SENDHANG MUSTIKANING WARIH 7 (034)

 

34.

       Tiyang-tiyang ingkang sami kekapalan kala wau sampun dumugi sacaketing Puranta lan Sirep. Sedaya sami cukat mlumpat mudhun saking kapalipun, lajeng siyaga angepung Puranta mawi sikep dedamel, sedaya sami nyepengi pedhang ingkang sampun dipun lolos saking warangakanipun. Puranta sampun nggraita bilih titiyang ingkang sami ngangge sandhangan Sapukawating Kalurahan Tambak menika andhahanipun Bebau Kidul utawi Jagabaya Bontot. Pramila sanadyan kawontenan raganipun taksih keraos labet saking tatu ing lebeting badanipun, nanging Puranta boten badhe pasrah bongkokan menawi tiyang-tiyang menika badhe ganggu damel dhateng piyambakipun tuwin Sirep, semahipun.

       “Kaget atimu Puranta ?” salah satunggal saking Sapukawating Kalurahan menika pitaken kalihan gumujeng ngece “apa malah wis krasa nek tekaku iki arep aweh bebantu marang kowe he?”.

       “Mengku karep apa ndika ngajak kanca-kanca nututi lakuku Ki Puludan?” Puranta gantos pitaken dhateng pangajenge para Sapukawat,  ingkang jebul nami Puludan.

       “Ha ha ha…. ngertia Puranta, tekaku sakanca iki arep aweh pambiyantu marang kowe, merga awit saka dhawuh sing tak tampa saka Ki Lurah lumantar Ki Bebau Kidul” wangsulanipun Puludan mawi basa ingkang babar pisan boten ngaosi dhateng Puranta. Kamangka sadangunipun menika ing Tambak boten wonten tiyang-tiyang ingkang njangkar lan boten mawi basa krama dhateng Puranta, nanging Puranta ketingal boten serik manahipun.

       “Nedha nrima Ki Puludan yen teka ndika sakanca iki arep aweh pambiyantu marang aku” wangsulanipun Puranta panggah mawi tembung ingkang sareh “nanging aku ora mbutuhake pambiyantu saka sapa-sapa kalebu saka ndika sakanca. Tak kira luwih becik yen ndika tumuli bali wae lan matur marang Ki Bebau yen aku ora mbutuhake pambiyantu apa-apa”.

       “Mengko dhisik, aja kesusu nampik pitulungan saka aku sakanca iki Puranta” Puludan suka wangsulan “jalaran ing babagan iki, kowe ora bisa selak yen kowe ora bakal bisa dhewe”.

       “Apa kuwi Ki Puludan?” Puranta pitaken suwantenipun wiwit minggah.

       “Dhawuh saka Ki Lurah Tambak Kapindho, temune Pusaka Kyai Pantek nek kowe wis dipendhem utawa dikubur ing alas kene” wangsulanipun Puludan kalih ngebah-ebahaken pedhang ing tanganipun “mula aku arep mbantu mendhem kowe neng alas kene, kari kowe milih dipendhem urip-uripan apa milih sadurunge tak pendhem tak lunasi dhisik? Lan pitulungan sing ora bisa mbok tampik maneh, ya iku aku sing bakal ngajak bali lan ngopeni Sirep kareben rupane sing ayu ora ilang muspra tanpa guna he he he”.

       “Lancang tembungmu Puludan” Puranta wangsulan kalih nggegetaken untu rumaos tembungipun Puludan sampun nglangkungi wates “sembada kowe mendhem ragaku yen wis koncatan sukma. Ayo majua bareng bakal tak ladeni sagendhingmu, leganing atiku!”.

       Puranta lajeng nata adegipun, siyaga ngadhepi Puludan sakancanipun. Puludan piyambak ugi lajeng suka sasmita dhateng rencang-rencangipun, ngajak majeng sareng ngebyuk dhateng Puranta. Puranta ingkang sampun siyaga babar pisan boten ngedhap manahipun. Piyambakipun boten pitados menawi Ki Lurah Tambak kapindho sampun ndhawuhaken kados ingkang dipun criyosaken dening Puludan wau. Duginipun serangan sesarengan saking Puludan sakanca rowangipun, dipun tadhahi kalihan jurus-jurus ingkang sampun nate katampi saking tiyang sepuhipun. Ing jurus kapisan, Puranta saged ngendhani panrajangipun mengsah lan malah taksih saged ngginakaken tangan lan sikilipun kangge gentos nerjang mengsahipun. Puludan tuwin rencangipun sekawan malih ingkang ngraosaken kepelan saha sadhukanipun Puranta ing jurus kapisan menika. Tiyang gangsal menika ketingal sami dhawah glangsaran ing siti kalih sambat lan misuh-misuh boten kantenan, wonten ingkang kalih ngrayahi weteng ugi wonten ingkang ngelus-elus dhadhanipun piyambak. Tiyang-tiyang sanesipun sami radi mundur nebih sarwi siyaga badhe nata serangan enggal.

       “Setan alas kowe Puranta!” kalih tangi saking anggenipun glangsaran, Puludan misuh-misuh lan ngundamana Puranta “ora keneng disabari tenan, titenana bakal tak cacah-cacah tenan kuwandhamu mengko”.

       Kancanipun sekawan ingkang  ugi badhe tangi  sami misuh-misuh langkung serem malih.

       “Aja kakehan gunem sing tanpa guna Puludan” Puranta wangsulan kalih mesem “ayo nek pancen kowe kepengin gawe patiku, enggal bali majua mrene”.

       “Setan!” boten wangsulan kathah-kathah Puludan namung misuh, lajeng tata-tata badhe ngrangsang Puntara, boten Kantun Puludan ugi lajeng wangsul suka sasmita dhateng rencang-rencangipun murih boten ajrih ngrubut Puranta.

       Boten dangu papan mriku wangsul dados rame malih, Puranta dipun krubut tiyang gangsal welas ingkang majeng sareng. Ewa samanten Puranta ketingal boten gigrig. Sanaosa samun wongsal-wangsul kenging jotosan utawi sadhukan, malah setunggal kalih ugi wonten pucuking pedhangipun para Sapukawat menika ingkang saged nggarut gegeripun, temah rasukan ingkang dipun engge Puranta ing sisih wingking dados santun warna abrit, warnanipun kringet ingkang campur rah, ewa samanten tandangipun Puranta taksih sansaya nggegirisi. Sampun sekawan Sapukawat ingkang  kenging duganganipun lajeng rebah boten saged tangi malih, nadyat boten pejah nanging inggih boten saged tangi malih.

       Kawontenan dados sansaya rame, sareng dumadakan wonten tiyang cacah sedasa, ingkang dugi lajeng nrambul tumut perang. Tiyang-tiyang ingkang nembe dugi menika, sami mbebela dhateng Puranta lan kanthi trengginas gentos ngadhepi para Sapukawating Kalurahan ingkang saking padhukuhan Kidul menika. Puludan minangka pangajenge para Sapukawat andhahanipun Bebau Kidul lajeng mencolot mundur lan mbengoki para rewangipun murih ngendeli anggenipun perang, kanthi mripat ingkang murup lajeng wicanten dhateng titiyang ingkang tumut nrambul wau :

       “Hee…. Aku, Puludan  rumangsa ora duwe petung apa-apa karo wong sak liyane Puranta, ya gene iki ana wong-wong sing tanpa nganggo tata melu nrambul nggonku arep gawe petung karo Puranta. Leren dhsisik Kisanak, ndika kuwi sapa lan mengku karep apa he?”.

       “Mripatmu apa wis wuta Puludan?” salah satunggal saking tiyang sedasa ingkang nembe dugi menika semaur “aku Sabekti, Sapukawat saka Padhukuhan Sela, karo kanca-kancaku iki andhahane Ki Bau Tengah lan Ki Bau Sela, sing ngeman kowe sakancamu murih aja nganti babak bundhas merga saking goblogmu, wani-wani ganggu gawe marang Gus Puranta”.

       “Apa karepmu  Sabekti ?” Puludan wangsulan kalihan nggetak.

       “Apa kurang cetha nggonku wangsulan he Puludan?” Sabekti semaur kalih gumujeng ngece “wis cetha kaya ngana olehku guneman, nanging kowe panggah ora mudheng? Pantes nek kowe diblusukne dening bendaramu menyang njero pawon ya ora njawa. Mosok kowe mau ora weruh nek bendaramu Bebau Kidul karo Jagabaya Bontot malah gurune sing jeneng Ki Lopara sing kondhang sektine sundhul langit wae ora ana apa-apane ngadhepi Gus Puranta? Lha kok kowe semrinthil rindhik asu digitik dikongkon nututi tindake Gus Puranta? Apa pancen kowe wis bosen urip? Kowe kuwi satemene duwe utek apa ora Puludan?”.

       “Aja mung langap-langap waton ngucap kowe Sabekti. Tekaku kene iki ngemban dhawuhe Ki Lurah” Puludan wangsulan kalih mencereng “dadi nek kowe teka kene arep aweh pambiyantu marang aku, aja banjur kowe sakancamu ngalang-alangi nggonku arep mendhem Puranta, malah kepara rewangana aku murih enggal rampung gaweyanku iki. Mengko nek wis bakal tak aturke Ki Lurah bab lelabuhanmu iki tak suwunke ganjaran sing jumbuh karo lelabuhanmu”.

       “Kowe kuwi jebul wis mendho kathik malah kemeruh Puludan” Sabekti semaur kalihan gumujeng “kowe kuwi wis diapusi karo Bebau Kidul, Ki Lurah ora tau paring prentah kaya mangkono kuwi lan maneh saupama kuwi prentah saka Ki Lurah kowe sakancamu mesthi diparingi tandha yen kowe lagi ngayahi jejibahane Kalurahan, kowe sakancamu rak ya padha ora duwe tandha kuwi ta? Beda karo aku, aku iki temen-temen lagi ngayahi kuwajiban saka Kalurahan ya kuwi memanuki tindake Gus Puranta, lan sing sapa wonge wani ganggu gawe marang Gus Puranta nyawaku bakal sing dadi udhune. Nek kowe kepengin weruh tandha sing tak gawa, sawangen Samir sing tak kalungne guluku iki lan sing dienggo kanca-kancaku kuwi. Mula nek kowe sakancamu nekad arep nindakne prentahe Bebau Kidul sing kekudhung asmane Ki Lurah, sadurunge kowe bisa nyenggol salirane Gus Puranta kowe kudu bisa nglangkahi bangkeku luwih dhisik. Ngerrti ?!?”

       Mireng wicantenipun Sabekti ingkang cetha kados makaten menika, para rowangipun Puludan lajeng sami sawang-sawangan sesamining rowang. Salah setunggal saking rencangipun Puludan lajeng nyaketi Puludan kalih pitaken klesik-klesik :

       “Piye ta kakang tenane? Awake dhewe iki mau temen-temen nindakne dhawuhe Ki Lurah apa ora?” .

       “Embuh” wangsulanipun Puludan “aku dhewe  ya banjur dadi bingung. Kowe kabeh ya padha krungu. Mau Ki Bau dhawuh yen awake dhewe bisa nyingkirne klilipe Ki Lurah sing wujude Gus Puranta, bakal kaparingan ganjaran sing gedhe, timang lan pendhok saka emas lan aku kang piniji dadi pengarep kajaba nampa ganjaran pendhok lan timang emas, ya dikeparengake nglungsur warandhane Gus Puranta minangka bojo sing kaping telu. Nanging iki Sabekti sakancane teka kathik nggawa tandha minangka Gegaman Kalurahan. Mula aku banjur dadi bingung”.

       “Lha awake dhewe dening Ki Bau mau ora diparingi tandha kaya tandha sing dituduhne Sabekti mau Kakang?” tiyang wau taken malih.

       “Tandha matamu kuwi?!?” Puludan mencereng, andhahanipun dipun sentak lan dipun pisuhi “genah mau kowe ya weruh dhewe nek awake dhewe diprentah banjur budhal ngono wae kok ndadak takon tandha barang?!”.

       “Saiki piye Puludan?” dumadakan Sabekti nyuwanten malih, kanthi suwanten ingkang seru “kowe isih arep nutugne sedyamu marang Gus Puranta apa kowe bali maneh menyang Tambak?” .

       “Mengko dhisik Ki Sabekti” Puludan wangsulan mawi suwanten ingkang sareh “bares wae, saiki iki aku dadi bingung dhewe”.

       “Bingung kepiye Ki Puludan?” Sabekti pitaken.

       “Yen aku nutugne dhawuh saka Ki Bau Kidul, tan wurunga aku kudu adhep-adhepan karo ndika sakanca minangka mungsuh. Kamangka paugeraning Kalurahan Tambak wis nyebutne sing sapa wonge wani ganggu gawe marang gegaman Kalurahan Tambak mangka ora ana pidana sing pantes disandhang kajaba ditugel gulune banjur sirahe disunduki dipanjer neng dalan Prapatan…..”

       “Kuwi wis cetha Ki Puludan” Sabekti munggel tembungipun Puludan “yen ndika nekad arep ganggu gawe marang Gus Puranta, mbuh ndika bisa menang mungsuh aku sakanca, embuh bakal kalah, sing cetha ndika bakal nampa pidana kaya sing ndika kandhakne kuwi mau”.

       “Nanging, sadurunge aku budhal mau, Ki Bau sing uga disekseni Ki Jagabaya Bontot, yen baliku sakanca menyang Tambak ora oleh gawe kaya sing dikersakne Ki Bau, mangka aku sakanca ya bakal ditugel gulune dening Ki Jagabaya Bontot” Puludan suka wangsulan kalihan nedahaken jibeging pikiripun “aku bingung Ki Sabekti, aku njaluk tulung aku ndika tuduhne kudu kepiye?”.

       Boten namung Puludan piyambak ingkang ketingal judheg pikiripun, sanadyan para rowangipun ugi ketingal sami bingung. Bebasan badhe maju ajrih menawi tatu, badhe mundur ajrih menawi ajur.

 

Ana candhake.

SENDHANG MUSTIKANING WARIH 7 (033)

 

33.

       Ki Lurah estunipun boten mangertos saking pundi asalipun lan sinten ingkang ngintun aji dipa-paweling dhateng penggalihipun menika. Nanging sareng kalimbang-limbang, mila pantes lamun suwanten ingkang mlebeti ing penggalihipun menika menawi ta dipun turuti. Pramila Ki Lurah nunten, jumangkah anyaketi papanipun Puranta ingkang taksih linggih ing siti, kanthi tatu lebet ingkang nemen, dipun tenggani dening Sirep semahipun. Para Bebau ingkang wau sami linggih ing sacaketipun Ki Lurah ugi lajeng ndherek, tumut ing wingkingipun Ki Lurah.

       “Piye kahananmu saiki Dhimas?” sasampunipun caket papanipun Puranta, Ki Lurah nunten ngendika mundhut pirsa kawontenanipun Puranta.

       “Awit pangestu jengandika, kawontenan kula sae Ki Lurah” atur wangsulanipun Puranta, kalih ing salebeting manah rumaos remen dene Ki Lurah ingkang kala wau kenging teluhipun Aji Paser Angin, samangke sampun waluya.

       “Puranta, satemene wektu iki aku sajroning kahanan kang bingung awit ilange Keris Kyai Pantek” Ki Lurah ngendika malih “lan arep nggorohake ature Paman Jagabaya Bontot apa dene Paman Bebau Kidul kang nibakne pandakwa marang awakmu kuwi rasane angel sajroning atiku. Jalaran sanadyan tanpa ana bukti kang nyata, nanging aku duwe rasa percaya marang katiyasane Keris Pusaka piyandele Paman Bebau Kidul sing asung sasmita lamun pandakwane Paman Bebau Kidul lan Paman Jagabaya Bontot kuwi bener”.

       “Inggih Ki Lurah” Puranta ingkang kawontenanipun dereng pulih menika atur wangsulan “menawi Ki Lurah langkung pitados dhateng Ki Bebau Kidul tuwin Ki Jagabaya Bontot tinimbang dhateng atur kula, kula boten saged menapa-menapa. Lan menawi kula kapeksa dipun anggep lepat, kula sagah nampi pidana alitipun sakit agengipun dumugi pejah, kula boten badhe suwala. Namung kemawon, menawi kula kadhawuhan nedahaken  Dhuwung Kyai Pantek samangke wonten pundi?, kula boten sagah. Jer kula pancen boten mangertos ing pundi papanipun”.

       “Mengko dhisik Dhimas, aja kesusu kaduk ati bela panampa nggonmu nampa rembug saka aku sing durung rampung iki” Ki Lurah paring wangsulan dhateng Puranta malih “tenane ngono, olehku ora bisa nggorohake ature Paman Bebau Kidul apa dene Paman Jagabaya Bontot kuwi padha wae anggonku ora bisa ora percaya karo ature dhimas Puranta lan Bebau Tengah apa dene Bebau Sela kang ngandhakake yen ora tinemu ing nalar yen ta Dhimas Puranta sing ndhustha Dhuwung Kyai Pantek saka Plangkane. Apa maneh bareng aku ngerti sing ngongkon nggolekne usada kanggo nambani nggonku ketiban Aji Paser Angin jebul Dhimas Puranta dhewe”.

       Ketingal Bebau Tengah, Bebau Sela lan para Jagabaya, kathah ingkang saderengipun ketingal suntrut awit Ki Lurah ndhawuhaken menawi pitados dhateng wadulanipun Bebau Kidul tuwin Ki Jagabaya Bontot, samangke dados radi lejar malih. Benten kalihan praupanipun Bebau Kidul lan Jagabaya Bontot, ingkang suwaunipun ketingal bingar, dupi mireng menawi Ki Lurah ugi pitados dhateng aturipun Bebau Tengah, sakala lajeng ketingal radi surem. Langkung-langkung sareng ngertos menawi anggenipun Ki Lurah saged waluya sasampunipun kedhawahan Paser Angin ingkang kalepasaken kanthi dhedhemitan dening Ki Lopara, jebul awit Puranta sampun ngengken tiyang murih madosaken jampinipun. Tanpa kraos tiyang kalih menika lajeng mencerengi dhateng Puranta, nanging boten gineman menapa-menapa.

       “Lajeng kersanipun Ki Lurah kados pundi?” Puranta lajeng matur nyuwun pirsa dhateng Ki Lurah.

       “Saiki saupama aku minangka Lurah ing Tambak kene, njaluk lelabuhan lan pangorbanane  Dhimas Puranta murih Kalurahan Tambak iki bisa lepas saka sakehing sambekala apa Dhimas Puranta kira-kira ora kabotan?” dumadakan Ki Lurah mundhut pirsa lan nanting kasetyanipun Puranta dhateng Kalurahan Tambak.

       “Ki Lurah” kanthi suwanten ingkang teteg Puranta lajeng matur “wiwit sumerep alam padhang menika, kula sampun kepotangan budi dhateng Kalurahan Tambak, hawa ingkang kula serot, menika hawa ing Kalurahan Tambak, toya ingkang kangge ngresiki badan sarta kula ombe saben dintenipun inggih toyanipun Kalurahan Tambak makaten ugi tetedhan ingkang sampun mlebet ing weteng kula inggih medal saking buminipun Kalurahan Tambak, dados boten wonten pawadan tumrap kula menawi kadhawuhan ndhawahaken lelabuhan lan pangorbanan kangge Kalurahan Tambak , kajawi namung badhe sendika anglampahi kanthi rila legawaning manah”.

       “Sumurupa Dhimas” Ki Lurah nglajengaken anggenipun ngendika “ing sajroning atiku lagi bingung nimbang bener lupute atur saka Paman Bebau Kidul tuwin Paman Jagabaya Bontot sarta ature saka Bebau Tengah lan Bebau Sela, iki mau aku nampa sasmita gaib sing rumasuk ing sajroning atiku. Dene isine sasmita ya kuwi, ora ana sing bisa nggoleki lan nemokne Keris Kyai Pantek sing wektu iki wis murca saka Kalurahan Tambak, kajaba mung Dhimas Puranta sarta sisihanmu ya Adhi Sirep kuwi. Mula yen Dhimas nyata ora kabotan, aku njaluk tulung golekana Kyai Pantek nganti ketemu. Sasmita kang tak tampa mung ngabarake lamun wektu dina iki Kyai Pantek wis ora ana ing Kalurahan Tambak kene maneh, dadi menyang ngendi nggonmu arep nggoleki aku ya ora bisa aweh pituduh sing cetha. Lan minangka sangu nggonmu mlaku nggoleki Kyai Pantek, mengko bakal dicukupi dening kas kayaning Kalurahan, sepira sing mbok butuhne bakal diwujudi”.

       Salebeting manahipun Puranta rumaos kaget semu boten pitados kalih ingkang kadhawuhaken dening Ki Lurah menika. Nalaripun Puranta lajeng mlampah, ambok bilih menika margi tengah tumrap Ki Lurah murih boten ngantos dumados perang kadang ing Kalurahan Tambak. Inggih menika perang kadang antawisipun Bebau Kidul lan Jagabaya Bontot miwah para pandherekipun lumawan Bebau Tengah lan Bebau Sela miwah tiyang-tiyang ingkang boten pitados kalihan Bebau Kidul sarta Jagabaya Bontot. Puranta mesem, sampun jangkep kaping kalih menika piyambakipun rumaos kedah ngaturaken pangorbanan dhumateng Kalurahan Tambak. Ingkang kapisan, piyambakipun sampun ngurbanaken kalenggahan Lurah ingkang estunipun dados wenangipun, nanging kangge njagi murih sedherekipun sepuh ingkang dipun dombani Bebau Kidul lan Jagabaya Bontot, ingkang rumiyin taksih dados Kebayan boten damel dahuru, Puranta milih ngawon nyuwun dhumateng Ki Tambak Kapisan murih masrahaken Kalenggahan Lurah dhateng Jaswana. Dinten menika, jebul Kalurahan Tambak taksih mbetahaken pangurbanan saking piyambakipun malih, inggih menika kedah kesah saking Kalurahan Tambak. Pangintenipun Puranta, kanthi dhawuh dhateng piyambakipun miwah Sirep sisihanipun madosi Kyai Pantek ing sanjawining Kalurahan Tambak menika namung dhapur apus krama murih Puranta kesah saking Kalurahan Tambak.

       “Piye Dhimas?” sareng sampun radi dangu kawontenan sepen, Ki Lurah wangsul ndangu malih dhateng Puranta “Pancen gaweyan sing kudu dhimas tindakne iki luwih dening abot. Mula aku dhewe ya ora wani meksa marang Dhimas Puranta, nek sajake Dhimas rumangsa ora keduga ngayahi gaweyan iki, ya ora apa-apa”.

       “Inggih Ki Lurah” wasana kalih mesem Puranta atur wangsulan “sanadyan kawontenan kula namung kados makaten, nanging kula boten badhe selak menawi kula menika taksih kadang anem saking jengandika Ki Lurah. Lan minangka adhi kula boten badhe miring-mirangaken kadang kula sepuh, nami nistha tumrap rayinipun Ki Lurah Tambak Kapindho menawi kula ngantos ajrih ing rekaos kangge kamulyaning Kalurahan Tambak. Inggih awit saking menika keparenga kula nyuwun pangestu badhe bidhal madosi Kyai Pantek dinten niki ugi. Kula kalihan semah kula boten mbetahaken prabeya menapa-menapa kangge ngayahi jejibahan menika. Namung ambok bilih wonten keparengipun Ki Lurah, kula ndherek titip griya lan pekarangan saisinipun tuwin sabin lan pategilan ingkang dados dhedhakon kula, mugi kadhawuhna dhumateng sinten murih angupakara. Dene menawi ngantos sekawan dasa dinten kula dereng saged wangsul awit dereng manggihaken Kyai Pantek, mangka keparenga Ki Lurah mundhut samudayanipun menika dadosa kas-kayaning Kalurahan Tambak”.

       Ki Lurah sakecap kemawon boten kuwawa angucap kangge paring wangsulan dhumateng Puranta ingkang pamitan badhe bidhal madosi Keris Kyai Pantek ngaten menika. Namung ing pojoking netra ketingal kekembeng toya luh, kados badhe rentah. Makaten ugi para Bebau salintunipun Bebau Kidul, sedaya sami tumungkul nyingidaken raos sungkawanipun. Namung Ki Sarana ingkang taksih dereng saged ngadeg jejeg labet pupunipun kenging tumbak, ingkang lajeng nangis ngguguk kados dene lare alit ingkang katilar biyungipun kesah badhe blanja.

       Puranta piyambak estunipun inggih ngraos awrat pepisahan kalihan titiyang menika. Mila inggih lajeng ngadeg kanthi dipun lawani dening Sirep. Sepisan malih ngaturaken sasmita kurmat dhateng Ki Lurah, lajeng nggandheng semahipun kaajak bidhal nilaraken plataran Kalurahan Tambak. Lampahipun mangener ngidul, boten mangertos badhe dhateng pundi purugipun. Lampahipun Puranta lan Sirep, babar pisan boten tolah-toleh kanan utawi kering langkung-langkung noleh dhateng wingking, babar pisan boten. Nembe sareng anggenipun mlampah sampun tebih saking Padhukuhan Tambak, dumugi sapinggiring wana, tiyang kalih menika lajeng mandheg. Puranta sambat menawi sikil lan bebalungipun taksih kraos sakit, awit kala wau dipun pidak-pidak dening Bebau Kidul lan Jagabaya Bontot saderengipun Sirep dugi ing Plataran Kalurahan.

       “Leren dhisik Rep” Puranta wicanten dhateng semahipun “bebalungku rasane kaya arep copot kabeh iki, mengko wae nek wis rada suda awake dhewe nerusne laku maneh”.

       “Iya Kakang” wangsulanipun Sirep “nerusne laku menyang ngendi?”.

       “Aku durung ngerti” Puranta blaka dhateng semahipun “sing baku, awake dhewe utawa mligine aku, kudu adoh ninggalake Kalurahan Tambak. Jalaran satemene Ki Lurah dhewe ora bakal percaya yen awake dhewe bisa nemokne neng ngendi papane Kyai Pantek, anggone dhawuh marang aku lan awakmu iki mau tak kira mung minangka pawadan murih rada tinemu nalar kanggo nglungakne aku saka Kalurahan Tambak sing dikira sawayah-wayah kepengin dadi Lurah”.

       “Aku ora ngira lan ora nyana babar pisan jebul Ki Lurah kagungan penggalihan sing kaya mangkono marang Kakang, tak kira kuwi kabeh mung saking wasise micara Bebau Kidul lan Jagabaya Bontot wae sing duwe pamrih nyingkirne wong-wong sing cedhak karo Ki Lurah, kalebu ndika Kakang Puranta” Sirep wicanten kados dhateng awakipun piyambak.

       Puranta boten semaur, awit kajawi boten kepengin manjangaken ngrembag titiyang ingkang ketingal menawi boten remen dhateng piyambakipun, ugi ngraosaken badanipun ingkang sansaya kraos sakit sedaya.

       Dumadakan tiyang kalih menika dipun kagetaken dening suwantenipun tracak kapal saking katebihan, asalipun kados saking Kalurahan Tambak, tumuju dhateng papanipun kendel. Boten dangu lajeng katingal wonten tiyang cacah gangsal welasan ingkang sami nunggang kapal nyaketi papanipun Puranta lan Sirep. Puranta boten pangling, tiyang-tiyang ingkang sami numpak kapal kala wau para sapukawating kalurahan ingkang asalipun saking Padhukuhan Kidul. Puranta rumaos boten sekeca salebeting manah, mila lajeng ngadeg sanadyan badanipun dereng patosa kiyat menawi kangge ngadeg.

 

Ana candhake.

 

 

SENDHANG MUSTIKANING WARIH 7 (032)

 

32.

       Sanaosa menapa ingkang dipun aturaken dening Ki Jagabaya Bontot menika cetha menawi dora, suprandene gandheng tiyang menika sampun kulina wicanten goroh, panggah kemawon wicantenipun kepireng kados estu. Kathah tiyang ingkang sami mangertos menawi Jagabaya Bontot menika sampun dora dhateng Ki Lurah, ewa samanten boten wonten ingkang wantun gineman. Ajrih menawi mangke badhe dipun damel cilaka dening Jagabaya ingkang kondhang kejem lan mentalan menika.

       “Nuwun sewu Ki Lurah” dumadakan Ki Bebau Tengah kanthi suwanten alus matur dhateng Ki Tambak Kapindho.

       “Iya piye Ki Bau?” Ki Lurah mundhut pirsa.

       “Kok ingkang dipun aturaken Ki Jagabaya Bontot menika benten kalihan menapa ingkang kula sumerepi inggih ?” Bebau Tengah matur malih.

       “nDika bisa kandha mangkono dhasare apa Ki Bau?” Ki Lurah mundhut pirsa “gajege ndika rak ora ana kene nalika sing dicritakne Paman Jagabaya Bontot iki mau kedadeyan?”.

       “Leres Ki Lurah” Bebau Tengah atur wangsulan “ingkang kula kajengaken, saderengipun kula bidhal pados Dawegan ijem sajanjang isi satunggal kados ingkang kadhawuhaken dening Anakmas Puranta kala wau, langkung rumiyin kula sumerep tumindakipun Ki Bebau Kidul ingkang misakit dhateng Anakmas Puranta, malah sesumbar mawi basa ingkang sampun nungkak krama. Malah meh kemawon kula ingkang badhe majeng ngadhepi Ki Bebau Kidul, nanging kaselak karumiyinan dening Ki Sarana ingkang nantang Ki Bau Kidul. Dados Ki Sarana boten kados ingkang dipun aturaken dening Ki Jagabaya menawi sampun kesurupan dhemit ngaten menika. Nanging majengipun Ki Sarana jalaran boten trimah sumerep Anakmas Puranta dipun suwiyah dening Ki Bebau Kidul”.

       “Aturipun Ki Bebau Tengah menika mila leres Ki Lurah” dumadakan Bebau Sela ndherek matur dhateng Ki Lurah “malah kula ugi sumerep, bilih estunipun Ki Bebau Kidul menika kala wau boten kuwawa ngadhepi Ki Sarana ingkang taksih timur menika, nembe sareng Ki Jagabaya Bontot tumut angrubut, Ki Sarana saged kataman tumbakipun Ki Bebau Kidul kenging pupunipun, ewa samanten Ki Jagabaya Bontot taksih dereng trimah, Ki Sarana badhe dipun jojoh dhadhanipun mawi pedhang. Tujunipun wonten Angger Puranta ingkang paring pitulungan, temah Ki Bebau Kidul lan Ki Jagabaya Bontot ingkang majeng sareng sarwi mandi dedamelipun menika babar pisan boten saged ngasoraken Angger Puranta ingkang pranyata nyimpen kadigdayan ingkang boten kanyana-nyana”.

       “Piye iki sabenere?” Ki Lurah ngunandika ingkang kawiyos ing lathi “critane kok dadi cengkah antarane siji lan sijine?”.

       “Menika makaten Ki Lurah” Bebau Kidul ingkang kala wau sampun pucet jalaran kadenangan menawi Ki Jagabaya Bontot sampun wicanten dora, dumadakan matur kanthi suwanten ingkang sareh “mila leres menawi kula kalihan Paman Bontot kala wau boten saged mimpang mengsah Gus Puranta. Estunipun kula sampun pikantuk sasmita saking Dhuwung kula menika menawi Gus Puranta menika sampun ngingsep sawabipun Kyai Pantek, boten badhe wonten tiyang ingkang saged nandhingi kadibyanipun Gus Puranta, kalebet kula menapa dene Paman Jagabaya Bontot”.

       “Nanging nyatane saiki Dhimas Puranta isih ngglethak sing ditunggoni sisihane kae? Kepriye iki nalare Paman Bau?” Ki Lurah lajeng mundhut pirsa malih dhateng Bebau Kidul.

       “Sasampunipun kula kalihan Paman Jagabaya Bontot boten kiyat ngadhepi Gus Puranta ingkang sampun kacondhokan sawabipun Kyai Pantek, meh kemawon kula kekalih badhe dumugi ing tiwas. Katujunipun, Bapa Guru Kyai Lopara rawuh saprelu milujengaken kula kalih Paman Jagabaya saking krodhanipun Gus Puranta” Ki Bebau Kidul kanthi wijang matur dhateng Ki Lurah.

       “Dadi sing bisa ngalahake Dhimas Puranta iki mau Kyai Lopara Guru ndika lan Gurune Paman Jagabaya Bontot?” Ki Lurah paring wangsulan lajeng mundhut pirsa malih “Lha saiki Kyai Lopara ana ngendi?”.

       “Nyuwun pangapunten Ki Lurah” Bau Kidul lajeng atur wangsulan “nyata menawi daya kekiyatan saking sawabipun Kyai Pantek menika tuhu ngedab-edabi, Guru kemawon meh-meh boten saged nelukaken, nanging Guru nyata menawi tiyang sepuh ingkang sampun kathah ngraosaken gempalaning jagad, wasana kanthi caranipun Guru saged damel Gus Puranta rebah ing siti. Menika kemawon Guru ugi nandhang kanin ingkang radi santer, wasana Guru lajeng mire saking mriki badhe mulihaken saha ngusadani kanin ingkang kasandhang, dene kula lan Paman Jagabaya ingkang kadhawuhan murba Gus Puranta murih kersa ngakeni menapa ingkang sampun dipun lampahi”.

       Ki Lurah Tambak Kapindho rumaos eram kalihan kedadosan ingkang nembe kemawon menika. Aturipun Bebau Kidul saged tinampi ing panggalihipun Ki Lurah. Menapa malih saderengipun menika Ki Lurah sampun pirsa piyambak sasmita ingkang medal saking pusaka piyandelipun Ki Bebau Kidul nalika dipun purba dening Kyai Lopara. Nanging kabekta saking taksih emut menawi Puranta menika taksih kadang pribadi, sanaosa benten biyung. Sarta malih Ki Lurah ugi kemutan menawi wiwit alit tansah dipun mong kanthi sae dening biyungipun Puranta, Ki Lurah rumaos boten tega menawi ngantos ndhawahaken pidana ingkang awrat dhateng Puranta. Menapa malih, sasampunipun menggalih sanaosa kapidana awrat, dereng kantenan Puranta purun mangsulaken Pusaka Piyandel Kalurahan nenggih Kyai Pantek.

       “Nuwun sewu Ki Lurah” sasampunipun radi dangu kawontenan sidhem boten wonten ingkang nyuwanten, Bebau Tengah matur dhateng Ki Lurah.

       “Iya piye Ki Bau Tengah?” Ki Lurah paring wangsulan sarwi mundhut pirsa.

       “Estunipun kula lan para kadang Bebau sanesipun kajawi Ki Bebau Kidul sarta para Jagabaya sampun sami rerembagan prakawis murcanipun Kyai Pantek saking plangkanipun menika” Bebau tengah atur wangsulan.

       “Karep ndika kepiye?” Ki Lurah mundhut pirsa malih.

       “Sanaosa wiwit sepisanan Ki Bebau Kidul tuwin Ki Jagabaya nggadhahi pandakwa bilih icalipun Kyai Pantek menika awit kacidra dening Anakmas Puranta, nanging kula lan para kadang Bebau tuwin para Jagabaya kathah ingkang boten saged nampi pandakwa dhumateng Anakmas Puranta menika. Jalaran boten wonten bukti ingkang kasat mata kajawi namung cariyos ingkang medal saking lathinipun Ki Bebau Kidul tuwin Ki Jagabaya Bontot kemawon. Lan malih menawi dipun emut-emut, saestu boten pinanggih nalar menawi Anakmas Puranta ndhustha Kyai Pantek awit kagadhuhan melik kepengin nggentosi kalenggahanipun Ki Lurah, jalaran jumenengipun Raden Bagus Jaka Suwana utawi Jaswana dados Lurah rumiyin cetha awit saking rerigenipun Anakmas Puranta, kamangka Paugeraning Kalurahan sampun nyebataken bilih Anakmas Puranta ingkang mesthinipun nampi piyandel Kyai Pantek saking Ki Lurah Tambak Kapisan, ewa samanten Anakmas Puranta malah matur dhateng ingkang Bapa murih Kalenggahan Lurah kapasrahaken dhateng jengandika Ki Lurah” radi panjang anggenipun atur wangsulan Bebau tengah dhateng Ki Lurah Tambak Kapindho.

       “Mengke rumiyin Ki Bau Tengah” Ki Bau Kidul dumadakan nyela rembagipun Ki Bau Tengah, saderengipun Ki Lurah paring wangsulan “ndika niku sansaya tuwek kok boten sansaya pinter, rumaos kula kok remen sanget ndika niku waton sulaya kalih atur kula dhateng Ki Lurah, kajeng ndika niku jane napa?”.

       Dipun congklok kalihan pitaken makaten menika Bebau Tengah sakala kemropok, kalih tembung ingkang sengit sanaosa boten seru, lajeng wangsulan :

       “nDika kuwi sing tak gagas-gagas, saben aku guneman mesthi ndika pancasi klawan tembung sing ngabangne kuping. Saiki sapa sing senengane waton sulaya ? aku apa ndika?. nDika kudu ngerti Ki Bau Kidul, aku matur marang Ki Lurah kuwi nganggo dhasar sing tinemu nalar, ora ngawur. Merga aku ngerti yen sing tak aturi kuwi Ki Lurah sing kagungan kawicaksanan lan bisa menggalih kanthi weninging ati. Beda karo atur ndika sing mung ngendelne dumeh lemes ilate wae, matur sing tanpa ana buktine babar pisan…….”.

       “Sakedhap Ki Bau Tengah” Bebau Kidul nugel rembagipun Bebau Tengah mawi suwanten ingkang nedahaken sengiting manahipun “kula ngertos, ndika mesthi boten ajeng percaya kalih omongan kula ingkang magepokan kalih Gus Puranta, merga ponakane ndika niku rak sisihane Gus Puranta?. nDika saged muni nek Gus Puranta mokal melik palenggahan Lurah, niku rumiyin Ki Bau. Sak niki saged benten malih, mergi rumiyin taksih wonten Ki Tambak Kapisan lan Gus Puranta saged ugi mila pados rai dhateng Bapakipun, benten kalih sak niki……”.

       “Ndika sansaya ngawur Ki Bau Kidul” Bebau Tengah mencereng “yen pancen ndika mung nggoleki dhadhakan sulaya karo aku, dumeh ndika duwe kasekten sing pilih tandhing kena wae Ki Waruju. nDika kena ngerti, sanadyan wujudku wis kampong perot, jambulku wis wanen ngene, ngadeg ora pati jejeg nek ora dituwak nganggo teken, nanging aja ndika kira aku wedi nek mung arep ndika ajak kerengan? Ayo neng ngendi tak ladeni sagendhing ndika leganing atiku!”.

       “Sabar…..sabar…..sabar……!” Ki Lurah ingkang wiwit wau nimbang-nimbang antawis atur ingkang dipun tampi saking Bebau Tengah menapa dene Bebau Kidul, rumaos duka, midhanget anggenipun bebau kalih kala wau sami paben piyambak. Nanging anggenipun duka inggih lajeng sinamudana.

       “Nyuwun pangapunten Ki Lurah” Bebau Tengah tumunten nyuwun pangaksami lan ndhingklukaken sirahipun, ngrumaosi menawi sampun degsura ing ngarsanipun Ki Lurah.

       “Ngene lho Ki Bau lan kabeh wae sing ana kene” Ki Lurah lajeng ngendika “mesthine kabeh wae wis padha ngerti yen wektu iki atiku lagi kisruh, merga ilange Kyai Pantek saka plangkane. nDika kabeh kuwi kudune padha melu golek dalan kepriye murih atiku bisa bali padhang, ora malah padha geger dhewe ngono kuwi”.

       “Inggih Ki Lurah” Bebau Tengah atur wangsulan “kula sampun ngrumaosi lepat, awit estunipun atur kula dhateng Ki Lurah menika kala wau ugi murih pajaring kawontenan. Awit kula lan para kadang Bebau lan para Jagabaya ingkang dereng nate sumerep wujuding wilahipun Kyai Pantek, nggadhahi kapitadosan menawi Kyai Pantek ingkang samangke boten wonten ing plangkanipun menika, boten awit kadhusta dening tiyang”.

       “Lha nek ora merga dijupuk wong, banjur apa sing njupuk bangsane lelembut Ki Bau?” Ki Lurah munggel aturipun Bebau Tengah.

       “Mosok dhemit kok nyolong keris? Arep dienggo bangkrah apa?” sanadyan mawi suwanten ingkang alon lan lirih, kepireng Bebau Kidul grenengan piyambak.

       “Boten makaten Ki Lurah” Bebau Tengah nglajengaken aturipun “saged ugi, gandheng Kyai Pantek menika Tosan Aji ingkang dipun pandhe dening Empu linangkung, saged ugi nggadhuh kekiyatan ingkang boten pinangih nalar, saged murca saking plangkanipun awit kepengin mirsani kawontenan ing sanjawining plangkan. Utawi saged ugi kados cariyosipun Dhuwung Kyai Condhongcampur ing jaman Majapahit rumiyin, ingkang murca saking warangka awit rumaos ewa dhateng Prameswari Majapahit, lajeng kepanggih Kyai Sengkelat miwah Kyai Sabuk Inten ingkang ugi saged miyos saking warangkanipun piyambak-piyambak”.

       Ki Lurah ketingal kendel boten tumuli paring wangsulan, awit nalika samanten wonten suwanten ingkang namung saged kapireng dening telenging manahipun Ki Lurah piyambak.

 

Ana candhake

SENDHANG MUSTIKANING WARIH 7 (031)

 

31.

       Gandheng Ki Lopara boten semaur, Puranta inggih lajeng mendel kalihan nyawang kemawon. Awit Puranta ajrih menawi Ki Lopara lan siswa-siswanipun lepat ing panampi kalihan sedyanipun ingkang sae. Sareng kawontenanipun Ki Lopara sansaya ketingal nguwatosi, katitik kalihan ambeganipun ingkang sansaya krenggosan lan cekak-cekak. Ki Jagabaya Bontot lajeng mbisiki ing talinganipun Ki Lopara :

       “Guru, menika Angger Puranta badhe caos hawa murni kangge ngusadani tatunipun Guru, menapa Guru ngeparengaken?”.

       Ki Lopara panggah boten semaur, nanging saged mbikak mripatipun malih lan saged manthuk, menika minangka tandha bilih piyambakipun purun dipun usadani dening Puranta mawi kekiyatan hawa murni.

       “Mangga Gus, Guru sampun kersa nampi hawa murni saking ndika” wicantenipun Ki Jagabaya Bontot dhateng Puranta.

       “Matur nuwun saderengipun Gus” Ki Bebau Kidul ugi tumut wicanten “mugi-mugi hawa murni ndika saged caos pitulungan dhateng Ki Lopara”.

       “Inggih Ki Bau lan Ki Jagabaya” wangsulanipun Puranta cekak.

       Puranta lajeng mapan linggih, ngempalaken kekiyataning batin, tanganipun kados dene lampahing tiyang samadhi, inggih menika mripatipun kados dipun remaken, nanging estunipun nglirik pucuking grana. Epek-epek dipun tangkepaken lan kapapanaken ing sangajenging dhadha. Mlebet lan medaling ambegan dipun tata. Sareng sampun sawatawis anggenipun lampah makaten, lajeng epek-epekipun ingkang kanan kaangkat majeng, ngarah dhateng raganipun Ki Lopara ingkang semendhe dhateng Ki Jagabaya Bontot. mBaka sakedhik, cahyanipun Ki Lopara pulih, boten pucet malih, ambeganipun ugi lajeng limrah kados padatan. Nanging panggah taksih dereng mbukak mripatipun. Sanaosa makaten Ki Bebau Kidul lan Ki Jagabaya ketingal wiwit ayem malih, kekalihipun rumaos bilih Gurunipun boten siyos pejah awit kasoran tandhing kalihan Puranta.

       Manawi Ki Lopara mbaka sakedhik ketingal sansaya sae, benten malih kalihan kawontenanipun Puranta. Praupanipun ketingal pucet, abang dluwang kawontenanipun, kringet asrep mbanjir saking badanipun kados ilining toya banjir. Hawa murni ingkang dipun ginakaken kangge mbiyantu Ki Lopara pranyata boten sakedhik, meh sedaya kekiyataning Puranta telas kakuras kalebetaken dhateng raganipun Ki Lopara. Wekasan Puranta ngraosaken sakujuring salira kados linolosan bebayunipun. Nalika nglirik dhateng papanipun Ki Lopara ingkang sampun boten katingal pucet malih, Puranta ngendeli anggenipun kintun hawa murni. Nanging tenaganipun ugi sampun kantun sakedhik. Mila Puranta inggih lajeng, nata ambeganipun kangge mulihaken tenaganipun piyambak kanthi nglajengaken anggenipun linggih kados lampahing tiyang samadhi.

       “Ha…ha….ha……” dumadakan Ki Lopara mencolot saking papanipun sendhen dhateng Ki Jagabaya Bontot, lajeng gumujeng lakak-lakak. Tiyang-tiyang ingkang sumerep sami ningali kanthi praupan ngungun lan eram dhateng kawontenanipun Ki Lopara ingkang sampun pulih kados wau saderengipun perang tandhing kalihan Puranta.

       “Puranta wong bodho…….” Ing sela-selaning gumujengipun Ki Lopara wicanten seru “aku nedha nrima marang kowe sing wis lila aweh hawa murni marang aku, nanging sumurupa Puranta, uripku ora bakal krasa tentrem yen jagad iki isih kanggonan menungsa kaya kowe kuwi. Saiki rasakna lan tampanana Paser Angin saka Ki Lopara bakal tak tibakne menyang ragamu!”.

       Rampung anggenipun wicanten ngaten menika, Ki Lopara lajeng ndudut tulupipun ingkang kala wau dipun sengkelit ing geger. Lajeng lathinipun komat-kamit ngrapal mantram. Boten dangu tulup kaarahaken dhateng Puranta ingkang nembe samadhi mulihaken kekiyatan. Saking pucuking tulupipun Ki Lopara ketingal wonten cahya biru ingkang mencolot nyamber dhadhanipun Puranta.

       Kados gedebog ingkang kawratan uwoh, kadhawahan Paser Anginipun ki Lopara, Puranta lajeng nggeblag ing siti, rebah boten saged ebah. Kekiyatanipun ingkang badhe kapulihaken malah lajeng telas kenging ampuhipun Paser Angin ingkang dipun lepasaken Ki Lopara.

       “Bontot karo Waruju, saiki kari bageyanmu. Mongsaborong nggonmu arep males lara wirang marang menungsa sing jeneng Puranta iki. Aku arep leren ing padhepokan dhisik”. Ki Lopara lajeng mencolot, miyak tiyang-tiyang ingkang sami ngadeg ngupengi papan menika, lajeng gegancangan mlajar boten wonten ingkang sumerep purugipun.

       Bebau Kidul lan Jagabaya Bontot, tanggap kalihan ingkang dipun prentahaken dening Gurunipun. Tiyang kalih menika lajeng nyaketi papanipun Puranta ingkang ngglethak tanpa daya. Kados tiyang ingkang kesurupan setan, Bebau Kidul lan Jagabaya Bontot lajeng mrawasa Puranta kanthi sasekecaning manahipun. Gentosan tiyang kalih niku nyadhuk lan nepang tuwin ndugangi Puranta ingkang sampun boten saged males malih menika. Sakujuring badanipun Puranta lajeng dipun pidak-pidak badhe dipun remuk bebalungipun. Nalika samanten Sirep, semahipun Puranta dugi. Sumerep kawontenanipun Puranta ingkang dados pangewan-ewanipun Bebau Kidul lan Jagabaya Bontot, sakala njerit kamigilan, boten tega ndulu kawontenanipun tiyang jaler ingkang dados pangayomanipun menika.

       Mireng suwantenipun Sirep ingkang njerit kala wau. Jagabaya Bontot lan Bebau Kidul, ingkang inggih dhasaripun sampun ngraosaken sayah lajeng minggir nebih. Ngiras pantes badhe kendel, ngunjuk toya kangge nelesi gorokanipun ingkang sampun sami kraos ngelak.  Sirep lajeng nubruk kakungipun kalihan dipun tangisi.

       “Gek iki lelakon apa ta Kakang?” kalih nangis Sirep wicanten dhateng Puranta “apa luput ndika nganti ndika dipilara lan disiksa kaya mengkene dening Ki Bebau Kidul lan Ki Jagabaya Bontot iki?”.

       “Aja nangis Sirep” dumadakan Puranta ingkang wiwit kala wau namung kendel sanaosa dipun dadosaken pangewan-ewan dening Bebau Kidul lan Jagabaya Bontot jebul taksih saged guneman “mbok menawa iki wis dadi lakonku sajroning urip. Ora prelu digetuni lan ora pantes ditangisi, lakon kuwi wajibe ya dilakoni, awit iki wis dadi lakuning urip kang kudu dilakoni dening Puranta, mula kudu nggedhekne sangu kanggo nglakoni lakon sing dadi lakuning urip iki, ya iku kesabaran lan rasa pasrah marang Gusti. Aja sambat, aja nangis lan aja ngresula awit tangis, sambat lan pangresula kuwi ora dibutuhake ing laku, kajaba mung bakal ngrerendheti nggonku bisa oleh pitulungan saka Gusti”.

       Sirep boten saged wicanten menapa-menapa mireng pitutur ingkang medal saking lathinipun Puranta ingkang sampun boten nggadhahi daya menapa-menapa menika. Inggih ing wanci menika, Ki Lurah Tambak Kapindho ingkang dipun dherekaken Ki Bebau Tengah rawuh, miyak titiyang ingkang sami rapet jejer ngepung kupeng.

       Bebau Kidul lan Ki Jagabaya ketingal kaget, boten nyana menawi Ki Tambak Kapindho sampun lepas saking panyengkereming Paser Angin ingkang dipun tamakaken dening Ki Lopara kala wau. Nanging bawanipun tiyang ingkang sampun sugih pengalaman, tiyang kalih kala wau tumuli saged nindakaken lampah samudana temah babar pisan boten nedahaken kageting manahipun. Malah kekalihipun ugi lajeng nyaketi Ki Lurah, lajeng ndheprok ing ngarsanipun.

       “Nyuwun pangapunten lan tadhah duka Ki Lurah” saderengipun Ki Lurah paring pandangu menapa-menapa Bebau Kidul ngrumiyini caos atur dhateng Ki Lurah.

       “Apa sing wis kedadeyan Paman Bau?” Ki Lurah mundhut pirsa.

       “Kapeksa kula kalihan Paman Jagabaya Bontot ngginakaken pamrawasa dhateng Gus Puranta, Ki Lurah” aturipun Bebau Kidul “jalaran sanaosa sampun kebukten panjenenganipun ingkang ndhustha Kyai Pantek, nanging panggah boten purun ngakeni. Inggih kapeksa kula lan Paman Bontot sakedhik damel sakit saliranipun Gus Puranta”.

       “Wis kebukten yen sing njupuk Kyai Pantek kuwi Dhimas Puranta, sedulurku dhewe?” Ki Lurah ketingal ngincangaken alisipun “ana bukti apa Paman?”.

       “Kala wau Guru, inggih Ki Lopara rawuh ing papan menika lajeng ngawontenaken prajanjen kalihan Gus Puranta, menawi Gus Puranta saged ngladosi Guru perang tandhing ngantos selangkung jurus ateges Gus Puranta boten ndhustha Kyai Pantek, kosok wangsulipun menawi saderengipun selangkung jurus Gus Puranta sampun boten kiyat nandhingi Guru, mangka menika bukti menawi Gus Puranta ingkang mendhet Kyai Pantek ing plangkanipun. Gus Puranta inggih sampun sarujuk, wekasan saderengipun selangkung jurus Gus Puranta sampun boten saged ngglawat. Angkah kula menawi Gus Puranta kersa ngakeni tumindakipun, inggih badhe kula usadani nanging panjenenganipun Gus Puranta milih boten ngendika menapa-menapa. Wasana kula kalih Paman Jagabaya mbudidaya murih Gus Puranta kersa ngendika lan ngakeni tumindakipun” kanthi trawaca Bebau Kidul atur wangsulan dhateng Ki Lurah.

       “Goroh…..!” dumadakan saking wingking wonten suwantenipun tiyang mbengok. Lan nalika Ki Lurah noleh, jebul ingkang mbengok menika Ki Sarana ingkang pupunipun ketingal dipun blebet mawi suwekan jarit.

       “Apa karepmu Sarana? Sapa sing mbok kandhakne goroh he ?” Ki Lurah mundhut pirsa “lan ya gene pupumu katone lagi tatu kena gegaman kuwi?”.

       “Kowe aja nyoba mbebuket banyu sing wis wening Sarana” Jagabaya Bontot mencerengi Ki Sarana saderengipun Ki Sarana atur wangsulan dhateng Ki Lurah “yen nganti kowe wani guneman sing nyulayani apa sing wis diaturne Ki Bau Kidul mau, aja takon dosa nek klakon tak suwek-suwek lambemu!”.

       “Gampang kuwi Ki Jagabaya” Ki Sarana ngencepaken lambe dhateng Jagabaya Bontot “perkara sing mau bisa ditutugne nek aku wis rampung matur marang Ki Lurah”.

       Dipun wangsuli makaten menika Jagabaya Bontot lajeng kendel, namung mripatipun mencereng kados badhe nglethak-nglethaka sirahipun Ki Sarana.

       “Nyuwun pangapunten Ki Lurah” Ki Sarana lajeng matur dhateng Ki Tambak Kapindho “ingkang goroh menika Ki Bau Kidul. Ki Bau Kidul sampun criyos ngayawara dhateng Ki Lurah, ingkang leres menika boten Lopara ingkang saged ngasoraken Gus Puranta, nanging kosok wangsulipun, malah upami boten dipun welasi Gus Puranta, tiyang tuwek tukang tenung nika wau mesthi sakniki sampun pejah. Nanging dhasar Tukang Tenung kancane dhemit, sampun ditulung malah males menthung dhateng Gus Puranta”.

       Ki Sarana lajeng nyariyosaken lelampahan wiwit Puranta kadugang dening Bebau Kidul ing Pendhapa Kalurahan, kasambet anggenipun Ki Sarana kerengan kalihan Bau Kidul lan Jagabaya Bontot ingkang ndadosaken pupunipun suwek kenging tumbak, ngantos dumugi anggenipun Puranta kadhawahan Paser Angin dening Ki Lopara.

       “Makaten menika lelampahanipun ingkang leres Ki Lurah” Ki Sarana mungkasi anggenipun cariyos, lajeng noleh dhateng wingking sarwi pitaken sora dhateng tiyang-tiyang ingkang wonten mriku “leres makaten ta sedulur sedaya?”.

       “Nggiiiiiiiiiiih…………..” meh sepalih langkung tiyang-tiyang ing mriku sami wangsulan.

       “Boten leres menika Ki Lurah” Jagabaya Bontot munjuk atur saderengipun Ki Lurah paring wangsulan dhateng anggenipun Ki Sarana cariyos “Ki Sarana menika kala wau dumadakan ngamuk ing Pendhapa, boten cetha sababipun ngamuk, kula kinten nembe kasambet utawi kapencokan dhedhemit. Gandheng anggenipun ngamuk kalih nyepeng tumbak kapeksa kula larak dhateng plataran lan kula lumpuhaken mawi tumbak kenging pupunipun. Lajeng tumindak kula kala wau dipun lepataken dening Gus Puranta. Meh kemawon kula kerengan kalih Gus Puranta, tujunipun Guru Kyai Lopara tumunten rawuh lan ngawontenaken prajanjen kalih Gus Puranta kados ingkang dipun aturaken Ki Bebau Kidul dhateng Ki Lurah kala wau. Kalih malih, mesthinipun Ki Lurah ugi sampun pirsa menggah kasektenipun Guru kula Ki Lopara, dados ketingal sanget menawi cariyosipun Sarana menika kala wau menawi ngayawara, inggih awit inggih cariyosipun tiyang ingkang nembe kepencokan dhedhemit ingkang nusup ing raganipun”.

Ana candhake

 

SENDHANG MUSTIKANING WARIH 7 (030)

 

30.

       Ki Bebau Tengah dereng saged atur wangsulan dhateng Ki Tambak Kapindho, senadyan estunipun Bebau ingkang yuswanipun sampun sepalih umur menika langkung pitados dhateng Puranta, nanging badhe ngaturaken pamanggihipun rumaos ajrih menawi dipun lepataken dening Ki Lurah. Nyai Lurah ingkang ugi taksih wonten ing papan mriku, inggih namung kendel kemawon, awit sampun wongsal-wangsul piyambakipun mireng saking Bebau Kidul bilih wonten kekiyatan ingkang badhe njungkeng kawibawanipun Ki Lurah menika.

       “Sabanjure Ki Bau Tengah” Ki Lurah ngendika malih “yen mau ndika wis aweh kabar marang aku, aku ketiban Paser Angin kang sinurung mantram gaib sing dilepasne dening wong sing nedya gawe kisruh ing Kalurahan kene. Miturut Paman Bau sapa menungsane kuwi he?”.

       “Ingkang langkung mangertos menika namung Angger Puranta Ki Lurah” atur wangsulanipun Bebau Tengah.

       “Dadi ndika ora weruh dhewe?” Ki Lurah mundhut pirsa malih.

       “Leres Ki Lurah” atur wangsulanipun Bebau Tengah blaka.

       “Padha karo aku Ki Bau” Ki Lurah ngendika malih “aku ya ora ngerti dhewe, nek ana wong-wong sing nedya arep njungkeng kawibawanku minangka lurah ing Tambak kene. Nek ndika merga dikandhani Dhimas Puranta, lha yen aku merga diwaduli dening Ki Jagabaya Bontot lan Paman Bebau Kidul. Sedina sadurunge Keris Kyai Pantek ilang saka plangkan, Paman Bebau Kidul lan Ki Jagabaya Bontot nemoni aku karo nganthi gurune sing asmane Ki Lopara. Miturut Paman Bebau Kidul lan Ki Jagabaya Bontot, pusaka piyandele wong loro kuwi asung sasmita manawa Kalurahan Tambak arep geger, jalaran ana wong sing nyusun kekuwatan lan nedya ngrebut panguwasa saka tanganku. Aku weruh dhewe nalika keris sekti sing duweke Paman Bebau Kidul lan Ki Jagabaya Bontot kuwi ditakoni dening Ki Lopara, keris-keris mau padha aweh sasmita yen ana wong sing duwe sedya kaya sing diwadulake Paman bebau lan Ki Jagabaya Bontot mau, kanthi bisa ngadeg jejeg ing dhuwuring jubinan ukirane ana ing dhuwur. Banjur Ki Lopara nambahi maneh yen satemene sing duwe sedya ala kuwi mau, isih sedulurku dhewe. Mula sanadyan Ki Lopara ora nyebutne jeneng, aku banjur duwe gagasan yen sedulurku kuwi mung siji ya iku Dhimas Puranta”.

       “Nanging kanyatanipun ingkang paring dhawuh dhumateng kula murih madosaken jampi Ki Lurah menika malah Angger Puranta Ki Lurah?” Ki Bebau tengah munjuk atur “dede Ki Lopara, utawi Ki Bebau Kidul menapa dene Ki Jagabaya Bontot”.

       “Mula kuwi, aku ya dadi rada bingung dhewe ngrasakne lelakon iki” Ki Lurah paring wangsulan “lha saiki Dhimas Puranta, Paman Bebau Kidul lan Ki Jagabaya sarta para pamong lan Sapukawating Kalurahan padha menyang ngendi?”.

       Ki Bebau Tengah lajeng nyariyosaken, wiwit Ki Bebau Kidul ndugang Puranta lajeng Ki Sarana nantang Ki Bebau Kidul, ngantos Puranta utusan piyambakipun murih pados Dawegan Ijem ingkang sajanjang namung isi setunggal.

       “Dados mbok menawi kemawon taksih sami wonten ing Plataran Pendhapa Kalurahan, Ki Lurah” Ki Bebau Tengah mungkasi anggenipun cariyos lan matur mbok bilih kemawon titiyang kala wau taksih ing Plataran .

       “Elho dadi iki mau wong-wong padha kerengan dhewe-dhewe, Ki Bau?” Ki Lurah ketingal kejot penggalihipun midhanget aturipun Ki Bebau Tengah.

       “Kula kirang mangertos kanthi cetha Ki Lurah awit kula namung nggagas murih enggal saged kepanggih Dawegan Ijem ingkang sajanjang namung isi setunggal, namung kemawon saking katebihan kula wongsal-wangsul mireng suwanten keplok-keplok saha surak ingkang ambata rubuh saking Plataran Kalurahan” Ki Bebau Tengah matur jumbuh kalihan menapa ingkang dipun ngertosi.

       “Yen mangkono, aku kudu ngerti dhewe apa sing wis dumadi ing Plataran Kalurahan, sajake wong-wong kae wis tumindak sing dudu karepe dhewe, gawe gendra ana Plataran Kalurahan tanpa ana idi palilah saka aku, Lurah Tambak sing sejati” Ki Lurah ketingal radi duka, lajeng jumeneng nunten miyos menjawi badhe dhateng Plataran Pendhapa Kalurahan. Ki Bebau Tengah lajeng daya-daya nututi.

       Amangsuli cariyosipun Puranta ingkang nembe perang tandhing mengsah Ki Lopara. Saestu Puranta sampun nuruti pakenipun Ki Lopara ingkang nantang murih Purata purun gentos nyerang mawi jurusipun, boten namung endha utawi nangkis serangan saking Ki Lopara kemawon. Pranyata ngelmi kanuragan ingkang wonten ing angganipun Puranta boten nguciwani. Sanaosa dereng migunakeken kekiyatan ingkang wetah, ewa samanten saben-saben pangrangsanging Puranta dipun tangkis dening Ki Lopara, lajeng nuwuhaken suwanten ingkang banter. Papan ing sakanan keringipun kados ketrajang lindhu, horeg. Sampun watawis kalih dasa jurus anggenipun Puranta suka panyerang dhateng Ki Lopara, lan saben-saben jurus kapungkasan kanthi mencelatipun Ki Lopara gangsal ngantos pitung jangkah lajeng dhawah klumah golung koming ing nginggiling siti. Lan Puranta ugi kontal mundur watawis tigang jangkah, sanaosa boten ngantos dhawah, nanging panggah kuda-kudanipun ambyar, malah sok ngantos adegipun dados sempoyongan menapa.

       Ngancik jurus kaping selangkung kapetang saking anggenipun Puranta suka panyerang, Ki Lopara boten namung siyaga anangkis kemawon. Nanging malah tata-tata badhe gentos angrangsang malih.

       “Tak sabari jebul kowe ora njawa Puranta” Ki Lopara wicanten kados sima ingkang nggereng.

       “Nyuwun pangapunten Kyai” wangsulanipun Puranta kepireng sansaya tatag “inggih awit saking cetheking kawruh kula, temah boten mangertosi menapa ingkang Ki Lopara kersakaken”.

       “Aja kakehan cangkem!” Ki Lopara wangsulan kalihan nggetak “saiki tata-tataa kanggo manjing menyang dhasaring neraka!, kuwat nadhahi Jurus Upas Naga Biru, tak sembah dlamakanmu kowe Puranta”.

       Rampung wicanten makaten menika, Ki Lopara lajeng ngeremaken mripatipun. Sapandurat sampun dados biru sedaya saliranipun, ing tangan lan epek-epekipun ketingal kumendheng kukus keluk warni biru. Ki Lopara sampun nedya nglepasaken jurus pamungkasipun kangge nyirnakaken Puranta. Sakeplasan Puranta nggragap, nanging tumunten emut bilih dening tiyang sepuhipun nate kaparingan jurus sekti ingkang nami Aji Tawakalan. Aji ingkang namung kenging kaginakaken menawi nembe kepepet kemawon. Lan sedinten namung kenging ngecakaken aji menika kaping sepisan.

       Tiyang-tiyang ingkang ngepung kalangan sami ngampet ambegan, nalika sumerep kawontenanipun Ki Lopara ingkang sampun kawungkus pega warni biru lan Puranta ingkang dumadakan santun warni dados pethak memplak kados pethakipun salju ing pucaking wukir. Prabawanipun tiyang kalih menika sakalangkung ageng, temah kuwawa damel tiyang-tiyang ingkang ngepung sami mundur ngantos pinten-pinten jangkah.

       mBaka sakedhik Ki Lopara majeng nyaketi Puranta, samanten ugi ingkang dipun tindakaken Puranta. Nalika leting tiyang kalih menika kantun watawis setunggal dhepa. Kepireng Ki Lopara ngrapalaken mantram sekti ingkang kirang cetha menawi kapirengaken dening tiyang limrah. Puranta ugi lajeng angimbangi maos mantra piwucalipun Ki Tambak Kapisan inggih menika mantram Aji Tawakalan : - asalku saka Gusti lan mung marang Gusti aku bali, tan ana daya kekuwataning titah kang angungkuli pangwasaning Allah, aku ringkih lan apes mung Allah kang tan bisa kinalahake dening sok sapa wae – .

       Rampung anggenipun sami ngrapal mantram, Ki Lopara mencolot badhe namakaken epek-epekipun dhateng dhadhanipun Puranta. Puranta langkung prayitna, epek-epekipun Ki Lopara dipun papag mawi epek-epekipun ugi. Dumadakan srengenge kados surem, kawontenan dados peteng kados badhe jawah deres. Sakedhap-sakedhap ing sanginggilipun tiyang kalih kala wau, ketingal kilat warni biru lan warni pethak sami sesamberan lan nuwuhaken suwanten gumrebeg kados suwantenipun sindung riwut. Sansaya kekes manahipun tiyang-tiyang ingkang sami ningali, malah boten sakedhik tiyang-tiyang ingkang waunipun pados papan ing ngajeng piyambak, lajeng sami ndhesel mundur nebihi papan ingkang kangge perang tandhing Ki Lopara lan Puranta.

       Sareng sampun radi sawatawis dangu epek-epekipun Ki Lopara lan Puranta tempuk. Dumadakan wonten suwanten bledheg ingkang tanpa karumiyinan dening kilat, ndadosaken tiyang-tiyang sami gragapan kaget lan boten sranta sami nutupi kupingipun piyambak-piyambak.

Anyarengi suwanten bledheg kala wau, ketingal Puranta mencelat mumbul lajeng dhawah ing siti, dhawahipun jengkeng. Lajeng mutahaken rah seger saking tutuk warni abrit watawis sakemonan kathahipun. Praupanipun ketingal pucet, mratandhani menawi nembe nandhang tatu lebet. Puranta lajeng nindakaken lampah samadhi, epek-epekipun kekalih dipun tangkebaken dipun papanaken ing sangajenging dhadha. Alon-alonan Puranta nata wedaling napas. Sareng sampun sawatawis anggenipun asikep makaten menika, lon-lonan cahyanipun ingkang pucet pulih dados radi abrit malih. Nanging Puranta boten daya-daya ngadeg, namung mripatipun tansah waspada ngulati papanipun Ki Lopara.

Sauntawis menika, Ki Lopara ingkang ugi kontal mundur radi tebih, dhawahipun klumah. Saking tutukipun ngedalaken rah mateng warni cemeng kenthel radi kathah. Benten kalihan Puranta ingkang namung kendel lan boten nyuwanten menapa-menapa, Ki Lopara kalih ngathang-athang ing siti, mripatipun merem dhipet, nanging saking tutuk ngedalaken suwanten nggereng kados suwantenipun sima ingkang badhe nubruk mangsanipun.

Ki Bebau Kidul lan Ki Jagabaya Bontot ingkang sumerep gurunipun rebah kapidara kados makaten menika, lajeng sami daya-daya anyaketi ing pangangkah badhe atur usada dhateng Ki Lopara. Ki Jagabaya Bontot lajeng, ngangkat sirahipun Ki Lopara dipun pangku ing pupunipun. Ki Bebau Kidul lajeng ngedalaken  gembes bumbung isi toya, Ki Lopara badhe dipun unjuki toya. Kajawi menika Ki Bebau ugi lajeng ngrogoh kanthongan rasukan ingkang dipun engge gurunipun. Mendhet bumbung isi jampi arupi bunderan warni soklat agengipun sa wijining kates. Ki Bebau Kidul mendhet bunderan kala wau cacah tiga, lajeng kalebetaken ing tutuking gurunipun lan kasentor mawi toya.

Sasampunipun kaunjukan jampi warni soklat kala wau, ketingal Ki Lopara saged mbikak mripatipun, nanging praupanipun inggih taksih pucet sanget. Ki Lopara lajeng suka sasmita dhateng Ki Jagabaya Bontot bilih piyambakipun ngersakaken lenggah. Ki Jagabaya tanggap, kanthi alon-alonan Ki Lopara dipun lenggahaken, Ki Jagabaya Bontot lenggah ing wingkingipun, dhadhanipun dipun engge sendhen dening Ki Lopara.

Puranta ingkang sampun radi pulih tenaganipun, rumaos welas sumerep kawontenanipun Ki Lopara. Miturut petanganing nalaripun, tiyang sepuh ingkang kondhang sekti mandraguna menika badhe boten saged katulungan umuripun menawi boten tumuli dipun usadani, kanthi kapulihaken tenaganipun. Puranta lajeng ngadeg, nyaketi papanipun Ki Lopara lajeng mapan linggih, kanthi suwanten ingkang alus Puranta wicanten :

“Nuwun sewu Kyai, miturut panyawanging mripat kula, Ki Lopara mbetahaken pambiyantu hawa murni kangge nututi plajengipun tenaga ingkang badhe oncat. Mugi wonten dhanganing penggalih, kula badhe atur pambiyantu ngaturaken hawa murni dhateng salira jengandika Kyai Lopara”.

Ki Lopara boten semaur, malah mripatipun wangsul merem malih, wajanipun dipun gegetaken sajak ngampet raos sakit ing badanipun. Ki Jagabaya Bontot miwah Ki Bebau Kidul, ketingal sami pucet praupanipun, mracihnani menawi kekalihipun nembe ngampet raos kuwatos.

 

Ana candhake