SENDHANG MUSTIKANING WARIH 7. (121)

121.

        Lan sasampunipun menika, Bapa ketingal sansaya ringkih lajeng mapan sare wonten ing pasujudan. Kula nggagas, menawi kala wau Bapa ngendika, dening ingkang paring pitulungan dipun criyosi taksih wonten wekdal kangge ngusadani gerahipun ingkang jalaran kenging racun ingkang wonten ing gadanipun begal menika, watawis sekawan dinten. Nanging dhateng pundi anggen kula badhe pados usada kala wau? Rumiyin Bapa nate paring dhawuh mbudidaya menika kuwajibaning titah, dene kasil lan botenipun menika wewenanging Gusti Allah. Inggih awit saking menika tumunten tuwuh sedya ing manah kula badhe ngupadi jampi kangge ngusadani Bapa. Duka dhateng pundi mangke anggen kula badhe madosi.

        “Pradapa…..” kalihan sarean Bapa nimbali kula.

        “Inggih Bapa?” kula atur wangsulan.

        “Sajroning wektu telung dina iki aku aja mbok tinggal adoh-adoh” ngendikanipun Bapa kalihan suwanten ingkang alon lan pedhot-pedhot kabekta saking napas ingkang katingal sesak “aku ngerti nek kowe arep metu saka omah saprelu nggolekne tamba aku, nanging kuwi wis ora ana gunane. Pesthine uripku katone ya mung tekan semene, dadi ya ora kacek adoh karo Biyungmu. Mula tak jaluk kowe sing rila lan legawa, jalaran pati lan urip kuwi kagungane Allah, awake dhewe teka ing donya iki asale saka Allah lan yen wis wancine kudu bali marang Allah. Ora liwat sapungkurku aja nganti kowe ninggalne panembahmu marang Gusti, aja seneng kowe gawe seriking sapepadhane wong, nggedhekna watak dhemen tetulung lan aja pisan-pisan kowe mbedak-mbedakne wong. Kabeh kuwi titahing Gusti sing kudu mbok aji-aji, yen kowe dhemen ngremehake titahing Gusti padha wae kowe dhemen ngremehake marang Allah. Sejatining satriya kuwi ora bakal kanggonan rasa gething ing atine, sanadyan marang mungsuh pisan ora bakal gething, awit temene sing ala kuwi dudu manungsane nanging hawa nepsu sing ucul saka kekeraning ati”.

        “Inggih Bapa, dhawuhipun Bapa badhe tansah kula damel paugeraning gesang kula” kula atur wangsulan, gandheng kula rumaos boten wantala ningali kawontenanipun Bapa ingkang sansaya ringkih, kula lajeng matur “samangke Bapa ngaso kemawon rumiyin…..”.

        “Iya, aku pancen arep leren” Bapa taksih ngendika malih “nanging aku ngenteni wektu ilange mega abang ing sisih kulon dhisik, yen wis aku arep sesuci mawa lebu kang suci jalaran aku wis ora kuwat tangi. Yen wis nindakne sembahyang, aku banjur arep leren kowe dhewe ya lerena”.

        Saestu, sasampunipun nindakaken panembah ing wanci dalu, Bapa lajeng sare. Sanaosa ketingal sansaya pucet pasuryanipun, nanging ambeganipun kapireng sampun radi aring, kados limrahipun tiyang ingkang nembe tilem. Manah kula inggih kraos radi ayem. Lan wiwit wekdal menika, Bapa boten ngendika menapa-menapa malih, ewa samanten saben wancinipun manembah mesthi lajeng mbikak netranipun, sesuci mawi lebu ingkang tumempel ing papan sarenipun lajeng sembahyang, sasampunipun sembahyang inggih lajeng sare malih.

        Kalih dinten sasampunipun Bapa rawuh kanthi kawontenan gerah ingkang kados makaten menika, ing wanci ngasar inggil Ki Pawana madosi kula ing Dalem kalurahan. Ki Bebau Jangglengan dereng mangertos menawi Bapa sampun rawuh. Sareng kula criyosi manawi Bapa sampun rawuh lan nandhang gerah ingkang santer, lan kula takeni menggah ingkang dados sedyanipun madosi kula menika. Ki Pawaba lajeng wangsulan :

        “Inggih Gus, estunipun kula badhe matur bab anggenipun Tanggon lan rencang-rencangipun kepengin gladhen ulah kanuragan ing sajawining sanggaripun Kyai Daka kados ingkang sampun dipun aturaken dhateng Gus Pradapa watawis sapeken kapengker. Nanging gandheng samangke Ki Lurah sampun rawuh lan nembe gerah, prayogi rembag babagan menika dipun sumenekaken rumiyin, benjing kemawon menawi Ki Lurah sampun dhangan saged dipun rembag malih kanthi langkung mirunggan”.

        “Iya Kakang Pawana” wangsulan kula nayogyani “bares wae, dina iki atiku lagi peteng, pamikirku kuwur, dadi saupama ndika ajak rembugan babagan kang wigati ya ora bisa”.

        Boten dangu Ki Pawana ugi lajeng pamitan wangsul. Dalunipun, Ki Bebau Jangglengan menika dugi malih nanging boten piyambakan, sedaya Bebau kajawi Bebau ing Sidamulya sami dipun ajak.

        “Nyuwun pangapunten Gus” wicantenipun Ki Bebau Jangglengan sareng kula panggihi ing pendhapa “sareng kanca-kanca Bebau kula kabari bilih Ki Lurah sampun kundur nanging nembe gerah, sedaya sami nyuwun palilah badhe ndherek tugur anenggani gerahipun Ki Kepuh Agal”.

        “Iya, iya Ki Bau, aku banget nedha nrima marang ndika kabeh sing arep ngancani aku melekan nunggoni Bapa sing lagi gerah” wangsulan kula ingkang lajeng kula sambung mawi pitaken “gajege iki wis pepak, mung Ki Lurah Danara sing ora katon?”.

        “Inggih Gus” ingkang wangsulan Bebau Sambirobyong, Ki Sambi “wau siyang nalika kula dhateng Sidamulya, Lurah Danara nembe boten wonten griya, lajeng pas kula badhe bidhal mriki wau kober kula ampiri malih, nanging inggih dereng wangsul. Criyosipun Nyai Bau Sidamulya, Ki Lurah Danara nembe kekesahan radi tebih kalihan para siswanipun Kyai Daka ingkang manggen ing griya sawingkinging Sanggar , mbok menawi tigang dinten utawi sapeken nembe wangsul”.

        “Ooo, ngono? Ya wis tak kira nek ana pasarujukan arep nilap Ki Lurah Danara” wangsulan kula kalih mesem. Kula lajeng kengetan wicantenipun Paman Tanggon ingkang nelakaken sujananipun dhateng siswa-siswanipun Kyai Daka ingkang enggal lan dipun damelaken griya ing sawingkingipun sanggar. Siswa-siswa ingkang nggadhahi watak kirang sae, remen wicanten kasar lan saru saha nggadhahi solah bawa ingkang tebih saking tata krami.

        “Boten kok Gus” ingkang wangsulan gentos Ki Pawana, Bebau Jangglengan “badhea kados menapa Ki Danara menika tetep karengkuh dening sedaya Bebau minangka mitra kangge leladi dhateng Kepuh Agal menika”.

        Bebau sekawan kala wau lajeng kula ajak mlebet dhateng sanggar, papanipun Bapa sare. Kula lan Bebau sekawan kala wau sampun mbudidaya murih boten ngedalaken suwanten anggenipun mlebet ing salebeting Sanggar, nanging jebul Bapa nuju boten sare. Dados inggih pirsa menawi para Bebau sami dugi mriku.

        “Pradapa, sapa sing wis aweh kabar marang para Bebau iki mau?” Bapa ndangu kula mawi suwanten alon nanging boten pedhot-pedhot, awit napasipun sampun boten menggeh-menggeh malih.

        “Kala wau siyang Ki Jangglengan mriki Bapa” atur wangsulan kula blaka “lajeng kula warah menawi Bapa sampun kundur, namung kemawon samangke nembe gerah”.

        “Pangabekti kula katur, Ki Lurah” Bebau Jangglengan nyambung atur kula kalihan ngaturaken bekti “nyuwun pangapunten, kula boten mangertos menawi Ki Lurah sampun kundur lan jebul gerah”.

        “Iya, Ki Bau” dhawuh wangsulanipun Bapa kalihan mesem pait “wis rong dina aku tekan omah, marahi ya raga wis tuwa, katone aku iki kekeselen, embuh piye, kok banjur dadi kaya ngene?. Piye sasuwene tak tinggal iki?  Mesthine kabeh wis bisa ndika cukupi ta?”.

        “Inggih awit pangestunipun Ki Lurah saha saking panyengkuyungipun para kadang Bebau sedaya, para sapukawat lan sesepuh Kepuh Agal, tuwin awit pambiyantunipun Gus Pradapa, jejibahan ingkang kaparingaken dhateng kula saged kula lampahi kanthi sae, Ki Lurah”  atur wangsulanipun Ki Pawana.

        “Sokur ta yen ngono Ki Bau” Bapa ngendika malih “malah gaweyan sing tak tandangi sing isih nisa sethithik, ya kapan-kapan kareben dirampungne Pradapa. Ki Bau isih eling karo unine layang sing wis tak tapak astani perkara jejibahan sing saiki ndika ayahi kuwi?”.

        “Inggih Ki Lurah” wangsulanipun Ki Pawana.

        “Layang kae ora ana wates kanggone, kamangka saiki aku lagi lara kaya ngene iki, lan sawise lara apa aku bali waras apa banjur nusul Nyai Lurah rak ora ana sing ngerti ta?. Mula kuwajiban ndika ya kaya sing kamot ing layang kae, Ki Bau Jangglengan” .

        “Inggih Ki Lurah” atur wangsulanipun Ki Pawana “kula pitados Ki Lurah boten dangu malih tamtu sampun waluya jati kados nalika Ki Lurah badhe jengkar nilar Kepuh Agal ngayahi jejibahan winadi nalika samanten”.

        “Matur nuwun Ki Bau” Bapa ngendika malih “kabeh wong lara mesthi kepengin lan mbudidaya murih bisa waras maneh, nanging Krodhaning ati tan kuwawa mbedhah kuthaning pesthi, pambudidayaning titah winatesan tekdiring Gusti Allah. Mula mbok menawa isih dikeparengake dening Sing Maha Wenang, aku kepengin rembugan sethithik karo Ki Pawit lan Para Bebau ing Kepuh Agal kabeh. Mula aku njaluk tulung marang ndika Ki Jangglengan, sesuk bengi sawise mega abang ing sisih kulon ilang Ki Pawit aturana tindak mrene lan Para Bebau kabeh uga tak jaluk padha teka”.

        “Inggih Ki Lurah ngestokaken dhawuh” wangsulanipun Ki Pawana ingkang lajeng kasambet “menika sedaya kadang Bebau ugi sampun mireng piyambak dhawuhipun Ki Kepuh Agal, namung Ki Danara ingkang dereng mireng. Miturut kabar ingkang kula tampi, dinten menika Ki Bebau ing Sidamulya nembe kekesahan radi tebih, ambok bilih ngantos tigang dinten menapa sepeken nembe wangsul. Awit saking menika, menawi Ki Danara benjing boten saged ndherek sowan mriki, mugi Ki Lurah kepareng paring pangaksami”.

        “Iya Ki Bau” dhawuh wangsulanipun Bapa “saupama Danara ora bisa teka kene, embuh wonge lunga durung bali, embuh merga lagi aras-arasen, ya ora apa-apa, bares wae aku ora pati mbutuhake Danara nanging aku banget mbutuhake pambiyantu saka Ki Pawit lan ndika kabeh Bebau Kepuh Agal sing saiki ana kene iki, mula sepisan maneh aku njaluk sesuk padha mrenea”.

        “Inggih Ki Lurah, sendika ngestokaken dhawuh” Bebau Sidadadi, Sambirobyong, Grojoganngubal lan Bebau Jangglengan sareng-sareng atur wangsulan.

        “Saiki aku arep leren, ndika kabeh nek arep ngancani Pradapa ana kene, aja mung padha meneng-menengan, ndika aja samar lan aja padha rikuh pakewuh, lerenku ora bakal keganggu merga suwara ndika kabeh. Yen ana perkara sing kudu dirembug, padha rembugen wae sepisan maneh aku ora bakal keganggu dening suwara rembugan ndika”.

        Bapa lajeng kendel, netranipun dipun tutup lajeng sare malih. Suwanten napasipun cetha nedahaken menawi Bapa mila estu sampun sare.

 

Ana candhake
 

SENDHANG MUSTIKANING WARIH 7 (120)

 

120.

        Lan taksih kathah malih anggenipun Bapa paring piwucal menggah ingkang dados sarat tumraping tiyang ingkang badhe suwita dhateng Ratu. Lahir baton sedaya dhawuhipun Bapa kula sagahi, boten kesupen kula ugi tansah nyuwun donga lan pangestu dhateng Bapa mugi anggen kula badhe suwita dhateng Mataram menika mangke saged damel kasaenan tumrap nagari ingkang badhe kula suwitani, saha tinampi minangka sarananing panembah kula dhateng Gusti Ingkang Maha Agung.

        “Sokur yen kowe isih eling Pradapa” ngendikanipun Bapa salajengipun “tata gelar dadi abdining Ratu kuwi masrahake jiwa lan ragane marang sing dikawulani, nanging satemene kuwi mung sarana ngawula marang Gusti Kang Murbeng Urip, jalaran mapan Ratu iku kapiji dening Hyang Agung marentahaken kukum adil ing lumahing bumi, mula Gusti Panembahan ing Kutha Gedhe Mataram kae ngagem sebutan Kalipatullah, tegese mung wewakiling Allah kang kadhawuhan mangarsani manungsa murih memayu hayuning jagad saisine”.

        “Inggih Bapa” kula namung wangsulan cekak.

        “Sabanjure, sawuse iket pratandha saka Mataram kuwi mbok tampa, saiki gawenen sabukan, tutupana nganggo klambi sing mbok enggo kaya kang wis tak tindakne mau. Prelune ora saben wong bisa weruh yen kowe nggawa pratandha saka Mataram. Sabab yen nganti konangan wong liya yen kowe nggadhuh iket gadhung kuwi, bisa ndadekne ora becike tumrap sing weruh lan tumrap awakmu dhewe” Bapa nglajengaken anggenipun paring dhawuh.

        “Inggih Bapa” wangsulan kula kalihan nglampahi menapa ingkang dipun dhawuhaken Bapa, iket kula candhak lajeng kula ubetaken ing bangkekan kados dene sabuk. Nanging saderengipun kula tutupi mawi rasukan, Bapa lajeng paring dhawuh malih :

        “Saiki, Keris Kyai Pantek iki, slempitna ing lempengmu sing wis mbok sabuki nganggo iket kuwi mau”.

        Keris Kyai Pantek lajeng kula pendhet, dhawuhipun Bapa kula cakaken.

        “Wiwit dina iki” Bapa nglajengaken paring dhawuh “kaslametane Kyai Pantek wis dadi tanggung jawabmu. Aja kongsi ucul banjur dikuwasani sapa wae kajaba awakmu. Kaya weling sing wis wola-wali tak kandhakne, yen nganti kowe rumangsa ora bisa maneh ngreksa Kyai Pantek, mangka kundurna pusaka kuwi marang ingkang kagungan kanthi sarana larungen ing telenging Sendhang Ngiyom”.

        “Nuwun sewu Bapa” kula sumela atur “kula nate mireng bilih Dhuwung Kyai Pantek menika sipat kandeling Dhusun Kepuh Agal, menawi kula siyos bidhal ngabdi dhateng Mataram menapa Dhuwung menika kedah kula kunduraken dhateng Bapa malih?”.

        “Ora!” Bapa paring wangsulan “Keris kuwi pancen minangka Sipat Kandel kanggo aku sasuwene aku ngesuhi Desa Kepuh Agal iki, supaya wong sing arep ngregon-ngregoni lakuku nindakne kuwajiban minangaka lurah bisa tak atasi nganggo Keris kuwi. Saiki aku wis ora mbutuhake apa-apa maneh, jalaran jejibahanku marang Kepuh Agal,  sing tak emban iki wis meh purna, mung kari siji ya iku mbudidaya murih Kyai Pantek aja nganti tumiba lan dikuwasani dening tangane wong sing ora bener, awit bisa gawe bubrahe Desa lan Kawula ing Kepuh Agal kene”.

        “Nyuwun pangapunten Bapa” raosing manah kula boten sekeca nalika kula mireng Bapa ngendikakaken bilih jejibahanipun dhateng Kepuh Agal sampun badhe purna, kula lajeng nyuwun pirsa menapa ingkang dipun kersakaken Bapa kalihan tembung menika “kula rumaos dereng mangertos kalihan kersanipun Bapa menika”.

        “He he he” Bapa gumujeng alon, lajeng ngendika “saiki rungokna, arep tak wangsuli pitakonmu sing mau durung tak wangsuli mau, ya iku ana lelakon apa dene aku bali ora nunggang Si Gombak malah awakku dadi kaya mangkene iki, mlaku wae dadi rekasa, ambegan ya ora longgar ngene iki”.

        “Inggih Bapa”

        “Tenane, aku bisa tekan omah maneh iki wae wis mujudne sawijining kanugrahan sing tanpa upama gedhene, lan aku banget ngunjukne rasa tarima kasih marang Allah. Jalaran kanthi lelantaran salah sawijining kawulaNe, aku isih diparingi kalodhangan bisa ketemu karo kowe lan aweh weling kaya sing wis tak kandhakne ing ngarep”.

        “Inggih Bapa”

        “Dene cethane lakon kaya mangkene :

        Nalika budhal bali saka Mataramm atiku krasa seneng sing tanpa upama, awit anakku lanang bakal katarima suwita ing Dalem Kepatihan. Mula anggonku nggelak lakune Si Gombak ya rada tak sengka, awit aku daya-daya selak kepengin nekakne warta gembira iki marang anakku lanang ya kowe kuwi Pradapa.

        Nanging jebul ana dalan ana alangan, ya kuwi sawise olehku ninggalne Kutha Gedhe oleh telung dina. Ing sawijining alas, adoh sawetane Kadipaten Pajang, sing aku ora ngerti jenenge alas apa, ya kuwi manggone ana sukuning Gunung Lawu sisih lor, sing ing kono akeh jurange sing jero lan mbebayani tumrap sing padha liwat kono. Dumadakan aku dicegat dening wong pirang-pirang sing ngadhang ana tengahing dalan. Mesthi wae, aku banjur mandheg, mudhun saka gigiring Si Gombak.

        “Nuwun sewu Kisanak, kaparengna kula badhe ndherek langkung” karo nuntun Si Gombak aku nembung njaluk palilah arep liwat.

        “Mengko dhisik Kisanak” salah siji saka wong sing ngadhang laku kuwi wangsulan karo takon “ndika iki sapa? wong saka ngendi? arep menyang ngendi? Teka wani-wani ngambah laladan sing dadi wewengkonku he?”.

        “Nyuwun pangapunten Kisanak, nami kula Sarkara tebih saking Dhusun Kepuh Agal, menika kula badhe wangsul, inggih nyuwun pangapunten, kula boten mangertos menawi laladan menika wewengkon ndika. Nanging kula boten gadhah sedya awon, namung kepengin badhe ndherek nglangkungi papan menika kemawon”.

        “Kepuh Agal?” Wong mau semaur karo rada nggetak “Kepuh Agal kuwi ngendi? Lagi iki aku krungu jeneng desa Kepuh Agal!”.

        “Mila menika Dhusun enggal Ki Sanak” aku wangsulan karo nyabarake ati, ora ana gunane sulaya rembug karo wong liya ing tengah dalan ngene iki “saking mriki watawis lampahan kalih dinten kalih dalu”.

        “He he he …..Adoh nek ngono?” wong mau ngguyu sajak ngece “ya wis ndika mbalik wae golek dalan liya, aja liwat wewengkonku kene, wewengkonku iki ora kena diliwati sapa wae!”.

        “Menawi makaten kula kedah mbalik Kisanak?” aku takon karo suwara tak gawe sareh “menawi kapareng mbok inggih kula dipun tedahi margi sanes ingkang saged kula langkungi”.

        “nDika arep liwat ngendi wae aku ora arep menging, waton ora ngliwati sing dadi panguwasaku. Ngerti?”  tak takoni apik-apikan ngono kuwi wong mau malah semaur karo nggetak, mripati wiwit mlilik. Aku ya wiwit nggagas nek wong-wong kuwi mesthi bangsane brandhal sing dhemen nyegat wong liwat banjur direbut bandha duweke.

        “Matur nuwun Kisanak” sanajanta mangkono aku api-api mbodhoni, murih wong-wong kuwi ora sansaya nesu marang aku. Neng ati ya wis tak niyati, nek pancen kabeh barang sing tak gawa iki dijaluk, ya arep tak ulungake tinimbang aku dipilara dening wong sing cacahe watara ana sepuluh luwih kuwi “wewengkon ingkang dados panguwaos ndika dumugi pundi inggih? Kula kepengin boten nglangkungi ingkang dados wewengkon ndika?”.

        “Kowe takon watese laladan sing dadi wewengkonku?” wong mau ora mendha olehe nesu, malah olehe nggetak sansaya banter “saka kene mangidul tekan Kidule Gunung Lawu, mengalor tekan sak lore segara lor, ngerti?!?”.

        Aki banjur nginger sirahe Si Gombak, arep tak jak mbalik, karo guneman marang wong kuwi :

        “Nggih sampun, kula wangsul mawon” karo muni ngono kuwi, Si Gombak tak tuntun ngadoh saka wong-wong kuwi. Aku nedya mbalik mengulon.

        Nanging sadurunge aku munggah menyang gigire si Gombak, dumadakan ana barang abot lan atos nibani sirahku ing sisih mburi banjur disusul maneh sing nibani geger lan bahuku sisih kering. Sabanjure aku wis ora weruh apa-apa maneh. Mung lamat-lamat aku isih krungu suwarane wong pirang-pirang pating brengok, ora cetha apa sing diucapne.

        Nalika aku bali eling, aku mambu gandane bobokan jamu. Aku gumlethak ana pasuketan ing ngendi aku ora ngerti.

        “Aja kuwatir Kisanak, ndika wis adoh saka panggonane para Brandhal sing ngaku andhahane Nyai Klenthing Mungil mau” ana suwara alus sing ngandhani aku. Jebul sing nyuwara kuwi kaki-kaki tuwa sing ora duwe rambut babar pisan, nanging brengos lan jenggote dawa banget nganti meh tekan dhadha.  Aku mung meneng merga arep guneman rasane durung bisa.

        “Jaran lan kabeh barang sing ndika gawa, digawa dening para Brandhal mau” Kaki-kaki tuwa kuwi guneman maneh “mung kali sruwal karo klambi lan iket sing ndika agem ing mustaka lan ndika sabukne neng lempeng iki wae sing kari”.

        “Matur nuwun Kyai……” aku ngaturake panuwun marang Kaki-kaki sing wis nulungi aku kuwi.

        “Padha-padha Kisanak” wangsulane Kaki-kaki kuwi sabanjure “eman, tatu sing ndika sandhang merga racun ing gadane Brandhal-brandhal kae mau, aku ora kuwawa nambani.Aku mung bisa ngrendhet lakune racun sing ngarah marang jejantung ndika wae, kuwi wae ya ora suwe. Kira-kira ya mung pitung dina. Mula becike ndika enggal bisa tumekan omah. Tak surung nganggo ajiku Tirtaraga, muga-muga sajroning wektu telung dina ndika bisa tekan omah lan bisa oleh pitulungan kanggo ngilangi racun sing ana raga ndika saiki iki”.

        Ora ngenteni tak wangsuli Kaki-kaki tuwa kuwi banjur sedhakep. Awakku krasa dadi entheng. Entheng banget lan kaya ana kekuwatan sing meksa, aku tangi banjur ngadeg, lan ora eling apa-apa maneh, kaya-kaya aku ngambah ing alam liya aku jumangkah sing ora manut marang pakoning pikirku.

        Ngerti-ngerti aku wis tekan plataran omah banjur mbok tulungi munggah mlebu omah iki mau” Bapa mungkasi anggonipun cariyos.

 

Ana candhake
 

SENDHANG MUSTIKANING WARIH 7 (119)

 

119.

        Menawi kula gagas-gagas, mila leres ingkang dipun criyosaken Paman Tanggon kala wau. Ing Kepuh Agal kedah wonten papan kangge gladhen ulah kanuragan salintunipun ing Sanggaripun Kyai Daka. Menawi nitik lelampahan ingkang sampun-sampun, kawewahan dhawuh pituturipun Eyang Pandhanwangi ing pasupenan nalika samanten, menawi para sinoman sinaunipun  ulah kanuragan namung dhateng Kyai Daka lan Lurah Danara saged ambebayani tumrap Kepuh Agal. Nanging kula ugi nggadhahi panginten menawi ngantos wonten Paguron enggal, tamtu Kyai Daka menapa dene Lurah Danara boten badhe remen, boten badhe lila lan menawi ningali padatanipun tiyang kalih menika, saged ugi ingkang yasa lan tumut ing Paguron enggal badhe dipun mengsahi mawi kekiyataning kanuragan, lan saupami ingkang pungkasan menika kedadosan, sami kemawon madegipun paguron enggal menika kalihan damel ajanging pasulayan ing Kepuh Agal. Ngantos tigang dinten kula dereng saged mutusaken, krenah saking Paman Tanggon menika sae dipun turuti menapa botenipun. Kula ugi taksih nggadhahi panganggep sanaosa Ki Panulad menika nggadhahi kalangkungan ing babagan kanuragan, nanging menawi ngantos dipun mengsahi dening Kyai Daka lan Lurah Danara botedn badhe kiyat, awit badhea kados menapa kawontenanipun Ki Panulad kalah cacah menawi katandhing kalihan Kyai Daka.  

        Nuju nedheng-nedhengipun kula nggagas prakawis kasebat, ing wanci ngajengaken seraping surya, Bapa, inggih Ki Lurah Kepuh Agal rawuh saking anggenipun tindak saking Mataram. Nanging kawontenanipun Bapa sakalangkung nrenyuhaken. Bapa ketingal sayah sanget, agemanipun kumel lan boten ngasta menapa-menapa. Malah Si Gombak titihanipun ugi boten ketingal, Bapa rawuh kalihan tindak ndharat kanthi kawontenan ngrekaos anggenipun njangkahaken suku. Sumerep kawontenanipun Bapa ingkang makaten kalawau, kula daya-daya mandhap ing plataran Bapa kula tuntun setengah kula tetah murih anggenipun tindak boten ngrekaos, lajeng kula beta dhateng senthong papanipun Bapa lan Biyung sare.

        “Tulung aku jupukna Kendhi, aku ngelak banget” dhawuh pangandikanipun Bapa sasampunipun mapan lenggah ing ambenipun. Gage-gage kula medal, mendhetaken unjukan kagem Bapa. Andilalah mBok Jayem kala wau nyawisaken wedang godhogan ron sere, samangke taksih manget-manget.

        “Mangga Bapa, menika wedang sere ingkang tasih anget” atur kula kalih ngulungaken cangkir saking bathok klapa ingkang sampun kula sukani wedang sere.

        “Sadaya pangalembana kunjuk Paduka Gusti” sasampunipun necep lan nyruput wedang sere, Bapa ngunjukaken panuwun dhumateng Gusti, lajeng ngendika dhateng kula “matur nuwun Ngger, krasa seger rasane awakku sawise ngombe wedang sere anget iki.

        “Nyuwun pangapunten Bapa” kula matur nyuwun pirsa kanthi raos was-was “menapa ingkang sampun kedadosan? Kenging menapa Bapa tindak ndharat kemawon? Si Gombak dhateng pundi?”.

        “Dawa banget critane Pradapa” dhawuh wangsulanipun Bapa sareh, sanaosa suwantenipun alon, nanging boten ngetingalaken menawi Bapa taksih ngampet raos boten sekeca ing penggalihipun “sajake iki wis wayahe suruping surya, aku kepengin sesuci lan nindakne panembah marang Gusti luwih dhisik. Aku tuntunen menyang padasan sumur, tak sesuci luwih dhisik, yen padasane kothong tulung isenana dhisik”.

        “Inggih Bapa, padasanipun taksih kebak” atur wangsulan kula kalih ngadeg badhe ngrencangi tindak Bapa “kala wau sampun kula isi lan nembe kalong sakedhik kula damel sesuci”.

        “Kowe ya sesuci Pradapa?” Bapa mundhut pirsa kalihan pasuryan ketingal ngungun, kula kinten Bapa mila dereng pirsa menawi samangke kula sampun purun nindakaken sembahyang malih sasampunipun dangu boten nglampahi.

        “Inggih Bapa” atur wangsulan kula kalihan mesem “awit pandonga saha pangestunipun Bapa, sajengkaripun Bapa dhateng Mataram kala samanten, kula pikantuk pitedahipun Gusti temah saged wangsul ngambah margi ingkang Bapa wucalaken”.

        “Matur nuwun Gusti…..” Bapa ngendika kalihan ndhangak mirsani nginggil, ngunjukaken panuwun dhumateng Gusti, lajeng ngendika malih dhateng kula “prasasat karoban segara madu senenging atiku krungu tembungmu sing keri dhewe iki mau Pradapa, bebasan sanadyan durung mati kaya-kaya wis anguk-anguk lawanging suwarga, dene anakku sing banget tak kresnani iki wis eling marang piwulanging Gusti temah bali weruh yen drajate kuwi kawula kang kudu manembah marang Gustine”.

        Sasampunipun sesuci Bapa ngersakaken dhateng sanggar papan panembahipun, kalihan mesem panjenenganipun ngendika malih :

        “Aku kepengin leren ana kene wae, yen ana wong sing kepengin martakne olehku bali saka nindakne kuwajiban winadi iki, supaya mrene”.

        “Inggih Bapa” kula atur wangsulan cekak.

        Sasampunipun kula lan Bapa nindakaken panembah wanci serap surya, Bapa taksih ketungkul nenuwun dhumateng Gusti, menapa ingkang dipun ngendikaken kula boten mangertos awit mawi suwanten ingkang ketingalipun namung saged dipun mirengaken Bapa piyambak. Kula lajeng medal saking sanggar, madosi Rewang ingkang kajibah nyawisaken dhahar dalu, badhe kula kengken murih anggenipun lelados dhahar dhateng Bapa kabekta dhateng sanggar kemawon.

        Jebul sasampunipun dhahar cumawis, Bapa namung mundhut sakedhik sanget lan paring dhawuh dhateng kula supados ndherek nedha sesarengan kalihan Bapa.

        “Sumurupa Pradapa” kalihan nyangga layah ingkang isi dhaharipun Bapa ngendika dhateng kula “tak etung-etung wis suwe banget aku kaparingan wektu dening Gusti kanggo ngrasakne enake panganan lan kuwi arang banget aku ngrumangsani, saiki wancine aku ora bisa weruh rasane panganan kang enak lan mirasa, yen aku nganti ngresula kuwi padha wae aku iki titah sing wuta marang kabecikan. Mula telungane kowe sing isih bisa ngrasakne enaking panganan, nggedhekna rasa panarima lan tarima kasih marang Gusti. Dene cara kanggo nelakake rasa tarima kasih mau ora mung cukup ana pangucaping lambe lan ilat wae. Nanging kudu dicakne klawan laku sing nyata”.

        “Inggih Bapa” kula namung saged atur wangsulan cekak, raosing manah kula kirang sekeca mireng dhawuh pangandikanipun Bapa ingkang makaten kala wau, boten sekeca ingkang kirang cetha.

        “Laku sing nyata kuwi kudu ngelingi yen awake dhewe tinitahake ing ngalam padhang iki ora dhewe, nanging isih akeh titah liyane sing padha-padha tinitahake kaya awake dhewe, nanging mbok menawa durung bisa ngrasakne urip kaya awake dhewe sing wiwit biyen ora tau kasatan banyu ngombe lan ora tau adoh karo pangan. Mula dhawuhna marang para rewang dalem kalurahan sesuk supaya ngedum pasadiyan pangan kang ana ing dalem kalurahan marang wong-wong Kepuh Agal sing lagi kasatan bebakalaning pangan” Bapa nutugaken anggenipun paring dhawuh.

        “Lajeng ingkang kangge awakipun piyambak tuwin kulawarga dalem Kalurahan ngengeh sapinten Bapa?” kula nyela atur, awit mila kula ngertos menawi wos lan sapanunggalanipun ingkang wonten ing dalem kalurahan mila kathah cekap menawi kangge jatah tigang wulan. Kajawi saking menika, ing lumbung ugi taksih kathah tumpukan pantun garing lan sawanci-wanci saged dipun tutu murih dados wos.

        “Ngengeha sawatara wae, gajege ora nganti sepasar maneh, Gaga tandurane dhewe kae wis wayahe panen” Bapa paring wangsulan.

        “Inggih Bapa”.

        “Saiki rungokna dhawuhku marang kowe, aja kongsi tumpang suh nggonmu nindakne mengko. Yen wis, lagi bakal tak kandhakne ya gene aku dadi kaya mangkene iki” Bapa paring dhawuh malih.

        “Inggih Bapa, kula badhe mirengaken dhawuhipun Bapa, suwawi enggal kadhawuhaken”.

        “Saiki uga, jupuken Keris Kyai Pantek sing tak singidake tumumpang blandar omah Pawon sisih kulon kae, banjur gawanen mrene” Bapa ngendikaken dhawuhipunm sinarengan nyelehaken Layah ingkang kagem ajang ing klasa. Kula tingali dhaharanipun boten kalong babar pisan. Kula inggih lajeng nyampuni anggen kula nedha.

        Kula babar pisan boten nginten manawi Dhuwung Kyai Pantek ingkang ing plangkanipun boten wonten jebul dipun singidaken Bapa ing Blandar griya pawon. Waunipun kula kinten menawi dening Bapa kaasta tindak dhateng Mataram. Kula lajeng dhateng griya pawon, mendhet andha kangge mendhet Dhuwung Kyai Pantek. Saderengipun, kula prentah dhateng rewang murih ngunduri dhaharan saking papan panembah.

        “Menika Bapa” sasampunipun Dhuwung kula pendhet lajeng kula aturaken ing ngarsanipun Bapa.

        “Kowe mesthi takon sajroning ati” Bapa ngendika malih “ya gene Kyai Pantek tak seleh ing papan sing ora samesthine?. Sumurupa Pradapa, kowe kudune eling sadurunge aku budhal kae aku kandha marang kowe yen blandar pawon sisih kulon wis wayahe ngganti, ngono kae satemene sasmita marang kowe yen ing kono Kyai Pantek tak selehake. Kuwi kanggo njagani yen nganti aku ora bisa bali maneh sawuse lunga budhal menyang Mataram. Gandheng saiki wis bisa bali, mangka sasmita kuwi wis rampung. Anane Keris kuwi tak selehne kono, awit aku kuwatir yen nganti ana wong sing melik kepengin nguwasani keris kuwi banjur nyolong menyang plangkane. Maune Keris piyandel Kepuh Agal kuwi pancen arep tak gawa, nanging aku uga nguwatirake yen nganti aku entuk alangan ing dalan, mangka keris kuwi mesthi banjur ilang. Lan saupama sida tak gawa, kira-kira aku malah wis dadi bathang sing tanpa kuburan, wong jebule sabaliku saka Mataram aku oleh alangan sing ndadekne aku kaya mangkene iki”.

        “Ing Margi Bapa pikantuk aral menapa ?” kula nyela atur, nyuwun pirsa.

        “Mengko dhisik, dahwuhku marang kowe durung rampung, rungokna dhisik!” dhawuh wangsulanipun Bapa.

        “Inggih Bapa, nyuwun pangapunten”.

        Bapa lajeng nguculi iket warni cemeng mawi bathikan warni pethak ingkang kala wau kaagem sabukan.

        “Iket iki titipan saka Rekyana Patih Mandaraka kanggo kowe, kasep-kasepe sajroning telung purnama, kowe kudu bisa marak ing ngarsane Rekyana Patih Mandaraka ing Kutha Gedhe Mataram lumantar Raden Tumenggung Tesengkusuma, sing saiki wis mundhak pangkat dadi Raden Mas Tumenggung kanthi nggawa iket kuwi” Bapa paring dhawuh kalihan maringaken iket ingkang nembe kemawon dipun lepas saking lempengipun, lajeng ngendika malih “mbok menawa kanthi ngaturake iket kuwi bisa dadi srana nggonmu bakal ketampa ngabdi lan ngawula marang Narendra Mataram”.

        “Inggih Bapa, ngaturaken genging panuwun” atur wangsulan kula kalih nampani iket kala wau.

        “Nanging kowe kudu ngerti” Bapa paring dhawuh malih “wong ngawula ing ratu kuwi ora gampang, malah kena diarani luwih pakewuh, ora kena minggrang-minggring, nek iya ya iya nek ora, luwung ora sah ngabdi, kudu manteb, sarta kudu setya tuhu marang Gusti sing dikawulani, ora kena pisan-pisan wani mbadal marang dhawuh”.

 

Ana candhake

 

 

SENDHANG MUSTIKANING WARIH 7 (118)

 

118.

        Inggih awit pikantuk pitedah saha pitutur saking Nyai Pandhanwangi lumantar pasupenan menika, ndadosaken kula kepengin sanget saged ndandosi sesambetan kula kalihan Gusti Ingkang Maha Agung. Kuwajiban sembahyang ingkang sedinten kaping gangsal ing gangsal wekdal ingkang benten, ingkang sampun dangu kula tilar wangsul kula lampahi malih. Kula inggih nulad lekasing Bapa ingkang saben sapratiganing dalu nindakaken sembahyang lan lampah sujud, inggih menika linggih ijen kendel lan mendel, anyuwungaken nalar lan manah saking sedaya prakawis lan namung ngemut-emut dhateng Gusti Ingkang Maha Suci, angraketaken jiwa lan raga dhateng Dzat Ingkang Maha Tan Kena Kinaya Apa. Manembah lan Sujud dhateng Gusti, inggih menika sarana ngudi murih bagusing ati, temah saged mujudaken Kalbu Mukmin Baitullah, ingkang tegesipun manah tansah sae, ati tansah bagus, boten ngingah raos gething dhateng sok sintena kemawon, boten rumaos langkung sae tinimbang tiyang sanes. Kanthi lampah ingkang makaten kala wau jebul manah kula kraos langkung tentrem lan ayem lan raos kepengin saged sansaya kathah lelabuh dhateng dhusun saha dhateng sesamining gesang tansah wewah-wewah.

        Boten kraos sampun selapan dinten langkung, anggenipun Bapa nilaraken Kepuh Agal lan sadangunipun menika, sedaya jejibahanipun Bapa katindakaken dening Ki Bebau Jangglengan kanthi sae. Para warga Kepuh Agal sami remen manahipun, kathah reraosan ing wande-wande menawi Ki Pawana saestu saged nulad lampahipun Bapa. Tiyang-tiyang ugi mastani Ki Pawana menika tiyang ingkang wicaksana, sanaosa ingkang dipun tindakaken jejibahaning Lurah, nanging piyambakipun boten purun dipun sebat Ki Lurah utawi Wewakiling Lurah, nanging panggah nedhi kaundang mawi sebatan Ki Jangglengan utawi Ki Bebau Jangglengan.

        Sesambetan antawisipun Ki Pawana kalihan Ki Lurah Danara lumampah sae. Ki Pawana boten mbenten-mbentenaken Ki Lurah Danara kalihan Bebau sanesipun, pangrengkuhipun Ki Pawana dhateng kawula ing Dhukuh Sidamulya inggih sami kalihan anggenipun ngrengkuh kawula ing Dhukuh sanesipun. Kados-kados Ki Pawana sampun nyupekaken bilih Ki Danara nate badhe mbalela.

        Kula piyambak wiwit ngapusi Kyai Daka ngantos dugi sapriki inggih dereng nate tumut gladhen kanuragan malih. Jalaran kula langkung remen mipili lan njingglengi piwucal-piwucal kina ingkang ingkang sinerat ing lontar wonten gothakanipun Bapa. Rumaos kula, mangertosi piwucal-piwucal kuna menika langkung kathah pedahipun menawi katandhing kalihan sinau ulah kanuragan ing sanggaipun Kyai Daka. Jebul sadangunipun kula boten tumut gladhen menika, ing Sanggar wonten ewah-ewahan ingkang damel kathah para calon siswa lan ugi siswa ingkang aras-arasen malih tumut gladhen. Kabar menika kula tampi saking Paman Tanggon ingkang ing salah satunggaling sonten dugi ing Dalem Kalurahan madosi kula.     

“Iki mau saka omah apa saka ngendi Paman Tanggon? Kok njanur gunung mara menyang Dalem Kalurahan kene?” kula miwiti rembagan sasampunipun Paman Tanggon linggih ing caket kula, inggih ing dhingklik ingkang wonten ing sakiwanipun pendhapa.

        “Saking griya mawon kok Gus” wangsulanipun Paman Tanggon “sak jane ajeng teng Sanggar, wong niki wau anceran gladhene calon siswa, nanging kula aras-arasen dipun gladhi tiyang-tiyang enggal ingkang boten ngremenaken manah, tembung satembung sarwa kasar, ngabah-abahi tiyang sasekecanipun piyambak malah sok remen mara tangan menapa……”.

        “Mengko dhisik ta?” kula nigas tembungipun Paman Tanggon “padatan sing aweh gladhen kuwi rak ya siswa-siswa sing wis pinilih ta? Kok ndika mau kandha wong-wong anyar, sapa wong-wong anyar kuwi he ?”.

        “Murugaken Gus Dapa sak niki boten nate tindak sanggar, dados dereng pirsa menawi Sanggaripun Kyai Daka kedugen tiyang-tiyang enggal, kathah wonten menawi kalih dasa mawon. Criyose Ki Lurah Danara, tiyang-tiyang niku siswa-siswanipun Kyai Daka ing papan sanes. Nanging ketingalipun tiyang-tiyang wau dede golonganipun tiyang sae, ketitik saking solah bawa lan wicantenipun kok kados brama corah……”.

        “He aja seneng ndakwa sing ora-ora marang wong liya lho Paman” kula tigas malih wicantenipun Paman tanggon “bramacorah piye karep ndika?”.

        “Kula niki ngertos Gus” Paman Tanggon suka wangsulan “namung kula dereng gadhah bukti, Ki Lurah Danara nika estunipun Lurahe para Maling, Kecu, Brandhal lan Begal. Mula Ki Lurah Danara nika wiwit siyen sok asring kesah nilar Sidamulya, tigang dinten sok malah ngantos sapeken nembe wangsul lan sauger wangsul mesthi mbeta raja brana lan barang-barang pengaji ingkang kathah. Niku mesthi asile tumindak culika kalih tiyang-tiyang sing dados andhahane sing sak niki didamelne griya ing pekarangan wingkingipun Sanggar nika”.

        “Kuwi mung pangira ndika sing durung karuwan benere Paman” kula nyobi suka pitutur dhateng Paman Tanggon “ora becik dikandhakne marang sapa wae, mundhak marahi ora becik kedadeyane”.

        “Inggih Gus” wangsulanipun Paman Tanggon “kula nggih empun dikandhani ngoten niku kalih Ki Jangglengan lan Ki Grojoganngubal, mula kula nggih lajeng boten ngrembag bab menika kalih sinten mawon, kajawi kalih ndika niki wau”.

        “Ooo Dadi Ki Pawana lan Ko Pahang wis padha pirsa ing babagan iki?” kula lajeng taken dhateng Pamab Tanggon.

        “Sampun Gus” wangsulanipun Paman Tanggon “tiyang kalih niku angsale ngandhani kula nggih sami kalih sing ndika dhawuhne niku wau”.

        “Ya wis yen ngono, pangira ndika kuwi mau becik nek dibuwang wae sing adoh”.

        “Inggih nanging niki kula ajenge matur dhateng ndika Gus” Paman Tanggon wicanten malih, suwantenipun kepireng radi abot.

        “Arep kandha bab apa Paman? Mbok enggal dikandhakne kene!” wangsulan kula kalih mesem.

        “Amargi boten krasan digladhi tiyang-tiyang enggal niku, sak niki kanca-kanca saking Dhukuh Grojoganngubal, Sambirobyong, Sidadadi, Jangglengan lan sing saking Sidamulya nggih enten, ajeng kendel anggenipun tumut gladhen kanuragan ing Sanggaripun Kyai Daka” Paman Tanggon ngandaraken ingkang dipun kajengaken.

        “Lho…lho… ndika kuwi kathik kaya bocah cilik kabeh?” kula wangsulan ngiras suka pitutur “pancen jenenge dedalane guna lawan sekti kuwi kudu andhap asor, supaya bisa katekan sing digayuh kudu sabar lan tlaten, ora kena gampang mutung kaya ngono kuwi, nek ndika sakanca wedi rekasa ya tangeh bisane ndika bisa nguwasani nglemu kanuragan, lan ndika kudu ngerti sansaya abot anggone gladhen sansaya akeh asile anggon ndika oleh ngelmu kanuragan…..”.

        “Sakedhap ta Gus” Paman Tanggon munggel anggen kula guneman “mpun kesesa nyrengeni kula rumiyin, atur kula niki dereng rampung”.

        “He he he aku ora srengen Paman” wangsulan kula kalih mesem “ya wis saiki ndika tutugne”.

        “Naa rak ngoten” Paman Tanggon ketingal tumut mesem “kula sakanca niku boten ajeng leren anggone sinau ulah kanuragan, nanging ajeng pados cara sanes. Merga menawi kula sakanca nekad panggah tumut gladhen ing sanggare Kyai Daka, dereng ngantos siyos saged nggadhahi ngelmu kanuragan kinten-kinten sampun sami cacat malah kinten-kinten enten ingkang sampun kelajeng pejah, amargi saking cendhalanipun para ingkang nggladhi”.

        “Lha sing ndika arani golek cara liya kuwi kepriye Paman?” kula nyelani taken.

        “Lha niku ingkang ajeng kula aturaken Gus Dapa” Paman Tanggon wangsulan kalih setengah gumujeng.

        “Iya, apa kuwi?”

        “Estunipun ing Kepuh Agal mriki niku wonten ingkang nggadhahi ngelmi kanuragan boten kawon kalihan Kyai Daka, tiyangipun sabar, tata kramanipun jangkep, boten dhemen ngremehaken tiyang sanes lan saupami dados panuntuning para sinoman Kepuh Agal ing reh kanuragan sakalangkung saenipun, lha tiyang menika ingkang ingkang badhe kula lan kanca-kanca dadosaken panuntuning para Sinoman ing reh kanuragan” Paman Tanggon suka wangsulan.

        “Sapa kuwi? Lan apa gelem aweh tuntunan marang ndika sakanca lan sinoman ing Kepuh Agal kene?” kula dereng ngertos sinten ingkang dipun kajengaken Paman Tanggon menika.

        “Ki Panulad, rayinipun Ki Pawana, putranipun Ki Pawit ingkang alit piyambak, Gus” wangsulanipun Paman Tanggon salajengipun “sedaya tiyang sampun ngertos, sepinten katiyasanipun Ki Panulad, ndika mesthi taksih kemutan nalika wonten Maesa Benthung Berik ing lepen paguyangan, sedaya tiyang sami ajrih nyaket, nanging nyatanipun kanthi gampil Ki Panulad saged misah maesa jaler ingkang berik rebutan babon nika. Lan malih, nalika ing Baon sakidulipun Sambirobyong wonten sawer ageng ingkang saben dinten mangsa ingah-ingahanipun tiyang Sambirobyong ingkang saba ing mriku, ingkang wantun lan saged nyepeng sawer sanca kuning nika nggih Ki Panulad. Kajawi menika Ki Panulad menika ugi wasis ing babagan  ulah jemparing, mbandhil lan sanesipun. Kula kinten Ki Panulad menika langkung inggil ngelmi kanuraganipun tinimbang Ki Lurah Danara lan menawi ingkang nuntun gladhen ulah kanuragan sinoman-sinoman ing Kepuh Agal menika mangke Ki Panulad, ing tembenipun sinoman-sinoman menika badhe dados betenging Kepuh Agal ingkang kiyat nanging panggah nggadhahi kasusilan”.

        “Pancen bener, Kakang Panulad kae nduweni kadigdayan kaya sing ndika kandhakne kuwi, nanging apa Kakang Panulad kae gelem aweh tuntunan kanuragan marang para Sinoman Kepuh Agal kene?”.

        “Kula sampun matur dhateng Ki Panulad lan Ki Panulad kengkenan supados kula matur dhateng Ki Jangglengan ing prakawis menika, nanging Ki Jangglengan criyos menawi piyambakipun pekewed kalihan Kyai Daka menapa dene Lurah Danara” Paman Tanggon suka wangsulan.

        “Dadi panggah ta ndika sakanca ora bisa sinau kanuragan marang Kakang Panulad?”.

        “Nanging Ki Pawana ugi criyos, piyambakipun namung pekewed kemawon kalihan Kyai Daka lan Lurah Danara, liripun inggih boten ajrih. Pramila lajeng ngengken kula supados nyuwun pitedah dhateng Gus Dapa. Menawi Gus Dapa nyarujuki para sinoman ingkang wegah sinau ulah kanuragan dhateng sanggaripun Kyai Daka gentos dipun tuntun dening Ki Panulad, mangka Ki Panulad inggih boten kawratan paring tuntunan dhateng kula sakanca tuwin Ki Pawana inggih badhe nyengkuyung lekasipun para sinoman menika. Sak niki pripun Gus Dapa anggenipun badhe paring wangsulan dhateng kula ingkang mangkenipun kula lajengaken dhateng Ki Panulad saha Ki Jangglengan”.

        Sareng Paman Tanggon wicanten kados makaten menika, kula lajeng nggagas radi panjang, pramila kula lajeng suka wangsulan :

        “Aku njaluk wektu tak enggone mikir ya Paman? Lan aku uga bakal nemoni Kakang Pawana apa dene Kakang Panulad kanggo ngrembug perkara iki. Sajrone wektu kurang saka pitung dina, aku arep mangsuli pitakon ndika iki, mesthi wae lumantar Kakang Bebau Jangglengan”.

 

Ana candhake.

SENDHANG MUSTIKANING WARIH 7 (117)

 

117.

        Rampung paring katrangan bab anggenipun Raden Gunendra duka dhateng Ki Lurah Danara, Nyai Pandhanwangi lajeng paring pangandika malih dhumateng kula.

        “Saiki mbalik marang sliramu Putuku” .

        “Inggih Eyang” kula atur wangsulan kalihan nata manah, awit kula nginten Nyai Pandhanwangi badhe ngrembag dosa kula ingkang sampun ngapusi Kyai Daka.

        “Miturut petungku, nggonmu ngapusi Kyai Daka iki ora bakal konangan” Nyai Pandhanwangi nutugaken anggenipun paring dhawuh “dadi sliramu ora bakal nandhang wirang lan ora bakal diwadani wong akeh nek sliramu kuwi tukang apus-apus sing gunemane ora pantes dipercaya.  Nanging, sliramu aja seneng luwih dhisik. Jalaran kegawa saka nggonmu tumindak dora, mengkone sliramu bakal nampa coba sing abot, muga-muga sliramu kuwat nglakoni kanthi becik. Awit yen kongsi sliramu ora lulus ngadhepi cobane Gusti mengko, sliramu bakal nemu mati nistha. Kosok baline yen sliramu kuwat lan bisa lulus, mangka apa sing saiki lagi digenahake Wong Tuwamu menyang Mataram, bakal nguwohake kamulyaning uripmu ing tembe mburine”.

        “Ngaturaken genging panuwun awit peparingipun wartos gaib menika Eyang” kula atur wangsulan malih “pangestu saking Eyang Putri tansah kula suwun mugi-mugi kula saged nulad lampahipun Bapa, badhe nampi sedaya ingkang tumanduk ing badan kula kanthi sabar saha narima peparinging Gusti”.

        “Lan sliramu kudu tansah eling” Nyai Pandhanwangi nglajengaken anggenipun paring pitutur “yen tumindak dora utawa ngapusi sapa wae kuwi gedhe dosane, mula kajaba kudu ditobati sarana nyuwun pangapura marang Gusti uga kudu sinartan janji sajeroning ati ora arep mbaleni dora maneh. Jalaran nganggo pawadan apa wae, jenenge ngapusi liyan kuwi panggah ora dikeparengake dening Gusti”.

        “Inggih Eyang”

        “Sabanjure marang Ki Lurah lan putuku Pradapa, tak baleni sepisan maneh pawelingku aja nganti padha dilalekne!” Nyai Pandhanwangi ngendika malih samangke kajawi kangge kula ugi kagem Bapa “ya iku aja pegat ing pangati-ati marang Kyai Daka lan kabeh andhahane”.

        “Inggih Nyai” Bapa atur wangsulan “dhawuh jengandika boten badhe kula supekaken”.

        “Iki ana warta adhedhasar pangira-ira wohing petung sing tak waca saka sasmitaning jagad, dadi aja banjur dikira aku ndhisiki karsaning Gusti, mung mbok menawa ana benere. Ya iku warta sing magepokan lakune Kyai Daka ing Bumi Kepuh Agal kene” Nyai Pandhanwangi ngendika malih .

        Mireng naminipun Kyai Daka dipun sebat ingkang wonten sambetipun kalihan Kepuh Agal, kula lajeng sansaya migatosaken dhateng dhawuh pangandikanipun Nyai Pandhanwangi menika. Kula lirik, ketingalipun Bapa ugi sami kalihan kula.

        “Satemene Kyai Daka kuwi menungsa sing ora pati cetha adeg-adege” Nyai Pandhanwangi nglajengaken anggenipun ngendika “jaman biyen pancen tau meguru marang sawijining Ajar sing peparap Ajar Wiyoga, sing digoleki Daka dudu ngelmu sing bisa nuntun marang katentremaning uripe. Nanging Daka mung kepengin dadi menungsa sing sekti mandra guna, sing bisa ngasorake wong liyane. Mung emane pepenginane Daka ora sumbut karo kuwanene nindakne laku kanggo nempuh murih kasembadan sedyane. Cethane, biyen sing dipengini bisa dadi wong digdaya sing ora ana sing bisa ngalahake, nanging Daka kuwi ora tau gelem nindakne laku prihatin. Dheweke kepengin pinter nanging wegah sinau, kepengin sugih nanging wegah makarya, kepengin sekti nanging wegah tirakat. Merga dheweke duwe pangira yen olehe sekti gurune kuwi ora merga olehe sregep nindakne laku prihatin, nanging merga duwe pusaka sing wujude Keris Laringmanyura. Awit Daka tau krungu dedongengan sing sapa wonge bisa nguwasani Keris Laringmanyura bakal bisa dadi wong sing sekti mandraguna, bisa pinter tanpa meguru lan bisa madeg dadi pandhita sing sinuyudan para siswane. Mula Daka banjur melik kepengin nguwasani Keris agemane Ajar Wiyoga sing dadi gurune kuwi. Ajar Wiyoga dipaeka dening Daka kanthi nyampurake racun ing dhaharane, wekasan Ajar Wiyoga seda. Keris Kyai Laringmanyura klakon bisa dikuwasani. Daka banjur nggenteni kalenggahane Ajar Wiyoga lan nganggo sebutan Kyai. Para siswa sing maune dadi siswane Ajar Wiyoga banjur dadi muride Kyai Daka klebu sing jeneng Danara kae”.

        “Lajeng cariyosipun kok Kyai Daka saged sumusul kula tumut mbabad wana Kepuh Agak rumiyin kados pundi Nyai?” Bapa sumela atur nyuwun pirsa.

        “Kuwi critane ngene” Nyai Pandhanwangi paring wangsulan “sawise madeg Kyai, Kyai Daka banjur sansaya nemen nggone seneng golek lan nglumpukne jimat kemat sing dipercaya bisa ndadekne luwih sekti lan luwih wibawa. Saben krungu ana papan sing angker diparani ditepeni lan digoleki jimat utawa pusakane. Andilalah kaya diuja dening jagad kae, Kyai Daka bisa oleh jimat pirang-pirang ana sing wujud Akik, Keris, lan sapanunggalane lan sethithik akeh pancen kala-kala jimat kemat mau ana buktine yen duwe kekuwatan. Nganti sawijining dina Kyai Daka krungu kabar yen ing alas Patalan akeh para priyagung sing dumadi saka Trahing Raja Majapahit sing padha masanggrah ana kono. Mula Kyai Daka banjur ngajak siswa-siswane nyuwita marang para priyagung Trah Majapahit sing masanggrah ing Alas Patalan. Olehe nyuwita kuwi mung dhapur kanggo pawadan wae, tujuwan sing sabenere Kyai Daka kepengin golek jimat sing ana alas Patalan kono, sokur-sokur nek bisa nyolong jimate para Priyagung sing masanggrah ana kono.

        Nanging jebul ora gampang mlebu Alas Patalan nyaketi papan masanggrahe wong-wong sing jarene isih Trah Majapahit kuwi. Kyai Daka mung bisa tekan alas sanjabane Pasanggrahan Patalan, sing diarani Padhepokan Kendhalasewu lan sing dadi Pangarsane Padhepokan kuwi Ki Kendhalasewu sing isih gurune salah sijine Tumenggung ing Kasultanan Pajang. Ing kono Kyai Daka lan para muride ditampa dening Ki Kendhalasewu lan dikandhani yen Kyai Daka samuride temen-temen arep suwita marang Calon Narendra Tanah Jawa sing saiki mapan ana Alas Patalan, Kyai Daka sakancane dikongkon leren lan ngenteni ing papan kono, nganti sawatara wektu. Merga percaya yen ing papan kono bakal bisa nyolong jimat lan pusaka pirang-pirang, Kyai Daka ya banjur manut lan mapan ing Padhepokan Kendhalasewu kono.

        Sawuse Kyai Daka lan murid-muride mapan ing Padhepokan Kendhalasewu watara telung wulan, ana utusan saka Pasanggrahan Patalan teka ing Padhepokan Kendhalasewu. Kyai Daka lan murid-muride ditampa pasuwitane manawa Kyai Daka bisa ngaturake salah sijining Keris piyandele Kangjeng Sultan Pajang sing jeneng Kyai Pantek. Dene Kyai Pantek nalika iku manggon ing Alas sing arep dibabad dadi Padesan sing jeneng Kepuh Agal. Kyai Daka iya banjur nyaguhi, nanging olehe saguh kuwi ya mung tekan lambe wae. Lire Kyai Daka iya arep budhal nggoleki Kyai Pantek, nanging yen wis ketemu ora bakal diaturake menyang Pasanggrahan Patalan, nanging arep dipek dhewe, merga Kyai Daka duwe kapitayan yen Kyai Pantek kuwi sawijining pusaka sing gedhe banget katiyasane. Malah ing angen-angene Kyai Daka ana gambaran, yen dheweke bisa nguwasani Kyai Pantek, mangka bakal duwe kasekten lan kadigdayan sarta kawibawan tan prabeda karo Kanjeng Sultan ing Pajang. Mula Kyai Daka lan para muride padha teka, nemoni ndika lan nembung arep melu babad kae”.

        “Inggih Nyai” Bapa nyela rembag malih “mila boten aneh menawi dugi sapriki Kyai Daka menika tansah mbudidaya murih saged ngrebat Kyai Pantek saking tangan kula, mawi pawadan neka-neka. Nanging rahayunipun Gusti taksih angayomi kula temah Kyai Pantek boten saged dipun rebat dening Kyai Daka”.

        “Lha iki mengko, mbuh kapan wektune niyat anggone arep nguwasani Kyai Pantek kuwi arep dibaleni maneh” Nyai Pandhanwangi ngendika malih “senadyan wektu iki, atine Kyai Daka ketuwuhan rasa miris merga krungu critane putuku Pradapa sing ngayawara kae, nanging bawane wong julig, Kyai Daka isih meksa ngulir nalare golek dalan kanggo mujudne sing dadi pepenginane. Mula welingku marang sliramu ngger Pradapa, kukuhana Kyai Pantek kaya sing tau didhawuhne Bapamu biyen lamun ana kedadeyan Kyai Daka sakancane nedya ngrebut Kyai Pantek saka tanganmu. Ya mbarengi wektu kuwi mbok menawa dadi sranane sliramu nampa pacoban gedhe saka Gusti Kang Maha Mulya sing dadi lelantaran munggahe drajatmu, nanging yen kongsi sliramu ora lulus saka pacoban gedhe kuwi sliramu bakal nemoni mati nistha siniya siya”.

        Kula radi nggragap mireng weling ingkang pungkasan saking Nyai Pandhanwangi menika, jalaran weling menika katujokaken dhateng kula, boten dhateng Bapa. Kamangka wekdal menika Kyai Pantek taksih dados tanggel jawabipun Bapa minangka sipat kandel saking Dhusun Kepuh Agal menika. Nanging kenging menapa malah kula ingkang dipun weling murih ngekahi Kyai pantek menawi ngantos badhe dipun rebut dening Kyai Daka?.

        “Wis ora prelu sliramu kakehan gagasan” kados pirsa ingkang nembe kula angen-angen, Nyai Pandhanwangi paring dhawuh malih “sing baku eling-elingen welinge pun Eyang iki. Lan yen wis teka tumibane mangsa kala, tindakna klawan sabecik-becike. Aja lali nyaketa marang Kang Maha Agung, nyuwuna pangayoman lan kaslametan saka Panjenengane. Wektuku kanggo tetemon karo sliramu lan wong tuwamu wis entek, saiki kari donga dinonga, muga-muga kabeh tansah kaparingan rahayu”.

        Anyarengi telasing pangandikanipun Nyai Pandhanwangi dumadakan diyan senthir ingkang wonten ing sanggaripun Bapa menika pejah katiyup ing angin. Kawontenan dados peteng dhet-dhet, langkung peteng tinimbang nalika diyan ing senthong kula pejah anyarengi rawuhipun Nyai Pandhanwangi kala wau. Dumadakan hawanipun santun dados asrep ingkang boten kantenan, ngantos ndadosaken badan kula cethathuken. Jarik bebet kula, kula uculi badhe kula damel kemul. Nanging dumadakan diyan ingkang nembe kemawon pejah gesang malih, temah kula saged ningali kawontenan ing sakupeng kula. Kula sampun wonten senthong patileman kula piyambak, kanthi kawontenan taksih ngglethak. Jebul sedaya ingkang nembe kedadosan menika wau namung ngimpi. Inggih namung ing pasupenan lan kula pitados bilih menika dede pasupenan ingkang sabaenipun.

 

Ana candhake.