula inggih ngrantos, nanging kok rumaos kula ngantos dangu kula boten dipun timbali malih, menapa Rama Kyai Daka sampun kepanggih Bapa lan ngrembag prakawis menika menapa dereng, kula inggih boten mangertos”.

            “Lha keng Bapa menapa dereng paring uninga dhateng Gus Dapa?” dumadakan Ki Danara pitaken kanthi suwanten kepireng nedahaken gumunipun.

            “Kaparingan ngertos prakawis menapa Ki?” sanaosa estunipun kula sampun tanggap kalihan pikajengipun Ki Danara, nanging kula nambong kemawon.

            “Inggih babagan anggenipun Bapa Guru Kyai Daka badhe nurunaken aji dhateng Gus Dapa menika” Ki Danara nyethakaken pitakenipun.

            “Dereng menika Ki?” kula gedheg-gedheg kalihan panggah nyawang praupanipun Ki Danara.

            “Hm…………” Ki Danara unjal ambegan landhung lajeng wicanten kados katujokaken dhateng awakipun piyambak “aneh!”.

            “Menapanipun ingkang aneh Ki?” kula waton taken kemawon.

            “Mangke rumiyin” Ki Danara wicanten malih kalih mripatipun kados nyawang mripat kula “estunipun ndika menika kersa saestu menapa boten kaparingan aji Bledheg Saleksa menika?”.

            “Lho pripun ta Ki?” kula wangsulan kalih suwanten gumun, murih Ki Danara ngertos menawi tembung ingkang kula ucapaken menika boten tembung gegujengan “mesthi kemawon kula purun. Malah kepara ngajeng-ajeng enggala aji Bledheg Saleksa menika katurunaken dhateng kula. Estunipun wonten menapa ta Ki? Kok dumadakan ndika paring pandangu dhateng kula ingkang kados makaten menika?”.

            “Saestu ingkang ndika dhawuhaken menika tulus lahir trusing batos?” kados kirang pitados Ki Danara pitaken malih dhateng kula. Wonten  raos anyel salebeting manah kula nampi pitaken ingkang kados makaten menika.

            “Nuwun sewu Ki Lurah Danara” kula lajeng wangsulan kanthi suwanten radi minggah “menapa Ki Lurah mastani atur kula menika gegujengan? Menapa ndika nate tumon kula remen rembagan lelemeran ? menapa Ki Lurah nate manggihi kula wicanten dora utawi goroh sadangunipun ndika tepang kalihan kula?”.

            “Sampun duka Gus” Ki Lurah Danara wangsulan kalih mesem “tiang bagus kados ndika niku boten sae menawi gampil duka, kalih ngaten badhea kados menapa Gus Dapa menika taksih kaprenah sedherek kula timur tunggal sapaguron, sanaosa Gus Dapa dereng kineceran toya suci minangka tandha sampun dados siswanipun Bapa Guru Kyai Daka, nanging tumrap kula ndika menika sampun kalebet siswa cinaket kalihan Bapa Guru Kyai Daka.  Atur kula kala wau namung dhapur kepengin ngantebaken manah kula kangge mitadosi dhawuhipun Gus Dapa kemawon, saha kangge njajagi sapinten raos kepengin ndika nggadhuh aji Bledheg Saleksa ingkang kekiyatanipun satuhu nggegirisi bebasan ing jagad boten wonten tandhingipun menika”.

            “Nyuwun pangapunten Ki, saestu kula kepengin kaparingan aji menika dening Rama Kyai Daka” suwanten kula mandhap malih “samangke lajeng kados pundi?”.

            “Menika makaten lho Gus” Ki Danara lajeng wicanten malih “estunipun Bapa Guru Kyai Daka menika sampun kepengin sanget maringaken aji Bledheg Saleksa menika dhumateng Gus Dapa, jalaran miturut pamawasipun Bapa Guru boten wonten tiyang ingkang kiyat kacondhokan aji pamupuh ingkang nggegirisi kadibyanipun menika kajawi namung Gus Dapa, nanging eman sanget Gus…………”

            “Eman sanget kados pundi Ki?” gandheng Ki Danara kendel boten nutugaken rembagipun, kula lajeng nyela wuwus, pitaken.

            “Hm………..” Ki Danara boten wangsulan malah wongsal-wangsul unjal ambegan, lajeng nyuwanten kados tiyang ingkang nggereng.

            “Wonten menapa Ki Lurah?” kula ngambali pitakenan.

            “Emanipun, Keng Bapa, inggih Ki Lurah Kepuh Agal boten utawi pasipun dereng marengaken Bapa Guru Kyai Daka nurunaken aji menika dhateng Gus Dapa”.

            Sanaosa estunipun kula sampun mangertos, nanging murih Ki Danara boten sumerep menawi kula sampun mangertos, kula lajeng tangklet mawi suwanten ingkang nedahaken raos cuwaning manah :

            “Bapa boten ngeparengaken kula kaparingan aji Bledheg Saleksa, Ki Danara?. Mawi pawadan menapa Bapa boten marengaken kula nggadhuh aji ingkang nggadhahi kekiyatan ngedab-edabi menika?”.

            “Sampun klentu ing panampi lajeng Gus Dapa duka dhateng keng Bapa” Ki Danara suka wangsulan kalihan suwanten ngedhem-edhemi manah kula “Ki Lurah boten menging Bapa Guru Kyai Daka nglunturaken Aji Bledheg Saleksa dhateng Gus Dapa, namung dereng paring palilah Bapa Guru Kyai Daka nurunaken aji menika dhateng Gus Dapa”.

            “Kula dados bingung kalihan dhawuh ndika ingkang makaten menika Ki Lurah Danara” suwanten kula, kula damel kados suwantenipun tiyang ingkang kagelan manahipun.

            “Sabar Gus Dapa” suwantenipun Ki Danara kapireng sareh “cethanipun rak makaten…..”.

            “Inggih kados pundi Ki Lurah?”

            “Salah satunggal saking sarat masrut kangge nurunaken Aji Bledheg Saleksa menika harak kedah kaungkulan pusaka Sipat Kandel saking Dhusun ingkang kacondhokan ingkang badhe nampi aji menika. Kados nalika Bapa Guru nampi aji menika saking Eyang Guru Ajar Genisamodra, Bapa Guru kaungkulan Pusaka Sipat Kandeling Dhusun Segaraputih ingkang wujud Duwung Kyai Samber. Lha samangke kangge nampi Aji Bledheg Saleksa menika Gus Dapa kedah kaungkulan Duwung Kyai Pantek ingkang dados sipat kandelipun Dhusun Kepuh Agal menika. Nanging kula lan Bapa Guru boten mangertos, jebul Keng Bapa, inggih Ki Lurah Kepuh Agal boten ngeparengaken Bapa Guru Kyai Daka nyuwun ngampil  Pusaka Sipat Kandel Kyai Pantek menika. Nanging Gus Dapa sampun lajeng pupus ing pangajeng-ajeng murih saged anggadhuh aji Bledheg Saleksa menika. Sanaosa anggen kula saha Bapa Guru Kyai Daka ngrerimuk murih Ki Lurah ngeparengaken Kyai Pantek dipun ampil parandene cabar boten angsal damel, nanging taksih wonten cara sanesipun, ingkang kula pitados badhe saged ndadosaken Ki Lurah Kepuh Agal marengaken Kyai Pantek kaampil kangge sarana anggen ndika badhe nampi aji Bledheg Saleksa menika”.

            “Inggih Ki Lurah Danara” wangsulan kula panggah mawi suwanten kados suwantenipun tiyang ingkang katelasan pangajeng-ajeng “mugi-mugi Rama Kyai Daka lan ndika saged manggih cara damel Bapa saged nglenggana lan marengaken Kyai Pantek kaginakaken kangge sarana anggen kula badhe nampi aji Bledheg Saleksa saking Rama Kyai Daka menika”.

            “Makaten Gus” Ki Danara nglajengaken anggenipun wicanten “kula menapa dene Bapa Guru Kyai Daka nggadhahi panginten, wontenipun Keng Bapa ngekahi anggenipun boten ngeparengaken Bapa Guru Kyai Daka nyuwun ngampil Kyai Pantek menika mbok menawi awit Keng Bapa dereng uninga menawi Gus Dapa saestu kepengin saged nggadhuh aji Bledheg Saleksa kala wau. Gus Dapa mesthi dereng matur dhumateng Keng Bapa ing babagan menika ta?”.

            “Leres Ki Lurah” kula wangsulan “mila kula dereng matur babagan menika dhateng Bapa”.

            “Naaah rak tenan ta ?” Li Danara wangsulan kalihan radi gumujeng “inggih amargi Gus Dapa dereng atur uninga dhateng Keng Bapa menika, ingkang ndadosaken Ki Lurah Kepuh Agal boten marengaken Kyai Pantek dipun ampil dening Bapa Guru Kyai Daka, jalaran kula ngertos lan ngrumaosi, menawi kandel tipis, Ki Lurah taksih kagungan raos cubriya lan sujana dhumateng Bapa Guru Kyai Daka menapa dene dhateng kula ingkang nate tumindak lepat lan dosa ingkang sakalangkung ageng dhateng Ki Lurah, dhateng Dhusun Kepuh Agal minggahipun dhateng Nagari Mataram, sanaosa awit saking kawicaksananipun saha welas asihipun Ki Lurah, Bapa Guru Kyai Daka lan kula sampun kaparingan pangapura”.

            “Menapa prayoginipun kula matur dhateng Bapa ngaturi uninga bilih kula badhe kaparingan Aji Bledheg Saleksa menika, Ki Lurah Danara?”.

            “Mila kedah makaten Gus” Ki Danara wangsulan kalihan mesem “kajawi atur uninga dhateng keng Bapa menawi Gus Pradapa badhe kaparingan Aji Bledheg Saleksa dening Bapa Guru Kyai Daka, ngiras pantes Gus Dapa matur nyuwun ngampil Sipat Kandel Kyai Pantek kangge sarana nampi Aji menika. Mangke sasampunipun Kyai Pantek kaparingaken, Gus Dapa saged ngaturaken dhateng Bapa Guru Kyai Daka. Lan sampun kesupen ugi matur dhateng Keng Bapa, menawi sampun kasembadan Gus Dapa nggadhuh Aji Bledheg Saleksa, Duwung Kyai Pantek badhe kaaturaken kundur dhateng Keng Bapa”.

            “Inggih Ki Lurah” kula wangsulan nanging kula lajengaken pitaken “lha menawi Bapa panggah kukuh boten nglilani Kyai Pantek dipun ampil lajeng kados pundi?”

 

 

Ana candhake.

 

 

SENDHANG MUSTIKANING WARIH 7 (87)

87.

            Sesambetan antiwisipun Ki Lurah sabebaunipun sedaya kalihan Kyai Daka ketingal sae, awit Kyai Daka ugi ngatingalaken anggenipun tresna dhateng Dhusun Kepuh Agal. Kyai Daka ingkang tuhu nggadhahi kalangkungan ing ulah kanuragan saha kebatosan, asring maringi pitedah-pitedah dhateng para mudha lan para sinoman, mesthi kemawon anggenipun paring makaten kala wau saderengipun inggih nyuwun palilah dhateng Ki Lurah. Lan miturut Ki Lurah saha para Bebau, anggenipun paring pitedah Kyai Daka boten wonten ingkang awon, sedaya jumbuh kalihan kabetahaning Kepuh Agal, babar pisan boten cengkah kalihan piwucaling kapitayan ingkang dipun rasuk dening Ki Lurah tuwin Warga Kepuh Agal. Kula piyambak minangka putranipun Ki Lurah lan ingkang dinama-nama sageda gumantos Lurah Kepuh Agal sawanci-wanci Bapa Ki Sarkara sampun surud ing kasedan jati, ugi ndherek ngangsu kawruh kanuragan lan kebatosan dhateng Kyai Daka. Boten benten kalihan sinoman sanesipun.

            “Pradapa” anuju sawijining dinten kula katimbalan dening Ki Lurah “aku melu seneng dene kowe katon taberi nggonmu melu gladhen ulah kanuragan lan kebatinan marang Kyai Daka. Muga-muga anggonmu gladhen kuwi ing mbesuke bisa mbok gunakne kanggo kabecikan lan kanggo ngangkat drajate Desa Kepuh Agal kene”.

            “Inggih Bapam angkah salebeting manah kula mila inggih makaten” atur wangsulan kula nalika samanten.

            “Mesthine sing mbok weruhi sasuwene iki, sesambungan antarane awake dhewe karo Kyai Daka, Bebau Danara lan wong-wong sing biyen tau meh memungsuhan karo aku, saiki wis becik. Kaya ora nate ana kedadean apa-apa. Iya apa iya?” Ki Lurah paring pandangu malih kalihan mesem.

            “Lakar kados makaten Bapa, sajakipun wonten prakawis ingkang dereng kula mangertosi ingkang badhe Bapa dhawuhaken dhateng pun Pradapa, Bapa?” gandheng kula ngraos radi aneh kalihan pangandikanipun Ki Lurah dhateng kula makaten menika, kula lajeng nyuwun pirsa.

            “Ora!” dhawuh wangsulanipun Ki Lurah “mung wae, pun Bapa meling marang kowe, Apika kaya ngapa sesambunganmu karo sapa wae, aja nganti kabeh isen-isening atimu mbok bukak ana ngarepe wong sing duwe sesambungan becik karo kowe kuwi mau. Jalaran, sing jenenge manungsa kuwi kabeh kedunungan sipat lali. Menungsa sing uga sinebut “Tiyang” kuwi atine tansah goyang, lire lumrah wae sing wiwitane kaya sedulur lanang ora let suwe malih memungsuhan kaya dene kucing karo tikus. Uga kosok baline, sing maune memungsuhan ora let suwe dadi mitra sing sinara wadi. Mula kowe kudu tansah ora kena nyuda kaprayitnaning batin”.

            “Inggih Bapa”

            “Bares wae, wektu iki tuwuh rasa sujanaku marang Kyai Daka lan Bebau Danara” Ki Lurah paring dhawuh malih.

            “Sujana awit menapa Bapa?” kula matur nyuwun pirsa.

            “Iya awit Kyai Daka watara selapan dina kepungkur, kanthi mirunggan nemoni aku. Mung saprelu takon, ya gene Prajurit Mataram sing biyen tau nekani Kepuh Agal, saiki ora tau katon teka maneh?. Ya gene Prajurit Mataram samana akehe kae mung sepisan teka ing Kepuh Agal?”.

            “Lajeng dhawuh wangsulanipun Bapa dhateng Kyai Daka kados pundi?” kula nyuwun pirsa.

            “Olehku aweh wangsulan ya gampang wae” Ki Lurah paring wangsulan kalihan mesem “aku iki dudu Prajurit Mataram dadi ya ora ngerti obahe para Prajurit Mataram, sing cetha lakuned Prajurit kuwi mung manut marang unine parentah, lha sing wenang aweh prentah marang Prajurit kuwi ya Lurah Prajurit, munggahe menyang Rangganing Prajurit nganti tekan Tumenggung sarta senapatining praja Mataram”.

            “Lajeng Kyai Daka kados pundi?”

            “Kyai Daka ya mung manthuk-manthuk ngiyani” dhawuh wangsulanipun Ki Lurah “nanging malah sing banjur duwe gagasan sing mundhak dawa”.

            “Penggaluhan menapa Bapa?”.

            “Aku sujana, wangune Kyai Daka duwe pangira yen tenane Prajurit-prajurit Mataram sing teka nalika samana, mula dudu prajurit sing temenan. Lan sujanaku kang mangkono mau, dikuwatake karo tekane Kyai Daka sing kaping pindho, ya kuwi telung dina kepungku, malah tekane sing keri iki ora ijen, nanging nganthi Bebau Danara, Kyai Daka kandha yen arep nurunake ngelmu kanuragan linuwih marang kowe Pradapa” Ki Lurah paring wangsulan.

            “Mila leres Bapa” kula lajeng matur prasaja “Kyai Daka mila nate paring dhawuh dhateng kula bilih kula badhe kaparingan aji jaya kawijayan ingkang nggegirisi, namung saderengipun Kyai Daka badhe nyuwun palilah dhateng Bapa langkung rumiyin”.

            “Kyai Daka ora mung njaluk palilah marang aku, nanging uga nembung supaya aku gelem nyawisake piranti kanggo nurunake aji jaya kawijayan marang kowe kuwi” Ki Lurah paring dhawuh malih.

            “Lajeng wujudipun piranti menika menapa Bapa?” kula matur nyuwun pirsa “menawi panunggilanipun pisang ayu, sedhah temu rose, lawon pethak, ayam jago pethak mulus utawi wiring kuning lan sapiturutipun, kula kinten boten badhe ngrekaos anggenipun pados”.

            “Bener apa sing mbok kandhakne kuwi Pradapa” Ki Lurah ngendika malih “aku ya wis kandha marang Kyai Daka nek mung barang-barang kuwi sing dadi pirantine, ora nganti wektu setugel dina mesthi wis tak wujudi. Nanging jebul sing dijaluk Kyai Daka, barang sing aku ora bisa mujudi”.

            “Menapa menika Bapa?” kula radi nggragap,lajeng nyuwun pirsa dhateng Bapa Sarkara.

            “Kyai Daka nyuwun ngampil Keris Kyai Pantek Sipat Kandel Kepuh Agal kang bakal digunakne kanggo nurunake aji jaya kawijayan marang kowe” Ki Lurah nyethakaken menapa ingkang dados panyuwunipun Kyai Daka “mesthi wae, aku ora bisa mujudi apa sing dadi panjaluke Kyai Daka kuwi. Jalaran jejerku iki mung nggadhuh, Kyai Pantek dhewe kuwi pusaka ampilan saka Kraton Ngiyom lan Senapati Kraton Ngiyom sakembaran ya kuwi Kyai Jurudah lan Kyai Prasanta wis manti-manti marang aku supaya ora pisan-pisan ngulungake Kyai Pantek marang sapa wae. Nanging, mesthi wae sing keri dhewe kuwi ora tak kandhakne marang Kyai Daka. Aku mung wangsulan yen ora bisa ngulungake Kyai Pantek marang spa wae kanggo kabutuhan apa wae”.

            Kula ugi lajeng manthuk-manthuk ngleresaken menapa ingkang dados wangsulanipun Ki Lurah dhateng Kyai Daka. Kula kemutan dhateng dhawuhipun Ki Lurah ingkang dumugi wanci menika dereng saged kula lampahi, inggih menika nggegulang kalbu murih saged nampi kanugrahaning Gusti saged manunggalaken Kyai Pantek dhateng jiwa raga kula.

            “Sareng makaten Kyai Daka lajeng kados pundi Bapa?” kula nyuwun pirsa malih.

            “Maune Kyai Daka lan Ki Bebau Danara ngotot arep meksa, malah wani ngundhat-undhat aku didakwa durung percaya marang wong loro kuwi kanthi wutuh barang” dhawuh wangsulanipun Ki Lurah “nanging aku puguh ora bisa nuruti panjaluk sing banget mbebayani kuwi. Aku mung kandha yen Kyai Pantek kuwi dudu duwekku, nanging dhapur gadhuhan saka Titahing Gusti kang ngratoni bangsa alus sing ora kepareng tak kandhakne asmane, dadi ora kok aku ora percaya marang Kyai Daka apa dene Bebau Danara, nanging aku ora wani ngulungake merga kuwi dudu darbekku”.

            “Inggih Bapa” kula matur malih “menapa Kyai Daka menapa dene Lurah Danara saged nampi dhawuhipun Bapa?”.

            “Sajake ya durung bisa nampa, nanging aku ora idhep” Ki Lurah paring wangsulan “wekasane wong loro kuwi ya banjur mulih tanpa nggawa Pusaka Kyai Pantek. Kyai Daka lan Bebau Danara ya banjur ora ngrembug nggone arep nurunake aji jaya kawijayan marang kowe maneh. Malah saiki aku genti arep takon marang kowe”.

            “Badhe mundhut pirsa menapa Bapa?”

            “Magepokan karo sing jarene kowe arep kaparingan aji jaya kawijayan kuwi, sawuse panjaluke Kyai Daka ora tak turuti, banjur kowe dikandhani apa?”.

            “Nyuwun pangapunten Bapa” kula matur menapa wontenipun “salebeting sekawan dinten menika, kula dereng kepanggih malih kalihan Kyai Daka menapa dene Lurah Danara, malah kala wau kula mireng kabar saking kanca sinoman kala wingi Kyai Daka tindak dhateng sanjawining Kepuh Agal lan Lurah Danara ugi nembe ngayahi jejibahan wigatos ing Dhujuh Sidamulya, para siswanipun Kyai Daka tuwin para sinoman kadhawuhan gladhen piyambak, dados inggih dereng kaparingan dhawuh menapa-menapa magepokan kalihan anggenipun Kyai Daka badhe nurunaken aji jaya kawijayan dhateng kula menika”.

            “Ya yen pancen mangkono” Ki Lurah lajeng paring dhawuh malih “tak jaluk kowe aja nganti ngowah-owahi adat samangsa-mangsa wis kepethuk karo Bebau Danara apa dene Kyai Daka. Luwih becik kowe api-api ora ngerti lan api-api yen durung tak critani ing babagan iki. Lan sepisan maneh welingku marang kowe, sing ngati-ati lan aja nganti nyuda kaprayitnaning batin. Sarta tak jaluk, yen kowe dikandhani apa wae dening Kyai Daka utawa Bebau Danara sing ana sambung rapete karo Kyai Pantek, aku kabarana”.

            “Inggih Bapa” kula atur wangsulan “sadaya dhawuhipun Bapa badhe kula lampahi kanthi sasae-saenipun”.

            Let sapeken saking anggenipun Ki Lurah paring dhawuh dhateng kula kasebat, Kyai Daka sampun kundur saking anggenipun tindak. Lan nalika kepanggih kalihan kula babar pisan boten ngatingalaken menawi nembe kemawon kecuwan manahipun awit Bapa Sarkara boteh nuruti panyuwunipun. Malah ing ngajengipun para siswa tuwin para mudha Kepuh Agal ingkang nembe gladhen ulah kanuragan, Kyai Daka taksih kober paring pangalembana dhateng kula lan dhawuh dhateng sinoman sanesipun murih sami nulad anggen kula gladhen ingkang katingal taberi lan migatosaken sedaya pitedah saking Kyai Daka menapa dene Ki Lurah Danara.

 

 

Ana candhake.

 

 

 

 

SENDHANG MUSTIKANING WARIH 7 (86)

 

86.

            Ki Lurah unjal ambegan landhung, nanging pasuryanipun nedahaken menawi boten nembe sekel penggalihipun. Taksih kalihan jumeneng, ugi taksih nyepengi ukiraning Wangkingan Kyai Pantek, panjenenganipun nunten ngendika :

            “Kuwi mangkene Pradapa, wangsulan kanggo pitakonmu sing kapisan ya iku aku nduweni pangarep-arep Kepuh Agal iki sansaya kuwat ora sansaya ringkih lan pangarep-arepku iki dibarengi karo anane pepenginan supaya apa sing dikandhakne Kyai Daka sakancane mau temen-temen tulus tunejan ati. Karo maneh aku nduweni panemu yen saben wong kuwi bisa wae tumindak luput, jalaran saben wong kagadhuhan sipat lali, lan becike ora kok saben wong sing wis tumindak luput banjur dipidana ngono wae, luwih-luwih saben wong sing tumindak kleru banjur dipateni. Yen ana wong tumindak kleru banjur wis ngrumangsani klerune kuwi luwih becik diparingi pangapura, ora kudu dipidana, kajaba yen wis bola-bali tumindak kleru lan pancen duwe watak seneng gawe gendra, kuwi kudu dipidana murih kapok lan murih ora ditiru karo wong liyane. mBok menawa pancen kena diarani kawicaksanan sing tak tetepake aweh pangapura marang Kyai Daka iki ora kabeh bener, nanging mungguhku kleru merga ora aweh pidana marang wong luput kuwi ora pati mbebayani yen ditandhing karo kleru merga aweh pidana marang wong sing kudune ora dipidana. Dene saupama Kyai Daka sakancane kae mau tembunge mung lamis, aku luwih percaya marang Maha Adil lan Maha Kuwasane Gusti sing paring panguripan marang awake dhewe lan kabeh titah sing ana donya iki”.

            “Inggih Bapa” kula atur wangsulan lan saged nampi menapa ingkang dipun dhawuhaken dening Ki Lurah Sarkara ingkang ugi tiyang sepuh kula piyambak menika.

            “Dene kanggo mangsuli pitakonmu sing angka loro” Ki Lurah ngendika malih “biyen tau tak kabarake marang sliramu. Yaiku dhawuhe Kyai Jurudah lan Kyai Prasanta marang aku sing ngandhakne yen pusaka sipat kandel Desa Kepuh Agal ya Keris Kyai Pantek sing saiki tak cekel ana tanganku iki  wis nyawiji sajiwa karo aku. Anane bisa manunggal antarane Kyai Pantek karo aku, kuwi merga saka Maha Murahing Gusti Sing Maha Agung. Dudu karepku dhewe ya dudu karepe Kyai Pantek. Lan miturut dhawuhe Senapati Kraton Pangayoman loro kuwi, anane aku kaparingan kanugrahan saka Gusti Kang Maha Agung kuwi salah sijni sing dadi sebabe ya kuwi merga aku dhemen anggegulang ing kalbu, temah ing sasmita dadi lantip, aku kang dhemen nindakne laku kang sabenere ya iku tansah mbudidaya murih saya raharjane Kepuh Agal, rinangkepan seneng nindakne panyuwun marang Hyang Agung kanthi laku prihatin. Mula Kyai Jurudah uga banjur meling supaya nggonku nggulawenthah sliramu kudu uga memulang murih kowe niru lekas kang wis ditindakne dening wong tuwamu iki”.

            “Inggih Bapa” kula sumela atur “lan nyuwun pangapunten menawi dugi titi kalenggahan menika, keng putra pun Pradapa dereng saged nglampahi piwucaling Bapa, inggih awit saking lumuh kula piyambak”.

            “Sokur yen kowe wis ngrumangsani, mula aja mung mandheg teka ngrumangsani wae, nanging tumuli dandanana uripmu kaya welinge Kyai Jurudah mau” Bapa Lurah Sarkara paring pitedah, kalajengaken nutugaken ngendikanipun “satemene prajurit-prajurit Mataram sing saiki isih padha pacak baris ing plataran lan pekarangan kae lan uga padha ngetutne lakune Kyai Daka sakancane bali, kabeh dudu Prajurit Mataram sing satuhune. Kuwi wadya balane Kyai Jurudah lan Kyai Prasanta saka Kraton Ngiyom, tekane kene merga sisnasmintan karo tak unuse Kyai Pantek saka warangkane. Mula aja gumun mengko sedhela maneh, prajurit-prajurit kuwi bakal bali menyang asale sakawit tanpa bisa mbok weruhi parane”.

            Rampung anggenipun paring dhawuh paring wangsulan dhateng kula makaten menika, Ki Lurah tumuli ngeremaken netranipun sakedhap nalihan tumungkul mangandhap. Lajeng wangkingan Kyai Pantek dipun tempelaken ing palarapan, lajeng dipun lebetaken malih dhateng wrangkanipun. Eloking kawontenan, sareng kalihan manjingipun Kyai Pantek dhateng warangkanipun dumadakan prajurit ingkang kathahipun sasat boten wilangan ingkang wonten ing plataran tuwin pekarangan kalurahan Kepuh Agal, sedaya ical boten kula mangertosi purugipun. Dumugo sapriki kula boten ngertos, menapa prajurit-prajurit kala wau prajurit saestu saking alam alus menapa namung prajurit semu wujud wewayangan kemawon.

            Dinten-dinten candhakipun kawontenan ing Kepuh Agal lumampah kanthi limrah. Para warga inggih kados padatan, sami makarya kangge nyekapi kabetahaning gesang kulawarganipun sarana nyambut damel ing pategilan lan pasabinanipun piyambak-piyambak. Makaten ugi Ki Lurah Sarkara, meh saben dinten nganglang Dhusun, aniti priksa kawontenaning Kepuh Agal pundi ingkang sajakipun prelu kawigatosan murih saged dados sae kados papan sanesipun. Inggih angengeti jembaring laladan saha cacahing warga ingkang sansaya kathah, murih kawilujengan saha karaharjaning warga langkung tumata, Ki Lurah kanthi pasarujukaning para warga ambage Kalurahan Kepuh Agal dados gangsal Dhukuh. Saben-saben Dhukuh kapangarsan dening Bebau setunggal, ingkang jejibahanipun ambiyantu Ki Lurah mranata warga ing Dhukuhipun.

            Kawiwitan saking Kepuh Agal sisih wetan, Dhukuhipun kaparingan tenger Sidadadi ingkang ngemu pandonga murih sedaya panjangkaning warga saged dados. Ingkang kapiji minangka Bebau Ki Sudib, ingkang lajeng kaprah sinebat Ki Sidodadi. Sakilenipun Dhukuh Sidodadi kaparingan nami Dhukuh Sambirobyong awit ing satengahing Padhukuhan wonten witipun Sambi ingkang ageng. Ingkang piniji lan kasarujukan dening warga minangka Bebau nami Ki Sambi, menika taksih kaprenah ponakanipun Ki Pamuji . Lan salajengipun titiyang sami mastani Ki Sambi ugi Ki Robyong. Ing Sakilenipun Sambirobyong kaparingan tetenger nami Dhukuh Sidamulya, sami kalihan Sidodadi menawi asma kinarya japa, para warga nggadhahi pangajeng-ajeng murih ing tembenipun pagesanganing para warga ing mriku saged manggih kamulyan. Ki Lurah Sarkara amiji Ki Danara murih angesuhi Dhukuh Sidamulya minangka Bebau, jalaran warga ing mriku biten wonten ingkang purun kadadosaken Bebau inggih awit sami ngrumaosi menawi boten saged anglampahi jejibahanipun menawi kapiji dados Bebau. Benten kalihan Sidadadi menapa dene Sambirobyong, Bebau Sidamulya boten kaprah kasebat minangka Ki Bebau, nanging malah ngangge sebatan Ki Lurah. Ingkang makaten menika jalaran Ki Danara menika sampun dangu dados Lelurahipun para siswanipun Kyai Daka ing reh ulah kanuragan saha kebatosan. Mila sebatan kangge Bebau Sidamulya dede Ki Lurah Sidamulya, nanging panggah mawi sebatan nami ingkang asli, inggih menika Ki Lurah Danara. Sakilenipun Dhukuh Sidamulya, kawastanan Dhukuh Grojoganngubal, jalaran ing mriku wonten lepen alit ingkang toyanipun dhawah dados grojogan sarta toyanipun ngubal (ngambra-ambra), miturut pasarujukaning warga ingkang kapiji dados Bebau ing mriku Ki Pahang, rumiyinipun dados siswanipun Kyai Daka ing reh kebatosan, nanging sasampunipun wonten kedadosan ing Pendhapa Kalurahan ingkang meh kemawon wonten pasulayan antawisipun Ki Pawit ingkang ambelani Ki Lurah kalihan Kyai Daka,  lajeng ngalih santun dados sekabatipun Ki Pawit, awit rumaos langkung sreg marsudi ing kebatosan mawi piwucal lan pituturipun Ki Pawit. Dados inggih sampun limrah menawi meh sedaya tiyang sampun pirsa bilih sesambetan antawisipun Ki Lurah Danara kalihan Ki Pahang menika saenipun namung winates ing tata gelar kemawon. Naminipun Ki Pahang ugi lajeng kaprah sinebat Ki Grojoganngubal utawi Ki Ngubal. Ingkang Pungkasan laladan Kepuh Agal ingkang kilen piyambak, mepet wana ingkang dados wates antawisipun Dhusun Kepuh Agal lan Dhusun Tambak, winastan Dhukuh Jangglengan awit ing mriku para warga sami remen ndhedher wiji wit Jati lan dipun tanem ing pekaranganipun lan tiyang-tiyang menawi betah badhe nanem jati saged pados ing mriku. Ingkang kapatah minangka Bebau nami Ki Pawana. Nanging lajeng kaprah sinebat Ki Jangglengan. Ki Jangglengan menika taksih kaprenah putranipun mbarep Ki Pawit, ingkang sasampunipun emah-emah lajeng adeg griya ing Jangglengan mriku.

            Kanthi wontenipun tatanan enggal ingkang wujud wontenipun dhukuh-dhukuh saha bebaunipun menika, mundhak dinten kawontenan Dhusun Kepuh Agal dados sansaya reja. Para warga boten ngemungaken ulah tetanen kangge nyekapi gesangipun, nanging ugi kathah ingkang nyambi bebakulan. Ugi boten sakedhik warga ingkang sumebar ing dhukuh-dhukuh saindenging Kepuh Agal ingkang sami dados kemasan, greji, undhagi lan sanes-sanesipun. Ingkang makaten kala wau estu ndadosaken Dhusun Kepuh Agal sansaya mindhak makmur.

            Ketingalipun Dhusun Kepuh Agal inggih ayem tentrem kemawon, boten wonten titiyang mriku ingkang dhemen tumindak ingkang damel kapitunanipun tiyang sanes. Ki Lurah sanaosa tambah dinten tambah sepuh, ugi boten kendhat anggenipun mbudidaya murih Kepuh Agal dados Dhusun ingkang gemah ripah tata raharja. Ki Bebau ing Sidamulya, inggih Ki Lurah Danara nate nggadhahi usul dhateng Ki Lurah murih para sinoman ing Kepuh Agal kaparingan seserepan ing reh ulah kanuragan, prekunipun saged kadadosaken tamenging Desa mbok menawi sawanci-wanci wonten bebaya saking njawi ingkang dugi. Usulipun Ki Danara ugi katampi kanthi sae dening Ki Lurah. Malah Ki Danara inggih lajeng kawewahan jejibahan minangka dados suhing para mudha kala wau. Tamtu kemawon Ki Lurah ugi paring dhawuh dhumateng para Bebau murih makarya sesarengan kalihan Ki Danara kangge paring gladhen kanuragan dhateng para sinoman ing dhukuhipun piyambak-piyambak. Para Bebau ugi sami nyengkuyung menapa ingkang dipun dhawuhaken dening Ki Lurah.

 

 

Ana candhake.

 

 

SENDHANG MUSTIKANING WARIH 7 (85)

 

85.

            Ngantos sawatawis pandurat Kyai Daka boten enggal atur wangsulan dhateng Ki Lurah. Tiyang-tiyang ingkang ngrantos awit kepengin ngertos atur wangsulanipun Kyai Daka lan kanca-kancanipun wiwit umyeg klesak-klesik grenengan piyambak. Malah wonten tiyang rencangipun Ki Pawit ingkang kober radi maiben dhateng Ki Lurah menapa, kenging menapa tiyang murang tata ingkang ngendelaken dumeh gadhah kadigdayan kados Ki Daka ingkang remen tumindak sawenang-wenang menika ndadak dipun takeni lados makaten? Mesthinipun Ki Lurah tumuli asung sasmita dhateng para Prajurit Mataram ingkang jejer baris ing sakanan keringipun menika murih enggal-enggal ngrangket Kyai Daka lan rencang-rencangipun nunten kadhawahan pidana dipun gantung ing ara-araning Dhusun Kepuh Agal murih dados tontonan lan dados penget tumrap tiyang ing Kepuh Agal supados boten tumindak murang tata kados Ki Daka lan rencang-rencangipun menika.

            “Piye Kyai Daka?” sareng dangu Kyai Daka boten enggal atur wangsulan, Ki Lurah ngambali pandangunipun “ndika gelem mangsuli pitakonku iki mau apa ora? Apa pancen pitakonku kurang cetha?”.

            “Sampun Ki Lurah” saderengipun Kyai Daka wicanten, tiyang ingkang kala wau grenengan maiben dhateng Ki Lurah, wicanten radi sora “tiyang kados Kyai Daka lan erencang-rencangipun niku boten pantes dipun ajak rembagan malih, dosanipun sampun sagendhong sapikulan, lepatipun sampun dipun kempit dipun indhit, tiyang-tiyang makaten menika boten sakalangkung mbebayani tumrap bebrayan, boten pantes dipun paringi gesang, prayogo tumuli karangket lan dipun sirnakaken kemawon, malah menawi prelu kedah dipun tumpes kelor, ditelasi sacindhil abritipun……..”.

            “Cukup Ki Pamuji !” Ki Lurah munggel aturipun rencangipun Ki Pawit ingkang nami Pamuji menika “mengko wae nek dak butuhne ndika bisa aweh rerigen marang aku, saiki durung wayahe, aku isih kepengin takon marang Kyai Daka, Ki Danara lan sedulur-sedulur sing saiki lagi klesotan ing ngarepku iki”.

            Ki Pamuji inggih lajeng kendel anggenipun wicanten.

            “Nyuwun pangapunten Ki Lurah” wekasan Kyai Daka lajeng wicanten atur wangsulan dhateng Ki Lurah “sepisan malih kula nyuwun sih kawelasan lan atur uninga, bilih semah lan anak kula tuwin kulawarga kula sadaya boten tumut tumindak dosa, mugi sampun dipun katutaken nampi pidana”.

            “Kyai Daka” Ki Lurah wicanten malih suwantenipun kepireng radi sereng “ndika kuwi wis gedhe tuwa, ya gene wangsulan ndika geseh karo unine pitakon sing tak wenehake? Aku ora takon kulawarga ndika kabeh padha katut tumindak dosa apa ora!. Ngerti?”.

            “Nyuwun pangaksami Ki Lurah” Kyai Daka wangsulan kalih suwanten ingkang kapireng ndhredheg “menawi kula sakrowang kapatrapan pidana pejah dipun tumpes kelor sakulawarga kula sedaya, tartamtu badhe nistha pejah kula, sukma kula sakanca tartamtu badhe klambrangan dados dhemit lan memedi ingkang nggegilani tiyang kathah. Menika wangsulan kula ingkang kapisan”.

            “Banjur wangsulan sing kapindho kepiye?” Ki Lurah nyelani rembag mawi pitakenan malih.

            “Ingkang angka kalih” Kyai Daka nutugaken aturipun “menawi Jengandika Ki Lurah paring pangaksami lan boten paring pidana menapa-menapa, kula sarowang rumaos kados karoban samodra madu kajugrugan wukir sari, kula sarowang boten saged males kasaenan jengandika Ki Lurah, kajawi Ki Lurah ngersakaken mundhut menapa kemawon saking kula sakanca, saestu badhe kula aturaken kanthi suka lilaning manah”.

            “Dina iki aku ora mbutuhake apa-apa saka ndika lan kanca-kanca ndika” Ki Lurah paring wangsulan kanthi suwanten ingkang anteb.

            “Menawi makaten, kula sakanca badhe prasetya sisaning gesang kula sarowang badhe kula udhokaken kangge kaluhuraning asmanipun Ki Lurah saha kasaenanipun Dhusun Kepuh Agal menika. Bebasan badhe putunga kinarya bebalang, lebura kadamel sesawur, sauger menika kangge njunjung asmanipun Ki Lurah utawi kangge kaluhuraning Dhusun Kepuh Agal, kula sarowang boten badhe angresula saha kula sarowang sumpah, boten badhe damel sakiting raga tuwin manahipun sedaya warga ing Kepuh Agal mriki” Kyai Daka njangkepi atur wangsulanipun.

            “Apa sing ndika kandhakne iki tulus tekan ing dhasaring ati suci? Ora tembung lelamisan sing mung bisa nambahi abanging lambe wae?” Ki Lurah ngendika malih nandhesaken wangsulanipun Kyai Daka.

            “Saestu Ki Lurah, atur kula menika mijil saking dhasaraning manah ingkang suci, dede atur gegujengan menapa dene atur lelamisan. Lan ing tembenipun manawi pranyata kula lan rowang-rowang kula menika nyidrani dhateng atur kula menika, mugi kula sedaya miwah sedaya anak turun kula sedaya, pikantuka sikudhendhaning bathara temah nandhang gesang kasurang-surang ing papa cintraka lajeng pejah kanthi siniya-siya” wangsulanipun Kyai Daka ingkang kalajengaken nakeni para rowangipun “rak ya bener mangkono ta Ca?”.

            “Inggiiiiiiiiiiih…….” Para rowangipun Kyai Daksa sesarengan semaur amangsuli.

            Ki Lurah lajeng paring dhawuh dhumateng Kyai Daka lan rewangorewangipun murih wangsul linggih ing papanipun sakawit, ugi dhawuh dhateng sedaya ingkang wonten pendhapa mriku murih linggih.

            “Para sedulurku kabeh” taksih kalihan ngadeg sarta Kyai Pantek taksih dipun asta Ki Lurah lajeng ngendika mawi suwanten ingkang sora “saupama Kyai Daka, Ki Danara lan sedulur-sedulur sing mau padha nglolos gegamane arep kanggo mrawasa aku sing duwe panemu beda karo panemune Kyai Daka padha dirangket lan kapidana kanthi murwat, kuwi ora bakal angel. Ing kene wis mlumpuk prajurit-prajurit saka Mataram sing cacahe prasasat tanpa wilangan. Nanging, aku kelingan dhawuh dalem Gusti Panembahan Senapati lumantar Gusti Raden Tumenggung Tesengkusuma wingenane kae, yen Kepuh Tunggal iki kepengin dadi Desa sing gedhe, tentrem lan ayem kawulane, murah sandhang murah pangan, kabeh wargane kudu bisa mujudake urip sing guyub lan sing rukun, Kaping pindhone, minangka pangareping desa kudu tumindak ambeg adil para marta, lire marang kawula ing Kepuh Agal kene ora kena tumindak emban oyod emban cindhe, kaping telune yen ana kawula sing tumindak luput lan isih bisa dingapura lan ditata murih ora mbaleni tumindake sing luput, pangareping Desa kudu nggedhekne pangapurane. Iki mau Kyai Daka, Ki Danara lan liya-liyane sing wis lali temah tumindak luput, wis padha ngakoni kaluputane sarta padha nggetuni tumindake sing luput, uga saupama diparingi pangapura banjur padha duwe prasetya kaya kang wis diucapake sing ndika kabeh padha krungu. Mula minangka Lurah ing Kepuh Agal kene, aku paring pangapura marang Kyai Dakam Ki Danara lan liya-liyane lan prasetya sing dikandhakne mau uga tak cekel ora bakal tak uculne nganti selawase uripku. Lamun ing tembe Kyai Daka cidra ing janji, mangka bakal nampa pidana sing luwih abot tinimbang pidana sing wis tak wurungake iki mau”.

            “Ngaturaken sewu genging Panuwun Ki Lurah” Kyai Daka lan rewang-rewangipun sesarengan atur wangsulan lajeng sami sujud ngambung jogan kados kala wau.

            “Sabanjure” Ki Lurah lajeng ngendika malih “klumpukan lan rembugan dina iki tak anggep wis cukup, kabeh wis sarujuk karo lekasku kang ndadekne Kepuh Agal nyawiji karo Mataram lan mangayom marang Kanjeng Panembahan Senapati Ing Alaga Sayidin Panatagama Kalipatullah Tanah Jawa kang jumeneng ing Mataram.  Mula saiki uga ndika kabeh tak prentah supaya bali menyang omahe dhewe-dhewe kanthi tekad bakal ngukuhi jiwa guyub lan rukun sapepadhaning warga Kepuh Agal. Lan marang Kyai Dakam Ki Danara lan kanca-kanca liyane, aja padha dadi ati yen bali ndika kabeh bakal diawat-awati dening Prajurit Mataram sawatara, iki ora ateges ngemuj lekas sing neka-neka, mung kanggo jaga-jaga lan sangune pangati-ati kanggo dina ngarsi”.

            Tiyang-tiyang ugi lajeng sami pamitan wangsul. Boten kathah ingkang sami rerembagan, meh sedaya mlampah wangsul kalihan boten gineman menapa-menapa ngantos dumugi griyanipun piyambak-piyambak. Langkung-langkung Kyai Daka lan rencang-rencangipun, anggenipun mlampah wangsul ketingal sami ndhingkluk lan boten wantun kumecap menapa-menapa, awit saben tiyang satunggal dipun tutaken prajurit cacah gangsal, ngantos dumugi ngakenging kori griyanipun.

            Sareng kawontenan pendhapa sampun sepen, sampun boten wonten tiyang sanes, Ki Lurah lajeng nimbali kula murih nyaket.

            “Ngger Anakku Pradapa” ngendikanipun Ki Lurah sasampunipun kula mapan linggih ngarsanipun “dadia kaweruhmu yen Kyai Daka sakancane mau mbutuhake kawigaten kang mirunggan jalaran wong-wong kae padha olehe nduweni ngelmu kanuragan sing sajake luwih dhuwur tinimbang warga Kepuh Agal liyane. Awake dhewe kena percaya lan ngandel karo apa sing dikandhakne Kyai Daka ing ngarepku mau, nanging rasa percaya mau kudu dingegehi, tegese awake dhewe kudu nisakne rasa ora percaya marang wong-wong kae mau sanadyan mung sethithik, Kanthi mangkono awake dhewe ora kelangan rasa pangati-ati ing dina-dina sing bakal teka”.

            “Inggih Bapa” atur wangsulan kula dhateng Ki Lurah “estunipun wonten raos gumun ing salebeting manahipun Pradapa ingkang badhe kula suwunaken pirsa dhateng Bapa”.

            “Apa sing mbok gumuni Pradapa?”

            “Ingkang kapisan, sampun cetha menawi Kyai Daka sarowangipun kala wau sampun tumindak murang tata lan saged mbebayani dhumateng jiwanipun Wa Pawit lan rencang-rencangipun, nanging kenging menapa Bapa sakalangkung gampil maringaken pangapura dhateng Kyai Daka lan rencang-rencangipun?. Dene ingkang angka kalih, duginipun prajurit saking Mataram samanten kathahipun menika kok anyarengi kalihan Kyai Daka sarencangipun badhe damel gendra? Kamangka Bapa boten paring dhawuh saderengipun menawi Kepuh Agal badhe kedugen prajurit Mataram samanten kathahipun? Menika ingkang ndadosaken gumuning manah kula Bapa”.  

 

 

Ana candhake

 

 

 

 

SENDHANG MUSTIKANING WARIH 7 (84)

 

84.

            Kawontenan dados kraos sumuk, tiyang-tiyang ingkang manggolong dhateng Kyai Daka ingkang sami sumerep menawi tiyang-tiyang ingkang manggolong dhateng Ki Lurah namung tiyang-tiyang ingkang sampun sepuh-sepuh saha boten mbeta dedamel menapa-menapa ketingal sansaya ageng manahipun, awit ngremehaken dhateng titiyang ingkang badhe dados pepalangipun. Kyai Daka piyambak namung mesem ngece dhateng Ki Lurah Sarkara, awit rumaos bilih piyambakipun mimpang ing kekiyatan.

            “Kyai Daksa” dumadakan Ki Pawit ingkang wiwit wau kendel kemawon wicanten mawi suwanten ingkang sora ngundang dhateng Kyai Daksa, ngetingalaken bilih piyambakipun nembe duka “jebul ndika sakanca kuwi nduweni teku sing luwih asor tinimbang asu!” .

            “Ha ha ha ha Ki Pawit wong pikun, ndika kuwi guneman apa he?” Kyai Daksa semaur kalihan nggetak sangar “dadi wong tuwa ora wis mambu lemah, nek guneman kok mung waton mangap, apa karepmu he?”.

            “Karepku ngelingake ndika supaya bali dadi manungsa ngerti?!?” Ki Pawit wangsulan seru.

            “Aku ora lali! Merga aku durung pikun kaya ndika!” gentos wangsulanipun Kyai Daksa “Lan mung wong sing mripate wis bawur kepangan umur sing ora weruh nek aku iki manungsa”.

            “Blegermu wae sing wujud manungsa Kyai Daksa” Ki Pawit sansaya ketingal serik manahipun “nanging kelakuwanmu sing luwih asor tinimbang kewan, jeneh sing jeneng asu wae ngerti males kabecikan marang bendarane sing aweh pangan, nanging ndika sakanca jebul ora weruh ing budi. Biyen nDika sakanca teka neng papan kene, depe-depe ngadhep Ki Lurah, nyuwun sih kawlasan nembung ndherek mangayom ing Kepuh Agal. Ki Lurah sing dhasare kagungan watak welas asih mring sasama, kepareng nampa ndika sakanca kalilan melu mbabat kanggo yasa pomahan lan pategalan kanggo papan lan lanjaran ndika nutugne urip, nanging bareng ndika wis bisa mangan wareg lan nyandhang wutuh, dudu punjungan sing ndika aturne ing ngarsane Ki Lurah nanging ndika malah wani murang tata, ndaga dhawuh kanthi ngongasake kasudiran mamerne landhepe gegaman, arep ngrodha peksa murih nggugu marang karep ndika. He Kyai Daksa, rungokna kanthi trawaca, aja ndika rumangsa lanang dhewe, nadyan wis tuwek ngekek, jambul wanen, ngadeg ora jejeg nek ora dituwak nganggo teken, suprandene aku ora bakal trima ndika murang tata marang Ki Lurah………”.

            “Babo-babo, wong gerang bosen urip kowe Pawit” Kyai Daksa nigas rembagipun Ki Pawit mawi suwanten sereng lan namung njangkar dhateng Ki Pawit “aja kakehan cangkem, nek pancen kowe wani karo aku, nyaketa mrene ! sida klakon tugel gulumu, kowe”.

            Mireng suwantenipun Kyai Daksa ingkang makaten menika, sakala Ki Pawit nyilakaken jaritipun, ngencengi koloring lancingan, tata-tata badhe nyaketi Kyai Daksa. Nanging saderengipun kelampahan, kapunggel dening suwantenipun Ki Lurah ingkang ngendika kebak ing perbawa :

            “Kyai Daka, rungokna rembugku lan sawangen praupanku. Aku Sarkara, Lurah Kepuh Agal, sing netepake kawicaksanan manunggal lan mangayom marang Mataram, nek ndika ora nyarujuki lan arep meksa supaya Kepuh Agal madeg dhewe ucul saka Pangwasane Gusti Panembahan Senapati, mungsuh ndika dudu Ki Pawit, nanging aku ya Lurah Sarkara ndika adhepi kanthi alus utawa kasar!”.

            Wicanten makaten menika Ki Lurah sarwi ngadeg, tanganipun ingkang kanan sampun nyepeng ukiranipun wangkingan Kyai Pantek ingkang sampun dipun dudut saking wrangkanipun. Keris Kyai Pantek ketingal mramong mencorong kados gegaman ingkang nembe kaangkat saking mawa ububan. Samanten ugi Ki Lurah inggih katingal wibawa semu angker, boten mantra-mantra menika Ki Lurah Sarkara, nanging sampun kados Bathara Surapati ingkang ngejawantah ing marcapada. Inggih ingkang makaten menika awit sampun manunggalipun Kyai Pantek kalihan jiwa lan raganipun Ki Lurah Sarkara. Sadaya tiyang ingkang wonten ing Pendhapa Kalurahan menika ketingal sami ngowoh, gawok semu eram sumerep kawontenanipun Ki Lurah Sarkara ingkang ngliga Dhuwung Kyai Pantek menika. Sakala Kyai Daka miris manahipun, samanten ugi para titiyang ingkang manggolong dhumateng piyambakipun.

            Dereng ngantos saged wicanten menapa-menapa, dumadakan tiyang sapandhapa dipun kagetaken malih sareng sumerep tetingalan ingkang sakalangkung nggegirisi. Ki Lurah Sarkara ingkang kala wau namung lenggah tanpa kanca, samangke sasampunipun ngadeg kaliyan anyepengi Wangkingan Kyai Pantek, ing kanan keringipun, ugi ing wingkingipun ngantos dumugi ing griya wingking, kebak nem-neman ingkang ngagem busana kaprajuritan Mataraman, jangkep sadedamelipun, siyaga badhe rerencang Ki Lurah Sarkara. Boten namung menika, ing sajawining griya lan pendhapa Kalurahan Kepuh Tunggal sarta ing pekaranganipun, ketingal bregada prajurit ingkang boten wilangan cacahipun, sedaya sami surak ambata rubuh kados suwantening prajurit ingkang badhe anempuh mengsahipun ing palagan.

            Kyai Daka lan rencang-rencangipun ingkang kala wau kober ngraos badhe saged ngrampungi Ki Pawit lan rencang-rencangipun, dupi sumerep kawontenan makaten maneka sakala telas manahipun. Ketingal lemes bayu angganipun. Gegaman ingkang kala wau sami kukuh dipun cepengi sami nggregeli dhawah ing siti boten dipun mangertosi. Kyai Daka lajeng ndheprok ing jogan, makaten ugi para rencangipun. Tiyang-tiyang ingkang kala wau sami radi nggadhahi raos samar menawi ngantos Kyai Daka sakancanipun tumandang, namung saged sami ningali kanthi panyawang gumun kaworan gawok. Sedaya sami boten nginten manawi badhe wonten kedadosan ingkang kados kepanggih nalar ngaten menika. Sedcaya sami boten sumerep saking pundi dugini[un prajurit Mataram ingkang tanpa wilangan cacahipun menika.

            Dumadakan Kyai Daka ngesot nyaketi papanipun Ki Lurah Sarkara ngadeg, kalihan tanganipun kekalih nyembah. Tiyang-tiyang ingkang kala wau sami anggolong dhateng Kyai Daka inggih lajeng tumut ngesot kados lekasipun Kyai Daka. Pranyata cacahipun tiyang-tiyang ingkang manggolong dhateng Kyai Dala lan sampun sikep gegaman kala wau sedaya wonten tigangdasa wolu, tigang dasa sanga manawi Kyai Daka ugi dipun etang. Sasampunipun dumugo ngajenganipun Ki Lurah, Kyai Daka lan kanca rowangipun sami sujud, angambung jogan.

            “Ki Lurah” kepireng suwantenipun Kyai Daka wicanten wor lan suwanten tangis ingkang dipun ampet “saestu kula sakanca ngrumaosi lepat saha dosa dhateng Ki Lurah saha dhateng Gusti Panembahan Senapati ing Mataram, bares kemawon Ki Lurah, nalika kula mireng menawi Gusti Prabu ing Pajang sampun surut ing kasedan jati, saha panguwaosing Tanah Jawi kaasta dening Raden Sutawijaya ingkang samangke ngagem asma Panembahan Senapati ing Alaga, kula nampi bebisiking Iblis Dajil Laknat, ingkang nyarisosi bilih Kawontenanipun Mataram menika boten benten kalihan kawontenaipun Kepuh Agal mriki. Temah kula melik kamukten ingkang anggendhong lali, kepengin sanget Dhusun Kepuh Agal mandhireng pribadi boten kabawah sinten kemawon. Saestu Ki Lurah, dosa kula sakalangkung ageng pantes kemawon manawi kedah nampi pidana pejah. Nanging Ki Lurah, mugi wontena sih kawelasan jengandika dhumateng kula lan rencang-rencang kula sedaya, sokur menawi ta pidana pejah kasalinan mawi pidana sanesipun dene menawi ta panuwun kula ingkang makaten menika kaanggep degsura lan murang tata, kula suwun sageda dosa lan kalepatan menika kapatrapaken dhateng kula sakanca kemawon awit anak saha semah kula babar pisan boten tumut-tumut ing prakawis menika, awit saking menika mugi anak saha semah kula sakanca boten dipun katutaken nanggel dosa lan kalepatan kula, lan ingkang langkung baken malih, sanaosa kapidana pejah kula badhe lila sauger Ki Lurah sampun paring pangaksami dhateng sedaya dosa lan kalepatan kula”.

            “Kula inggih makaten Ki Lurah”

            “Kula inggih makaten Ki Lurah”

            Kanthi saur manuk sedaya rencang-rencangipun Kyai Daka ingkang cacahipun tigang dasa wolu menika ugi sami matur dhateng Ki Lurah sarwi sujud angambung jogan.

            Sasampunipun unjal ambegan landhung wongsal-wangsul, Ki Lurah lajeng wiwit wicanten, paring wangsulan dhateng Kyai Daka lan kanca-kancanipun :

            “Kyai Daka, yen ngelingi lekas ndika sakanca sing dumadakan ngadeg karo nglolos lan ngliga pedhang saka warangka, uga rembug ndika marang Ki Pawit mau, wis trep banget menawa aku nibakne pidana marang ndika lan kanca-kanca ndika. Jalaran upama ndika kuwasa, ndika sakanca nganggep remeh marang nyawane wong sing ora sapanemu karo ndika. Nanging sing prelu ndika ngerteni lan dingerteni dening kabeh warga Kepuh Agal kene, Ki Sarkara beda karo Kyai Daka. Bedane manggon neng ngendi? Mengko utawa kapan yen ana wektu kang mirunggan bisa tak jlenterahake. Saiki, sadurunge aku aweh putusan marang ndika Kyai Daka sakancane kabeh, aku butuh takon lan mbutuhake wangsulan marang ndika jumbuh karo isen-isening ati ndika sing sabenere. Mula tak jaluk ndika wangsuli pitakonku iki mengko kanthi jujur, bares apa anane. Dene unine pitakonku ya kuwi : Pitakon kang kapisan kepiye pangrasa ndika, saupama ndika sakanca bakal tak tibani pidana tumpes kelor sakulawargane ?  Dene kaping pindho apa sing bakal ndika kabeh tindakne lamun kajaba tak wenehi pangapura lan ndika ora kapatrapan pidana apa-apa ?”.

            Kawontenan lajeng dados tintrim, boten wonten kepireng suwantenipun tiyang klesak-klesik rembagan sesamining rowang malih. Sadaya sami ngrantos awit kepengin ngertos kados pundi wangsulanipun Kyai Daka awit pandangunipun Ki Lurah Sarkara ingkang makaten menika. Tiyang-tiyang ugi kepengin mangertos menggah kersanipun Ki Lurah ndhawahaken pitaken dhateng Kyai Daka ingkang kepireng radi aneh menika.

 

 

Ana candhake.

SENDHANG MUSTIKANING WARIH 7 (80)

83.

            Rumaos dados kawigatosanipun tiang kathah Kyai Daksa ketingal rumaos mongkog manahipun, ketitik anggenipun linggih dipun jejegaken, polatanipun ketingal dipun ongasaken. Nanging Ki Lurah Sarkara boten padosa ketingal menawi kejot manahipun, malah kalih tembung ingkang alus lajeng ngendika kalihan mirsani Kyai Daka:

            “Aku rumangsa seneng nek ana para sedulur sing ngelingake lamun kleru nggonku tumindak sadurunge kedlarung-dlarung gawe kapitunane wong akeh, kaya sing ditindakne Kyai Daka iki. Mung wae, aku durung ngerti sing dikersakne Kyai Daka, ora pas-e  tumindakku manghon ing sisih ngendi? Lan bisa mbubrahne tatanan kuwi tatanan sing endi?, Coba Kyai Daka tak aturi ngendikakne sing luwih cetha!”.

            “He he he Matur nuwun Ki Lurah” kalihan gumujeng seru Kyai Daka mangsuli pangandikanipun Ki Lurah Sarkara “kula lan sedaya warga ing Kepuh Agal sampun sami mangertos menawi Ki Lurah lan para warga sedaya niki yasa Dhusun Kepuh Agal niki awit pikantuk dhawuh saha palilah saking Narendra ingkang sejatos, liripun Ratu ingkang leres inggih menika Kanjeng Sinuwun Sultan Adiwijaya. Nanging sareng Kanjeng Sultan surud lajeng Ki Lurah nglajengaken kanthi kersa manunggal lan dados bawahanipun tiyang Mataram menika ingkang boten pas”.

            “Ora pase kepiye Kyai Daka? Cetha nek Kratone saiki ngalih menyang Mataram lan sing jumeneng saiki Ngarsa Dalem Panembahan Senapati  kang nutugake jejibahane Sultan Pajang sing wis sawargi, tak kira lekasku ngukuhake kasetyan marang Kanjeng Panembahan Senapati iki rak ya wis trep?. Lha yen ndika ngarani ora pas, kuwi nganggo wewaton apa?” panggah kanthi suwanten ingkang alus Ki Lurah sarkara nanggapi ucapipun Kyai Daka.

            “Menika makaten Ki Lurah” Kyai Dala lajeng wangsulan “tiyang saged dados Ratu menika wonten pranatanipun, kados upaminipun Sawargi Sultan Adiwijaya saged jumeneng Nata ing Pajang nglajengaken jejibahanipun Kanjeng Sultan Trenggana ing Demak menika sampun trep lan leres, jalaran sanaosa namung dhawah putra mantu kalihan Sultan Trenggana, nanging Mas Karebet ingkang lajeng ngagem asma Sultan Adiwijaya menika taksih turun lajer saking Majapahit, awit Eyangipun Kanjeng Sultan Adiwijaya menika Ki Ageng Pengging Sepuh inggih Pangeran Handayaningrat. Lha menawi Danang Sutawijaya menika? Tataraning drajat Sutawijaya menika paling inggil inggih namung dados Lurah Pasar Pajang, sanaosa piyambakipun remen ngaken menawi putranipun Kanjeng Sultan Pajang, nanging jejeripun namung putra angkat, putra dhakon-dhakon, dados boten leres menawi piyambakipun lajeng madeg nggentosi kalenggahanipun Kanjeng Sultan Adiwijaya, awit saking menika menawi Ki Lurah lajeng ndadosaken Dhukuh Kepuh Agal ingkang leresipun kebawah Kasultanan Pajang dados kebawah ing Mataram menika cetha menawi boten pas utawi boten trep babar pisan. Malah ngakeni bilih Raja Tanah Jawi samangke kok Tilas Lurah Pasar Pajang menika kemawon sampun ateges nerjang pranatan, menapa malih kok purun ndhawahaken kasetyan dhateng piyambakipun?”.

            Kawontenan ing pendhapa kalurahan lajeng dados radi kosek. Tiyang-tiyang kathah ingkang pating klesik rembagan piyambak kalih sesami rowang. Malah para kanca-kancanipun Kyai Daka ingkang dipun suhi dening Ki Danara, anggenipun grenengan kepireng radi seru, dene wosipun inggih ngleresaken menapa ingkang dipun aturaken Kyai Daka dhateng Ki Lurah. Kyai Daka piyambak sasampunipun matur dhateng Ki Lurah inggih lajeng tumut rembagan kalihan kanca-kancanipun,kados-kados boten ngreken kalihan Ki Lurah malih.

            Benten malih kalihan tiyang-tiyang ingkang sampun sepuh-sepuh kados Ki Pawit lan kanca-kancanipun. Tiyang-tiyang menika boten gineman menapa-menapa namung soroting mripat sami mirsani dhateng Ki Lurah Sarkara minangka sasmita nyuwun  kalidamar mrih padhanging swasana.

            “Para Sedulurku kabeh” sareng sampun tadi sawatawis Ki Lurah lajeng ngendika radi sora, ndadosaken tiyang-tiyang sami kendel anggenipun sami klesak-klesik rembagan kalihan sesamining rowangipun “aku ora ngluputake yen ana sing mbenerake apa sing dadi kandhane Kyai Daka iki mau, sing katone tinemu ing nalar. Nanging aku ya duwe panemu sing uga luwih tinemu ing nalar tinimbang tinemune Kyai Daka. Cethane ngene, awake dhewe iki kabeh ya kudu ngakoni yen jaman Panembahan Senapati isih ngagem asma Raden Danang Sutawijaya kuwi mula putrane Gusti Sultan Pajang, awit sanadyan mung putra angkat nanging nyatane Kanjeng Sultan nggone ndhaku putra marang Raden Sutawijaya ya tenanan ora mung guyonan. Kaping pindho, satemene sasurude Sinuwun Sultan Pajang sing wenang gumanti nata kuwi rak ya Gusti Pangeran Benawa, ya putra kakung siji-sijine saka Sultan Pajang sing patutan karo garwa Pframeswari?. Nanging kanyatane Gusti Pangeran Benawa ora kersa jumeneng Nata jalaran Gusti Benawa kagungan pamanggih lamun Tanah Jawa bakal luwih becik, luwih makmur, luwih kuncara maneh lamun ingkang jumeneng nata kuwi Raden Danang Sutawijaya ingkang kaparingan ganjaran asma Senapati Ing Alaga dening Kanjeng Sultan Pajang. Dadi anggone jumeneng Sampean Dalem Panembahan Senapati kuwi ora nuruti karsa priyangga nanging nuruti pamundhute Gusti Pangeran Benawa. Kaping telune, yen ngrembug perkara trah utawa sarasilah, sanadyan yen diturut kanthi sabenere wong sajagad iki kabeh trahe wong siji ya cikal bakale bangsa manungsa sing sinebut Nabi Adam jutawa Sang Hyang Adama, nanging yen kurang maren bisa tak cethakne ing kene, ya iku Panembahan Senapati kuwi putrane Ki Gedhe Mataram utawa Ki Ageng Pamanahan, kamangka Ki Ageng Pamanahan kuwi wayahe Kyai Ngabdul Rahman ya Ki Ageng Sela lan Ki Ageng Sela kuwi wayahe Ki Ageng Tarub ya Raden Bondhan Kejawan putra dalem Kanjeng Sinuhun Prabu Brawijaya ing Majapahit. Dadi jumenenge Sampean Dalem Panembahan Senapati ngratoni Tanah Jawa sing ngedhaton ing Mataram kuwi aran wis trep banget. Ora kliru kaya pandumuke Kyai Daka ing ngarep mau”.

            Mireng dhawuhipun Ki Lurah Sarkara ingkang sakalangkung cetha makaten menika, Ki Pawit sakancanipun boten sranta lajeng sami keplok lan surak rame ambata rubuh suwantenipun, sedaya sami ngleresaken menapa ingkang dipun dhawuhaken Ki Lurah saha sami angleresaken kawicaksananipun Ki Lurah ingkang ambekta Kepuh Agal kebawah Mataram.

            “Nuwun sewu Ki Lurah” sareng ingkang sami keplok sampun sirep Kyai Daka ngangkat tanganipun malih kalihan wicanten, praupanipun ketingal wiwit mbrabak abrit, kawistingal menawi nembe ngempet kanepsonipun “kula inggih ngertos menawi Gusti Pangeran Benawa mila boten kersa jumeneng nata, menika boten lepat, nanging panggah lepat menawi ingkang jumeneng menika Sutawijaya, jalaran wonten ingkang langkung wenang ngratoni Tanah Jawa menika katimbang tilas Lurah peken Pajang menika. Mesthinipun menawi Pangeran Benawa tuhu waskitha, panjenenganipun saged ngunduraken kalenggahan raja dhateng sumberipun, inggih menika trah Majapahit ingkang satuhu, ingkang samangke nembe masanggrah wonten ing Wana Patalan”.

            “Sapa sing ndika karepake Kyai Daka? Aku ora tepung karo sing ndika kandhakne Trah Majapahit sing satuhu kuwi” Ki Lurah mangsuli ucapipun Kyai Daka “luwih-luwih masanggrah neng alas sing ora cedtha lan kondhang dadi papan pandhelikane para durjana kuwi. Ora bakal aku gelem ngajak sedulurku kabeh ing Kepuh Agal manunggal karo wong ndika kandhakne kuwi”.

            “Sampun klentu tampi Ki Lurah” praupanipun Kyai Daksa sansaya ketingal mangar-mangar “kula boten ngaturi Ki Lurah murih manunggal kalihan Trah Majapahit ingkang mesanggrah ing Patalan wekdal menika. Kula namung nyuwun murih Ki Lurah njabel anggenipun ngajak Kepuh Agal ngakeni panguwaosing Tilas Lurah Peken Pajang menika minangka pangayoman, kanthi makaten kalenggahanipun Dhusun Kepuh Agal asil babadanipun Ki Lurah lan para warga sadaya menika sajajar kalihan kalenggahanipun Mataram ingkang asil yasanipun Pamanahan lan anak-anakipun”.

            “Katon sansaya ngayawara apa kang ndika ucapake kuwi Kyai Daka” Ki Lurah Sarkara paring wangsulan kanthi suwanten ingkang cetha “aku ora idhep karo sing ndika kandhakne kuwi mau, aku mung ngugemi kahanan kang sanyatane. Dina iki sing jumeneng ngratoni Tanah Jawa Sampean Dalem Panembahan Senapati, kanyatan iki ora bisa diselaki. Mula sing ora nyarujuki Kepuh Agal manunggal karo Mataram, aku minangka Lurah Kepuh Agal anglilani wong-wong sing kasebut mau lunga ninggalake Kepuh Agal kene. Luwih-luwih yen wong sing tak kandhakne iki mau biyen takane neng Kepuh Agal kene wis kerim lire tekane kene nembung kepengin mangayom marang aku minangka Lurah ing Kepuh Agal kene”.

            mBokmenawi rumaos katantang raos manahipun Kyai Daka mireng dhawuhipun Ki Lurah Sarkara ingkang pungkasan menika. Kyai Daka lajeng asung sasmita dhateng Ki Danara lan kanca-kancanipun ingkang kala wau anggenipun dugi ing Kalurahan kanthi sesikep dedamel jangkep, kados tiyang badhe ngrulug perang. Kasusul Kyai Daksa ngadeg kasusul nglolos pedhangipun saking warangka, dipun tutaken kanca rowangipun ingkang inggih lajeng ngadeg lan nglolos dedamelipun piyambak-piyambak.

            Sumerep lekas lan sikepipun Kyai Daka ingkang ketingal murang tata makaten menika, sanaosa sampun sami thuyuk-thuyuk ketang sepuhipun, saha sanadyan mbekta gegaman menapa-menapa, sami lajeng madeg suraning ndriya. Boten sranta ugi lajeng ngadeg, tata-tata siaga badhe ngadhepi Kyai Daka sakancanipun. Tiyang-tiyang sanes ingkang manahipun taksih bingung animbang pundi ingkang mathuk pamanggihipun Ki Lurah menapa pamanggihipun Ki Daka, ugi lajeng sami ngadeg. Namung kemawon anggenipun ngadeg radi mire nebihi papanipun KYai Daka sakancanipun ugi boten nyaketi papanipun Ki Pawit lankanca-kancanipun.

 

 

Ana candhake

 

 

 

 

SENDHANG MUSTIKANING WARIH 7 (82)

 

82.

            Midhanget aturipun Ki Lurah ingkang nguwatosaken Dhusun Kepuh Agal menawi piyambakipun sampun boten wonten makaten menika, Ki Jurudah lan Ki Prasanta sami pandeng-pandengan. Sareng sampun sawatawis wekdal, lajeng Ki Prasanta paring dhawuh :

            “Mulane ta Ngger, putra ndika kae wiwit wulangana nggegulang marang atine, wulangen laku prihatin murih gampang nampani nugrahaning Gusti. Awit satemene bisane Keris Kyai Pantek nyawiji marang ndika kuwi satemene dudu karep ndika utawa karepe Kyai Pantek, nanging amung nugraha saka Gusti Kang Maha Kawasa. Andilalah ndika kuwi kuwawa bampa kanugrahan kuwi jalaran ndika wis kasil anggon ndika nggegulang ing kalbu sing satemah bisa lantip panggraita ndika”.

            “Kawula nuwun inggih ngestokaken dhawuh Kyai” atur wangsulaipun Ki Lurah Sarkaram salebeting manhipun Ki Lurah mila ngrumaosi bilih sampun radi klintu anggenipun nggulawenthah yoganipun, namung nuruti raos tresna dhateng yoga lajeng anggenipun nggulawenthah radi angugung dhateng pun Pradapa.

            “Iya Ki Lurah, sing prelu ndika ngerteni maneh, aja kongsi Keris Kyai Pantek ucul saka pangwasa ndika. Jalaran yen nganti Keris Pusaka Kraton Ngiyom kuwi tumiba ing tangane wong sing duwe watak angkara, mangka bakal ndadekake sengsarane kabeh kawula ing Desa Kepuh Agal” Ki Prasanta paring dhawuh malih “mula welingku marang ndika yen ana sapa wae sing nembung arep nyuwun ngampil pusaka kuwi kanthi pawadan apa wae, aja pisan-pisan ndika ulungake sarta reksanen sing permati aja nganti keris pusaka kuwi kacidra dening wong, yen nganti ana sing duwe sedya ngrebut pusaka kuwi saka tangan ndika, kamangka ndika rumangsa ora kuwat ngukuhi becik mlayua balekna pusaka kuwi ing papan asale. Kang mangkono mau kanggo njaga murih warga ing Kepuh Agal tumiba ing kasangsaran sing bebasan ora ana enteke. Lan weling iki uga kandhakna marang sapa sing bakal nutugne nggon ndika nyekel paprentahan ing Desa Kepuh Agal, murih padha nindakne paweling saka aku iki”.

            “Nuwun Inggih Kyai” kalihan manah ingkang radi trataban Ki Lurah Sarkara atur wangsulan kalajengaken nyuwun pirsa malih “nanging mugi kauningan, Kyai Pantek menika peparing saking Kanjeng Ratu Kraton Pangayoman lumantar jengandika kekalih, kamangka jengandika leremipun wonten ing Alam Maya ingkang boten sadhengah manungsa saged ngambah, lajeng kados pundi marginipun saged mangsulaken Kyai Pantek ing papanipun sakawit?”.

            “He he he…..” Ki Jurudah gumujeng mireng aturipun Ki Lurah dhateng Ki Prasanta makaten menika, Nyai Pandhanwangi ugi tumut mesem, lajeng Ki Jurudah tumuli paring pangandika “aja samar lan aja kuwatir Ki Lurah, sanadyan Kraton Pangayoman utawa Kraton Ngiyom kuwi wujud Kraton ing Alam Maya, nanging bisa dititik saka alam nyata. Ing sisih kidul kana, saka papan kene watara lakon seprapat dina, ana sendhang sing dadi tuking kali. Sendhang kuwi jenenge Sendhang Ngiyom, ya ing alam maya ing walike Sendhang Ngiyom kuwi manggone Kraton Ngiyom ing alam maya. Mula yen arep mbalekne Pusaka Kyai Pantek menyang asale, Pusaka Kyai Pantek cukup dilarung ing Sendhang kono, mangka bakal tekan papane sekawit”.

            Sareng kalihan telasing dhawuhipun Ki Jurudah makaten menika, Ki Lurah Sarkara nglilir saking anggenipun sare. Lan sanaosa namung ing alam pasupenan, sedaya dhawuh saking Nyai Pandhanwangi, Ki Jurudah menapa dene Ki Prasanta tinanem kukuh ing manah lan emutanipun Ki Lurah Sarkara, sadaya dhawuh lan piweling kala wau kadadosaken jimat salebeting jiwanipun.

            Dinten terus lumampah boten wonten kendelipun. Dhusun Kepuh Agal sampun sansaya rame lan reja. Sansaya dinten sansaya wiyar papan kangge padhukuhan, labet sansaya kathah titiyang ingkang sami dugi lan ndherek mangaup lan pados sandhang tedhan wonten mriku. Kados ingkang dipun dhawuhaken Nyai Pandhanwangi ing pasupenanipun Ki Lurah Sarkara, ing satunggaling wekdal Kalurahan Kepuh Agal karawuhan priyagung saking Mataram, ingkang ngagem asma Tumenggung Tesengkusuma, ngemban dhawuh saking Patih Mandaraka minangka wewakil samparan Dalem Kanjeng Panembahan Senapati Ing Alaga. Ki Lurah Sarkara dipun dangu sampun manteb manunggal kalihan Mataram menapa taksih tidha-tidha. Ki Lurah inggih lajeng matur prasaja, bilih Kepuh Agal menika kabawah dening Mataram lan sadaya warga tuwin kawula ing dhusun mriku mangayom sahandhaping panguwaos dalem Kanjeng Panembahan Senapati ing Alaga. Mireng aturipun Ki Lurah Sarkara makaten menika, Tumenggung Tesengkusuma sakalangkung rena panggalihipun. Sasampunipun sepisan malih Ki Lurah Sarkara ngucapaken prasetya kasetyanipun dhateng Nagari Mataram, Raden Tumenggung Tesengkusuma lajeng pamit kundur kanthi nilar wekas menawi Dhusun Kepuh Tunggal wonten rubeda ingkang boten saged dipun rampungaken dening Ki Lurah, murih Ki Lurah utusan sowan dhateng Mataram saprelu nyuwun pambiyantu.

            Jebul lekasipun Ki Lurah Sarkara ingkang mangayom dhateng Nagati Mataram menika boten sedaya warga Kepuh Agal nyarujuki. Kyai Daka salah satunggal saking tiyang ingkang duginipun ing Kepuh Agal mbekta kanca ingkang kathah. Mastani bilih Ki Lurah Sarkara sampun tumindak klentu. Kyai Dala lajeng nyebar wartos ingkang boten leres dhateng warga Kepuh Agal bilih Ki Lurah Sarkara sampun nyade Kepuh Agal dhateng Mataram lan ndadosaken Warga Kepuh Agal minangka gedibalipun Panembahan Senapati ing Alaga. Dene pawadan ingkang dipun engge dening Kyai Daka, jalaran Kepuh Agal menika bumi mardika, ingkang yasa Dhusun Kepuh Agal menika inggih titiyang ingkang samangke dados warga Kepuh Agal menika. Jaman lara-lapanipun mbabad wana, Mataram babar pisan boten cawe-cawe, boten urun bandha menapa dene tenaga, sareng samangke Kepuh Agal sampun reja dugi dening Ki Lurah lajeng kapasrahaken dhateng Mataram. Menika cetha menawi boten leres. Mokal menawi boten wonten petang winadi antawisipun Mataram kalihan Ki Lurah Sarkara.

            Warta dora ingkang dipun sebar lan dipun gethok-tularaken dening Kyai Daka lan andhahanipun menika pranyata mandi. Kathah tiyang-tiyang sami nggega menapa ingkang dipun kojahaken dening Kyai Daka lan rencang-rencangipun. Ingkang sami sarujuk kalihan pamanggihipun Kyai Daka menika, radin-radin para kaneman ingkang umu-umuranipun sapantaran kula, ingkang jaman miwiti babad wana inggih dereng ngertos menapa-menapa.

            Sareng ing pundi-pundi kathah ingkang ngrembag babagan menika, Ki Lurah Sarkara lajeng ngempalaken para warga Kepuh Agal ing Kalurahan. Sedaya warga inggih sami ndugeni menapa ingkang dados timbalanipun Ki Lurah. Malah Kyai Daka anggenipun dugi sesarengan kalihan rencang-rencangipun, sedaya sami sikep gegaman kados tiyang badhe nglurug perang kemawon. Ki Pawit inggih pangarsaning para warga ingkang wiwitan mbabat wana menika sanadyan sampun thuyuk-thuyuk saking sepuhipun ugi dugi, mila radin-radin kanca rencangipun Ki Pawit ingkang sepisanan mapag duginipun Ki Lurah Sarkara, wekdal menika ugi sampun sepuh-sepuh. Benten kalihan kawontenanipun Kyai Dangsa lan kanca-kancanipun, sanadyan estunipun inggih sampun sepuh, nanging kabekta kalebet tiyang ingkang remen ing reh ulah kanuragan, badanipun taksih sami ketingal keker lan kiyeng.

            “Para sedulurku kabeh” sasampunipun para warga sami mlempak Ki Lurah Sarkara wiwit ngendika "ndika kabeh mesthine wis padha ngerti yen durung suwe iki, aku minangka Lurah ing Kepuh Agal kene lagi wae nampa tamu saka Mataram utusane Rekyana Patih Mandaraka minangka wewakil Ngersa Dalem Kanjeng Panembahan Senapati ing Alaga, kang sesilih Gusti Raden Tumenggung Tesengkusuma. Lumantar panjenengane Gusti Patih Mandaraka paring pananting marang aku apa isih ngugemi dhawuh sapisanan sing tak tampa sadurunge aku miwiti mbabat alas arep yasa Desa kene iki. nDika kabeh prelu mangerteni, anggonku wani lan gelem mbabat alas kanggo padesan jangkep sapategalan lan pasawahane iki, awit oleh palilah sing saka sing ngratoni Tanah Jawa kene iki, sing wektu kuwi Kratone manggon neng Kutha Pajang lan sing jumeneng Nata, Sampean Dalem Kanjeng Sri Sultan Adiwijaya. Lumantar punggawa kang wenang ing babagan iki, aku nampa dhawuh supaya mbabad alas ing sakiwa tengene Wit Kepuh sing paling gedhe, sing karan Kepuh Agal, kanggo padhukuhan, pategalan lan pasawahan. Kajaba saka kuwi, aku uga kaparingan ganjaran pangkat Lurah, ya iku nglurahi Desa sing lagi arep tak gawe kuwi. Lagi sawise kuwi aku budhal lan dipapag dening Kakang Pawit sakancane. Lan sawise oleh babadan sauntara banjur sedulur-sedulur liyane padha nusul sing dadi ngrembaka kaya sing ana wektu iki. Lan rawuhe Gusti Raden Tumenggung Tesengkusuma kuwi, paring kabar menawa saiki paprentahan wis ngalih menyang Mataram, Kanjeng Sultan Adiwijaya wis surud ing kasedan jati lan sing jumeneng nata genti Samnpean Dalem Kanjeng Panembahan Senapati ing Alaga Sayidin Panatagama Kalipatullah Tanah Jawa. Mula bareng aku ditanting apa isih ngugemi dhawuh kapisan sadurunge aku miwiti mbabad alas yasa Desa Kepuh Agal iki, aku banjur nganyari nggonku prasetya ya kuwi aku lan kawula ing Kepuh Agal iki panggah mangayom ing sahandhaping samparan Dalem Kanjeng Panembahan Senapati awit Kepuh Agal iki wewengkon lan kebawah Kraton Mataram……”.

            “Lha ingkang kantun piyambak menika ingkang ndadosaken boten pas lan menawi dipun lajengaken saged ndadosaken mbubrahaken tatanan Ki Lurah” dereng ngantos rampung anggenipun Ki Lurah Sarkara ngendika, sampun kapunggel dening Kyai Daka ingkang ngangkat tanganipun kalih nyuwanten radi seru.

            Ki Pawit lan para sepuh  ketingal sami kaget sedaya sami noleh ningali papanipun Kyai Daka.

 

 

Ana candhake.