ABANG-ABANG KEMBANG KERTAS (4)

 

4.

Jago kluruk ngganter tan sarenti ana jroning kombonng, sesautan rame swarane, mratandhani yen wus bangun esuk. Isih sepi mamring, njaba isih samun. Suprandene Iroh wis tangi, wis jibar-jibur adus neng jedhing. Awake wis bali krasa seger, rasa kesel kaya-kaya ilang katut kentir disapu banyu sing tumiba ing awake. Karo ngenteni kumandhange adzan subuh, mbukak ha pe menawa-menawa ana kabar sing wigati kanggo dheweke.

 

Sing dhisik dhewe  didelok , WAG KANCA TANDUR, Yung Warti ngelikne kanca-kancane neng grup WhatsApp kuwi :

"Aja lali lho ca, dina iki berjuang neng sawahe Pak Kandar, sawah nDara Naib Kutha bar kuwi ngalih nggone Mas Sigit, Tanggulasi"

 

Dijawab karo Yu Tijah kanthi nulis : "siap grak Bundha".

 

Lik Warni numpangi karo pitakonan : "salate nang omah apa neng sawah @Yung Warti?"

 

"Neng omah wae, nanging olehe wiridan aja suwe-suwe" wangsulane Yung Warti neng jawaban ngisore.

 

Akeh anggota grup sing semaur nganggo stiker Jempol.

 

Durung kober ndelok pesen WA liyane, saka Masjid Al-Hasan wis keprungu suwarane Ifat ngumandhangne adzan subuh. Iroh ngadeg mlaku nyang pasalatan arep nindakne kuwajiban shalat. Lagi wae rampung anggone shalat, ana suwara sepedha motor menggok nyang plataran omahe. Rukuh dicopot, "pakaian kerja" ne wis dienggo, Iroh metu mapagne sing lagi teka numpak motor.

 

"Tak kira rung tangi Roh" aloke Yu Sireng karo mateni mesin motore.

 

"Uwis kok Lik, sadurunge adzan mau aku wis adus kok" Iroh wangsulan karo mlaku nyedhak.

 

"Beneke mau wis padha budhal pa rung? kabeh mengko ngliwati ratan ngarepan kuwi, kejaba Dhe Sumbruk" Yu Sireng takon.

 

"Gajege wiwit mau durung ana suwarane wong liwat kok Lik" Iron wangsulan.

 

"Ya wis, dienteni neng kene wae nek ngono"

 

"Iya Lik"

 

Ora let suwe wong-wong andhahane Yung Warti wis padha teka. Ngerti nek Yu Sireng karo Iroh ngenteni neng ngarep omah, wong-wong mau padha mandheg, melu ngenteni kancane sing durung katon. Bareng wis jangkep ya terus padha ngunekne motore dhewe-dhewe budhal menyang papan nyambut gawe.

 

Sawah kuwi kondhang nganggo sebutan sawahe nDara Naib Kutha, merga sing yasa biyen, jaman rung Merdeka, Penghulu Kabupaten Madiun sing bareng wis pensiun bali menyang Desa banjur nukoni sawah pirang-pirang bau, sing nggarap para tangga teparone sing gelem kanthi cara maro. Yaiku nek panen asile diparo, sing separo sing nggarap sing separo bageyane sing duwe sawah. Ndara Naib Kutha wis suwe olehe seda, saiki sawah kuwi wis dadi duweke putu buyute, nanging sebutan sawahe Ndara Naib Kutha tekan saiki durung ilang. Sawah sing digarap Pak Kandar neng kono kuwi kabeh telung bau, sing separo digarap kanthi cara disewa lan sing separo digarap kanthi cara maro. Mula sok-sok sing duwe sawah, sing omahe ana kutha, teka niliki sawahe. Kerep wae karo tilik sawah nggawa panganan utawa liyane dihadhiahne wong-wong sing nyambut gawe neng sawah kono. Sing teka ora ajeg yen sing duwe dhewe yaiku Pak Muh, nanging sing kerep malah putra-putrane sing diutus supaya niliki sawah tinggalane leluhure kuwi.

 

Kira-kira jam wolu esuk, olehe tandur wis oleh meh setelon. Yung Warti prentah leren marang andhahane. Kiriman sarapan wis teka, sing ngeterne Pak Kandar karo bojone, dikancani wong siji maneh sing sandhangane ketok resik, priyayine alus ketok nek ora tau saba neng panasan, ngaggo topi lan kacamatanan. Satleraman wong mesthi ngarani nek kuwi sing duwe sawah utawa putrane, bocah nom sing bagus tur gagah pideksa. Sawuse Pak Kandar nyelehne gawane neng galengan, banjur mlaku nurut galeng ngetutne wong gagah kuwi, sajake Pak Kandar kepengin nuduh-nuduhne garapane menyang juragane.

 

Iroh, sawise wijik ora terus lungguh neng galengan cedhak gubug kaya kanca-kancane, nanging banjur ngrewangi bojone Pak Kandar karo Yung Warti, ngelung-ngelungne sarapan marang kanca-kancane. Sawuse rata anggone andum sarapan, lagi Iroh nusul mapan lungguh neng Galengan melu sarapan. Iroh ora ngerti, nek ana mripat loro sing ora kedhep tansah nguwasi sapari polahe saka dhuwur gubug.

 

"Dientekne wae sarapane Lur" nengah-nengahi sarapan Bojone Pak Kandar omong marang rombongan tandur kuwi "ora usah dingengehne ngge brekat, wong isine pancen mung cukup ngge sarapan saiki. Mengko wae nek wis mulih padha mampira, merga brekate tak tinggal neng omah"

 

"eng.........." keprungu suwara mbrengengeng, minangka wangsulan saka wong-wong.

 

"Mengko aja padha kaget" Bojone Pak Kandar nerusne olehe omong "brekatane mengko ora wujud sega kulup, nanging rupa beras karo bakal lawuhan lan bumbu-bumbune, kabeh garingan dadi ora gampang mambu. Terus ana tumpangan rupa jarit, sarung lan rukuh"

 

"Nggih matur nuwun Bu Kandar" wong-wong semaur bareng.

 

"Aja maturnuwun nyang aku, merga kuwi sing maring Bu Muh, sing diasta Mas Basuki kae" muni ngono kuwi Bojone Pak Kandar karo nudingi gubug sing neng kono padha lungguhan Pak Kandar karo wong sing ditutne mlaku-mlaku nurut galeng mau.

 

"Kuwi putrane Pak Muh ta Lik?" Yung Warti bisik-bisik nakoni Bojone Pak Kandar.

 

"Iya Dhe, asmane Mas Setya Basuki, putrane Pak Muh sing waruju" wangsulane Bojone Pak Kandar kanthi swara sing ora bisik-bisik.

 

"Layak ta Baguse ora jamak" Yung Warti kandha "upama aku jik duwe anak prawan ngono gelem aku ngepek mantu Mas kuwi he he he".

 

"Tunggale akeh Yung" Yu Sireng nyaut omongane Yung Warti "kowe sing gelem, kana sing emoh"

 

Wong-wong padha ngguyu kabeh krungu omongane Yu Sireng sing banter ngono kuwi.

 

"Upama klakon ya dadi lucu Yung" Yu Darmi nyauti.

 

"Lucu piye?" Yung Warti takon.

 

"Lha wong manuk merak kok arep kok kandhangne awor Sribombok lho? rak ya sida diguyu tengu"

 

wong-wong bali ngguyu maneh, Yung warti dhewe ya melu ngguyu.

 

"eeee lae, ya wong kuwi ora ngerti karo nugrahaning Pangeran kok" Yung Warti ngimbuhi guyune karo omong.

 

"Bener Yung kuwi" Sini mangsuli "sesuk-sesuk nek karo pakne Farel aku ditukokne Pajero Sport kowe tak jak shoping nyang Super Market ya?".

 

Guyune wong-wong kuwi sansaya rame, ngguyu omongane wong-wong sing sok-sok kegedhen angen-angen. Sing lanang buruh bangunan sing wedok buruh tandur, kok ya kober ngangen-angen tuku Pajero Sport barang.

"O iya Lik" Yung Warti ngomong nyang Bojone Pak Kandar "mengko aku karo cah-cah, bar saka kene rak nimbal tandur nggone Sigit, sawah Tanggulasi? dadi brekatane diampiri nek wis mulih saka sawahe Sigit, ya?".

 

"Ngono ? Ya Dhe" wangsulane Bojone Pak Kandar.

 

ana candhake.

ABANG-ABANG KEMBANG KERTAS (3)

ABANG-ABANG KEMBANG KERTAS
dening : immir

3
Iroh ngadeg njupuk kendhi sing tumumpang ing tatakan cedhak lawang. Kendhi diulungne adhine ora karo omong apa-apa, kendhi ditampani Depi terus dilangga banyune telung ceglokan. Kendhi banjur diselehne neng lincak .

"Besanan piye ? karepmu mbesuk nek kowe wis  duwe anak arep kok jodhokne karo anake Ita ngono?" Iroh nakoni adhine.

"Ora ngono mBak" Depi wangsulan "sing arep tak jodhokne ki Bapak karo Ibune Ita"

"Kuwi karepmu apa karepe Ita?"

"Ya karepku, ya karepe Ita"

"Lha terus?"

"Ita tak omongi tak kongkon matur Ibune, lha Ita ya ngongkon aku supaya matur Bapak".

"Lha terus?"

"Kok teras-terus wae ta mBak?" Depi mrengut maneh.

"Lha iya lah, wong critamu durung rampung, Ita wis omong Ibune apa durung?" Iroh ngguyu.

"Uwis. Jarene Ita, Bu Nur ngguyu. Ora wangsulan mathuk utawa orane mung jarene ngomong ngene : kowe karo Depi kuwi kok ya ana-ana wae lho, karo maneh apa ya Ibu arep diarepi karo Bapakne Depi?".

"Lha tembunge Bu Nur kuwi dening Ita dianggep Bu Nur setuju?".

"He eh" wangsulane Depi manteb.

"Lha Bapak wangsulane piye?".

"Ya kuwi Bapak terus nesu-nesu".

Iroh ngempet guyune krungu wangsulane adhine sing sajak ora nrimakne  merga dinesoni Bapakne kuwi.

"Olehe nesu ki piye? mosok nesune Bapak kaya kowe, mbesengut terus ngglethak neng kasur nyandhak bantal ngge nutupi rai?" Iroh takon.

"Bapak mangsuli rada sereng, kandhane ngene : kowe kuwi aja kaya wong goblog!, Bapakmu iki isih duwe bojo, Ibumu durung mati lan Buku Nikahe Bapak ya isih utuh, kok kon rabi maneh ki karepmu piye? karo maneh rumangsamu jejodhowan ki kok anggep gampang ngono piye?"

Iroh meneng sedhela tembunge bapakne sing dikandhakne neng Depi kuwi nyoba dipikir karo nalar kadiwasane.

"Lha kowe ora wangsulan?" sing metu saka lambene Iroh malah pitakonan.

"Aku takon nyang Bapak ngene : Lha Ibu ki jane neng ngendi ta Pak?. Tak takoni ngono kuwi Bapak sansaya muring, wangsulane : Nek Bapak ngerti ibumu neng ngendi ya mesthi wis nyusul lan ngajak bali ta nDhuk, utawa nek ibumu ora gelem mulih, bapak bisa mutusake pisah apik-apikan ben buku nikahe ditarik Pengadilan Agama. Uwis kowe durung wayahe mikir bab iki, tugasmu kuwi mikir sekolahmu piye ben lancar, bisa dadi bocah pinter ora dadi bocah sing seneng ngurusi perkara sing dudu perkarane. Ngerti?. Bapak terus ngadeg, ngalih nyandhak pancing, njupuk kepis terus lunga, malah wedange wae ya ora dientekne kae lho".

Iroh meneng pikirane mumbul ngangen-angen apa sing lagi wae dicritakne adhine kuwi. Pancen wis rada suwe Sumbaga, jenenge Bapakne Iroh, sing luwih akrap disebut Pak Bagong kuwi, senengane ndhewe lan dadi wong meneng sing ora pati duwe gunem. Iroh dhewe ngerti nek bapakne malih ora tau srawung utawa jagongan karo tangga-tanggane, geleme metu awor kancane nek dhong pas sambatan, kerja bakti, utawa nglayat, kuwi wae nek pas wayahe leren seneng nyingkir rada ngadoh karo kanca-kancane. Omong-omongan karo anak-anake ya nek dhong ana perlune wae. Nek esuk wis budhal mancing, kerep mulih wis sore. Bengi ya mung lungguh neng kursi ijen karo maca buku sing anak-anake ora ngerti tegese, wong bukune tulisan arab nganggo basa arab, nek gak ya buku sing tulisane jawa sing kandele padha Buku Al-Qur'an kae. Mulane Iroh ya banjur tuwuh rasa mesakne menyang adhine sing dhek esuk dinesoni Bapakne, nanging ing pojok atine Iroh ya ana rasa sing ora bisa ngluputne bapakne sing nesoni adhine kuwi.

"Ya wis, gak sah digagas" Iroh ngandhani adhine "kuwi tegese Bapak ora gelem mbok jodhokne karo sapa wae, klebu karo Bu Nur".

"Lha olehku ngomong nyang Ita njur piye mBak?" Depi takon.

"Ya omong wae nek Bapak ora seneng dijodhok-jodhokne ngono kuwi"

Depi ora omong maneh. pikirane nglambrang, ana rasa cuwa sajroning atine. Kamangka jroning atine wis kadhung tuwuh pangarep-arep supaya kulawargane bisa dadi kulawarga sing lumrah kaya kulawargane kanca, sedulur lan tangga-tanggane. Kulawarga sing isine ana Bapak ana simbok ana anak ana mbakyu kakang utawa adhi.  Kulawarga sing saben dina keprungu suwara rembug jagongan antarane Bapak lan Ibune . Dudu kulawarga sing isine mung sidhem premanem ora ana suwarane ngene iki. Nanging pranyata pepenginane sing ora neka-neka kuwi gagar wigar, ora bisa kasembadan malah sajake kulawarga iki bakal wuwuh sepi lan angkere.

"Uwis, dadi wong aja gampang kendho semangate mung merga duwe karep durung kaleksanan" Iroh ngandhani karo ngelus-elus rambute Depi sing dawa ngandhan-andhan kuwi. Depi ora semaur, mung manthuk thok.

"Sing baku kowe kudu bisa mbuktekne nyang Bapak, nek kowe kuwi anake Bapak sing sregep sinau. Mengko nek Bapak ngerti kowe nyata-nyata bisa dadi bocah pinter sing olehe sekolah, Bapak rak seneng terus omonganmu ora dianggep kaya omongane bocah cilik maneh".

"iya mBak" wangsulane Depi .

Saka Masjid Al-Hasan keprungu suwara adzan dzuhur, Iroh banjur ngajak adhine wudlu diterusne shalat jama'ah neng omah. Nalika bocah loro kuwi rampung shalat, Pak Bagong ngepasi mlebu omah lagi mulih saka anggone mancing. Iroh diceluk, dilungi dhuwit eketan saklembar, asile mancing dina kuwi.

"Sing rongpuluh nyang Bapak ngge tuku mbako" kandhane Pak Bagong sawise Iroh nampani dhuwite.

"nggih, Bapak sakniki dhahar riyin nggih?" wangsulane Iroh karo nari bapakne mangan.

"Lha kowe karo Depi mau pa wis maem?" Pak Bagong genti takon "nek durung, ya ayo mangan bareng neng pawon kana".

"nggih Pak mangga" wangsulane Iroh karo mlaku ndhisiki mlebu omah pawon ditutne Depi.

Awan kuwi wong saomah mangan bareng, sing dipangan sega brekatan olehe tandur Iroh nggone Karta Mingan. Depi sing weruh polatane Bapakne wis katon ajer, atine dadi ayem. Luwih ayem maneh bareng ing sela-selane mangan, Pak Bagong kober ngajak omong entheng-enthengan. Ngrembug gurihe bothok pelas lan segere urap godhong lembayung sing dicarubi kecambah mentah. Pak Bagong sajake wis lali karo anggone nesoni Depi dhek esuk mau, Iroh ya ngrasakne kuwi dadi atine uga melu seneng.

ana candhake.

ABANG-ABANG KEMBANG KERTAS (2)

 

2.

Mlebu omah Iroh nyelehne brekat, ingon tandur sing mung dipangan sethithik, neng babragan pawon, saka jero omah Depi mlaku cepet-cepetan nyang pawon nemoni mbakyune. Iroh mandheg karo nyawang adhine sing sajak gita-gita kuwi.

 

"Piye?" Iroh nakoni adhine "wis diisi kuotane?"

 

"Uwis mBak" wangsulane Depi karo mesem sajak seneng "wis tak ngge daring Matematika karo Bahasa iki mau".

 

"Lancar ta?"

 

"Alhamdulillah, Makasih ya mBak?"

 

Depi nyedhak karo ngrangkul lan ngambungi mBakyune.

 

"Heh, isih reget iki lho?" Iroh nguwali pangrangkule adhine, terus prentahe "wis kana, brekate kuwi diwadhahi neng cething, lawuhe disisihne, aja lali disisihne sethithik ngge maem Bapak nek mulih saka Bengawan. Awan iki ora sah adang, mengko sore wae".

 

"Iya mBak" wangsulane Depi karo mlaku menyang paga arep njupuk cething.

 

Iroh terus menyang sumur arep adus lan ngumbahi sandhangane sing reget keneng lendhut sawah.

 

Pancen Wong Buruh Tandur kuwi cara Ngarengan lan sakiwa tengene kono kuwi, sing duwe sawah olehe ngopeni (menehi konsumsi) beda karo wong buruh neng sawah liyane. Kajaba oleh sarapan, uga oleh brekatan, isine sega, lawuhe kulup gudhangan, bothok, jangan lombok, iwak ayam utawa endhog godhog. Dadi berkatane wong siji bisa dipangan kanggo wong saomah..... ning ya sithik-sithik.

 

Bubar adus lan umbah-umbah. Iroh lungguh neng lincak gaweyane Bapakne, neng emper mburi. Sikile dislonjorne, gegere disendhekne cagak emper. Ngrasakne kesel neng awak, kesilir angin angin sumribit, nuwuhne rasa ngantuk sing ora disadari. Ora krasa Iroh liyer-liyer, keturon. Depi sing mau arep ngajak omong  mbakyune nusul nyang emper mburi, nanging bareng weruh Iroh lagi lungguh sendhen cagak karo liyer-liyer, ora sida ngomong. Depi ngerti banget yen mbakyune kuwi kesel lan butuh leren. Depi mung pilih melu lungguh neng cedhak mbakyune karo sendhen gedheg. Prawan loro sedulur wedok kuwi pancen rukun banget. Iroh sing pernah tuwa, ngerti nek adhine kuwi mbutuhne sih katresnane biyung, gandheng ora ketunggon simbok, gek Iroh ngrumangsani kapernah luwih tuwa dadi dheweke mapanake awake minangka sesulihe wong tuwane wadon. Apa sing dibutuhne Depi sadurunge tekan bapakne mesthi luwih dhisik ngliwati Iroh. Kosok baline Depi, ngrumangsani yen mbakyune kuwi ora bisa dietung anggone ngalah kanggo nyukupi butuhe, kamangka satemene Depi ya weruh, Iroh kuwi ya duwe kabutuhan kanggo awake dhewe nanging ora arang Iroh nutupi kepengining atine, mung merga kepengin gawe senenge Depi. Mula Depi kuwi tembung satembung tansah njaga murih aja nganti gawe seriking atine Iroh. Kanthi padha anggone ngecakne sikep ngono kuwi ndadekne bocah loro sing wis prawan kuwi rukun ing lahir trusing batin.

 

Anggone Iroh duwe sikep mangkono iku ora bisa dipisahne klawan sikep sing ditampa saka kakangane, yaiku Bagong. Bagong sing saiki melu Pakdhene sing isih kapernah sedulur nak dulur saka Bapakne, kuwi tresnane marang adhi-adhine ora kena diukur kanthi ukuran lumrah. Lulus saka SMA ora mbacutne kuliah, najan sak jane uteke nyandhak, nanging pilih ngenger melu Pakdhene neng Surabaya sing dadi Kontraktor BTL. Bagong wiwitane dadi kernete tukang nggarap instalasi listrik sing diborong Pakdhene kuwi. Najan asile ora sepiraa nanging saben wulan ora tau lowok tansah ngedum asile nyambut gawe kuwi karo adhine-adhine. Saben nampa blanja saka Pakdhene, sabagian disisihne ditransfer neng rekeninge Iroh, merga Bapakne ora tau duwe rekening bank.

 

Sawuse liyer-liyer sawantara suwene Iroh nglilir, weruh Depi lungguh neng sandhinge gage Iroh ngomong :

 

"Lho wis suwe kowe mau neng kene? mBak keturon kok dadi ora ngerti".

 

"Lagi wae kok mBak" wangsulane Depi "ya diengge leren neng kamar kana ta mBak".

 

"Uwis mari kok kesele" Iroh wangsulan karo mesem "eneng apa?"

 

"Ora eneng apa-apa kok, mung arep crita sithik, ora penting kok".

 

"Crita apa? kok dhengaren kowe duwe crita barang"

 

Depi mesem, kandhane :

"Tak crita aja disrengeni ya mBak?"

 

"Ya kari ndelok critane ta? kapan mBak ki tau nyrengeni kowe, nek kowe ora luput, he?" Iroh wangsulan karo mesem.

 

"He he he" Depi ngguyu. Rumangsane Iroh ki Depi ketok luwih manis nek wayah ngguyu ngono kuwi.

 

"Ditakoni kok malah ngguyu" kandhane.

 

"He eh, anu mBak, aku bar diseneni Bapak" Depi miwiti crita.

 

"Dhek kapan? Lha ngapa ?" Iroh takon serius.

 

"Dhek esuk. Jane aku ki rak ya mesakne Bapak ta mBak? ning bareng tak omongne malah karo Bapak aku diamuk".

 

"Lha wong mesakne kok dicritak-critakne, Bapak ya gak seneng ta neh, wong Bapak ki ora butuh dimesakne sapa-sapa, lha nek pancen awake dhewe ki mesakne wong tuwa ya carane wae sing kudu dipasne, pisan aja nganti gawe ora senenge wong tuwa, loro dibisakne njaga asmane wong tuwa ora gawe wirang utawa isine wong tuwa, telu nglakoni gaweyan sing sajake bisa ngentheng-ngenthengi sanggane wong tuwa, cukup! ora perlu ndadak diomongne" Iroh nuturi adhine.

 

"Iya mBak" Depi wangsulan "aku ya wis ngerti nek bab kuwi"

 

"Lha terus bab apa maneh?" Iroh takon.

 

"Ngene lho mBak" Depi wiwit nggenahne karepe "Bapak ki rak wis suwe banget ditinggal Ibu? wong wiwit aku isih Kelas siji SD nganti saiki kelas rolas lho. Lha aku matur Bapak, bapak tak saran-ke supaya golek gantine Ibu, ben eneng sing dijak omong-omongan nek butuh tetimbangan apata apa".

 

"Lha terus?" Iroh ngguyu.

 

"Mergakna ngene mBak" Depi nerusne critane "kebeneran aku ki duwe kanca sak kelas jenenge Ita"

 

"Ita putrane Pak Nurkholis Lor Pasar?" Iroh nggenahne.

 

"He eh"

 

"Lha apa Bapak arep kok jomblangi karo Ita?" Iroh takon karo ngempet guyu.

 

"Sik ta mBak, tak tutugne omonganku" Depi mrengut.

 

"Iya- iya, terus piye?"

 

"Wiwit arep munggah kelas rolas kae, Ita ki rak wis ora duwe Bapak? Wong kabare Pak Nur kae seda keneng serangan jantung. Lha si Ita kuwi kerep curhat bab susahe ora duwe wong tuwa lanang menyang aku. Nek Ita curhat ngono kuwi, aku ya ngandhani nek ora perlu digawe susah nemen-nemen, wong aku ya nglakoni ora ketunggonan wong tuwa wedok. Lha saka curhat-curhatan ngono kuwi, banjur tuwuh gagasan antarane aku karo Ita kepengin besanan" Depi leren sedhela olehe crita, gorokane krasa garing, banjur clegak-cleguk ngulu idu ben ilang sangklite gorokan.

 

ana candhake

ABANG-ABANG KEMBANG KERTAS (1)

 

ABANG-ABANG KEMBANG KERTAS

dening : immir

1

Wektune lagi jam sepuluhan, nanging wong-wong sing tandur neng sawahe Karta Mingan wis mentas. Sawah setengah baon cilik, sing nanduri wong rolas dadi ya cepet rampung. Andilalah ora ana timbalan kanggo tandur neng sawah liyane, dadi wong-wong tandur sing dibaboki Yung Warti kuwi ya terus arep mulih.

"Kowe bablas mulih pa ramban dhisik Roh?" karo reresik awak neng sumur boor P2AT pojok desa cedhak sawahe Karta Mingan, Yu Sireng nakoni Iroh, kancane tandur.

"Arep terus mulih wae Lik" wangsulane Iroh sing jeneng komplite Koiroh "ketoke neng omah wis eneng janganan. Lha sampean pa arep ramban ? . Kana kae lho neng bengkok Modin semanggine ayu-ayu".

"Ora" wangsulane Yu Sireng "aku ya ngerti nek kana kae ki nggon lorogan semanggine lemu-lemu, karepku ki ngene lho, mau Lik Mingan rak titip rembug kon ngomongi Pakdhe Kunthet sing sawahe ndhuwur Bengkok Modin kuwi, nek isih butuh winih, kon dhaut dhewe neng pinihane Lik Mingan".

"Lho nggone Pakdhe Kunthet pa wis tandur?" Iroh takon.

"Wis, wingi, sing nanduri rombongane Dhe Sipah. Winihe kurang telung kedhok, wong olehe nyebar jare gak dadi. Lha awakmu nek ramban nyang Bengkok Modin mbok menawa pethuk Pakdhe Kunthet rak bisa ngomongne titipan rembuge Lik Mingan mau".

"Ora kok Lik" Iroh wangsulan.

"Ya wis, nek ngono, ayo ndang mulih" kandhane Yu Sireng karo mentas saka jedhingan sumur P2AT "mengko wae mampir nyang omahe, diomongne anake apa bojone sing neng omah rak ya keneng"

Iroh ora semaur, banjur ngetutne Yu Sireng mlaku nututi kanca-kancane sing wis mlaku rada adoh.

Koiroh kuwi anake Arja Sampun sing gaweyane tukang mancing neng bengawan, entuk-entukane didol dingge urip karo anak-anake sing cacah papat. Koiroh anak sing nomer loro, mbarepe lanang jenenge Pratama Yuda, celukane Bagong, adhine Iroh sing wedok jenenge Devia Sari, celukane Depi, sing ragil lanang jenenge Catur Prakosa celukane Catur. Bojone Arja Sampun wis ora karuwan dununge, wiwit Catur umur setahun wonge wis lunga, pamite jare nyambut gawe nyang Pabrik Tekstil sing manggone neng Sukoharjo, nanging nganti Catur kelas nem SD blas ora sambang ora layang babar pisan. Dadi statuse Arja Sampun ki ya rada ruwet, dudu dhudha nanging ora duwe bojo.

Koiroh anake Arja Sampun iki satemene duwe rupa sing ora nguciwani, pakulitane kuning ngemu giring, solah bawane alus nanging trengginas lan trampil, dhasare ya klebu pinter ing reh pasinaone.  Nanging gandheng weruh ambegane bapakne sing kerep menggeh-menggeh nggolekne wragat ngge ngragati sekolah anak-anake, lulus SMA Iroh milih ora nerusne kuliah, sanadyan karo Bapakne jane ya kongkon nerusne.

Ora krasa lakune Yu Sireng sing ditutne Iroh wis tekan ngarepan omahe Kunthet. Yu Sireng banjur ngajak Iroh menggok, mampir nyang omah sing platarane amba, omahe gedhe magrong-magrong ngemu wibawa, wong dhasare omah kuna kuwi.

"Kula nuwun" Yu Sireng uluk salam neng ngarep lawang omah pawon sing manggon neng tengen rada memburi omah gedhe kuwi.

"Ana apa Yu ?" ana bocah wedok saumuran karo Iroh metu saka omah pawon terus takon.

"Anu mBak, tulung diaturne Bapak, oleh welingan saka Lik Karta Mingan, nek isih butuh winih kon ndhaut dhewe neng pinihane Lik Mingan, sawah cedhak P2AT" Yu Sireng ngomongne welingan sing diamanatne marang dheweke.

"Iya Yu"   Bocah wedok kuwi wangsulan "mengko tak omongne Pak-e".

"Empun nggih mBak, matur nuwun" Yu Sireng pamitan

"Ya Yu" wangsulane sing dipamiti karo mlaku mlebu omah maneh.

Yu Sireng ya banjur mbalik arep nerusne laku, mulih nyang omahe. Dhasar wis dadi pakulinan, bareng olehe mlaku wis  rada adoh karo omahe Kunthet, Yu Sireng wiwit ngajak Iroh rasan-rasan, ngrasani bocah wedok sing dititipi welingan marang bapakne mau.

"Gajege anake Pakdhe Kunthet mau rak kancamu sekolah ya Roh? Sapa jenenge?, lali aku" Yu Sireng miwiti rasan-rasan.

"Silvi, Silviana Hayuningrum" wangsulane Iroh "heeh, kanca neng SD karo SMP, SMA ne pisah aku nyang SMADA Silvi nyang Smurisa. Ngapa ta Lik?"

"Wong kok olehe sombong, marahi anake wong sugih kok ya?" Yu Sireng nerusne olehe ngrasani.

"Sombong piye ta Lik? genah ya kowe disauri apik-apik ngono lho? apa kowe pengin diampirne neng omah terus disuguh wedang kopi he he he ?" Iroh mangsuli disambung guyu cilik.

"Ora" Yu Sireng wangsulan karo suwara banter "upama diampirne, aku ya wegah, wong neng omah wis ditunggu karo gaweyan"

"Lha thik sampean ngarani nek Silvi ki sombong? kae bocah apik ya Lik, semanak, pinter srawung lan ora sombong" Iroh nggenahne panemune bab tekune anake wedok Kunthet.

"Gak sombong pethuk kancane sekolah kok mbisu wae?, malah ethok-ethok ora tepung, huh! dhasar Cah kemayu, mandhak sing dienggo kemayu ya bandhane Pak-e, tinggalane mBahe wae kok".

Iroh ora semaur, bocah kuwi milih meneng, ora nanggapi omongane Yu Sireng. Merga Iroh ngerti nek omongane Yu Sireng nganti ditanggapi, bakal terus tekan ngendi-endi, malah bisa-bisa wong kuwi mengko mampir dhisik nyang omahe, nerusne olehe ngajak rasan-rasan tekan awan, banjur gaweyane dadi klendran ditinggal rasan-rasan.

Ngerti ora ditanggapi, Yu Sireng ya ora nerusne olehe ngajak ngrasani Silvi. Malah banjur najak omong bab liya.

"Sesuk neng sawahe Pak Kandar lho Roh, wis ruh rung kowe sawahe? bar kuwi nimbal nggone Sigit" kandhane Yu Sireng ngelingne Iroh.

"Rung ruh Lik aku sawahe Pak Kandar kuwi, jare sawah nggone nDara Bei Naib Kutha? nggik ngendi ta kuwi? Nek nggone Mas Sigit aku wis weruh, cedhak Tanggulasi ta?" Iroh semaur karo takon.

"He eh, rada adoh kuwi Roh, sesuk numpak udhug wae wong udhugku mengko sore wis dadi kok, kowe sesuk tak gonceng"

"Iya Lik. Matur nuwun. Gak mampir sik Lik?" Iroh wangsulan karo ngampirne Yu Sireng.

"Ora Roh, selak awan. Wis Ya?".

Iroh menggok nyang omahe, Yu Sireng nerusne lakune.

 

ana candhake.

SENDHANG MUSTIKA WARIH II (71)

 71.

Nyi Guwarni mikir sedhela Banjur kandhane :

"Sadurunge lunga Ki Gambangkawat meling apa?" 

"Yen ana apa-apa supaya aweh sasmita klawan nglepasne panah sendaren tundha matundha" wangsulane Kesit.

"Kajaba saka kuwi, meling apa maneh?" 

"Ora ana welingan liyane, mung kandha yen ora nganti sedina Ki Gambangkawat, Ki Ajar Taliwangsa lan Ki Lindhuk mesthi wis teka omah maneh".

"Dadi kudune wingi sore wis tekan omah, kamangka iki wis pendhak esuk, dadi wis kliwat sewengi".

Nyi Guwarni ketok nek bingung, pikirane nglambrang tekan ngendi-endi. Ana rasa ora kepenak marang Ki Gambangkawat sing dikira wis tumindak cidra. Nyidrani tresnane Nyi Guwarni lan banjur marani wong wadon liya.

Senthun, salah sijine tetindhihe wonge Ki Gambangkawat mlebu, banjur mapan lungguh karo takon :

"Wonten dhawuh napa Juragane?".

"Wong-wong prentahna supaya tata-tata, Bebau lan bocah-bocah nom sing mlayu wingenane saiki mbalik maneh karo nggawa tambahan kanca, saiki wis tekan tepis wiring sisih lor kulon".

"Dalu-dalu ngeten niki? Nggih, lare-lare kula ajake mapagne. Kinten-kinten mbetahne tiyang pinten?" Wangsulane Senthun karo takon.

"Wong-wongmu sing ana kabeh pira?" Kesit genti takon.

"Wonten seket" wangsulane Senthun "lha sing kathah rak tumut Kakang Klabangireng wingenane nika, sak niki dereng wangsul?".

"Ya aku wis ngerti, saiki kabeh ajaken budhal, klebu sing lagi jaga neng gerdhu-gerdhu dijak budhal kabeh, mengko aku ya melu budhal pisan".

"Oh, nggih Juragane" wangsulane Senthun sing terus ngadeg arep budhal.

"Senthun....!"

"Nggih Juragane" Senthun mandheg karo noleh Kesit.

"Dhisikna, printahen Darpa supaya nglepasake Panah Sendaren tundha matundha menyang arah Lor kulon!".

"Nggih Juragane".

Senthun bablas metu, Kesit banjur arep salin penganggo tata-tata budhal maju perang.

"Ngger Kesit" Nyai Guwarni kandha "saiki biyung arep budhal nggoleki Bapakmu Ki Gambangkawat, dadi sawayah-wayah kowe mengko bali, biyung ora ana kowe aja kaget".

"Biyung dhewe?" Kesit takon.

"Iya, ora apa-apa, aja samar, biyung bisa njaga keslametane dhewe" wangsulane Nyai Guwarni sing uga terus tata-tata arep mangkat.

Ora suwe saka plataran Kalurahan dibudhalne wong-wonge Ki Gambangkawat jangkep sagegamane. Ora kelalen wong-wong kuwi padha nggawa obor. Kabeh ana wong seket telu, dene sing dadi tetindhih ya mung Kesit sing dijejeri dening Senthun. 

Wong-wong Tundhan sing padha weruh budhale wong-wong kuwi padha nyingkir. Sing akeh banjur mlebu omah, lawange dikancing, dimare padha dipateni kabeh. Awit wong-wong Tundhan rumangsa miris weruh sikep lan pakulinane wong-wonge Gambangkawat marang wong Tundhan. Iya, sikep sing kumawasa sarta ngremehake, kuwi wiwit Ki Tundhan Kapindho ora ana. Wong-wonge Gambangkawat kuwi sansaya ndadra, dhemen ngrampas darbeke warga desa, sakjege Ki Landhung lolos ninggalne Tundhan. Mula wong-wong Tundhan akeh sing ndedinga marang Allah muga-muga Ki Landhung enggala timbul maneh ing Tundhan sokur-sokur banjur gelem madeg dadi Lurah ing desa kuwi, saora-orane ya anake lanang gelema didadekne Lurah neng kono.

Ngerti nek wong-wong sing budhal mau padha sikep gegaman jangkep, wong-wong padha ngira nek wong-wong kuwi padha arep maju perang, embuh musuh sapa. Mulane wong-wong ndesa akeh sing mujekne muga wong-wong mau anggone maju perang padha kalah lan dadi bandan kabeh.

Nalika lakune barisane Ki Landhung ngliwati pategalan tilas tanduran pari Gaga,  Ki Landhung aba mandheg. Awit saka wetan katon barisan nggawa obor mara tumuju papan kono. Merga nggawa obor, dadi katon cacahe wong-wong mara kuwi. Miturut petunge Ki Landhung cacahe wong-wong kuwi, kira-kira mung seket punjula ora akeh. Sauntara iku, cacahe Santri sing melu budhal wong suwidak ditambah para sinoman sing bareng karo para Bebau sing keplayu suwidak. Dadi cacahe ana satus rongpuluh. Banjur andel-andele sing nduweni kaluwihan kajaba Ki Landhung dhewe, isih ana para Bebau, Lungit, Prana lan isih akeh maneh. Dadi petunge bobot timbangane isih duwe kekuwatan sing luwih gedhe tinimbang kekuatane mungsuh.

Ki Landhung banjur nglumpukne para Bebau lan para tetunggul pandhereke Kyai Saepullah.

"Kakang Saradan, para Bebau lan Ki Lungit sarta sedulur santri kabeh" kandhane Ki Landhung marang wong-wong sing diklumpukne "kanthi nyawang kekuwatane mungsuh sarta kekuwatane awake dhewe, aku duwe dudutan yen awake dhewe ketok nek menang cacah".

"Inggih Ki" sing wangsulan Bebau Saradan "kajawi menang cacah, miturut warta ingkang kula tampi saking andhahanipun Klabangireng, ing Tundhan sampun boten wonten gegedhug sanesipun Ki Lindhuk, Ki Gambangkawat, ugi Ajar Taliwangsa ingkang samangke nembe gojeg kaliyan Kyai Saepullah. Angger Rangga saha Angger Marga".

"Iya Kakang, murih ora kakehan kurban, saiki becike barisane dhewe didum dadi telung pantha. Sing sepantha nisih ngidul tak suwun Ki Lungit sing ngesuhi karo Ki Bebau ing Palkuning".

"Sendika Kyai" Lungit karo Bebau Palkuning semaur bareng.

"Sing sepantha nisih ngalor, Ki Bebau ing Ngampon lan Anakku Satata supaya nindhihi pepanthan iki"

"Inggih Kyai" Bebau Ngampon wangsulan.

"Liyane kanthi tetindhih Ki Bebau Krajan lan Ki Prana, tetep neng kene mapagne tekane mungsuh, kanthi padha dlosoran murih ora gampang disawang".

"Inggih Kyai" Bebau Taling lan Prana wangsulan bareng.

"Mengko yen mungsuh wis cedhak, tak jaluk kabeh pepanthan bareng ngepung klawan nyumet obor, dadi katon yen mungsuh bakal weruh yen wis karoban lawan. Ing kono muga-muga mungsuh gelem nungkul sarana aris, dadi ora kudu ana kurban".

"Sendika" wong-wong wangsulan bareng. Lan kanthi cepet pepanthan wis nisih dhewe-dhewe jumbuh lan papan sing diprentahne.

Sauntara iku, barisan sing ditindhihi Kesit saka Tundhan terus mlaku maju. Ora ana sing ngerti yen kabeh obahe wis dingerteni mungsuh.

"Lha kok ngantos dugi mriki si Landhung sakancane dereng ketingal irunge, Juragane?" Senthun takon marang Kesit sing mlaku ana sisihe.

"Lha ya?" Wangsulane Kesit "apa kira-kira kedhisikan mlayu keweden merga weruh awake dhewe sing nggawa obor iki?".

"Kira-kira mawon ngoten" wangsulane Senthun "jathukna wau boten sah ngurubne obor, dados Si Landhung boten saged ucul malih he he he".

"Saiki kancamu kongkonen mandheg dhisik!" Kesit prentah.

"Mandheg dhisik caaaaaa......" Senthun nerusne prentah.

Barisan saka Tundhan kuwi mandheg. Padha omong dhewe-dhewe, ngrembug bab mungsuh sing jebul wis nyingkir sadurunge klakon diadhepi.

"Terus piye iki? Tiwas aku wis kemecer selak kepengin weruh wong-wong Tundhan kuwi jerit-jerit sadurunge tak tugel gulune, lha kok jebul wis padha minggat dhisik" gremenge salah siji saka andhahane Senthun karo ngobah-obahne pedhange.

"Padha" liyane wangsulan "ya wis neh, kari saiki nunggu prentahe juragan kon piye?".

Dumadakan keprungu suwara sendaren muluk ing langit ora adoh saka ngarepe barisan sing mandheg kuwi.

Kesit, Senthun lan kanca-kancane kaget. Lan durung nganti ilang kagete, watara seket jangkah ing ngarepe ana obor diurubne. Banjur kesusul katon wewayangane Wong sapirang-pirang siyaga perang. Kesit karo Senthun nyoba nggrambyang pira cacahe wong sing sikep gegaman sing ana ngarepe kuwi.

"Boten kathah, Juragane" Senthun bisik-bisik nyang Kesit "mangke kangge ngadhepi Si Landhung, saged kula kaliyan juragane maju sareng ngrubut. Lintune saged ijen padha ijen".

"Banjur kanggo ngadhepi para Bebau lan Satata?" Kesit krasa rada kuwatir.

"Tiyange awake piyambak taksih langkung kathah, mangke saged krubutan" Senthun aweh bombongan.

Kesit rada suda mirise. Nanging dumadakan, seket jangkah saka sisih kiwane, njedhul obor maneh lan ing ngisore katon wewayangane wong-wong sing jangkep lan gegamane, cacahe watara padha karo sing ana ngarepe. Mesthi wae kang mangkono iku, ndadekne mirising atine Kesit ora sida ilang, nanging malah sansaya tambah. Senthun sing ngerti nek juragane atine miris, ora bisa aweh pambombong maneh, merga nyata yen mungsuh sing diadhepi luwih akeh cacahe lan ing antarane para mungsuhe kuwi ana gegedhug pirang-pirang sing durung karuwan bisa dikalahne sanajan dikrubut dijoro, utawa dijilu pisan.

Sansaya kekes maneh bareng saka sisih tengen uga njudhul obor sing madhangi barisan sagelar sepapan sing siyaga nyolahne gegaman. Ora mung Kesit sing entek atine, najan Senthun lan wong-wong gawan saka Gununglayang  ngrasa bakal kaya sulung lumebu ing geni yen meksa kudu ngadhepi wong-wong sing ngepung barisane kuwi. 

"He........." dumadakan keprungu suwarane Ki Landhung sing mbengok banter. Suwara sing disurung nganggo hawa murni sing gedhe. Kajaba bisa dirungokne wong-wong sing dibengoki kanthi cetha uga nuwuhake rasa geter ing jantunge wong-wong sing padha krungu.

"Wong-wong Gununglayang sing budhal saka Tundhan" Ki Landhung nerusne pambengoke "kowe kudu ngerti yen cacahmu ora ana seprapate wong-wong sing ngepung barisanmu. Aku ya weruh, ing kono ora ana gegedhug sing bisa kok andelake kanggo ngadhepi para Bebau Tundhsn lan para srayane. Mula yen kowe isih kepengin urip, gegamanmu padha selehna lan majuwa mrene, Wong Tundhan saksrayane bakal aweh pangayoman marang kowe kabeh. Nanging yen kowe ora gelem seleh gegaman, mbuh nglawan mbuh mlayu, mangka mesthi bakal dipikut lan nampa pidana sing luwih gedhe" 

Suwarane Ki Landhung sing banter, ngumandhang ing tengah ara-ara kuwi bener-bener wis nuwuhake rasa kekes ing atine wong-wong sing disuhi Kesit lan Senthun kuwi. Senthun lan Kesit malah luwih dhisik padha nggregeli, sarandhuning awake padha gemeter kedher ora kena diendhegne.

Siji loro saka wong-wong mau wiwit nyelehne gamane neng lemah. Banjur mlaku alon-alon nyedhaki papane Ki Landhung sakancane. Tumindake wong mau cepet diterokne kanca-kancane, wekasan kabeh padha seleh gegaman lan mlaku nyedhaki barisane Ki Landhung. Kesit lan Senthun wis ora duwe pilihan liya kajaba melu nungkul pasrah bongkokan.

Barisan sing saka lor lan saka kidul terus ngukuti gegamane mungsuh sing wis padha teluk, diklumpukne lan dibongkoki. 

"Kesit lan sedulur saka Gununglayang kabeh" kandhane Ki Landhung sawuse Kesit lan andhahane padha pasrah "aku nedha nrima marang ndika kabeh sing wis padha gelem nungkul kanthi becik-becik. Aku minangka sesepuhe warga Tundhan, bakal tumindak adil adhedhasar rasa kamanungsan. Sanadyan ndika kabeh bakal diadili lan kudu nampa pidana, nanging ndika aja kuwatir. Ndika kabeh ora bakal nglakoni paukuman sing abot awit ndika bakal nampa pangapura. Nanging ora saiki, mengko manawa ndika wis ngliwati pengadilan sing bakal digelar ing Bale Desa Tundhan. Mula sepisan maneh tak jaluk, rila lan legawa ndika supaya gelem tak ajak leren neng kalurahan Tundhan luwih dhisik".

"Inggih sendika" wangsulane wong-wong kuwi bebarengan.

Bengi kuwi wong-wong saka Gununglayang lan Kesit banjur digiring menyang Kalurahan banjur dijaga dening para nom-noman Tundhan lan para Santrine Kyai Saepullah.

***

Sanadyan durung akas, nanging Klabangireng sing saiki bali nganggo jeneng asale Tugi, Tamparangin sing milih bali nganggo jeneng Srondhol lan Luwukabang sing mbalik dadi Parak, wis padha bisa mlaku kabeh. Pancen Kyai Saepullah nyata wasis ngolah godhong-godhongan lan oyot-oyotan kanggo tamba wong sing lagi lara. 

Oleh pangupakara sing becik ngono kuwi, wong telu saiki dadi ketok rada alus lan ora gampang ngremehne wong liya kalebu andhahane.

"Saiki aku lan kowe kabeh drajate padha dulur-dulur" kandhane Luwukabang alias Parak sawijining esuk nalika lagi padha mlumpuk sarapan neng cedhak bedhiyang "dadi ora ana tembung juragan lan ora ana tembung andhahan maneh. Wewenang lan kuwajibanku padha karo wewenang lan kuwajibanmu kabeh, merga drajatku lan drajatmu padha dene ngenteni. Aku ngenteni ditampa dadi muride Ki Rangga lan nDika ngenteni ditampa nggone nedya suwita marang Kyai Saepullah. Rak ya ngono ta ?".

"Rada beda sethithik Ki Parak" Srondhol sing dhisik dhewe semaur.

"Bedane neng ngendi Adhi Tamparangin, eh Adhi Srondhol?" Parak takon.

"Bedane ndika calon siswane Ki Rangga lan sedulur-sedulur kuwi calon santrine Kyai Saepullah, lha nek aku? Aku iki abdine Ki Rangga, jumbuh lan sumpahku nalika semana. Nanging babar pisan aku ora getun, ora rumangsa remeh malah kepara luwih seneng bisa dadi abdine Ki Rangga sing saben dina mung nyebar kabecikan kuwi tinimbang dadi andhahane wong Gununglayang kaya sing padha dilakoni sasuwene iki".

"Tak kira ora ana bedane dadi santrine Kyai Saepullah, siswane Ki Rangga utawa dadi abdine, sing baku awake dhewe bisa ndandani urip iki supaya dadi luwih migunani, urip sing tentrem lan gawe tentrem, kebak rasa paseduluran lan sing genah bisa dadi menungsa tenanan ora dadi kewan sing blegere wae wujud manungsa"  Tugi nrambul gunem.

"Leres niku Ki Tugi" salah sijine tilas andhahane Klabangireng nyauti.

Krungu rembugan antarane Srondhol, Parak lan Tugi ngono kuwi, kabeh padha pating greneng dhewe-dhewe. Kabeh rumangsa matur nuwun marang Pangeran dene bisa ditelukne dening Kyai Saepullah. Kang nyatane urip dadi telukane Kyai Saepullah iku adoh luwih kepenak lan luwih kajen tinimbang dadi andhahane Gambangkawat utawa Gegedhug Gunung Layang liyane.

Nanging grenengan kuwi dadi mandheg nalika Kyai Saepullah sing dikancani Ki Landhung mara melu jagongan neng kono.

"Para sedulur kabeh" Kyai Saepullah wiwit omong "dina iki mengko ndika kabeh arep tak jak menyang Tundhan. Apa ana sing kabotan?".

"Boten Kyai" wong-wong wangsulan bareng.

"Nanging aku ya nyuwun tulung marang ndika kabeh. Gandheng kahanane Ki Luwukabang, Ki Tamparangin lan Ki Klabangireng sajake durung pulih temen, aku nyuwun tulung supaya ndika nyepakne tandhu cacah telu. Piye?"

"Sendika Kyai" wong-wong bali wangsulan bareng.

"Nuwun sewu Kyai" Ki Parak nyela rembug.

"Iya kepiye Ki Luw...."

"Luwukabang sampun boten wonten Kyai" Parak nugel tembung "sakniki wangsul nami Parak".

"Iya, iya Ki Parak" Kyai Saepullah mesem "aku sing lali, piye ?".

"Kula sampun saged mlampah piyambak, dados boten mbetahaken Tandhu malih" wangsulane Tarak.

"Iya, Tandhu iki mung kanggo jaga-jaga wae kok, upama mengko ing dalan ora kanggo apa-apa ya ora apa-apa. Wis ngono wae dhisik, aku tak nemoni Angger Rangga lan Angger Marga dhisik".

Kyai Saepullah lan Ki Landhung banjur ngadeg, ninggalne wong-wong kuwi arep nemoni Rangga lan Marga neng prahu getheke.

Lungguh jagongan neng dhuwur gethek pancen kepenak. Luwih-luwih karo ngadhep uwi sing isih kemebul pegane, ndadekne jagongan luwih gayeng antarane Rangga, Marga, Ki Landhung lan Kyai Saepullah. Ki Landhung mbaleni nyritakne bab sisa-sisa wonge Gambangkawat sing wis nungkul kabeh sing saiki kudu dadi tanggungane warga Tundhan.

"Kangge nyambung pagesanganipun tiyang-tiyang puniku kula kinten perlu dipun padosaken cara ingkang langkung prayogi" kandhane Ki Landhung ing antarane critane.

"Mila kedah makaten Kyai" Marga melu omong "awit sampun radi dangu titiyang niku nglampahi gesang namung kados ingah-ingahanipun Ki Gambangkawat. Samangke titiyang niku mbetahaken tiyang ingkang saged nuntun murih saged gesang kados limrahipun".

"Lha punika ingkang cocog kula kinten namung Kyai Saepullah Ngger" wangsulane Ki Landhung.

"Kula boten badhe selak saking kuwajiban punika, Ki Landhung lan Angger Kekalih" Kyai Saepullah wangsulan "kados ingkang kula lampahi sadangunipun punika. Nanging, sareng kedah ngurusi tiyang ingkang cacahipun samanten kathahe, kula perlu mikir malih".

Ki Landhung, Rangga lan Marga ora enggal ana sing aweh wangsulan. Kabeh bisa nggambarake kaya apa repote ngurusi wong-wong sing wis padha teluk lan nembung kepengin melu suwita dadi muride Kyai Saepullah kuwi. Yen ora ditampa nggone padha kepengin suwita, mangka padha wae ngumbar wong-wong sing wis wiwit kebukak atine kuwi bali menyang panguripan lawas sing ora maelu batal lan karam. Nanging yen pasuwitane wong-wong kuwi ditampa, kudu bisa nyawisi papan kanggo bisa urip salumrahe.

"Makaten kemawon Kyai" sawuse meneng sauntara Rangga udhu panemu "kados pundi menawi Kyai Saepullah yasa Dhusun enggal kanthi mbabat wana ing ler benawi kangge papan gesangipun tiyang-tiyang nika?".

"Menawi saged makaten mila sae ngger" sing wangsulan Ki Landhung "malah kula ugi sagah tumut sabiyantu ing babadipun. Nanging mbabad wana punika kedah angsal palilah saking Mataram, awit awakipun piyambak punika kawula Mataram".

"Bab palilah sampun dados pambeng Kyai" Rangga aweh panemu "kula mangke badhe damel serat dhateng Patih Mandaraka ing Mataram, mangke Ki Landhung saged utusan sinten kemawon murih ngaturaken serat saking kula punika. Lan saderengipun serat palilah tumurun, Rama Kyai Saepullah saged ngagem timang punika, sok sintena boten badhe wantun menging anggenipun Rama Kyai badhe yasa padhusunan lan pategilan"

Rangga ngetokne timang mas sing ana tandhane yen iku timange sentana Mataram, banjur dipasrahne marang Kyai Saepullah.

Kyai Saepullah manthuk-manthuk, saiki tanpa dijaluk Rangga wis mbukak sapa jati dhirine.

"Ngaturaken sewu gunging panuwun Raden" kandhane.

"Ing mriki boten wonten Raden Rama" wangsulane Rangga sing banjur prentah marang Marga : "adhi jupuken kampil peparinge mBah Juru kae, separo saka isine aturna Rama Kyai mbok menawa bisa diagem golek uba rampene babad alas".

Enggale wong ndongeng, sore kuwi Kyai Saepullah lan Ki Landhung sida bali nyang Tundhan. 

Sabanjure kabeh wong-wong tilas andhahane Ki Gambangkawat wis nyawiji karo para Santrine Kyai Saepullah. 

Rangga karo Marga ora melu menyang Tundhan, amarga arep nerusne laku ngupadi Sendhang Mustika Warih sing mapane isih adoh saka kono.

Miturut kabar, kira-kira let setahun saka diwisudane Satata dadi Lurah Tundhan, Patih Mandaraka rawuh ing Lor Bengawan, ya iku ing Desa anyar sing dibabad dening Kyai Saepullah, maringi jeneng marang Desa anyar kuwi kanthi sebutan Desa Tanggan, minangka tetenger Desa anyar iku tetanggan karo desa Tundhan.

Mbuh tenane, kabeh-kabeh mung jarene.

Mbaleni critane Rangga lan Marga, lakune prau gethek nurut iline bengawan, banter lakune. Apa sing bakal dipethuki bocah loro muride Ki Tanparupa kuwi lagi bisa dicritakne yen wis oleh idin saka Ki Tanparupa dhewe.

Tlas sinerat ing Omahe mBah Wah, Ngarengan Kidul Sepur, tanggal telulikur sasi Pasa tahun 1954 ambarengi surya kaping papat sasi Mei 2021 jam 23.02.

Cuthel.

SENDHANG MUSTIKA WARIH II (70)

 70.

Marga mesem krungu tembunge Klabangireng ngono kuwi mau. Jroning atine ana rasa syukur marang Pangeran dene wong-wong kuwi wis padha gelem nampani hidayah sing diturunake Gusti marang sagung titahE. Sawuse meneng sedhela Marga banjur kandha :
"Ya coba mengko tak matur marang Rama Kyai. Nanging sadurunge kuwi aku perlu ngabarake marang ndika kabeh, yaiku kabar sing ora pati nyenengake".

"Kabar punapa niku Ki?" Klabangireng takon.

"Ki Lindhuk, Ki Gambangkawat lan Ajar Taliwangsa, telu-telune wis ndhisiki aku lan ndika kabeh, ninggalne donya iki".

"Elho? Gegedhug tiga punika sedaya sampun pejah Ki?" Sindu takon semu gumun.

"Bener Kisanak" wangsulane Marga "Ki Lindhuk tiwas awit prang tandhing lan Rama Kyai, Ajar Taliwangsa ngemasi ing tangane Kakang Rangga lan Ki Gambangkawat kapeksa tiwas merga tanganku".

Kahanan dadi sepi. Wong-wong kuwi kabeh ora ana sing ngira yen wong telu kuwi bisa dikalahake. Nanging nyatane dina iki telu-telune wis kari wujud kuburan sing ora nduweni daya lan kekuwatan apa-apa. Wong-wong kuwi ya padha nggambar ing angen-angene, kaya ngapa ramene paprangan antarane Kyai Saepullah, Rangga lan Marga mungsuh Ki Lindhuk, Taliwangsa lan Gambangkawat. Yen ngono nyata kasektene wong telu kuwi angel dijajagi sepira jerone.

"Saiki aku arep njaluk tulung marang ndika" kandhane Marga sabanjure.

"Tulung punapa Ki?" pitakone Sindu.

"Nggawekne papan sing pantes kanggo  papan palereman sing pungkasan kanggo Ki  Lindhuk, Ajar Taliwangsa apa dene Ki Gambangkawat. Ngajaka kanca sacukupe, tak tunggu neng sabrang kidul !"  Kandhane Marga karo ngadeg, terus ninggalne papan kono, bali menyang panggonan mayite Gegedhug Gunung Layang mau.

"Inggih Ki, kula tak nyeluk kanca-kanca" wangsulane Sindu sing uga terus mlaku marani kanca-kancane sing lagi leren.
               *
Mbaleni critane Ki Landhung Adi Sastra sing ngesuhi para Santrine Kyai Saepullah sing budhal menyang Tundhan. Tekan tepis wiringe desa, lakune Ki Landhung kepethuk para Bebau sarta para nom-noman sing maune keplayu merga kalah perang karo wong-wonge Ki Gambangkawat. Ora dawa critane, para bebau kuwi banjur nyawiji dadi siji karo barisane Ki Landhung, banjur nerusake laku menyang Tundhan.

Lakuning barisan sing disuhi dening Ki Landhung, cepet kaweruhan para telik sandine Ki Gambangkawat sing kajibah ngulat-ulati menawa ana sing nyujanani tumrap Desa Tundhan. Ora kesuwen, para telik sandi kuwi enggal ngadhep Kesit ing Kalurahan.

"Dadi wis tekan Tepiswiring sisih lor kulon?" Kesit negesne keterangane Teliksandi sing ngadhep.

"Leres Ki" wangsulane Teliksandi mau "ketingale, para Bebau ingkang kala emben mlajar sakniki mlempak dados setunggal ing mriku".

"Nyawiji karo Siwa Landhung karo wadya bala sing jaremu mbuh asale kuwi?" Kesit sepisan maneh negesne rembug.

"Inggih, leres makaten Ki".

"Tak tampa lapuranmu, saiki balia ing papanmu sakawit, karo Senthun warahen yen tak celuk mrene!!".

Telik sandi kuwi mundur. Nyai Guwarni genti sing metu saka omah jero.

"Ki Landhung teka maneh ta Ngger?" Karo mapan lungguh Nyi Lurah nakoni anake.

"Iya Biyung, karo para Bebau sing maune bisa mlayu, nggawa bala kira-kira wong satus" wangsulane Kesit, karo mripate sumorot sajak njaluk rerigen.

Ana candhake.

SENDHANG MUSTIKA WARIH II (69)

 69.

Kang meh bareng wektune, kang ana ing gisik sabrang lor bengawan, wong-wong andhahane Klabangireng sing wis teluk marang Kyai Saepullah padha ora ngerti nek para santrine Kyai Saepullah lunga menyang Tundhan. Awit budhale para santrine Kyai Saepullah mau ngepasi para telukan iki kaprentah budhal luru pala kependhem menyang alas klawan disuhi santri cacah sepuluh. Mula nalika wong-wong mau teka saka luru pala kependhem banjur padha gumun, merga palerenan kuwi dadi sepi. Sing kari ana kono mung Nyai Wangsa, karo wong telukan cacah sanga sing kajibah ngreksa lan ngopeni Ki Luwukabang, Tamparangin lan Klabangireng.

"Iki wong-wong kok ora katon, padha menyang ngendi ta Kang?" Sindu salah sijining telukan sing mau melu golek pala kependhem nyang alas takon marang rowange sing jeneng Kandhil, sing kajibah nunggoni Klabangireng.

"Wiwit kowe budhal mau, aku ya neng kene iki karo kanca-kanca kae, mau ketoke para pendhereke Kyai nisih mengetan mrana, jare wancine nampa piwulang ngono. Nanging nganti saiki kok ora eneng sing padha mbalik mrene. Dadi aku ya ora ngerti Dhi" wangsulane Kandhil apa anane.

"Lha para Penggedhe kok ya ora padha katon uga?" Sindu takon maneh.

"Aja nyebut Penggedhe Dhi" Kandhil semaur "nek kepireng Kyai Saepullah didukani mengko, neng kene iki jare enenge mung padha-padha sedulur ora ana penggedhe, si adhi mosok ora ngrasakne? Ing atase awake dhewe iki wong telukan sing durung cetha lungguhe wae, dening Kyai lan para Santri direngkuh ora beda karo sedulur liyane".

"Iya Kakang, aku lan meh kabeh kancane dhewe padha ngrasakne kuwi, malah padha rasan-rasan jare luwih kepenak dadi telukane Kyai Saepullah tinimbang dadi andhahane Lurahe Gambangkawat, he he he......" Sindu wangsulan karo ngguyu.

"Kuwi bener" Klabangireng sing isih ngathang-athang kuwi melu nimbrung omong.

Kandhil karo Sindu kaget, dikira nek Klabangireng mau isih turu.

"Bener pripun Juragane?" Sindu takon, kanggo nutupi kagete.

"Sing dadi rasan-rasane sedulur-sedulur mau bener, aku dhewe ya ngrasakne ngono, mula aku wis sumpah neng jero atiku sawayah-wayah aku bisa mari, aku arep nyuwita marang Kyai Saepullah wae" wangsulane Klabangireng kanthi suwara anteb nuduhne mantebing tekade "wis aja nyebut Juragane , saiki wis ora ana juragan , enenge mung sedulur. Sing nekad nyeluk aku juragan, bakal tak gibeng cendele tenan".

"Ha...ha... ha... santrine Kyai Saepullah kok gampang men arep nggibeng cengele sedulure lho?" Kandhil semaur karo ngguyu. Sindu melu ngguyu.

"Oh, iya ora sida, ora tak kapak-kapakne, ning ora arep tak sauri omongane"  Klabangireng mbaleni omongane, disusul guyu sing renyah. Wong telu banjur ngguyu maneh. Guyune wong Merdika, guyune ORANG-ORANG BAHAGIA. Dudu guyune wong sing lagi nyingidne susah.

Dumadakan keprungu swarane wong dhehem-dhehem rada banter, wong sing padha lungguh ndengengek, kabeh nyawang pernahe swara dhehem mau.

"Sajake kok lagi gumyak kisanak kabeh?" Jebul sing dhehem kuwi mau Marga sing terus alok sapaaruh.

"Inggih, inggih Ki Marga" sing wangsulan Sindu "niki napa, nembe ngrembag pepenginane kanca-kanca sedaya".

"Pengin apa? Enggal bali menyang papan sakawit? Ya, kudu sabar dhisik" wangsulane Marga "ngenteni nek Ki Luwukabang, Ki Tamparangin lan Ki Klabangireng wis pulih".

"Mboten, boten niku Ki" Kandhil nyaut rembug .

"Lha piye?" Marga takon.

"Anu. e... anu.....eh...niku lho......" Kandhil blekak-blekuk wangsulan.

"Ngeten lho Ki Marga" wekasan sing muni Klabangireng sing isih ngathang-athang "kula sakanca babar pisan boten gadhah pepenginan wangsul, lha mbok inggiha Ki Marga kersaa ngunjukaken dhateng Kyai Saepullah bilih kula sakannca kepengin sanget saged nyuwita dhateng Kyai Saepullah".

Ana candhake.