SENDHANG MUSTIKANING WARIH 7 (131)

131.

        Sampun sapeken langkung, wiwit wontenipun kedadosan griyanipun Tanggon lan Pahing kadhatengan durjana ingkang aneh wewujudanipun menika. Lan wiwit kedadosan menika, sinoman ingkang dados sapukawating Dhusun, ngencengi anggenipun rondha. Wiwit sonten ngantos enjing, gredhu-gredhu parondhan, regol-regol margi prapatan lan protigan sarta regol pekaranganipun para Bebau tansah boten sepen kalihan tiyang-tiyang ingkang sami siaga ing dedamel. Awit boten namung para sinoman kemawon ingkang saba dhateng Gredhu lan regol lan gilir gumanti sami ngubengi padhusunan, nanging para warga padhukuhan ugi kathah ingkang sami tumut sabiyantu ngreksa katentremaning Dhusun. Kyai Daka ugi marentahaken sedaya siswa lan calon siswa ingkang ndherek gladhen ing sanggaripun, mliginipun para siswa lan calon siswa ingkang griyanipun saking Kepuh Agal, supados tumut ngempal kalihan para sinoman ingkang saben dalu rondha menika. Para Bebau wiwit suruping surya ngantos meh mletheking srengenge ing wanci enjing, ugi sami nganglang ing padhukuhanipun piyambak-piyambak. Kajawi Bebau Sidamulya ingkang kajawi nganglang ing padhukuhan ingkang dados tanggel jawabipun ugi asring anggenipun nganglang ngalangkungi dhukuh-dhukuh sanesipun. Tata gelar Lurah Danara ngetingalaken anggenipun nguwatosaken katentremaning Kepuh Agal.

        Sawatawis menika, Tanggon, Pahing, Pangkas saha Tolu, sampun boten ketingal. Awit sampun kesah ngungsi dhateng wana sakilenipun Lepen Gebyog, kados ingkang kula prentahaken. Lan saestu, Ki Pawana menapa dene Ki Pahang, tuwin Ki Pawit lan Ki Panulad ingkang mangertos dhateng pundi purugipun Tanggon lan kanca-kancanipun, sami kukuh anggenipun nyingidaken wewados menika. Dados inggih boten wonten ingkang mangertos menawi Tanggon sakancanipun sami umpetan. Namung kemawon, dangu-dangu ugi wonten ingkang cluluk, nangkletaken Tanggon lan tiyang tiga sanesipun, dugi boten ketingal babar pisan.

        “Tak jaluk yen ana sing nakokne Tanggon, Pahing, Tolu lan Pangkas kok ora katon, aja banter-banter” makaten wangsulanipun Ki Pawana nalika wonten ingkang nakenaken bab anggenipun Tanggon boten ketingal, nalika samanten Ki Pawana nuju wonten ing Gredhu Parondhan ingkang caket kalihan Dalem Kalurahan, ingkang wonten mriku kajawi para sinoman ugi wonten Bebau Sidodadi Ki Sudib, Bebau Sidamulya Ki Lurah Danara  lan kula ugi nuju wonten mriku “awit bares wae, aku iki uga lagi bingung nggoleki. Lan Biyang Tanggon lan wong tuwane Pangkas, saben dina mara nang omahku, saprelu nakokne anake kuwi padha menyang ngendi. Ki Bebau ing Grojoganngubal uga bingung dhewe, merga adhine si Pahing kae ya ilang, sawuse ana kedadeyan omahe dileboni maling sing aneh kae. Nek si Tolu pancen ora ana sing nakokne, nanging Bapa sing rumangsa dingengeri Tolu, tenane ya lagi bingung merga ilange bocah sing pinter ngundhuh klapa kuwi”.

        “Lha kinten-kinten lare sekawan niku icalipun dhateng pundi Ki Jangglengan?” Lurah Danara lajeng pitaken “kok sajak nyalawadi? Ical tanpa lari. Mesthinipun Ki Pawit priyantun sepuh ingkang tuwajuh ngudi ngelmi kebatosan, saged ngetang lan njarak dhateng pundi purugipun lare sekawan kala wau. Menapa ndika dereng nyuwun pirsa bab menika dhateng Ki Pawit, Ki Jangglengan?”.

        “Kula mila boten nangkletaken bab menika dhateng Bapa, Ki Danara” wangsulanipun Ki Pawana sareh “jalaran kula ngertos menawi Bapa menika dede Dhukun prewangan, ngelmi kebatosan ingkang dipun gilut lan kawarahaken dhateng ingkang pitaken, mligi lampah kangge gesang ing saged migunani dhumateng sesamining titah saha lampah kangge nggayuh sangu menawi benjing wangsul ing jaman kalanggengan. Malah mbok menawi nDika, ingkang dados Lurahing para siswanipun Rama Kyai Daka, mbok bilih saged metang mawi jarak, dhateng pundi purugipun lare sekawan menika?”.

        Dipun wangsulaken pitakenipun dhateng piyambakipun malih, Ki Danara ketingal radi mbrabak. Nanging inggih namung sakedhap, malah lajeng kalihan mesem Lurah Danara nunten wangsulan :

        “Kula niki sami kalihan ndika Ki Jangglengan. Sanaosa kula niki kapitados nglurahi sedaya siswanipun Bapa Guru Kyai Daka ingkang sampun kasumerepan dening sedaya tiyang bilih Bapa Guru menika segaraning ngelmi agal lan alus, nanging ingkang kula guleti namung ing babagan ulah kanuragan lan aji jaya kawijayan. Menawi ing ulah kebatosan lan petang saha njarak, kula mila dereng kepengin anyinaoni. Dados inggih kula boten mangertos”.

        “Nuwun sewu Ki Bebau Lurah Danara” dumadakan Ki Surata, Carik Dhusun Kepuh Agal ingkang ugi wonten mriku wicanten dhateng Lurah Danara  “menawi makaten Rama Kyai Daka mesthinipun pirsa utawi saged metang lan anjaraki dhateng pundi purugipun lare sekawan ingkang ical menika?. Menapa Ki Lurah Danara boten ngersakaken nyuwun pitedah dhateng Rama Kyai Daka?”.

        “Nyuwun pangapunten Ki Carik” panggah kalihan mesem Ki Danara suka wangsulan “kula mila dereng nyuwun pitedah babagan menika dhateng Bapa Guru Kyai Daka, jalaran kula boten kepengin lan boten wantun nglangkahi Ki Bebau Jangglengan. Awit Ki Jangglengan ingkang kapitados dening Sawargi Ki Lurah Kepuh Agal angesuhi para Bebau ing mriki. Kamangka kula minangka Bebau andhahanipun Ki Jengglengan, dereng nate kadhawuhan nyuwun pitedah dhateng Bapa Guru Kyai Daka ing babagan icalipun warga Kepuh Agal cacah sekawan menika. Menawi kula kesesa nyuwun pitedah dhateng Bapa Guru, kamangka dereng kaparentah dening Ki Jangglengan, kula kuwatos menawi kadakwa sampun degsura kumawantun nglangkahi Ki Jangglengan, ingkang ugi kagungan papan pitakenan, nuwun inggih tiyang sepuhipun piyambak, Ki Pawit ingkang ugi pana ing babagan ngelmi kebatosan”.

        Kula tingali Ki Pawana njengkerutaken bathuk, ketingalipun Ki Pawana ngertos menawi Ki Danara anggenipun suka wangsulan dhateng Ki Carik kala wau katumpangan raos pamer, maneraken kawaskithanipun Kyai Daka lan semu ngremehaken dhateng Ki Pawit. Ki Pawana lajeng njejegaken anggenipun linggih, tumunten wicanten :

        “Sakniki ngaten kemawon Paman Surata lan Ki Danara, menawi nyata Kyai Daka saged ametang saha anjaraki temah saged nguningani ing pundi purugipun Tanggon, Pangkas, Pahing saha Tolu, benjing enjing kula badhe sowan ing ngarsanipun Rama Kyai Daka, nyuwun tulung lan nyuwun pitedah murih prakawis menika tumunten saged padhang”.

        “Sampun Ki Jangglengan……” dumadakan Ki Danara wicanten amenggak dhateng Ki Pawana.

        “Sampun kados pundi Ki Danara?” Ki Pawana lajeng pitaken.

        “Kajeng kula makaten” Ki Danara lajeng wicanten sareh “kula kemawon ingkang badhe manggihi Bapa Guru Kyai Daka, kula badhe matur menawi kula kadhawuhan dening Ki Jangglengan, kapurih nyuwunaken pitedah prakawis menika. Mangke menawi sampun wonten kabar saking Bapa Guru Kyai Daka, badhe kula aturaken dhateng ndika”.

        “Manawi makaten, lajeng benjang menapa ndika marak ing ngarsanipun Kyai Daka, Ki Danara?” Ki Pawana pitaken.

        “Menawi kula, sawanci-wanci saged kemawon marak ing ngarsanipun Bapa Guru Kyai Daka, Ki Jangglengan” wangsulanipun Ki Danara “malah menawi Ki Jangglengan ngersakaken kula marak dalu menika, sak niki kula saged sowan dhateng Bapa Guru, namung kula boten mangertos menapa pitedah saking Bapa Guru menika mangke saged kula tampi dalu menika menapa benjing, sepisan malih kula boten mangertos”.

        “Inggih Ki Danara” Ki Bebau Jangglengan lajeng wicanten malih “kados pundi murih saenipun, benjang menapa anggen ndika badhe marak ing ngarsanipun Rama Kyai Daka, kula kinten ndika langkung mangertos”.

        “Kula kinten langkung cepet langkung prayogi Ki Jangglengan” Ki Danara suka wangsulan “dalu niki ugi, kaparenga kula nyuwun pamit, boten saged nglajengaken ndherek rondha, kula badhe marak ing ngarsanipun Bapa Guru Kyai Daka”.

        Boten ngentosi wangsulan, Ki Danara lajeng ngadeg. Nyaketi kapalipun ingkang dipun cancang ing sacaketing gredhu, lajeng dipun tunggangi bablas tumuju Sidamulya. Mila saben nganglang Ki Danara menika benten kalihan Bebau sanesipun ingkang milih mlampah ndharat, menawi Ki Danara mesthi kalihan nunggangi kapalipun.

        “Sedulur kabeh” sareng suwantening tracak kapalipun Ki Danara sampun boten kapireng, Ki Pawana lajeng wicanten dhateng tiyang-tiyang ingkang wonten gredhu “iki aku karo Gus Pradapa arep nutugne laku, niti priksa panggonan liyane, nDika kabeh kareben disepuhi dening Paman Carik Surata lan Ki Sidadadi , panggah ana kene. Sawayah-wayah ana sing mbebayani lan ndika mbutuhake pitulungan, aja kesuwen tumuli aweh tengara kanthi nuthuk kenthongan, kanthi mengkono aku karo Gus Pradapa tumuli bisa bali mrene maneh”.

        “Mangga Gus, kula dherekaken” Ki Pawana lajeng ngadeg lan ngajak kula bidhal.

        “Ayo Kakang” kula wangsulan kalihan mangkat ngadeg.

        Jebul sareng sampun radi tebih saking gredhu parondhan, Ki Pawana ngajak kula wangsul dhateng Dalem Kalurahan. Dugi mriku boten mampir dhateng Regol Parondhan, nanging Ki Pawana ngajak bablas mlebet dhateng papan ingkang padatan kula damel jagongan kalihan piyambakipun.

        “Nyuwun pangapunten lho Gus” wicantenipun Ki Pawana kalihan mapan linggih “kula wau kebacut mitados Ki Danara murih ngadhep gurunipun nakenaken prakawis icalipun Tanggon”.

        “Kuwi wis bener lan trep Kakang” wangsulan kula.

        “Kados pundi menawi mangke Kyai Daka saestu mengertos dhateng pundi purugipun Tanggon sakancanipun menika Gus?” Ki Pawana pitaken malih “kok manah kula lajeng kraos sumelang lan kuwatos?”.

        “nDika kuwi kok kaya bocah cilik ta Kakang?” kula gumujeng alit “aku duwe pangira yen Kyai Daka ora bakal ngerti menyang ngendi parane Paman Tanggon, Paman Pahing, Paman Tolu lan Kakang Pangkas. nDika kudu ngerti, metune Lurah Danara saben bengi sing jarene nganglang, kuwi ora merga arep melu njaga katentremane Desa, nanging tenane uga lagi nggoleki burone sing diarah cilakne kae. Dadi sing bingung nggoleki Paman Tanggon sakancane kuwi rak dudu awake dhewe ta? Nanging Lurah Danara karo kanca-kancane. Bisa nampa sing tak karepake Kakang?”.

        “Inggih Gus, sampun ngertos kula” Ki Pawana wangsulan ugi kalihan gumujeng alon.

        “Kaping pindhone Kakang” kula wicanten malih “saupama Kyai Daka bisa ngerti ing ngendi anggone umpetan Paman Tanggon, aku lan ndika aja kuwatir, percaya wae yen dhawuhe Eyang Pandhanwangi iku luwih bisa diugemi tinimbang kandhane Kyai Daka sing digawa Ki Danara”.

        “Inggih Gus”

 

 

Ana candhake

  

 

 

SENDHANG MUSTIKANING WARIH 7 (130)

 

130.

        Sarampungipun sesuci, kula kober kendel sakedhap, wonten gegambaran ingkang mampir ing angen-angen, menggah kekiyatanipun Kyai Daka lan Lurah Danara ingkang kasiyagakaken kangge ngrebat Dhusun Kepuh Agal saking panguwaos ingkang sah. Kamangka kula ugi ngertos menawi Dhusun Kepuh Agal menika mila boten gadhah kekiyatan kangge perang, boten gadhah prajurit ingkang kenging dipun andelaken menawi ngadhepi mengsah. Mila wonten sinoman-sinoman ingkang dados sapukawating dhusun ingkang kajibah ngreksa katentremaning Dhusun, nanging meh sepalih para sinoman sapukawating dhusun menika anggenipun sinau ulah kanuragan inggih dhateng Kyai Daka, dados menawi kamengsahaken kalihan para andhahanipun Lurah Danara saged dipun pesthekaken menawi boten badhe wantun. Wekasan patog puteging manah lajeng nuntun kula manjing Sanggar Pasembahyangan ingkang caket kalihan pasareyanipun Bapa.

        Salebeting ndedonga lan nyenyuwun dhateng Gusti, linandhesan raos pasrah kula nyuwun mugi katedahna margi ingkang sae kangge murih slametipun Dhusun Kepuh Agal lan para kawulanipun. Sok makatena, wonten suwanten ing salebeting manah ingkang maiben lekas kula ingkang makaten menika. Suwanten ingkang ngujuk-ujuki murih masrahaken tata reh parentahing Dhusun  Kepuh Agal dhateng Kyai Daka kanthi prajanjen kula panggah saged gesang sekeca. Dene Ki Pawit, Ki Pawana lan sanes-sanesipun menika boten sah dipun gagas, prakawis pagesanganipun kawula dipuna umbar kemawon. Nanging, suwanten ingkang makaten menika nunten wonten ingkang nindhihi, menawi kula  nggega pangujuk-ujuk kala wau, dereng kantenan kula saged gesang sekeca nanging sampun mesthi bilih badhe manggih kanisthan, gesang kula badhe tanpa gina lan tanpa aji babar pisan, Bapa lan Biyung ing alam tentrem mesthi badhe muwun keranta-ranta, awit kula sampun mrucut saking embanan, luput saking kudangan. Lan malih tumrap tiyang ingkang angestu dhateng Gusti, kedah tansah emut bilih sedaya ingkang badhe dumados menika boten badhe dumados kajawi menawi sampun kakersakaken dening Gusti, tumrap titah ingkang angestu, mbudidaya lan ndedonga menika kuwajiban lan boten badhe wonten inanipun. Pasrah menika namung dhateng Gusti, pasrah dhateng mengsah menika sami kemawon ndhedher wiji kacintrakan ingkang boten badhe wonten telasipun.

        Wasana sansaya mantheng anggen kula masrahaken lelampahan menika dhumateng Gusti. Lan ing salebeting layap-liyep ing aluyut, lamat-lamat katingal wewayanganipun Eyang Nyai Pandhanwangi, anyaketi papan kula, kalihan ngendika :

        “Wis bener apa sing mbok tindakne kuwi Wayah, awit kabeh mobah mosiking jagad iki kabeh winengku ing pangwasaNe. Dene tekaku mrene iki mung arep aweh weruh marang sliramu, yen pacoban sing tak kandhakne marang sliramu nalika samana, iki wis meh teka. Lan sliramu wis krungu dhewe yen Kyai Daka nduweni kekuwatan sing nggegirisi. Mula sliramu aja nganti lali, yen Kyai Pantek ora bisa mbok kukuhi, kundurna wae marang sing kagungan kanthi cara nglarung pusaka kuwi menyang telenging Sendhang Ngiyom”.

        “Inggih Eyang, dhawuhipun Eyang badhe kula estokaken lan nyuwun pangestu mugi-mugi kula kiyat ngadhepi pacoben ingkang badhe kula sandhang mangke” wangsulan kula lajeng nyuwun pitedah, menapa ingkang kedah kula lampahi murih Paman Tanggon sakancanipun saged lepas saking bebaya ingkang badhe katindakaken dening andhahanipun Lurah Danara.

        “Aja cilik atimu Pradapa” wangsulanipun Nyai Pandhanwangi ingkang lajeng paring pitedah “sanadyan akeh balane, sekti lan digdaya srayane, nanging Kyai Daka lan andhahane ora bakal bisa nyabrangi Kali Gebyog. Jagad ing sakulone Kali Gebyog ora bisa nampa marang watak angkarane Kyai Daka, Danara lan wong-wong sing padha dadi andhahane. Mula murih padha slamet, kanggo sauntara wektu kandhanana wong-wong ing Kepuh Agal sing rumangsa diincim dening Danara sabalane supaya ngungsi lan umpetan ing sakulone Kali Gebyog”.

        Anyarengi rampunging dhawuh pitedahipun Nyai Pandhanwangi, kepireng suwantenipun jago kluruk ingkang sesautan saking salebeting kandhangipun. Dinten sampun ngancik wanci gagat rahina. Kula tumuli mungkasi anggen kula nindakaken lampah sembahyang. Lan nalika langit sisih wetan wiwit ketingal abrit, kula lajeng sesuci malih badhe nglampahi kuwajiban sembahyang wanci enjing.

        Nanging sepinten kageting manah kula, nembe kemawon kula rampung nindakaken sembahyang subuh, dereng ngantos medal saking sanggar pasembahyangan, sampun dipun susul Ki Pawana lan Bebau Grojoganngubal. Kekalihipun ketingal nembe bingung.

        “Iki kok padha mruput nggoleki aku, ana apa Kakang Pawana?” pitaken kula dhateng Ki Pawana.

        “Atur katiwasan Gus” wangsulanipun Ki Pawana “nembe kemawon griyanipun Tanggon lan Pahing kalebetan durjana aneh ingkang wujudipun nggegirisi, rahayunipun kala dalu menika Tanggon lan Pahing, ngepasi boten wonten griya”.

        “Ana durjana aneh lan nggegirisi mlebu omahe Paman Tanggon lan Paman Pahing ?” kula pitaken nyethakaken wangsulanipun Ki Pawana “aneh lan nggegirisi kepiye Kakang? Lan Paman Tanggon karo Paman Pahing kok ora ana omah kuwi menyang ngendi?”.

        “Miturut criyosipun simbokipun Tanggon ingkang setengah girap-girap dugi ing griya kula” Ki Pawana suka wangsulan “sasireping suwanten rijalollah, wonten suwantenipun tiyang estri ingkang alok kula nuwun lan ndhodhog griyanipun. Biyange Tanggon lajeng mbikak kori badhe manggihi tiyang ingkang alok kula nuwun kala wau. Nanging sepinten kagetipun Biyang Tanggon sareng sumerep tiyang ingkang kala wau suwantenipun kados tiyang estri, jebul wewujudanipun ageng inggil kados raseksa, praupanipun dipun tutup topeng, cacahipun tiga, sedaya sami mbeta pedhang ingkang sampun dipun liga. Sumerep kori dipun bikak lan Biyang Tanggon medal, Tiyang tiga ingkang apangawak raseksa lan ngangge topeng kala wau lajeng nggereng kados suwantenipun macan. Biyange Tanggon sakala ngoplok lajeng njerit awit ajrih, lajeng semaput boten emut menapa-menapa. Ngertos-ngertos sampun dipun tulungi dening Ki Kliwik sedherekipun jaler ingkang griyanipun wingkingipun griyanipun Biyang Tanggon. Ki Kliwik mila mireng suwanten panjeritipun Biyang Tanggon, lajeng murugi lan sareng dumugi griyanipun Biyang Tanggon jebul sedulure wedok niku sampun ngglethak semaput ing ngajeng kori. Dening Ki Kliwik, Biyang Tanggon lajeng dipun teraken dhateng griya kula awit tansah girap-girap kamigilan kados tiyang kesurupan”.

        “Benten malih kalih sing teng griyane tiyang sepuh kula Gus” dereng ngantos kula mangsuli wicantenipun Ki Pawana, Ki Pahang sampun nrambul gunem “griyanipun tiyang sepuh kula nika, sak niki sing ngenggeni rak namung Pahing piyambak?  Lha kala wau saderengipun jago kluruk, kula mireng wonten suwanten Segawon jegog rame sanget, kula tiling-tilingaken jebul saking griyanipun tiyang sepuh kula. Boten dangu lajeng kepireng suwanten gumlodhag kados suwantenipun tiyang ngepruki bala pecah. Kula lajeng medal kanthi sikep gegaman, badhe murugi griyanipun tiyang sepuh kula. Nembe kemawon kula dumugi regol ngajeng, kanthi kabiyantu soroting rembulan tanggal setengah kula sumerep tiyang tiga ageng-ageng medal saking griya lajeng mlajar, sareng dumugi wit Ingas dhoyong ing pojok pekarangan tiyang tiga niku ical musna. Sareng kula tiliki salebeting griya sampun boten kanten-kantenan, kendhi, genthong sami pecah sedaya. Kula lajeng kelingan kalihan criyosipun Kesit kala dalu, mila kula lajeng dhateng panggenanipun Ki Jangglengan lan dening Ki Pawana kula dipun ajak mriki menika”.

        “Mengko dhisik ta” kula lajeng wangsulan “Paman Tanggon lan Paman Pahing saiki ana ngendi?”.

        “Tanggon kalihan Pahing, wiwit kala sonten ing griyanipun Bapa, Gus” wangsulanipun Ki Pawana “awit lare kalih niku katambah Tolu lan Pangkas, sami gladhen sinau ulah kanuragan dhateng adhi kula pun Panulad. Dados inggih boten wonten griyanipun piyambak. Lha saderengipun kula bidhal mriki wau, kula sampun kengkenan lare kula murih dhateng griyanipun Bapa ngabari adhi kula Panulad murih lare sekawan wau kacandheta ing mriku rumiyin lan sampun pisah-pisah, kanthi makaten kula kinten saged radi aman”.

        “Sokur ta yen Paman Tanggon lan Paman Pahing sing ditekani durjana aneh kuwi ing omahe kuwi ora ketemu karo sing nggoleki” kula lajeng wicanten, salebeting manah kula sampun nginten manawi bebau kalih menika badhe pados rerigen dhateng kula “sabanjure, saiki aku arep waleh marang Kakang Pawana apa dene marang Ki Grojoganngubal……”.

        “Waleh prakawis menapa Gus?” Ki Grojoganngubal pitaken.

        “Waleh yen lagi wae aku nampa sasmita gaib, magepokan karo kaslametane Paman Tanggon lan kanca-kancane” wangsulan kula. Bebau kalih menika ketingal lajeng mewahi anggenipun migatosaken dhateng kula.

        “Sasmita gaib iki tak tampa nalika aku nindakne laku panembah nyenyuwun marang Allah” kula nglajengaken anggen kula wicanten, “murih Paman Tanggon lan telu liyane kuwi padha kaparingan slamet, luput saka paekane wong sing ngarah cilakane. Lan nalika ngarepake jago kluruk mau, ing sanggar panembah aku karawuhan Eyang Pandhanwangi utawa Nyai Pandhanwangi……..”.

        “Inggih kula nate mireng asma menika, saking Bapa, Gus” Ki Pawana nrambul rembag kula “menawi boten klintu menika Putri saking alam gaib ingkang paring pitedah dhateng Bapa lan kanca-kancanipun nalika griya lan pekaranganipun telas katrajang laharing Redi Lawu, kangge nglajengaken gesangipun  Bapa lan kanca-kancanipun kadhawuhan ndherek Ki Sarkara mbabat wana lan yasa Dhusun Kepuh Agal menika lan criyosipun Bapa, Nyai Pandhanwangi menika ibunipun Ki Sarkara, inggih sawargi Ki Lurah Kepuh Agal”.

        “Bener Kakang” wangsulan kula salajengipun “dening Kanjeng Eyang Nyai Pandhanwangi, aku kadhawuhan supaya ngongkon Paman Tanggon sakancane, kanggo sawatara wektu murih umpetan ing alas sakulone Kali Gebyog. Mula aja kesuwen, warahen marang Paman Tanggon sakancane lan aja nganti ana sing ngerti, supaya Paman Tanggon nindakne dhawuh saka Kanjeng Eyang Nyai Pandhanwangi ngono kuwi mau”.

        “Matur nuwun Gus” Ki Pawana mesem remen lajeng wicanten “menawi makaten sak niki ugi kula badhe daya-daya manggihi Tanggon lan rencang-rencangipun supados bidhal nindakaken dhawuh saking jengandika Gus Pradapa menika”.

        “Iya Kakang, sing ngati-ati lan aja ngawistarani murih ora ana sing weruh wewadi iki”.

        Bebau Jangglengan lan Bebau Grojoganngubal lajeng nilaraken Sanggar Panembah, medal badhe dhateng griyanipun Wa Pawit.

 

 

Ana candhake.

SENDHANG MUSTIKANING WARIH 7 (129)

 

129.

        Ki Pawit lan Bebau kalih ketingal menawi radi kaget mireng aturipun Kesit ingkang nyebataken bilih wartos ingkang badhe dipun aturaken mangke langkung wigatos tinimbang wartos saderengipun ingkang ngancam gesangipun Tanggon sakanca. Tiyang tiga menika lajeng boten kedhep anggenipun ningali praupanipun Kesit lan Pikat. Kadosipun selak kepengin mirengaken cariyos ingkang wigatos kala wau. Kula piyambak inggih makaten, jalaran miturut pamanggih kula boten wonten bebaya ingkang agengipun nglangkungi bebaya ingkang ngancam gesangipun tiyang, lan manut wartos ingkang sampun kaaturaken Kesit lan Pikat wau, ingkang kaancam gesangipun boten namung tiyang setunggal, nanging tiyang sekawan. Lajeng warta menapa malih ingkang badhe dipun aturaken Kesit lan Pikat ingkang bebayanipun nglangkungi bebaya saderengipun menika?.

        “Ing ngajeng kula rak sampun matur ta Gus?” Kesit miwiti criyos malih “bilih estunipun ingkang dipun ajrihi dening Lurah Danara lan Kyai Daka menika namung jengandika Gus Pradapa, ingkang sawanci-wanci saged ngrawuhaken keng Raka Raden Gunendra miwah keng Rama Raden Sentani”.

        “Aku ora duwe Kakang sing jenenge Raden Gunendra lan Raden Sentani kuwi dudu apa-apaku Paman” kula nyela rembag, nigas cariyosupun Kesit.

        Ki Pawit, Ki Pawana lan Ki Pahang gentos ningali kula kalihan praupan ingkang kebak tandha pitakenan. Ketingalipun tiyang-tiyang menika taksih pitados dhateng cariyos ngayawara ingkang dipun tampi Ki Pawana saking Ki Lurah Danara kala samanten.

        “Kula boten mangertos babagan menika Gus” wangsulanipun Kesit “ingkang kula aturaken namung ingkang kula sumerepi lan kula mireng saking Sanggaripun Kyai Daka sakupengipun”.

        “Iya, iya Paman, saiki tutugna crita ndika kuwi!”.

        “Inggih Gus” Kesit wangsulan lan nglajengaken anggenipun cariyos “Lha duginipun Ki Jenggi, Ki Lembong lan Ki Dodor menika mbekta kabar saking Pasanggrahan Patalan, ingkang nyariyosaken bilih wekdal menika Raden Sentani lan Raden Gunendra nembe kesah dhateng Kutha Gedhe Mataram, nindakaken dhawuh saking Paduka Ingkang Sinembah ing Patalan lumantar Senapati Agung ingkang nami Kyai Nagaraga utawi Begawan Nagaraga, nyidra sipat kandelipun Panembahan Senapati ingkang nami Dhuwung Kyai Jakapiturun……..”.

        “Naah…. Menika cocog kalihan cariyos ingkang kula tampi saking Danara Gus” Ki Pawana dumadakan nigas cariyosipun Kesit kalihan tembung ingkang makaten menika sarwi ngulati dhateng kula “lan miturut Danara, tiyang kekalih Raden Sentani menapa dene Raden Gunendra menika kesahipun dhateng Mataram bebasan namung setor nyawa. Awit badhe aben-ajeng kalihan ingkang ngreksa Kyai Jakapiturun, inggih menika Jim Dandang Tembaga, Dhanyang Redi Merapi, ingkang kasektenipun bebasan saged anjara langit…..”.

        “Menika cariyos saking Ki Jenggi dhateng Lurah Danara Ki Bau” Pikat tumut wicanten mangsuli tembungipun Ki Pawana dhateng kula “nanging menawi miturut cariyosipun Ki Dodor benten malih, petanganipun Ki Dodor sadumuginipun Raden Sentani lan Raden Gunendra ing Mataram mangke, badhe wonten perang ageng ingkang saged nuwuhaken banjir marus asarah bathang, jalaran Raden Sentani lan Raden Gunendra boten piyambakan, nanging dipun iring wadya bala bangsanipun bajo barat lan lelembat saking Kedhung Gasrong ingkang dipun tindhihi ratuning sawer lelembat ingkang nami Kyai Nagaburik inggih marasepuhipun Raden Sentani piyambak”.

        “Mila ingkang dipun dhawuhaken Ki Jangglengan menapa dene ingkang dipun aturaken Pikat menika leres Gus” dereng ngantos kula tumut wicanten Kesit sampun wicanten malih “nanging menggah kula kirang baken, awit wonten ingkang langkung baken lan wigatos malih”.

        “Iya Paman Kesit” wangsulan kula “sing dikandhakne Kakang Pawana lan Paman Pikat bisa dirembug mengko, saiki tumuli tutugna nggon ndika crita”.

        “Inggih” wangsulanipun Kesit, sedaya lajeng sami ningali Kesit malih ingkang lajeng nutugaken anggenipun criyos “ingkang langkung baken, inggih awit kesahipun Raden Gunendra lan Raden Sentani menika miturut Kyai Daka kekiyatanipun Gus Dapa sampun telas, sampun boten wonten ingkang dipun andelaken. Pramila sampun wancinipun Kyai Daka lan Lurah Danara nguwaosi Dhusun Kepuh Agal ingkang dipun wastani tilaranipun sawargi Ki Lurah Kepuh Agal menika. Lha kuncinipun murih saged nguwaosi Kepuh Agal kanthi sekeca, Kyai Daka mbetahaken saged nguwaosi Dhuwung Kyai Pantek ingkang criyosipun menika Sipat Kandel utawi wahyuning Dhusun Kepuh Agal menika. Menawi sampun kasembadan Kepuh Agal ing regemanipun Kyai Daka lan Lurah Danara, mangka mbaka sakedhik Bebau-bebau lan Sapukawating Dhusun Kepuh Agal badhe dipun santuni kalihan tiyang-tiyang ingkang samangke sampun manunggal kalihan Kyai Daka. Nanging ingkang kantun piyambak menika miturut Kyai Daka ingkang dipun kabaraken dhateng Ki Jenggi, Ki Lembong lan Ki Dodor mawi cara ingkang boten ngawistarani lan mbetahaken wekdal saboten-botenipun setunggal ngantos kalih tahun”.

        Kesit kendel anggenipun wicanten, ketingalipun anggenipun criyos sampun rampung. Ki Pawit, Ki Pawana, Ki Pahang lan kula dereng wonten ingkang guneman. Ketingalipun sedaya sami katrem dhateng angen-angenipun piyambak-piyambak, angen-angen ingkang nanggor pitakenan ingkang angel dipun wangsuli. Kula piyambak taksih nyobi nggandheng-nggandhengaken criyos saking Kesit lan Pikat menika kalihan cariyos sanesipun kados cariyos saking Ki Pawana ingkang kala wau ngabaraken cariyos saking Ki Lurah Danara. Lan saking nggandheng-nggandhengaken cariyos menika lajeng kula angge nyobi ngreka wangsulan menapa ingkang badhe dipun tindakaken Kyai Daka lan Lurah Danara salajengipun.

        “Nuwun sewu Gus” dumadakan Ki Pawit wicanten alon “menapa leres menawi Dhuwung Kyai Pantek menika estu-estu Wahyu utawi Pulunging Dhusun Kepuh Agal kados panganggepipun Kyai Daka ingkang dipun cariyosaken dening Kesit kala wau? Awit sadanginipun kula lelados dhateng Ki Lurah, Ki Lurah boten nate paring dhawuh ingkang makaten menika, sanaosa kula inggih ngertos menawi Sawargi Ki Lurah menika prasasat boten pisah kalihan Dhuwung Pusaka Kyai Pantek menika kala wau”.

        “Nyuwun pangapunten Wa Pawit” kanthi ngatos-atos kula suka wangsulan “sapangertosan kula, Dhuwung Kyai Pantek menika mila sipat kandel ingkang dipun agem Bapa. Lan Bapa nate paring dhawuh dhateng kula bilih sadangunipun nindakaken jejibahan minangka Lurah ing Kepuh Agal menika, Bapa boten saged kapisahaken kalihan Kyai Pantek. Nanging mugi kauningan bilih estunipun Kyai Pantek menika dede kagunganipun Bapa, sawanci-wanci badhe dipun pundhut wangsul dening ingkang kagungan utawi sawanci-wanci kedah kawangsulaken dhateng ingkang kagungan. Lan sesambetan kalihan Dhuwung Kyai Pantek menika, kalebet salah satunggaling dhawuh ingkang kedah kula lampahi mangke menawi kula nindakaken jejibahan winados ingkang kadhawuhaken Bapa saderengipun seda menika”.        “Inggih Gus” wangsulanipun Ki Pawit salajengipun “menawi makaten prayogi bab Kyai Pantek menika boten dipun rembag, awit cetha menawi menika salah satunggal saking wewados ingkang namung Gus Dapa ingkang mangertosi. Salajengipun, menapa ingkang kedah awakipun piyambak lampahi magepokan kalihan sedaya warta ingkang dipun aturaken Kesit menapa dene Pikat kala wau Gus?”

        “Inggih Gus” saderengipun kula wicanten, Ki Pawana ugi numpangi rembagipun Ki Pawit “rumaos kodheng sirah kula mireng atur saking Kesit lan Pikat kados makaten menika. Nyata menawi Kyai Daka lan Danara menika tiyang ingkang sakalangkung julig. Anggenipun nindakaken kaculikan kados lampahing mawa ingkang ngobong oyoting asem aking ingkang taksih kapendhem siti, latunipun terus mrambat nanging boten badhe wonten ingkang nyumerepi awit kapendhem siti, ngertos-ngertos sampun ngobong menapa-menapa”.

        “Iya Kakang Pawana, bab sing dening Kesit dikandhakne luwih mbebayani tinimbang kaslametane Paman Tanggon sakancane mau pancen bener” kula wicanten suka wangsulan dhateng Ki Pawana “lire yen nganti Kepuh Agal sing biyen olehe yasa Wa Pawit lan sedulur-sedulur liyane iki nganti dikuwasani Kyai Daka lan Lurah Danara, mangka bener-bener nguwatirake banget. Nanging kaya sing dikandhakne Paman Kesit sing keri dhewe mau, Kyai Daka lan Lurah Danara anggone ngecakne carane nganggo cara sing alus, mbaka sethithik kaya lakune geni sing mrambat ing oyot asem sing wis garing lan kapendhem ing jero lemah kaya sing ndika sanepakne mau. Saiki awake dhewe kudu bisa nemokne cara kanggo ngadhepi lakune Kyai Daka lan Lurah Danara kang mangkono iku, muga-muga sadurunge aku kudu budhal nindakne kuwajiban winadi saka Bapa awake dhewe wis nemu carane kuwi. Malah sing tak anggep luwih wigati maneh, piye carane nylametake Paman Tanggon sakancane, merga bisa wae wiwit saiki murid-muride Kyai Daka sing diprentah Lurah Danara, kanthi sesidheman wis budhal nindakne jejibahane kanggo gawe cilakane Paman Tanggon sakancane, sauntara kuwi Lurah Danara api-api ora njawani”.

        “Lha inggih ta Gus?” Ki Pawana lajeng wangsulan “kula estu judheg mikir kawontenan ingkang makaten menika, tanpa pambiyantunipun Gus Dapa mokal kula saged ngadhepi prakawis ingkang kados makaten menika”.

        “Ngene wae” wekasan kula wicanten “nek awake dhewe neng kene mung piya-piye ngene iki, mangka tangeh bisane nemu akal kanggo ngadhepi prakara sing kaya pedhut nutupi Kepuh Agal iki. Saiki becike, awake dhewe bali ing papane dhewe-dhewe banjur mikir lan ndedonga marang Gusti nyuwun pituduh apa kang kudu ditindakne. Mengko sapa sing dhisik dhewe nemu cara bisa ngabari liyane lan tak kira Bebau ing Sidadadi lan Sambirobyong uga prelu diwenehi ngerti perkara iki”.

        Kula lajeng noleh dhateng Ki Pawit, kalihan pitaken :

        “Kados pundi menawi makaten Wa Pawit?”  

        “Inggih Gus, kula sarujuk kalihan dhawuhipun Gus Pradapa menika” wangsulanipun Ki Pawit ingkang lajeng wicanten dhateng Ki Pawana “rak ya ngono ta Baune Jangglengan?”.

        “Inggih Bapa, inggih Gus, kula ndherek” wangsulanipun Ki Pawana.

        Pepanggihan ing panirat wingking menika lajeng bibar, sedaya wangsul dhateng griyanipun piyambak-piyambak. Namung Kesit kalihan Pikat ingkang badhe wangsul dhateng griya ingkang dipun panggeni para andhahanipun Kyai Daka, saprelu nglajengaken anggenipun pados wartos kangge Ki Pawana.

        Kula lajeng bablas dhateng padasan, badhe sesuci. Awit kula kemutan dhawuhipun Sawargi Bapa ingkang paring piwucal : “ora ana barang kang abot lamun olehe ngangkat binarengan kalawan pitulunganing Gusti”

 

 

Ana candhake

SENDHANG MUSTIKANING WARIH 7 (128)

128.

        Sedaya ingkang wonten ing panirat mriku ketingal sami manthuk-manthuk pratandha sarujuk kalihan menapa ingkang kula ucapaken. Malah Ki Pawana lan Ki Pahang lajeng sami mesem, kalihan lambenipun mungel inggih-inggih wongsal-wangsul sanaosa boten patos kapireng. Ki Pawit ingkang kajawi mirengaken anggen kula wicanten ugi mirsani sikepipun Bebau kalih, Ki Pawana lan Ki Pahang, lajeng wicanten, emperipun kados tiyang ingkang ngunandika :

        “Jan ora slewah babar pisan karo Sawargi, pancen kudune sing nggenteni dadi Lurah ki ya Gus Dapa kok, nanging piye maneh wong panjenengane kudu nindakne jejibahan liya sing luwih wigati”.

        “Sampun kuwatos Wa Pawit” kula lajeng nyaut anggenipun ngunandika Ki Pawit kalihan mesem “sedaya tiyang menika sami anggenipun kagadhuhan sipat supe utawi lali, lha karana saking lali menika asring damel manah kebranang, menawi nembe kebranang manahipun tiyang  menika adhakan sok dados cupet nalaripun. Kados upaminipun inggih kedadosan ing dinten menika, Kakang Pawana tuwin Ki Bebau Pahang ingkang padatan lembah manah, dhasar nggadhuh pambegan ruruh sarwa sareh, suprandene dupi mireng menawi Paman Pahing ingkang taksih rayinipun Ki Pahang piyambak saha Paman Tanggon, Paman Tolu lan Kakang Pangkas, ingkang kaleres taksih warganipun Kakang Pawana, kaancam ing bebaya ndadosaken kekalihipun lali temah kebranang manahipun. Kula pitados, mangke ing salajengipun Kakang Pawana tamtu boten badhe makaten malih lan langkung pinter ngginakaken nalaripun, Wa. Menika pamanggih kula, samangke kados pundi dhateng Kakang Pawana anggenipun badhe nanggapi ucap kula kala wau?”.

        “Inggih Gus” Ki Pawana lajeng wicanten “samendhang datan wonten ingkang karempit anggen kula mirengaken sedaya dhawuh jengandika kala wau, sedaya boten wonten ingkang boten leres. Saupami Gus Pradapa boten tumunten paring dhawuh ingkang kados makaten kala wau, boten mokal menawi kula kalihan Ki Bau Grojoganngubal badhe manggih kawirangan, dipun gegujeng dening Danara miwah Kyai Daka. Awit saking menika, kaparenga Gus Dapa nglajengaken anggenipun paring dhawuh dhateng kula”.

        “Bares wae Kakang Pawana” kula lajeng wicanten malih “kanggo nguculi reruwet sing ngincim marang kaslametane Paman Tanggon sakanca iki mau, aku uga durung nemu cara. mBok menawa ora suwe maneh embuh aku, embuh ndika, embuh Wa Pawit utawa liyane bakal oleh pituduh kanggo ngudhari reruwet iki. Sokur yen wengi iki uga ana sing wis oleh cara, becik dirembug saiki pisan. Dene saupama durung, ya muga-muga sesuk utawa sesuke, kanthi pitulungane Gusti awake dhewe mesthi bakal nemu akal kanggo ngadhepi culikane wong sing nedya gawe cilakane Paman Tanggon sakancane kabeh”.

        “Leres menika Gus” Ki Pawit udhu pamanggih “kula sarujuk kalihan ingkang Gus Dapa dhawuhaken menika, dinten menika budidaya ingkang saged dipun lampahi nembe dumugi ngandhani Tanggon, Pahing, Tolu lan Pangkas murih ngatos-atos. Lha kados pundi salajengipun, awakipun piyambak sami-sami sesarengan ngulir pikir sinambi ngrantos pitedahing Hyang Suksma. Salajengipun, gandheng kala wau Si Kesit criyos menawi taksih wonten wartos sanes ingkang badhe dipun aturaken ing ngarsanipun Gus Dapa, menapa boten langkung prayogi menawi samenika sareng-sareng mirengaken cariyos saking Kesit lan Pikat rumiyin?”.

        “Kula sarujuk kalihan pamrayoginipun Wa Pawit menika, Wa” wangsulan kula lajeng gentos pitaken dhateng Ki Pawana “piye Kakang Pawana?”.

        “Kula ugi sarujuk kalihan ngendikanipun Bapa menika Gus” Ki Pawana wangsulan cekak.

        “Paman Kesit lan Paman Pikat, ndika bisa nutugne anggon ndika crita” kula lajeng prentah dhateng Kesit lan Pikat murih nutugaken anggenipun cariyos.

        “Inggih Gus” Pikat lan Kesit sesarengan suka wangsulan.

        “Kados atur kula ing ngajeng, bilih samangke ing griya wingking Sanggar menika, kawewahan tiyang tiga malih, ingkang criyosipun taksih sedherekipun Kyai Daka” Kesit ingkang lajeng nutugaken cariyos “inggih menika Ki Jenggi, Ki Lembong lan Ki Dodor”.

        “Apa kira-kira sedulur sapaguron karo Kyai Daka Paman?” kula nyelani rembag.

        “Kula kirang cetha menika Gus” wangsulanipun Kesit “ingkang kula sumerepi, mila tiyang tiga menika sami-sami nggadhahi kadigdayan ingkang langkung inggil tinimbang tiyang sanesipun, malah kinten-kinten ugi langkung digdaya tinimbang Kyai Daka”.

        “Kok ndika bisa ngarani ngono?” kula pitaken malih.

        “Jalaran saderengipun mlebet griya kempal kalihan tiyang sanesipun, ing palataran Dalemipun Kyai Daka tiyang tiga menika nedahaken kadigdayanipun, boten namung kula kalihan Pikat ingkang sumerep, nanging meh sedaya siswa lan calon siswa ingkang nuju gladhen ugi sami sumerep” Kesit mangsuli pitaken kula malih.

        “Cethanipun makaten Gus” gantos Pikat ingkang lajeng wicanten “ingkang rumiyin piyambak, naminipun Ki Jenggi. Piyambakipun nedhi dipun krubut siswanipun Kyai Daka cacah sedasa. Ngadhepi tiyang sedasa menika, Ki Jenggi babar pisan boten kangelan, sedaya panyadhuk lan pamupuhipun tiyang sedasa ingkang sesarengan maju menika boten wonten ingkang saged ngengingi raganipun Ki Jenggi. Malah kosok wangsulipun, tiyang sedasa menika sami rata pikantuk jotos utawi sadhuk saking Ki Jenggi lan ndadosaken tiyang sedasa kala wau sami dhawah klesetan dhateng siti, boten saged majeng malih”.

        “Nyata sekti tenan wong sing jenenge Ki Jenggi mau” kula wicanten alon.

        “Inggih Gus, lajeng Ki Jenggi mameraken dedamelipun ingkang wujud gada tosan” Pikat nyauti wicanten kula.

        “Gada Wesi?” kula pitaken.

        “Inggih, agengipun sapupunipun tiyang” Pikat wicanten malih “panjangipun watawis sami kalihan tanganipun tiyang, ingkang alit namung ing cepenganipun. Nalika salah satunggal saking siswanipun Kyai Daka kadhawuhan ngangkat gada menika, ketingal menawi radi kawratan. Nanging ing tanganipun Ki Jenggi, gada menika ketingal namung kados cuthik kemawon dipun undha lan dipun obat-abitaken ing awang-awang nuwuhaken suwanten gemrubug damel kekesipun ingkang sami ningali”.

        “Kuwi sing jenenge Ki Jenggi?” kula pitaken malih.

        “Inggih Gus” ingkang wangsulan gentos Kesit “ingkang kaping kalih naminipun Ki Lembong. Sami kalihan Ki Jenggi, Ki Lembong nedhi mengsah tiyang sedasa, sedaya dipun kengken mandi dedamel, kenging pedhang, tumbak lan sanes-sanesipun. Sawatawis Ki Lembong namung lelawaran boten nyepeng menapa-menapa. Lan tiyang sedasa ingkang sami nyepeng gegaman pedhang lan tumbak kangge ngrubut Ki Lembong menika, dereng ngantos angsal seket jurus, sedaya sampun sami njengkilang dhawah ngathang-athang, sanaosa boten wonten ingkang nandhang tatu awrat, nanging sedaya sampun sami ketelasan tenaga, boten saged nutugaken ngrubut Ki Lembong malih”.

        “Sajake sing jeneng Lembong kuwi ya nduweni kasekten sing nggegirisi Paman?” kula nyelani rembag.

        “Inggih Gus, kajawi menika Ki Lembong ugi nggadhahi dedamel ingkang wujud tumbak sekti ingkang dede sabaening tumbak” Kesit suka wangsulan.

        “Dudu sabaene tumbak kepriye ?” kula pitaken malih.

        “Tumbak menika, landheyanipun saking kajeng Kukun, dipun ukir ketingal gilap, dipun entra wujud badanipun sawer, sirahing sawer arupi landhepipun tumbak ingkang kados ilatipun sawer sawatawis siyunging sawer kalih wujud grenthelaning tumbak” Kesit nyariyosaken tumbakipun Ki Lembong “lan ingkang sakalangkung nggegirisi malih, nalika tumbak kala wau dipun uncalaken ing siti, dumadakan saged santun warni dados sawer bandhotan sawentis agengipun ingkang gulunipun saged mekrok, saged ngadeg ngantos kalih protiganing badanipun, nyander-nyander lan ngemprosaken upas. Saha saged dipun kendhalekaken dening ingkang gadhah nuwun inggih Ki Lembong menika”.

        Kraos miris salebeting manah kula mireng cariyosipun Kesit ingkang ngojahaken kasektenipun Ki Jenggi lan Ki Lembong ingkang criyosipun taksih sedherekipun Kyai Daka menika. Nanging raos miris menika nunten kula sirep kalihan ngemut-emut dhawuh piwucaling wewarah kina ingkang nate kula waos ing lontar ingkang kasimpen ing gothakanipun Bapa. Piwucal ingkang nyebataken bilih sura sudira jayaningrat swuh brastha tekaping ulah darmastuti. Badhea sekti bebasan kekadang dewa kekendhit mimang, manawi lampahipun cengkah kalihan dhawuhing Allah mangka boten badhe lana. Boten benten kalihan kados menapa anggenipun nggegirisi aji Candhabirawa agemanipun Prabu Salya duk perang Bharatayuda, ewa samanten tanpa daya babar pisan sareng ngadhepi Prabu Yudhistira ingkang nyata nggadhuh manah ingkang suci. Kanthi ngemuti piwucal kina ingkang makaten menika, sakala raos miris ing manah lajeng ical, gantos raos pasrah dhateng purbaning kawasa kanthi anyenyuwun mugi kaparingan karahayon ing donya prapteng delahan.

        “Lan ingkang kaping tiga naminipun Ki Dodor, Gus” Kesit nglajengaken anggenipun cariyos “benten kalihan Ki Jenggi menapa dene Ki Lembong, Ki Dodor ingkang nggendhong keba ageng ing gegeripun menika, namung cucul rasukan, keba ingkang dipun gendhong dipun selehaken. Lajeng mapan linggih nyingkur tiyang-tiyang ingkang waunipun dipun adhepi, kalihan kengkenan dhateng para siswa, sinten kemawon kenging ndhawahaken Tumbak utawi pedhang dhateng gegeripun Ki Dodor, menawi saged damel tatu badhe dipun sukani ganjaran. Kathah para siswanipun Kyai Daka ingkang nyobi, nanging boten wonten ingkang saged damel tatu ing gegeripun Ki Dodor”.

        “Yen mangkono sekti tenan sing jeneng Ki Dodor kuwi Paman?” kula nyelani wicanten.

        “Inggih Gus” wangsulanipun Kesit ingkang lajeng dipun sambet “lha keba ingkang wau dipun gendhong ing gegeripun Ki Dodor, menika jebul isi gegamanipun Ki Dodor. Nalika keba dipun suntak, isinipun sawer-sawer mandi, kados panunggalanipun sawer weling, sawer welang, badhotan, dumung, luwuk lan sapiturutipun. Cacahipun kathah. Pepuletan kados benang ruwet nika. Nanging kanthi gampil Ki Dodor ngrayuki sawer-sawer kala wau, lan anehipun malih sawer-sawer kasebat lulut lan manut dipun prentah dening Ki Dodor, inggih awit saged ngereh sawer-sawer kathah menika, lajeng Ki Dodor mastani bilih sawewr-sawer menika mila dados dedamelipun menawi ngadhepi mengsah”.

        “Pancen yen krungu apa sing ndika critakne iku mau, gelem ora gelem, awake dhewe kudu ngakoni yen Kyai Daka lan Lurah Danara pancen nduweni kekuwatan kang nggegirisi” kula nanggapi cariyosipun Kesit lan Pikat “lan mesthine crita ndika isih akeh maneh, saiki ndika tutugne, sajake Ki Bebau Jangglengan lan Bebau Grojoganngubal wis ora sabar kepengin ngerti tutuge crita ndika iki”.

        “Lha menika ingkang kalebet sakalangkung wigatos Gus lan kula kinten langkung mbebayani katimbang bebaya ingkang ngarah dhateng Kakang Tanggon lan kanca-kancanipun wau” Kesit suka wangsulan lan badhe nutugaken anggenipun cariyos.

 

 

Ana candhake

 

SENDHANG MUSTIKANING WARIH 7. (127)

127.

        Kajawi menika kula ugi nggagas samanten menggah awoning tekunipun Kyai Daka lan Ki Danara. Cetha bilih tiyang-tiyang kala wau sampun nyiyagakaken cara kangge ngrebut panguwaos ing Dhusun Kepuh Agal menika. Ketingalipun sedya awon menika mila sampun wonten wiwit jaman Bapa taksih wonten. Namung kemawon dereng manggih kalodhangan ingkang trep kangge nindakaken anggenipun badhe ngrebat panguwaos kasebat. Kula lirik, Ki Pawit, Ki Pawana lan Ki Bebau Grojoganngubal, tetiganipun ketingal menawi sami seser nalaripun, ketitik saking njengkeruting bathuk saha menceringing netranipun.

        “Meh kemawon kesupen Gus” Dumadakan Kesit ingkang kala wau kendel awit anggenipun cariyos dipun gentosi Pikat, wicanten.

        “Apa kuwi Paman?” pitaken makaten menika kados medal tanpa kula sengaja.

        “Ki Danara sakalangkung ngigit-igit dhateng Kakang Tanggon, Kakang Pahing, Adhi Pangkas saha Kakang Tolu. Malah kanthi sesidheman Ki Lurah Danara sampun marentahaken dhateng siswa-siswa ingkang dados andhahanipun menika murih nglimpe lan damel cilakanipun Kakang Tanggon lan kanca-kancanipun kasebat. Namung sampun ngantos wonten bukti bilih ingkang damel cilakanipun Kakang Tanggon sakanca menika piyambakipun” wicantenipun Kesit mangsuli pitaken kula.

        “Mesthine ana sabab sing ndadekne Ki Lurah Danara ngigit-igit marang Paman Tanggon lan kanca-kancane kuwi, banjur apa sing dadi jalarane Paman Kesit?” kula pitaken malih.

        “Menika jalaran Lurah Danara mireng pawartos, duka saking sinten kula boten ngertos” Kesit wangsulan malih “bilih ingkang ngujuk-ujuki para siswa lan para calon siswa sami kendel anggenipun tumut gladhen ulah kanuragan ing Sanggaripun Kyai Daka menika Kakang Tanggon malah kabar bilih Ki Panulad badhe mbikak Paguron Kanuragan menika ugi sampun kapireng dening Kyai Daka lan Lurah Danara, criyosipun ingkang sami ajak-ajak siswa lan calon siswanipun Kyai Daka ngalih tumut Paguronipun Ki Panulad menika Kakang Pahing, Kakang Tolu miwah Adhi Pangkas. Miturut kojahipun para bramacorah andhahanipun Lurah Danara ingkang nampi prentah menika, Kakang Tanggon kaanggep murid murtad ingkang kedah dipun pejahi, jalaran saged damel bebayanipun paguron”.

        Kula rumaos kaget mireng critanipun Kesit ingkang pungkasan menika. Lekasipun Ki Lurah Danara ingkang makaten menika cetha menawi mbebayani sanget. Kula tingali Kakang Pawana, Ki Pawit lan Ki Pahang ugi kaget manahipun, malah kepara kajawi kaget ugi sami panas manahipun, ketitik Ki Pawana lan Ki Pahang lajeng mbrabak abrit praupanipun, untunipun dipun gegetaken. Ingkang makaten menika mila limrah, jalaran tiyang-tiyang ingkang badhe dipun damel cilaka dening Lurah Danara menika sedaya taksih wonten sambeting sedherek kalihan Ki Pawana lan Ki Pahang. Malah Paman Pahing menika rayinipun Ki Bebau ing Grojoganngubal.

        “Licik, keparat lan murang tata si Bebau Danara” kalihan nggeget untu Ki Pawana wicanten kados namung katujokaken dhateng awakipun piyambak “mumpung durung kebacut, sesuk sadurunge srengenge njedhul saka sisih wetan, Danara kudu wis bisa tak rangket lan diadili ing Pendhapa Kalurahan, aku minangka sesulihe Sawargi Ki Lurah, bakal tak tuduhne kuwanenku, dudu mung Danara dhewe wong lanang ing Kepuh Agal iki………..”.

        “Aja ijen Ki Jangglengan, nek budhal menyang Sidamulya”  kalihan sikep ingkang sami Ki Bebau Grojoganngubal nyaut wicantenipun Ki Pawana “aku melu, nek prelu ora sah ndadak ngenteni sesuk, saiki wae awake dhewe budhal nggoleki menungsa murang tata kuwi. Aku ya ora wedi nek mung tandhing karo Danara wae, malah nek prelu sak Kyai Daka pisan aku ya wani”.

        “Sabar dhisik Kakang Pawana, sareh Ki Pahang” nyumerepi glagat ingkang kados makaten menika kula lajeng wicanten ngedhem ingkang nembe benter manahipun.

        “Sabar pripun malih ta Gus?” ingkang semaur rumiyin malah Ki Bebau Grojoganngubal, suwantenipun nedahaken menawi manahipun nembe benter saestu “niki sambetipun kalih nyawa, nyawane adhi kula menapa, ajenga rupane kados napa mawon, Pahing niku adhi kula, dulur lanang kula, saderenge ramak kalih simbok pejah siyen, keslametane Pahing dipun titipaken dhateng kula minangka sedherekipun sepuh. Sampun malih ngantos wonten ingkang badhe mejahi Pahing, senadyan namung badhe ngganggu sapucuking rambutipun Pahing mawon, kula boten ajeng lila”.

        “Samanten ugi kula Gus” boten kawon serengipun, Ki Pawana numpangi rembagipun Ki Pahang “Tanggon kalihan Tolu menika warga Jangglengan ingkang dados tanggel jawab kula, malah si Pangkas menika taksih kaprenah ponakanipun semah kula. Saupami lekasipun Tanggon, Tolu menapa dene Pangkas menika kaanggep lepat, mesthinipun Danara saged manggihi kula. Dipun rembag kanthi sekeca pripun murih saenipun, menawi ta lare tiga menika panggah kaanggep lepat lan kedah nampi pidana, dede Danara ingkang wenang ndhawahaken pidana dhateng warga Jangglengan, nanging kula ingkang sedaya tiyang sampun sami sumerep menawi kula menika sampun pinitados minangka Pamongipun Warga Jangglengan sedaya. Nanging ingkang dipun lampahi Danara menika cetha menawi sampun nrajang pranatan, nerak paugeraning Dhusun Kepuh Agal, menika kedah dipun adhepi kanthi cara satriya. Kedah dipun rangket lan dipun adili, jumbuh kalihan pranatan lan paugeraning Dhusun Kepuh Agal”.

        “Aku tak genti melu guneman” boten dangu kalihan anggenipun wicanten Ki Pawana, Ki Pawit lajeng tumut wicanten “aku ora maido, kaya apa panasing atine Baune Pawana lan Bebau Grojoganngubal krungu critane Kesit lan Pikat iki mau. Nanging, mbok aja kaya bocah cilik, eling sing mbok ajak guneman kuwi sapa? Nek sing mbok sauri karo tembung sing padha diucapne mau kuwi aku utawa liyane ngono wae isih keneng diarani lumrah, Lha bareng sing mbok ajak guneman kuwi putrane Sawargi Ki Lurah Kepuh Agal ? Gek kamangka mau Gus Pradapa durung ngendika apa-apa kajaba mung ngongkon supaya padha sabar lan sareh dhisik. Lha kok wis padha muni-muni ora karuwan, ngumukne kaprawiran, gek olehe padha mapanake deduga kuwi ana ngendi he?. mBok padha nduweni tata krama, ora kaya wong alasan ngono kuwi, banjur bedane ana ngendi antarane Bebau ing Kepuh Agal andhahane Sawargi Ki Lurah sing wicaksana, karo Brandhal alasan sing ora tau sinau tata krama?. Sepira ta angele ngrungokne apa sing arep didhawuhake Gus Pradapa? Kok malah padha semaur sing mung nuruti ati buteng kaya wong sing cekak nalare wae”.

        Dipun srengeni dening Ki Pawit makaten menika, kawewahan rumaos kasoran lan prabawanipun Ki Pawit, Bebau Jangglengan lan Bebau Grojoganngubal lajeng sami ndhingkluk, tumungkul ketingal ajrih. nDadosaken manah kula radi kirang sekeca.

        “Nyuwun pangapunten Gus” Ki Bebau Grojoganngubal lajeng wicanten alon lan alus dhateng kula “kabekta saking bentering manah temah ndadosaken kula supe, kula nyuwun pangapunten”.

        “Makaten ugi kula Gus Pradapa” dereng ngantos kula wangsulan dhateng Ki Pahang, karumiyinan Ki Pawana ingkang ugi wicanten kalihan suwanten ingkang boten kawon alusipun “saking cubluking manah kula, cupeting nalar lan pangertosan kula, ngantos kula wantun degsura ing ngarsanipun Gus Dapa, inggih labet mireng kabar ingkang boten ngremenaken ing manah kula. Mugi Gus Pradapa keparenga paring pangaksami dhateng kula lan kersaa nglajengaken anggenipun badhe paring dhawuh dhateng kula”.

        “Ko Bebau Grojoganngubal lan Kakang Pawana” kula wangsulan mawi suwanten ingkang sareh “aja padha kaduk ati anggon ndika nampa dhawuhe Wa Pawit mau. Awit tenane ngono, aku mung arep aweh pamrayoga marang Ki Kepuh Agal Kapindho, sing luwih nduweni wewenang tinimbang aku. Mesthi wae pamrayogaku iki ya mung murih luwih becike miturut panemuku, nek miturut panemune Kakang Pawana pantes dienggo ya mangga dienggo bebakalaning tetimbangan, dene yen ora pantes dienggo, ora dienggo aku ya ora apa-apa”.

        “Inggih Gus, pamrayogi saking Gus Dapa saestu sanget kula betahaken” Ki Pawana wicanten munggel rembag kula “awit saking menika, mugi tumulia kadhawuhaken, kula badhe mirengaken kanthi saestu”.

        “Iya Kakang” wangsulan kula ingkang lajeng kula tutugaken kalihan wicanten “ya gene aku mrayogakne marang ndika supaya sabar dhisik lan sareh dhisik?. Sing sepisan, katone kabar sing digawa Paman Kesit lan Paman Pikat ora mung sing wis dikandhakne mau kabeh, nanging mbok menawa isih ana kabar liyane sing uga ora kalah wigatine. Dadi aja nganti kabar sing durung dikandhakne mau katutup merga anggon ndika sing wis kebacut nggagas kabar bab Paman Tanggon sakancane mau”.

        “Mila leres makaten Gus” Kesit ingkang wiwit wau namung kendel nyumerepi Ki Pahang lan Ki Pawana sami muring, nyelani anggen kula wicanten “taksih wonten kabar ingkang dereng kula aturaken”.

        “Iya Paman Kesit” wangsulan kula kalihan mesem “nanging mengko wae yen aku wis rampung rembugan karo Ki Pawana, lagi ndika kandhakne maneh”.

        “Inggih Gus, nyuwun pangapunten”.

        “Sabanjure kang kaping pindho Kakang Pawana” anggen kula wicanten kula lajengaken “ngudhari reruwet kuwi sarate kudu sabar, kudu nggunakne nalar sing resik, pikiran kang wening. Ora kena grusa-grusu kaburu swaraning napsu. Luwih-luwih kok karo nesu, kuwi banget mbebayani. Kurang-kurang bejane bisa kaya wong ngglandhang carang saka pucuk, carange ora bisa kegeret malah bisa gawe horege barongan sing ndadekne ora becike kahanan. Coba saupama ndika sakloron klakon kepethuk karo Lurah Danara, banjur Danara arep ndika rangket kanthi pandakwa arep gawe cilakane Paman Tanggon sakancane, apa ndika ngira banjur dadi adu atosing balung wuleting kulit antarane Lurah Danara mungsuh Kakang Pawana utawa Ki Pahang ?. Ora Kakang!. Lurah Danara kae muride Kyai Daka sing julig. Pandakwa ndika bisa wae diselaki, Lurah Danara api-api mbodhoni, awit pandakwa ndika tanpa bukti, ndika bisa diarani ngawu gawar mung arep golek perkara. Apa ndika ora arep kawirangan ? nDika arep kandha yen sing nggawa kabar kuwi Paman Kesit utawa Paman Pikat? Sansaya ora cetha maneh kuwi Kakang, ndika kirim telik sandi banjur diblakakne marang wong sing ndika sujanani…….”

 

 

Ana candhake.