SENDHANG MUSTIKANING WARIH III (34)

 

kacariyosaken malih dening : Rust Luh Getih

34

Rangga lan Marga ambegan dawa bareng Ki Guru Sukirna wis rampung anggone crita. Wukir, Kurantil lan Dhukut saking kasengseme marang crita sing dikandhakne gurune dadi padha meneng ora obah ora musik babar pisan. Cantrik telu kuwi padha gumun, jebul pedhut sing nglimputi Padhepokan Banyugurih munggahe menyang Kademangan Jatipethuk, luwih peteng tinimbang sing dingerteni.  Wong telu kuwi uga banjur kelingan kedadeyan durung suwe iki, yaiku wong ayu sing dumadakan ilang mbuh parane nalika lagi omong-omongan karo gurune, wong ayu sing jarene sisihane Raden Sentani sing nembung kepengin lerem ana Padhepokan, nanging dening gurune malah dikongkon taren luwih dhisik marang wong tuwane. Banjur neng kono ana ula gedhe sing dening Gurune dioyak mlebu menyang rong sing ana temboking pager Padhepokan. Bareng wong telu kuwi nggathuk-nggathukne kedadeyan sing tau ana karo critane Gurune mentas wae iki mau, banjur padha duwe dudutan yen sing tau dikandhakne gurune lamun Raden Sentani kuwi manembah marang Ula Simunan sing jeneng Nagaburik kuwi nyata. Lan bojone Sentani jebul rupa asline ya wujud Ula , Ula siluman. Cantrik telu kuwi banjur padha nggagas yen kanca-kancane perlu dicritani apa sing lagi wae dicritakne gurune iki mau.

"Lha samangke wekdal ingkang dipun sukakne dhateng Bapa Banyugurih dening Sentani petanganipun taksih pinten dinten malih Bapa?" sawuse meneng sauntara Rangga takon marang Ki Guru Sukirna.

"Nggih kirang langkungipun kantun sapeken malih Ngger" wangsulane Ki Guru Sukirna "wekdal niki, para Bebau lan Mancakaki ingkang taksih setya dhateng Mataram sampun sami mapan ing kukuban Padhepokan. Bebaunipun wonten sanga, awit ingkang gangsal langkung pitados dhateng Sentani ingkang njanjeni bilih ing tembenipun para Bebau ingkang purun nyengkuyung lekasipun Sentani badhe jinunjung dados Tumenggung ing paprentahan Majapahit Enggal".

"Nuwun sewu Rama Guru" Marga genti sing omong .

"Inggih kados pundi Ngger?" Ki Guru Sukirna wangsulan.

"Gegayutan kaliyan semahipun Raden Sentani ingkang kajodheran lajeng wangsul dhateng Alamipun ing Grojogan Jambe Telu, punapa Ki Nagaburik inggih lajeng boten males damel onar ing Padhepokan mriki?" Marga nakokne bab kejodherane Nagadewi lan mbok menawa ana nesune Nagaburik.

"Sinten ta Ngger ingkang boten nesu nalika wewadosipun kawiyak? Ngaburik tartamtu ugi lajeng nesu lan badhe males wirang mriki kanthi kengkenan wadya balanipun ingkang wujud lelembat bangsa sawer. Nanging rahayunipun, kula sampun pikantuk isyarahing jagad bilih kangge ngadhepi bangsa lelembat ingkang candhala ing budi, boten dipun betahaken tenaga wadhag kangge ngadhepi. Cekap kapasrahna dhateng Ghaibul Ghaib, asarana nyenyaket ing ngarsanipun kanthi nglanggengaken panembah ing wanci sapratiganing dalu ingkang pungkasan. Lan inggih kanthi makaten, sarta awit pangayomaning Gustining para Gusti, guna dhesthi ingkang katamakaken dhateng Padhepokan Banyugurih dening para lelembat saking Grojogan Jambe Telu, gagar wigar tanpa karya".

Sepisan maneh Wukir, Kurantil lan Gumbreg lagi padha ngerti ya gene Gurune keri-keri iki gencer marentahake para Cantrike supaya tangi sabubare tengah wengi banjur kaparentah padha nindakne sembahyang wengi. Cantrik telu kuwi uga dadi ngerti yen bangsane Tuju, Teluh, Tenung lan sapiturute ora bakal bisa tumama marang wong sing gelem nyedhak marang Gusti Allahe.

Nalika samana wektune wis ngliwati madya ratri, dadi kaya sing dikandhakne dening Ki Guru Sukirna mau yen saiki wis wayahe nindakne laku manembah ing saprotelone wengi kang pungkasan. Mula Marga uga banjur matur marang Ki Guru Sukirna :

"Nitik glagating dalu, sampun wancinipun tumrap kula dalasan Rama Guru nindakaken panembah dalu Rama".

"Inggih Ngger, mangga sareng-sareng manjing sanggar palanggatan, meminta pitulunganing Dzat Ingkang Wenang Murba tan Wenang Kapurba".

Ki Guru Sukirna banjur ngadeg mlaku menyang sanggar palanggatane. Rangga lan Marga uga banjur tumuju marang papan palereman kang wis dicawisake, ora arep mapan turu, nanging arep nindakne pakulinan sing ora tau ditinggalne ing wanci sabubare madya ratri.  Wukir, Kurantil lan Gumbreg, wis ora nganggo aras-arasen maneh, gegancangan menyang pancuran arep sesuci banjur arep padha manembah ing gothakane dhewe-dhewe.

Wektune isih esuk, panase srengenge lagi gematel yen tumiba ing kulit, Rangga lan Marga kringete wis mruntus, merga ngrewangi Cantrik sing ngopeni tanduran gaga ing sajabane pekarangan Padhepokan. Maune Cantrik loro sing padha nyambut gawe ngresiki suket sing thukul ing sela-selaning tanduran gaga kuwi menging Rangga lan Marga melu tumandang nyolahne wangkil. Nanging Cantrik loro Sonya karo Darya kuwi dadi isin dhewe. Rangga lan Marga sing dikira ora bisa tumandang gawe merga ketok alus-alus pakulitane kuwi jebul kuwih cepet tumandange tinimbang karo tandang gawene Sonya lan Darya. Kajaba luwih cepet, Rangga lan Marga uga luwih rapi tilas-tilasing wangkile neng lemah. Yen Darya lan Sonya sedhela-sedhle mbutuhne leren kanggo ngatur ambegane, Rangga lan Marga babar pisan ora tau menadheg, bocah nom-noman loro kaya duwe napas serep dadi ora mbutuhne leren blas.

"nDika kekalih niku jan nyolong pethek tenan kok Dhi" kandhane Darya karo nyedhaki Rangga lan Marga "tiwas wau kula penging, mesakne nek nganti kekeselen, jebul malah kula kalih Sonya boten wonten napa-napane nek ditandhingne kalih Adhi Rangga lan Adhi Marga".

"Kuwi lumrah Kang" wangsulane Marga karo mapan lungguh neng pinggir dalan sing kulina diliwati wong sing metu kono nek arep lelungan menyang Banyugurih.

"Limrah pripun Dhi?" Sonya sing lagi ngrampungne guludan sanggemane melu nyedhak karo takon "genah nek kula kalih Kang Darya sing mpun kulina nyambut damel teng tegil mawon namung angsal sak gulud, lha kok ndika kekalih malah sampun angsal tigang gulud".

"Lumrahe ngene lho Kang" Rangga melu udhu rembug "tenaga sing ndika gunakne kanggo ngopeni Tegalan iki rak wis pirang-pirang dina, malah kepara wis sasen, dadi ya susute ya wis akeh. Beda karo aku karo adhiku iki, ya lagi sepisan iki ngerti gaweyan sing diarani matun tanduran gaga, dadi mesthi wae tenagane isih wutuh, mula nek luwih cepet tinimbang ndika wong loro ya lumrah".

"Mila ngoten ta Dhi?" Darya semaur "napa malah boten kwalik?"

"Kwalik piye Kang?" Rangga takon.

"Kula niku riyin, jaman sepisanan ngertos damelan matun ngeten niki, setengah ari namung saged angsal setugel gulud, sansaya dangu sansaya tambah, sak niki setengah ari nggih saged angsal tigang gulud. Lha nek tenaga sing didamel mregawe niku saben dinten terus susut kados ngendikanipun Andika wau, sak niki kula rak sampun boten saged mredamel malih. Tiyang kula ndherek Guru niku sampun meh tigang tahun".

"Dadi sansaya suwe sansaya kelatih ya Kang?" Marga takon karo mesem.

"Nggih kados tiyang nedha nika neh Dhi, jaman bayi nedhanipun pisang setunggal sedinten boten telas, mindhak ageng mindhak kathah, sareng mpun sak umuran kula niki nggih saged nelasaken sekul sawakul" Darya wangsulan karo disusul guyune sing banter. Wong papat melu ngguyu kabeh. Guyu sing tulus sing bisa ngundhakne warasing awak.

Nanging  anggone padha guyon wong papat iku kedadak mandheg, merga saka kidul ana wong lima mara, bareng wis cedhak banjur mandheg, salah siji saka wong lima kuwi nakoni wong papat sing lagi guyon mau, karo suwara banter kaya nggetak :

"He... padha ngapa iki? ngguyu sakepenake dhewe. Ora ngerti nek aku arep liwat kene apa piye? He?"

Sanajan wis ora ana sing padha ngguyu, nanging ora ana sing mangsuli pitakone wong sing lagi teka mau. Sing takon dadi nesu, rumangsa wis disepelekne.

 

ana candhake.

SENDHANG MUSTIKANING WARIH III (33)

 

kacariyosaken malih dening : Rust Luh Getih

33

Sanadyan nampi pangincim saking Ki Sukirdi ingkang makaten kala wau, nanging Ki Guru Sukirna dereng nyarisosi para cantrikipun, awit Ki Guru Sukirna boten remen menawi ngantos sami ajrih lan kaganggu anggenipun sami ngudi ing kawruh. Ewa samanten duka ingkang nyariyosi, ing kalanganing para cantrik sampun kapireng pating klesik reraosan bab pangincim saking Raden Sentani lumantar Ki Sukirdi punika. Ki Guru Sukirna estunipun malah nguwatosaken menawi ewah-ewahan ing Jatipethuk ingkang kajalaran dening trekahipun Raden Sentani punika kapireng para Pangarsaning Mataram, lajeng Mataram ngetapaken Prajurit, biten sande badhe nuwuhaken kurban ingkang boten sakedhik, awit ugi kathah warga ing Jatipethuk punika ingkang kapencut kaliyan umukipun Raden Sentani.

Let sapeken saking dumuginipun Ki Sukirdi ing Banyugurih, Ki Guru Sukirna niyat badhe manggihi para Mancakaki lan para Bebau ingkang boten kapilut ujar manis saking Sentani. Nanging nalika nembe kemawon Ki Guru Sukirna badhe bidhal, dumadakan wonten suwanten tracak kapal ingkang tumuju ing Padhepokan. Boten dangu kasusul wonten tiyang tiga ingkang sami nitih kapal, mandhap ing sangajenging regol. Cantrik ingkang kajibah jagi Regol gurawalan anggenipun nyaketi. Pranyata ingkang nembe dugi kaliyan kekapalan punika Ki Suyudi, Ki Hudaya Bebau ing Ngerjang lan Ki Baskara Bebau ing Durenan. Sasampunipun nyancang kapalipun, tiyang tiga wau nunten nyuwun inah dhateng Cantrik ingkang Jagi Regol badhe manggihi Ki Guru Sukirna.

"Mangga Ki Suyudi lan Ki Ngerjang tuwin Ki Durenan" saderengipun Cantrik ingkang Jagi Regol wangsulan jebul Ki Guru Sukirna miyos saking wingking Regol lan mbagekaken ingkang nembe sami dugi  "mangga bablas dhateng Pendha[a kemawon".

"Inggih Ki Guru, matur nuwun" Ki Suyudi ingkang wangsulan kasambet pangajak dhateng rencangipun "mangga Ki Bebau bablas minggah pendhapa kemawon".

"Mangga kula dherekaken Ki" wangsulanipun Bebau Ngerjang miwah Bebau Durenan meh sareng.

Sasampunipun bage binage ngabaraken kasugengan, Ki Guru Sukirna lajeng pitaken :

"Nuwun Sewu Ki Suyudi saha Ki Bebau Ngerjang lan Durenan, kok beneh kaliyan padatan rawuh ing Padhepokan priyantun tiga sesarengan, kok inggih sami nitih kapal, punika wau pancen sareng saking dalem punapa panggih ing margi nunten sareng-sareng rawuh mriki?".

"Nyuwun pangapunten Ki Guru" Ki Suyudi ingkang wangsulan "estunipun, kula kaliyan Ki Bebau kekalih punika rak saking kekesahan radi tebih ta Ki Guru? niki wau inggih dereng dumugi griya, lajeng njujug ing Padhepokan mriki, ketang kaselak kepenginipun kula kaliyan Ki Bebau kekalih ngadhep ing ngarsanipun Ki Guru".

"Saking tindak tebih Ki?" Ki Guru Sukirna pitaken "kok katingalipun wonten ingkang wigati sanget, ngantos boten kundur rumiyin, malah njujug Padhepokan. Wonten kabar lan badhe paring dhawuh punapa dhateng kula Ki?".

"Inggih Ki Guru" Ki Suyudi wicanten kaliyan nata anggenipun lenggah "kula lan Ki Bebau kekalih nyuwun pangapunten dene sampun tumindak tanpa nyuwun palilah langkung rumiyin dhateng Ki Guru. Estunipun kula tiyang tiga niki wau nembe kemawon sowan dhateng Mataram".

"Mataram?" Ki Guru Sukirna mlenggong "wonten prakawis punapa Ki Suyudi?".

"Kabar ingkang sumebar ing saindenging Jatipethuk sansaya santer Ki Guru, inggih awit saking punika ingkang nyurung lampah kula tetiga parikedah sowan dhateng Mataram temah supe boten nyuwun palilah langkung rumiyin dhateng Ki Guru" wangsulanipun Ki Suyudi.

"Kabar punapa punika Ki Suyudi?" Ki Guru Sukirna sansaya mlenggong "tiyang enjing niki wau tenanipun nembe kemawon kula badhe sowan Ki Suyudi lan para Kadang Bebau saperlu badhe pados kabar criyosipun, lha kedadak karumiyinan Andika tetiga rawuh, dados inggih dhawah kaleresan".

"Inggih Ki Guru" Ki Suyudi wicanten malih "kathah kabar ingkang badhe katur ing ngarsanipun Ki Guru, ingkang sapisan bab sansaya kathahipun tiyang manca ingkang mlebet ing Jatipethuk  ingkang criyosipun para prajurit Trah Majapahit lan manunggal kaliyan Raden Sentani. Kaping kalih, kabar anggenipun Raden Sentani ngepyakaken saha misuda Ki Demang Wakil, dados Demang ing Jatipethuk tanpa langkung rumiyin ngawontenaken rerembagan kaliyan para Bebau lan Manca Kaki, kasambet pambiyawaranipun Ki Sukirdi ingkang sampun manunggal kaliyan Trah Majapahit sarta angemohi kabawah nagari Mataram. Kabar ingkang kaping tiga, bab anggenipun Padhepokan Banyugurih ingkang boten purun manunggal kaliyan Trah Majapahit sarta tetep setya dhateng Ngersa Dalem Kanjeng Panembahan Senapati ing Ngalaga, Mataram. Kasambet kabar bilih Raden Sentani boten dangu malih badhe ndhawahaken pidana dhateng para Bebau, para Manca Kaki lan sok sintena ingkang boten ngakeni bilih kebawah Raden Sentani minangka Pangarsaning Trah Majapahit, kalebet Ki Guru Sukirna lan para cantrikipun ing Padhepokan Banyugurih mriki. Inggih awit kula sumerep kathahing para Prajuritipun Raden Sentani ingkang manekawarni wujudipun, kula rumaos was saha kuwatos, pramila saking punika kula nunten ngajak Ki Ngerjang lan Ki Durenan munjuk dhateng Mataram".

Mangetos wartos ingkang kabekta lan kacariyosaken dening Ki Suyudi ingkang makaten punika, Ki Guru Sukirna tumungkul amarikelu. Salebeting manah nangis ngguguk, mrihatosaken lelampahan ingkang sinandhang dening Kademangan Jatipethuk. Menawi ngantos Raden Sentani saestu badhe ngecakaken pangincimipun, kirang-kirang bejanipun badhe nuwuhaken banjir ludira asareh bathang ing Jatipethuk, awit boten mokal ingkang badhe kapatrapan pidana dening Raden Sentani badhe lumawan sakiyatipun. Nanging menawi ngantos Mataram ndumugekaken prajurit sagelar sepapan dhateng Jatipethuk kangge mikut Raden Sentani sakanca rewangipun, tartamtu ugi badhe nuwuhaken perang brubuh ingkang boten sakedhik kurbanipun.

"Makaten Ki Guru, kabar tuwin wartos ingkang saged kula aturaken dhateng Ki Guru" Ki Suyudi wicanten malih sasmpunipun nengga radi dangu Ki Guru Sukirna mendel boten wicanten punapa-punapa "samangke kaparenga Ki Guru paring pitedah murih prayogining lampah".

"Inggih Ki Suyudi" Ki Guru Sukirna wangsulan kanthi suwanten ngemu prihatin "lajeng dhawuh dalem Panembahan Senapati Ing Alaga  dhateng Ki Suyudi miwah Ki Bebau Ngerjang lan Durenan kadospundi?".

"Lumantar Rekyana Patih Mandaraka, Ngersa Dalem Kanjeng Panembahan Senapati ndhawuhaken bilih salebeting kalih utawi tigang dinten minggahipun dhateng sapeken mangke, Prajurit saking Mataram sampun dumugi ing jatipethuk, siaga milujengaken peranganing Nagari Mataram saha mikut para kraman ingkang dipun tindhihi dening Raden Sentani".

Bebasan nyabrang kali sampun kebes, wasana Ki Guru Sukirna lajeng suka pamrayogi dhateng Ki Suyudi :

"Manawi makaten murih rahayuning lampah, Ki Suyudi saha Ki Bebau milahi sinten ingkang badhe kapatrapan pidana dening Sentani, wiwit dinten mangke mugi kanthi sesidheman kaungsekna titiyang kala wau saking papanipun".

"Prayoginipun dipun ungsekaken dhateng pundi Ki Guru?" Bebau Ngerjang ingkang wiwit wau mendel, pitaken.

"Ing sakiduling padhepokan punika wonten wewangunan enggal, ingkang suwaunipun badhe kula ginakaken kangge papan paleremaning para cantrik, awit palereman ingkang wonten sampun kraos radi sesak, mbok bilih kangge santawis saged kaginakaken dados papan pangungsen Ki" wangsulanipun Ki Guru Sukirna "Salajengipun, para Bebau lan Manca Kaki tuwin para sinoman ingkang taksih setya dhateng Mataram, kula suwun saged mlempak dhateng Padhepokan mriki dados menawi wonten paridamel sawanci-wanci gampil anggenipun madosi".

Ki Suyudi lan Bebau kalih boten dangu lajeng sami pamitan wangsul badhe nindakaken punapa ingkang dipun dhawuhaken dening Ki Guru Sukirna.

Dalunipun, ing salebeting mahas ing samun, Ki Guru Sukirna karawuhan Ki Tanpa Rupa ingkang paring dhawuh lan paring pitedah menggah srananipun murih Jatipethuk lan Banyugurih saged wangsul tentrem kados saderengipun kadhatengan titiyang ingkang ngaken Trah Majapahit. Inggih punika Ki Banyugurih supados nyuwun sanjata pitulungan dhateng siswanipun Ki Tanparupa, inggih Pangumbara Kalih ingkang taksih Jakakumala-kala. Siswanipun Ki Tanparupa punika saged dipun cegat ing Grojogan Jambe kembar sacaketipun Benawi.

 

Ana candhake.

 

ana candhake.

SENDHANG MUSTIKANING WARIH III (32)

 

kacariyosaken malih dening : Rust Luh Getih

32

Let sepeken sasampunipun wonten kedadosan punika,  Ki Sukirdi ingkang ugi Ki Demang Wakil Kademangan Jatipethuk rawuh ing Padhepokan Banyugurih malih. Ki Guru Sukirna anggenipun nampi dhatengipun Ki Sukirdi inggih sami kaliyan padatan, liripun inggih limrah kemawon . Nanging sikep ingkang dipun lampahi Ki Sukirdi ingkang benten. Ngrasuk busana Demang komplit, dede busananipun Demang Wakil. Salebeting manah Ki Guru Sukirna pitaken-pitaken kaliyan busananipun Ki Sukirdi. Nanging Ki Guru Sukirna api-api boten migatosaken busana ingkang dipun rasuk dening adhinipun punika. Sasampunipun bage binage sawatawis bab kasugenganing kekalihipun, Ki Sukirdi lajeng nyukani kabar utawi nyukani ngertos dhateng Ki Guru Sukirna :

"Kang Mas" makaten ucapipun Ki Sukirdi "anggen kula mriki wau, kajawi sanja ugi badhe ngaturi pirsa dhateng Kakang Mas, ingkang sapisan prakawis ewah-ewahaning tata parentah ing Kademangan dene ingkang angka kalih badhe ndhawuhaken Parentah saking Demang Jatipethuk dhateng pangarsaning Padhepokan Banyugurih".

"Mengko dhisik" wangsulanipun Ki Guru Sukirna radi nratab "bares wae aku rada bingung karo sing dikandhankne si Adhi iki mau. Owah-owahan tata parentah Kademangan Jatipethuk? kuwi karepe apa? Awit aku minangka salah siji warganing Mancakaki durung tau diajak rembugan karo sapa wae bab anane owah-owahan iki. Kapindhone, kok Si Adhi kandha ana parentah saka Demang Jatipethuk marang Pangarsaning Padhepokan Banyugurih kuwi karepe piye? Nek Pangarsane Padhepokan Banyugurih kuwi genah nek aku, lha Demang Jatipethuk kuwi sapa? Kapan Jatipethuk ana Demange maneh sawuse Bapa Demang seda? lan sapa sing ndadekne Demang kuwi?".

Ki Sukirdi gumujeng radi seru, mireng wicantenipun Ki Guru Sukirna makaten kala wau. Lajeng wicanten klawan radi seru ugi :

"Kula aturi pirsa Kang Mas, kula rumaos sampun bosen nengga parentah saking Mataram ingkang boten cetha wekasanipun nika. Mila kula lajeng milih ucul saking pangayomaning Mataram, kula suthik dados kawulanipun Sutawijaya ingkang namung putunipun tiyang dhusun Sela. Kula lajeng netepaken Jatipethuk ngalih manunggal kaliyan Trahing Raja Tanah Jawa, ingkang ugi leluhur kula lan leluhuring Kang Mas Guru Sukirna. Jatipethuk kula suwunaken pangayoman dhateng Trah Majapahit, ingkang ugi getih daging kula lan getih dagingipun Kakang Mas Guru, inggih punika Gusti Raden Sentani ingkang samangke masanggrah ing Jatipethuk mriki. Gusti Raden Sentani sampun netepaken bilih ingkang dados Demang ing Jatipethuk punika kula, inggih putra wuragilipun Bapa Demang Sudiya. Dados samangke boten wonten ingkang nggadhahi panguwaos tumrap Kademangan Jatipethuk kajawi kula, inggih Demang Sukirdi, inggih Ki Jatipethuk. Tumrap kawula ing Jatipethuk ingkang boten sarujuk bab punika, saged kesah nilaraken Kademangan mriki. Kalebet Kang Mas Guru Sukirna, kersa ngakeni bab punika punapa boten? menawi kersa ngakeni bilih kula Demang Jatipethuk ingkang boten kebawah dening Mataram, punika ingkang kula ajeng-ajeng. Nanging menawi Kakang Mas boten kersa, inggih boten punapa-punapa, nanging Kakang Mas inggih kedah enggal-enggal nilaraken Padhepokan Banyugurih ingkang taksih kalebet laladan Jatipethuk punika. Pripun kang Mas?".

"Aku durung arep mangsuli pitakone si Adhi, tutugna dhisik rembugmu, nek wis rampung lagi aku arep kandha" wangsulanipun Ki Guru Sukirna.

Ki Sukirdi gumujeng malih, lajeng wicanten :

"Inggih Kang Mas, punika kala wau ingkang sapisan. Jangkep kaping kalihipun Kula minangka Demang img Jatipethuk, marentahaken dhateng Pangarsaning Padhepokan Banyugurih supados masrahaken Bebau Dasa ingkang samangke mapan ing Padhepokan mriki. Anggenipun masrahaken minangka bandan Bebau Dasa inggih Bebau ing Ngantang, boten kedah sak niki, nanging kula caosi wekdal sapeken, Kang Mas Guru kedah masrahaken bebandanipun Dasa dhateng Gusti Raden Sentani. Cekap Kang Mas, mangga Kang Mas badhe ngendika punapa?".

Ki Guru Sukirna radi dangu boten mangsuli kaliyan punapa ingkang dipun ucapaken dening Ki Sukirdi, awit Ki Guru Sukirna nggadhahi pamanggih bilih Ki Sukirdi sampun boten kenging dipun ajak rembagan murih saenipun. Awit Ki Sukirdi miturut Ki Guru Sukirna badhe nglepataken sedaya pamanggih ingkang cengkah kaliyan pikajengipun. Wasana Ki Guru Sukirna, purun boten purun kedah ugi ngekahi punapa ingkang dados pamanggihipun. Sanadyan ing mangke badhe nuwuhaken pasulayan.

"Saiki aku arep omong Dhi" Ki Guru Sukirna wicanten kanthi sareh "kena wae Si Sentani ngaku-aku minangka Trah Majapahit, ngaku turun Prabu Brawijaya Pamungkas kuwi kena. Nanging sing ora percaya karo omongane Sentani ya kena, merga kabeh - kabeh mung jarene ora weruh dhewe. Najan aku ora ngluputake marang sing percaya yen Sentani kuwi Putune Raden Bintulu, nanging aku luwih percaya yen Sentani kuwi ora cetha sapa sing nganakake.Bayi temon sing dipupu dening Bapakku. Dadi aku ya suthik ngakoni nek dheweke kuwi priyagung sing arep dadi Pangarepe para Trah Majapahit. Merga aku ya ngerti, yen Kanjeng Panembahan Senapati kuwi nadyan putune wong Desa Sela, nanging yen dirunut uga Trah Majapahit, Majapahit kuwi gedhe Trah Majapahit kuwi ora mung puluhan utawa atusan nanging wis ewon malah kepara bisa leksan utawa Kethen. Lan Trah sing samono akehe kuwi mesthi ana sing beda siji karo sijine, ora kabeh Trah Majapahit kuwi mesthi wong apik, ya ora dumeh Trah Majapahit kuwi mesthi wong ala. Ora. Ala lan becik ora gumantung marang sing nganakake, nanging ala lan becik kuwi mapan ana pribadine dhewe-dhewe. Awit aku ora percaya karo Sentani, aku ya emoh nggatekne apa sing dadi karepe Sentani. Kademangan Jatipethuk iki dudu duweku dhewe lan uga dudu duweke si Adhi dhewe, uga dudu duweke wong loro iki dhewe, nanging duweke kabeh wong sing dumunung ana kono. Abang ijone Jatipethuk ora gumantung marang wong siji utawa wong loro, nanging gumantung marang wohing rembuge para warga. Kamangka wohing rembug sing tau ana yaiku warga Jatipethuk manut marang kawicaksanane Mataram lan durung ana rembug maneh sabubare iku. dadi wohing rembug kuwi sing saiki tetep tak kukuhi, yen banjur ana sing duwe panemu sing ora manut Sentani kudu lunga saka Jatipethuk, mbok sing duwe panemu kuwi dhewe sing lunga?. Aku ora bakal lunga ninggalake papanku iki lan aku uga ora ngakoni anane Demang ing Jatipethuk kene sadurunge ana layang kekancingan saka Mataram.Sabanjure bab Bebau ing Ngantang, tak akoni yen Bebau ing Ngantang saiki manggon ana Padhepokan Banyugurih, lan kuwi dadi tanggung jawabku, aku wani kanggonan ya kudu wani nanggung kaslametane, dadi aja maneh kok dikongkon masrahne Bebau Dasa minangka bandan marang Sentani, malah sapa wae sing wani ganggu gawe marang Bebau ing Ngantang kuwi padha wae nantang marang aku lan mbuh dadine mesthi bakal tak adhepi. Wis cukup kuwi sing dadi wangsulanku marang si Adhi".

Ki Sukirdi sakala muntab, praupanipun ketingal abang mangar-mangar, untune kepireng gathik kangge nggeget jalaran ngempet ubaling kanepson. Nanging pranyata Ki Sukirdi taksih dereng wantun tumindak langkung tebih. Pramila lajeng pitaken kanthi suwanten ingkang kepireng sereng :

"Dados Kakang Mas, tetep mbeguguk makutha waton boten kersa manunggal kaliyan Gusti Raden Sentani?".

"Ora arep tak baleni nggonku wangsulan, Aku suthik dadi gedibale Sentani Bayi Temon anak pupon sing ora weruh kabecikan kuwi" suwantenipun Ki Guru Sukirna ugi kapireng sereng.

"Kula namung caos pemut dhateng Kakang Mas, jumbuh kaliyan welingipun Gusti Raden Sentani, Kang Mas taksih gadhah wekdal sekawan dasa dinten kaetang wiwit dinten punika, menawi kliwat saking sekawan dasa dinten Kakang Mas tetep kukuh boten kersa manunggal kaliyan Trah Majapahit ingkang dipun pangarsani Gusti Raden Sentani, mangka kula kapeksa boten saged cawecawe menawi Padhepokan punika dipun ratakaken dening wadya bala Trah Majapahit".

Ki Guru Sukirna namung gumujeng mireng pangincim saking rayinipun makaten kala wau, lajeng wangsulanipun :

"Kandhakna marang Sentani aja maneh kok patang puluh dina, ngantia jebating jagad ora bakal ana critane Sukirna anake Demang Sudiya saka Jatipethuk sudi dadi gedibale womg melik nggendhong lali, sing ora genah sapa wong tuwane  kaya si Sentani kuwi".

Ki Sukirdi nunten wangsul kanthi bekta manah ingkang panas.

 

ana candhake.

SENDHANG MUSTIKANING WARIH III (31)

 

kacariyosaken malih dening : Rust Luh Getih

31

Bebau ing Ngantang ingkang ugi mireng aturipun saha sumerep anggenipun ndheprok Singgah, ugi sakalangkun kaget, ngantos kamitenggengen boten saged kumecap, ugi boten obah. Tanpa kraos wonten toya bening ingkang mili saking mripatipun. Salebeting manah, Bebau Dasa ngaturaken panuwun dhumateng Gusti Ingkang Karya Gesang, dene yoganipun jebul taksih kaparingan emut temah ndheprok lan wicanten ingkang makaten kala wau. Sareng santawis dangu kawontenan sidhem, awit para cantrik ingkang sami wonten ing mriku ugi smi tumungkul, ngraosaken trenyuhing manah, dumadakan ketingal Ki Guru Sukirna mandhap lan lumampah nyaketi ingkang nembe karoban raos trenyuh.

"Ki Bau ing Ngantang" sareng sampun dumugi ngandhaping sawo Ki Guru Sukirna lajeng wicanten "ndika sampun mireng panyuwunanipun Angger Singgah ta? Kenging punapa taksih nekad penekan dhateng mriku? Mangga dhadhung ingkang wonten jangga punika dipun copot, lan enggal mandhap".

Wicanten makaten Ki Guru Sukirna kaliyan nglirik tiyang estri ingkang wau duginipun sareng kaliyan Singgah. Ki Guru Sukirna sumerep bilih tiyang estri punika dede bangsanipun manungsa. Ki Guru Sukirna ugi sumerep menawi mendelipun wanita wau yegti nembe nta kekiyatan badhe ngesokaken kuciwaning manahipun dhateng Singgah ingkang kaanggep sampun tumindak nyidrani kasetyan dhateng sesembahanipun nenggih Raden Sentani. Ki Guru Sukirna boten purun kasep tumindak, Singgah dipun jawil pundhakipun sarwi kaparentah :

"Ayo Angger Singgah, kae keng Bapa dipapag ben enggal mudhun saka anggone penekan" panjawilipun Ki Sukirna estunipun dede panjawil limrah, nanging panjawil ingkang ngemu kekiyatan panyurung ingkang mijil saking hawa murni ing dhasaring manah.  Sakala Singgah njingkat semu mencolot nyaketi andha ingkang semendhe wit sawo.

Nagadewi ingkang sesinglon kaliyan wewujudan wanita ingkang sulistyeng warni punika kaget, lan ngertos bilih anggenipun mencolot Singgah wau boten mencolot sabaenipun, nanging awit saking jawilanipun Ki Guru Sukirna. Nanging kagetipun Nagadewi sampun kasep, Singgah sampun tebih saking papanipun lan menawi kadhawahan upas ingkang sampun dipun siagaaken samangke letipun radi katebihan, dados menawi katibakaken upas boten badhe kenging.  Nanging Nagadewi nyata menawi siluman ingkang julig, piyambakipun murungaken anggenipun badhe damel cilakanipun Singgah, wekdal punika, nanging badhe pados wekdal ingkang sae lan boten wonten ingkang dados pepalang. Pramila Nagadewi nunten wangsul ketingal tumungkul lan nedahaken sipating wanita ingkang ruruh kapribadenipun.

Bebau Dasa ingkang sumerep bilih anakipun sampun nyaketi andha ingkang wau dipun ginakaken menek, lajeng nguculi kala ingkang ngalungi gulunipun, nunten alon-alon mandhap. Singgah dipun rangkul lan dipun kekep-kekep kaliyan luh ingkang dleweran saking pojoking mripatipun. Singgah ugi boten saged mambengi raos gumronjal ing salebeting dhadhanipun, pangruketipun Ki Bau dipun timbangi kaliyan nangis tanpa suwanten.

"Sampun Ki Bau" Ki Guru Sukirna nyaket kaliyan wicanten alon, nanging ugi boten nilar kawaspadan "dinten niki Gusti Ingkang Murbeng Gesang sampun nurunaken kanugrahan dhateng Kulawarganipun Ki Bau. Saenipun Ki Bau kula aturi ngunjukaken panuwun dhumateng Gusti nut tata cara kapitayan ingkang Ki Bau gilut. Nanging saenipun inggih langkung prayogi menawi Ki Bau sesuci langkung rumiyin"

Ki Guru Sukirna lajeng wicanten dhateng Singgah :

"Angger Singgah, gajege wiwit wingenane Bapakmu kuwi durung kambon banyu, kana sadurunge bali, dherekna sesuci luwih dhisik ana pungkuran"

"Ngestokaken dhawuh Ki Guru" wangsulanipun Singgah ingkang lajeng wicanten dhateng Bapakipun "ayo Pak, dening Ki Guru kadhawuhan adus dhisik iki lho, ayo tak terne".

"Nyuwun pangapunten Ki Guru" Bebau Dasa wicanten dhateng Ki Guru Sukirna "saderengipun kula adus, langkung rumiyin kula badhe matur".

"Lho badhe paring dhawuh punapa Ki Bau?" Ki Guru Sukirna pitaken.

"Kula dereng kepengin wangsul dhateng Ngantang, kepareng boten kepareng kangge sawatawis wekdal duka sepeken duka sewulan, kula badhe ndherek mapan ing Padhepokan Banyugurih mriki sanak lan semah kula" wangsulanipun Bebau Dasa .

"Inggih, inggih Ki Bau,  boten dados punapa, sauger trimah kaliyan prasajaning panggenan punika" Ki Guru Sukirna wangsulan kaliyan mesem remen.

"Nuwun sewu Ki Guru" dumadakan saking katebihan wanita sulistya punika wicanten kaliyan tanganipun asikep sembah kalbu katumpangaken ing dhadha "kaparengna kula ndherek bingah awit kanugrahan ingkang sampun tumurun dhateng kulawarganipun Ki Bebau ing Ngantang punika lan minangka wujud bingahing manah, sadanguning Kulawarganipun Ki Bebau cumondhok ing Padhepokan Banyugurih mriki, mugi kaparengna kula ndherek ugi mapan ing mriki, Ki Guru".

"Manmgke rumiyin, inggih nyuwun pangapunten saderengipun Andika punika sinten lan kapernah punapa kaliyan Ki Bebau, Kusuma?" Nadyan sampun mangertos nanging Ki Guru Sampurna api-api dereng tepang lajeng pitaken.

"Nuwun Inggih Ki Guru" wanita punika wicanten kaliyan mesem ingkang ngujiwat "waleh-waleh punapa kula punika estunipun semahipun Raden Sentani, nami kula pun Nagadewi. Lan mugi kauningan Ki Guru, estunipun Kang Mas Sentani sampun nyobi dhateng kasetyanipun Kakang Singgah dhateng Kangmas Sentani, kula ingkang kadhawuhan memanuki lampahipun Kakang Singgah, sareng kula biji bilih kasetyanipun Kakang Singgah boten nguciwani, kula lajeng mbisiki dhateng piyambakipun murih matur dhateng Ki Bebau kados kala wau. Ugi bares kemawon Ki Guru, wekdal punika Kangmas Sentani sampun paring palilah dhumateng kula lan Kakang Singgah tumindak punapa kemawon, dados inggih antawisipun manah kula lan manhipun Kakang Singgah ugi sampun manunggal kaliyan manahipun Kangmas Sentani. Pramila saking punika, Ki Guru, sadangunipun Kakang Singgah mapan ing mriki, kula badhe ndherek".

Para cantrik ingkang tumut mirengaken wicantenipun Nagadewi makaten punika lajeng sami bisik-bisik sesamining rowang, temah kawontenan lajeng kepireng suwanten mbrengengeng kados suwantening tawon ingkang luru papan enggal kangge yasa tala. Benten malih kaliyan Singgah, piyambakipun rumaos anggenipun ndheprok lan menging bapakipun nglalu kala wau, boten awit saking pambisikipun sinten-sinten, nanging mijil saking osiking manah awit mireng ucapipun Ki Bebau ingkang pungkasan bilih piyambakipun botenh dangu malih badhe dipun singkiraken dening Raden Sentani, menawi sampun wonten nem-neman enggal ingkang langkung ndudut penggalihipun Raden Sentani. Nanging, badhe wicanten mangsuli ucapipun Nagabewi makaten punika, Singgah boten saged ngedalaken suwanten.

"Oooo dadi keng slira iki sisihane Sentani?" Ki Guru Sukirna nunten wangsulan kaliyan mesem sajak boten wonten punapa-punapa, sanaosa ing salebeting batos rumaos eram dhateng kajuliganipun Siluman Sawer punika "yen ngono tak jabel nggonku basa. Jalaran Sentani kuwi adhiku dhewe, sedulurku nom, nadyan mung sedulur pupon, nanging dening sawargi Bapa Demang Sentani kuwi wis didadekne adhiku.  Aku melu ngaturake panuwun marang ndika Adhi Nagadewi dene wis mbantu Angger Singgah temah bisa lulus ing pandadaran utawa coba sing dianakake dening Adhi Sentani. Nanging sumurupa ya Dhi, Padhepokan Banyu Gurih kuwi mung bisa nampa wanita kang nedya nginep ing padhepokan lamun wanita mau wis antuk palilah saka kakunge lan saka wong tuwane. Kira-kira yen Adhi Sentani mesthine wis aweh palilah marang si Adhi yen mung ngersakne cumondhok ana kene sasuwene Kulawargane Ki Bebau ing Ngantang, lerem ana kene, sedheng si Adhi uga wis kaparingan palilah neng ngendi-endi karo Angger Singgah. Nanging, kepiye karo Keng Ramane Si Adhi? aku wedi yen Keng Rama banjur duka marang aku".

"Oh, makaten inggih Kakang?" Nagadewi nimbangi nyebut Kakang dhateng Ki Guru Sukirna ingkang ngakeni bilih Sentani punika adhinipun piyambak "kados pundi inggih? kamangka papanipun Rama punika tebih sanget saking mriki? mbok makaten kemawon, mangke menawi wonten dukanipun Kanjeng Rama kula ingkang badhe tanggel. Kadospundi manawi makaten Kakang?".

"Prayogane Si Adhi nyuwun palilah dhisik wae marang Keng Rama, liwat dalan sidhatan wae rak ora cedhak, ayo tak tuduhne dalane" Ki Guru Sukirna suka wangsulan kaliyan nudingi pagering padhepokan ingkang kadamel saking sela ingkang dipun tata, sakala pager sela ebah-ebah nunten ketingal wonten trowongan ageng, Nagadewi boten kraos kasurung mawi pusaka cipta dening Guru Sukirna, sakala wangsul ing wujud aslinipun inggih punika sawer ingkang agengipun meh sabongkoting glugu, sawer ndlosor lajeng mlebet dhateng Trowongan ingkang badhe anjog dhateng Kadhaton Grojogan Jambe Telu. Sasampunipun Nagadewi mlebet trowongan, pager lajeng wangsul pulih kados wau-waunipun malih.

 

ana candhake.

SENDHANG MUSTIKANING WARIH III (30)

 

kacariyosaken malih dening : Rust Luh Getih

30

Estunipun tiyang estri ingkang nembe andon napsu kaliyan Singgah punika Nagadewi semahipun Raden Sentani. Dados piyambakipun punika sawer siluman anakipun Ki Nagaburik. Lan pancen karemenanipun Sawer estri setunggal punika andon tresna kaliyan para nem-neman bagus ingkang dipun selir dening semahipun. Mila estu mesakaken para nem-neman ingkang dipun pundhut selir dening Raden Sentani, awit ing kala mangsa kedah ngladosi napsunipun Raden Sentani, nanging ing kala mangsa sanes kedah nuruti brantanipun Siluman Nagadewi. Ewa samanten racak-racak para enm-neman punika boten rumaos menawi namung kinarya papan panyuntaking nafsu, kepara malah remen, inggih awit dayaning aji pangasihan ingkang ndhawahi jiwa lan raganipun.

"Miturut pangirane Kakang Singgah, ya gene omah iki suwung?" pitakenipun Nagadewi dhateng Singgah ing sela-selaning andon katresnan.

"Awit Bapa Bebau netrepi kesaguhane lunga menyang Banyugurih nindakne dhawuh saka Gusti Raden Sentani lumantar aku, supaya mungkasi uripe klawan nglalu. Merga Bapa ora kepengin anake lanang iki dipakakne Ula ingon-ingone Gusti Raden Sentani" wangsulanipun Singgah tanpa nguwali anggenipun ngruket Nagadewi.

"Kuwi sing sepisan Kakang" Nagadewi wangsulan "sing kapindho lan sing satemene sing luwih pas tinimbang wangsulanmu sing kapisan kuwi, apa hara?".

"Sing kapindho? luwih pas? apa ya?" Singgah boten saged  suka wangsulan "aku durung ngerti, wong ayu".

"Jalaran Ki Bebau kepengin omah iki sepi, merga anake lanang arep nginep neng omah kene karo apane, hara?"

"Karo..... karo.... woding atine"

"Kowe pancen pinter tenan Kakang" Nagadewi wicanten ngalem "dadi bengi iki, awake dhewe bisa tutug neng omah kene, lagi sesuk mbarengi bang-bang wetan ngaton, nusul menyang Padhepokan Banyugurih".

"Iya, Wong ayu" wangsulanipun Singgah "nanging aku wedi"

"Wedi apa kakang? Kangmas Sentani ora arep migatekne awake dhewe, merga lagi kasengsem ulah tresna karo selir liyane".

"Iya, kuwi aku weruh" Singgah wangsulan "nanging aku wedi yen nganti sesuk Bapakku ora netepi janjine banjur aku kudu nampa pidana dipakakne Ula Siluman sing dadi klangenane Gusti Raden Sentani. Mendah kaya apa rasane? hm..........".

Nagadewi gumujeng kenes, lajeng mangsuli wicantenipun Singgah :

"Kuwi aja dipikir Kakangku wong Bagus, lha wong Kakang Singgah kuwi wis bola-bali ngrasakne  mangan lan dipangan Ula kuwi ngono lho? kok ndadak takon kaya apa rasane, lho?!?".

Singgah mesem, kekalihipun nunten netagaken anggenipun ngunggar hardhaning nafsu ing griya ingkang tinilar Ki Bebau Dasa niku.

Sawatawis punika, ing Padhepokan Banyugurih Nyi Bebau Dasa sampun kempal kaliyan para Mentrik (cantrik wadon) ing paleremanipun. Ki Bebau ing Ngantang nembe rerembagan kaliyan Ki Guru Sukirna. Ingkang dipun rembag inggih punapa ingkang badhe katindakaken benjing enjing dening Ki Bebau saha Ki Guru Sukirna gegayutan kaliyan anggenipun Ki Bebau ingkang sampun sanggem dhateng anakipun jaler, badhe nglalu, pejah ngendhat dhiri ing panging sawo plataran Padhepokan Banyugurih. Ki Guru Sukirna ngedalaken tampar ingkang kadamel saking lulup waru, panjangipun antawis kalih dhepa, lajeng dipun ulungaken dhateng Ki Bebau ing Ngantang, sarwi wicanten :

"Punika dhadhungipun Ki Bau".

"Lho? dados kula benjing punika siyos ngendhat saestu Ki Guru?" Bebau Ngantang pitaken kaliyan praupan pucet, dereng mangertos punapa ingkang dipun kajengaken dening Ki Guru Sukirna.

Cantrik-cantrik ingkang ndherek lenggah ing pendhapa sami mesem sumerep ewah-ewahaning praupanipun Bebau Ngantang ingkang ketingal ajrih ngaten punika.

"Leres Ki Bebau" Ki Guru Sukirna wicanten kaliyan sareh.

"Lho kados pundi ta Ki Guru? menawi makaten benjing kula rak siyos pejah saestu? pejah siya-siya awit nglalu? kamangka Ki Guru nate paring dhawuh supados pikajengipun Sentani boten dipun turuti? lha kok kula malah kaparingan tampar lulup kangge ngendhat punika kersanipun ki Guru pripun?".

"Sabar Ki Bau" Ki Guru Sukirna wicanten taksih kanthisuwanten sareh "leres, pikajeng degsuranipun Sentani boten angsal dipun turuti. Nanging, Ki Bebau kula suwun netepi pangandikanipun dhateng Si Singgah, bilih ing dinten Jumuah Kliwon benjing Ki Bebau badhe ngendhat dhiri ing pang sawo Plataran Padhepokan".

"Lan Singgah badhe nyumerepi Bapakipun pejah ing gantungan, makaten punapa?".

"Mangke rumiyin ta?" Ki Guru Sukirna wicanten radi santak "Ki Bebau pitados dhateng kula punapa boten? Menawi pitados, kula sampun janji badhe mbudidaya murih Ki Beau boten badhe pejah ing kendhatan, nanging menawi boten pitados inggih sampun, mangga sakersa ndika badhe punapa?".

Bebau Ngantang, mendel boten saged kumecap. Ki Guru Sukirna ugi boten wicanten malih, malah ketingal badhe ngadeg nilaraken pendhapa.

"Nyuwun pangapunten Ki Guru" dumadakan Ki Bebau wicanten "kula pitados lan manut punapa dhawuhipun Ki Guru".

"Lha rak makaten" ki Guru Sukirna wangsulan kaliyan mesem "dhadhung punika supados dipun rawati, benjing menawi Si Singgah lan sekabatipun Sentani dumugi mriki, Ki Bebau lajeng menek Wit Sawo ngajengan punika, milih Pang ingkang ngandhap piyambak lajeng damel kala mawi dhadhung punika lan nagsulaken dhadhung dhateng panging sawo, nembe Ki Bau lon-lonan nguwali pang ingkang dipun pidaki. Ing mriku mangke Ki bau badhe sumerep kados pundi Gusti Allah badhe paring wilujeng lumantar kawulanipun".

Sanaosa taksih dereng mudheng ingkang dipun pikajengaken dening Ki Guru Sukirna, nanging Ki Bebau ing Ngantang boten wicanten malih. Tampar lulup ingkang agengipun sadriji lajeng dipun gulung dipun lebetaken ing rasukanipun. Boten dangu lajeng sami bibar, sami leren ing gothakanipun piyambak-piyambak.

Anyarengi pletheking surya, Singgah kaliyan Nagadewi dumugi ing regol ngajeng. Nalika samanten Ki Bebau sampun sumadiya dhadhung ingkang sampun dipun damel kala, dipun kalungaken ing gulu. Salah satunggaling cantrik mendhet andha dipun sendhekaken ing witing sawo, kangge menek Ki Bebau nggayuh pang papanipun nangsulaken tampar. Sampun katangsulaken, lan siaga badhe ngendhat dhiri, Ki Bebau ing Ngantang wicanten dhateng Singgah, anakipun jaler ingkang ngadeg ing plataraning Padhepokan :

"Singgah seksenana dina iki aku wong tuwamu, krana ngeman kowe ben ora dipakakne dhemit Ula ingon-ingone Setan Sentani, tak lilakne aku mati nglalu ing wit sawo iki. Sapungkurku aku meling supaya aja pisan-pisan kowe cedhak karo simbokmu, merga yen nganti kowe cedhak karo simbokmu, tan wurunga mbuh kapan dinane mesthi ya bakal kok kongkon nglalu kaya bapakmu iki. Siji sing perlu kok ngerteni, kowe digawe seneng dening Setan Sentani kuwi ora suwe, mengko yen Setan kuwi nemu nom-noman liya sing bagus-bagus, kowe lan selir-selire Setan Sentani kae kabeh mesthi bakal disingkirne nganggo carane Iblis sing ora weruh kabecikan kae. Dadi mbok menawa wis dadi kodrating jagat ya mbuh dosa apa sing tau tak lakoni aku ora ngerti, aku oleh walating Jagad patiku lan patine anakku nganggo dalan sing ora lumrah lan aku ya ora ngerti mbuh Yamani ngendi sing arep tak pannggoni sawise aku tumekeng pati".

Boten wonten ingkang nyana lan boten wonten ingkang nginten saderengipun, Singgah ingkang gagah prakosa punika, dupi mireng wicantenipun Ki Bebau ingkang makaten kala wau , dumadakan ndhawahaken badanipun ing siti, ndheprok. Lan kaliyan suwanten ingkang pedhot-pedhot Singgah wicanten dhateng Ki Bebau ing Ngantang, inggih tiyang sepuhipun :

"Bapak, sewu kaluputanku aku njaluk pangapura. Saiki aku ngerti, Bapak sing bener lan aku sing luput, mula Bapak tak jaluk Bapak murungne anggone arep nglalu. Mudhuna ya Pak, buwangen tampar sing kalane ana gulune Bapak kuwi. Aku saiki wis eling, yen ana dukane Gusti Raden Sentani merga aku ora nuhoni dhawuhe, aku ya wis pasrah. Luwih becik aku mati dadi mangsane Ula klangenane Gusti Raden Sentani tinimbang kabeh kulawargane dhewe bakal nemoni mati nistha lan aluse bakal dadi isen-isening Yamani".

Ingkang sami mireng wicantenipun saha sikepipun Singgah ingkang makaten kala wau sadaya sami kaget, kalebet wanita ayu ingkang duginipun sareng Singgah kala wau.

 

ana candhake.

 

SENDHANG MUSTIKANING WARIH III (29)

 

kacariyosaken malih dening : Rust Luh Getih

29

Sang Kala inggih wanci tansah lumampah majeng boten nate kendel, Ki Suyudi ingkang tinenggan dening cantrik-cantrik saking Banyugurih sampun boten dipun ganggu malih dening para titiyang ingkang ngaken minangka Prajurit Trah Majapahit, sanosa inggih taksih asring titiyang kasebat memanuki saking katebihan, nanging boten nate manggihi Ki Suyudi. Ki Suyudi piyambak ugi ngatingalaken sikep boten migatosaken titiyang kala wau. Benten kaliyan cariyosipun Ki Bebau ing Ngantang, anakipun jaler meh saben dinten tilik griya lan ngemutaken dhateng tiyang sepuhipun bab anggenipun nglalu ing dinten ingkang sampun dipun tamtokaken. Ingkang makaten kala wau, awit Singgah piyambak ugi tansah dipun prentah dening Sentani kapurih tansah ngemutakentiyang sepuhipun, menawi ngantos Ki Bebau ing Ngantang boten netepi punapa ingkang sampun dipun ucapaken, mangka Singgah ingkang badhe dipun dadosaken gantosipun, inggih punika badhe kadadosaken tedhanipun Sawer Siluman ingah-ingahanipun Raden Sentani.

"Kowe aja was lan sumelang Thole" Ki Bebau ing Ngantang nyriyosi anakipun jaler "bapakmu iki wis tuwa, oraa nglalu paling suwe selawe tahun maneh ya mati, dadi yen aku kudu mati saiki ya ora apa-apa. Bab sing tau tak kandhakne mesthi bakal tak wujudi, mula kareben lega atimu lan lega atine si Sentani, mengko yen wancine aku nglalu padha seksenana, yaiku ing dina Sukra Kasih (Jumuah Kliwon) aku arep mati ngendhat dhiri ing wit Sawo sing mapan ing platarane Padhepokan Banyugurih".

"Bapak kuwi nek nyebut asmane Raden Sentani kok seneng njangkar ta?" Singgah nyendhu tiyang sepuhipun "arepa kaya apa Raden Sentani kuwi Trahing Kusuma Rembesing madu, Turasing Narendragung binathara ing Nagara Majapahit, kok mung dijangkar nganggo sebutan Si, kok mung dipadhakne nyebut wong pidak pejarakan wae".

"Bapakmu iki luwih ngerti tinimbang awakmu ya Ngger?" Ki Dasa wangsulan "nek nganggo nalar sing genep, upama dipek drajat, drajate Bebau ing Ngantang iki luwih cetha tinimbang drajate Sentani. Awit Bapakmu iki luwih cetha sapa sing nganakake, yaiku Simbahmu sing biyen dadi tetuwane wong sing babat alas sing saiki dadi Bebaon Ngantang iki. Lha nek Sentani? kae mbuh anake kere, mbuh anake wong edan, ora cetha. Kuwi biyen bayi sing ditemu wong Jatipethuk ing dalan prapatan, upama ora dirawati karo Ki Demang ing Jatipethuk terus dipupu, kira-kira mbuh apa dadine. Ngerti?"

"Bapak!" Singgah menthelengi tiyang sepuhipun "Bapak kuwi nek omong mbok sing ngati-ati, nek kepireng Raden Sentani bisa mbilaeni".

Ki Dasa lajeng gumujeng nyumerepi dhateng anakipun jaler ingkang makaten kala wau. Wangsulanipun :

"mBilaeni sing kepiye? genah nek Bapakmu wis didadekne apes merga kelakuwane Sentani sing dumeh duwe kaluwihan kuwi ngono kok? arep bilai sing kepiye maneh? isih kurang apa? dheweke ngangkon aku mati nglalu ya wis tak saguhi? banjur arep dicilakakne sing piye maneh? Karone, lha wong kanyatane ya kaya mangkono kok, Sentani kuwi ora cetha asal-usule, upama ora diopeni Ki Demang, kira-kira malah wis mati biyen-biyene".

Singgah boten saged mangsuli wicantenipun Ki Bebau Dasa malih. Lare nem niku inggih namung mecucu, pleja-pleju boten cetha. manahipun ajrih, menawi awit pangucaping tiyang sepuhipun ndadosaken piyambakipun katut cilaka.

"Tak kandhani ya Le" Ki Dasa nglajengaken anggenipun wicanten "Sentani kuwi menungsa sing ora tata wiwit biyen. Genah nek Ki Demang Sudiya isih meger-meger, lha kok ditembung arep diwaris kalenggahane? apa ngono kuwi menungsa duwe tata? Bareng dikandhani yen dheweke kuwi mung anak pupon sing miturut paugeran ora bisa nggenteni kalungguhan Demang ing Jatipethuk kene, lha kok malah minggat tanpa pamit. Saiki bareng Ki Demang wis ora ana banjur bali nggawa kanca sapirang-pirang sing tekune ora cetha, ngaku nek Trah Majapahit. Gek kuwi Majapahite wong ngendi ngono lho?. Sing aku dadi gumun kuwi, wis cetha kaya ngono, lha kok ya ana sing gelem percaya? malah anggone percaya nganti kebacut. Lha wong bocah ora cetha kok malah disembah-sembah nganggo sebutan Gusti Raden. Lha nek aku, tinimbang nggusti nyang Sentani ya angur nggusti menyang mBokmu kuwi, sing saben dina genah ngedangne sega aku".

Singgah boten wangsulan lajeng ngadeg badhe nilar griya, awit kuwatos menawi anggenipun wicanten tiyang sepuhipun sansaya ndadra, dugi pundi-pundi.

"Singgah!" Ki Dasa nyandhet anakipun jaler "kowe arep menyang ngendi maneh he?".

"Arep bali menyang Kasatriyan" wangsulanipun Singgah, mila titiyang mriku menawi mastani griyanipun Sentani punika mawi sebatan Kasatriyan "mung ngelingne wae Pak, iki wis dina Rebo Pon dadi kari sesuk lan sesuke, bapak kudu netepi omongane".

"Ya, iya" Ki Dasa semaur kaliyan gumujeng sajak sampun boten mikir punapa-punapa "aja kuwatir, sesuk sore aku budhal menyang Banyugurih, nginep sewengi neng kana, jumuah esuk aku ngendhat dhiri, kowe karo Sentani utawa wonge Sentani nunggonana, ben ngerti nek Ki Dasa iki Satriya sing bawa leksana, netepi omongane, merga Ki Dasa iki trahe Ki Rebo dhanyang ya cikal bakal sing mbakali Padhukuhan Ngantang he he he".

Singgah sampun boten wangsulan malih, lajeng medal badhe wangsul dhateng griyanipun Raden Sentani, atur palapuran dhateng bendaranipun, ngengingi anggenipun badhe nglalu ngendhat tiyang sepuhipun.

Dinten Kemis Wage sonten, ngajengaken wanci serap surya Singgah murugi griyanipun Ki  Dasa inggih tiyang sepuhipun, boten piyambakan nanging dipun kancani satunggaling pawestri ingkang sakalangkung ayu semu semok wujudipun.

Nanging Singgah lan tiyang estri kala wau manggihi griya sampun kancingan korinipun saking njawi. Punika nandhakaken bilih ingkang gadhah griya boten wonten.

"Ketingalipun bapak kaliyan Simbok boten wonten griya Kusuma Dewi" Singgah wicanten dhateng tiyang estri kala wau kanthi basa ingkang alus tur angaosi sanget.

"mBok nek neng jaba tur ngepasi Raden Sentani ora ana kuwi aja ngaturi aku Kusuma Dewi ta Kakang Singgah, gek ya aja nganggo basa ngono kuwi barang, marahi aku kepenak wae lho?!?" tiyang estri wau boten nanggapi ingkang dipun ucapaken Singgah, malah wicanten anggenipun Singgah ngginakaken sebutan lan caranipun wicanten dhateng piyambakipun.

"Lha kados pundi anggen kula ngaturi?" Singgah pitaken kaliyan mesem "andika punika harak sesembahan kula?".

"Sesembahan ya sesembahan, nanging kuwi rak nek ana sandhinge Raden Sentani? Nek neng njaba utawa ngepasi sing ana mung aku karo Kakang Singgah ngene iki, mesthine Kakang Singgah ya ngerti dhewe ta?"  Tiyang estri wau semaur lajeng kaliyan njiwit lengenipun Singgah piyambakipun wicanten "kakang iki kok seneng banget marahi aku gemes lho?".

"Adhuh... adhuh......" Singgah rewa-rewa sakit nanging lambenipun malah mesem "uwis-uwis wong ayu, aja njiwiti ngene iki, lara tak kandhani".

"Lara kok malah mesem, lara apa lara?" tiyang estri wau mrengut, angujiwat.

"Lara ya lara, lha mesem kuwi merga sing njiwit pepujaning atine kok" Singgah wangsulan kaliyan tanganipun dipun tumpangaken ing pundhakipun tiyang estri wau.

"Ya wis, yen ngono, ben larane suda tak tambanane" tiyang estri wau wangsulan, lan tanpa mawi rikah-rikuh, Singgah dikekep lajeng lajeng dipun arasi.

"St...st....." Singgah wicanten alon "nek disawang uwong lho?".

"Aja kuwatir Kakang, sing weruh mung aku karo Kakang thok iki" tiyang estri wau wangsulan lan Singgah lajeng dipun ruket kaliyan lambenipun dipuncecepi.

Sawatawis dangu tiyang kalih jaler estri niku reruketan ing emperan griyanipun Ki Bebau Dasa, ingkang dipun tilar ingkang kagungan griya dhateng Banyugurih.

 

ana candhake.

 

SENDHANG MUSTIKANING WARIH III (28)

 

kacariyosaken malih dening : Rust Luh Getih

28

Ki Suyudi nyruput unjukaipun, kangge nelesi gorokan. Lajeng ngalihaken panyawangipun dhateng Ki Bebau Dasa, ingkang lajeng nganthukaken sirahipun, tandha menawi Ki Dasa nyarujuki kaliyan ingkang badhe kaucapaken dening Ki Suyudi.  Ki Suyudi lajeng wicanten malih nglajengaken anggenipun cariyos :

"Sasampunipun kula pisah lan kula ajak lenggah malih, Ki Bebau lan Ki Demang Wakil ketingalipun ugi sampun sami sarujuk kaliyan pamanggih kula, bilih kerengan makaten punika namung pantes dipun lampahi dening tiyang ingkang cekak nalaripun. Gandheng dereng wonten rembag ingkang anjog ing dudutan  manunggaling pamanggih, kula mrayogekaken murih rembagan punika dipun kendeli rumiyin benjing menawi sampun asrep saged kasambet malih. Ki Demang Wakil lan Ki Bebau ing Ngantang, angrujuki. Boten dangu salajengipun, kula lan Ki Dasa lajeng pamitan wangsul. Ki Demang Wakil nguntabaken ngantos dumugi Regol. Kula gadhah dudutan bilih prakawis anggenipun benten pamanggih antawisipun Ki Bebau lan Ki Demang Wakil sanaosa dereng rampung, nanging boten badhe ndadosaken kerengan malih, ketitik Ki Demang Wakil sampun nguntabaken wangsul kula lan Ki Bebau kaliyan tembung ingkang grapyak sumanak.Pramila kaliyan mlampah wangsul kula tansah caos pitutur dhumateng Ki Bau murih benjing-benjing sampun gampil nuruti kebrananging manah.  Nanging pranyata dudutan kula kala wau lepat, Ki Guru".

"Lepat kados pundi Ki Suyudi?" Ki Guru Sukirna pitaken awit gumun.

"Wekdal dalunipun, griya kula dipun krutugi mawi sela krikil dening tiyang saking petengan. Mesthi kemawon anak lan semah kula sami ajrih, sedalu boten saged tilem" Ki Suyudi mangsuli pitakenipun Ki Guru Sukirna mawi cariyos "enjingipun Ki Bebau ing Ngantang , taksih enjing sampun dumugi ing griya kula criyos menawi kala dalu griyanipun ugi dipun krutugi krikil tiyang. Bentenipun Ki Bebau saged nitik sinten ingkang tumindak makaten kala wau, miturut paningalipun Ki Bebau inggih punika titiyang ingkang sami ngaken Prajurit Trah Majapahit. Ki Bebau nggandhengaken prakawis punika kaliyan anggenipun sampun rebat leres kaliyan Ki Demang Wakil" Ki Suyudi kendel sakedhap anggenipun wicanten.

"Lha punapa anggenipun kagungan panginten makaten punika kala wau wonten leresipun punapa boten Ki, kuwatosipun gek mangke wonten ingkang badhe njedu antawisipun Ki Suyudi lan Ki Bebau kaliyan Si Sukirdi?" Ki Guru Kirna pitaken lan nelakaken pamanggihipun.

"Kula dereng mangertos bab leres utawi klentunipun dudutan ingkang dipun pundhut Ki Bebau punika Ki Guru" Ki Suyudi wangsulan malih "nanging dalunipun griya kula ugi griyanipun Ki Bebau dipun krutugi malih. Mila anak kula estri lajeng kula ungsekaken dhateng Kademangan Dalon, kula titipaken Simbahipun. Sasampunipun anak kula estri kula ungsekaken, dalu candhakipun kula kedhatengan Tamu, inggih punika Ki Sugali ingkang kaprah sinebat Ki Lurah Prajurit Trah Majapahit. Ki Sugali ngaken menawi ngemban dhawuhipun Raden Sentani, supados nuturi kula murih medhot anggen kula kekadangan kaliyan Ki Bebau ing Ngantang. Menawi kula boten nuruti prentahipun punika Raden Sentani boten tanggel kaliyan kaslametaning kulawarga kula".

Ki Guru Sukirna ngraos aneh kaliyan lelampahan ingkang dipun alami dening Ki Suyudi.

"Benten malih kaliyan ingkang kula tampi Ki Guru" Ki Bebau Dasa gantos ingkang wicanten.

"Bentenipun pripun Ki Bau?" Ki Guru Sukirna pitaken.

"Menawi ingkang ndugeni Ki Suyudi punika Sugali, ingkang manggihi kula malah anak kula piyambak pun Singgah, Singgah ngaken dikengken Si Setan Sentani supados ngengken kula nglalu, menawi ngantos kula boten purun nglalu, Singgah badhe dipun pakakaken Sawer Siluman ingah-ingahanipun si Setan Sentani ingkang dumugi ing mriku saben selapan sepisan. Panyuwunipun Singgah kula sagahi menawi punika kangge kasaenan gesangipun Si Singgah, nanging kula criyos bilih anggen kula nglalu boten ing griya utawi pekarangan kula mindhak damel ajrihipun titiyang ing Ngantang. Kula criyos bilih ing dinten Sukra Kasih nyarengi weton kula , kulka badhe pejah ngendhat ing kukuban Padhepokan Banyugurih. Kamangka anggen kula criyos niku dinten Soma Palguna, dados inggih taksih wonten wekdal kangge gesang setunggal wulan"

Ki Guru Sukirna sakala njegreg, tri pandurat boten saged ngucap, mireng wicantenipun Ki Suyudi miwah Ki Dasa ingkang makaten punika.

"Makaten punika sedaya lelampahan ingkang kula panggihi Ki Guru" Ki Bebau ing Ngantang nutugaken wicantenipun "samangke kula nyuwun pitedah saha Kalidamar dhateng andika Ki Guru, punapa ingkang prayogi kula lampahi saderengipun dinten Jumuah Kliwon dumugi. Dene menawi kaparengaken, kula ndherek titip semah kula supados mapan ing Padhepokan mriki murih boten sansaya peteng manahipun".

"Samanten ugi kula Ki Guru" Ki Suyudi ugi lajeng waleh kaliyan kersanipun "kula boten badhe tega lan wentala menawi ngantos nyumerepi Ki Bebau ing Ngantang punika ngantos pejah nglalu nuruti pakenipun Raden Sentani, mbok menawi kula benten kaliyan Ki Bebau. Ki Bebau ngrilakaken pejah sauger yoganipun  wilujeng. Nanging kula boten, kula boten lila menawi Ki Bebau ngantos pejah awit bodhonipun calon mantu kula punika. Kula nyuwun dhumateng Ki Guru pareng utawi boten kula badhe nekad, ndherek ngaup ing Padhepokan mriki ngantos Jatipethuk pikantuk pitulunganipun Ingkang  Nitahaken Jagad".

Kawontenan Pendhapa dados sepen, boten wonten ingkang wicanten. Namung suwantenipun napas ingkang mlebet saha medal sok kapireng  radi cetha.  Sareng sampun dangu mendel, wasana Ki Guru Sukirna manggih gagasan ingkang ketingalipun saged dipun cakaken kangge ngudhari reruwet ing Jatipethuk, mliginipun ingkang magepokankaliyan ingkang dipun alami dening Ki Suyudi miwah Ki Bebau Dasa.

"Sak niki ngeten mawon Ki Bau saha Ki Suyudi" Ki Guru Sukirna wiwit nggelar pamanggihipun "sipat degsuranipun si Sentani boten kengin dipun umbar, boten kenging dipun turuti, awit menawi dipun umbar badhe sansaya nasar, menawi dipun turuti sansaya ngadi-adi. nanging kedah dipun adhepi. Kula nggadhahi pamanggih Ki Suyudi sampun ngantos pedhot sambet kekadangan kaliyan Ki Bebau ing Ngantang. Menawi Sentani criyos badhe nanggel kawilujenganipun Ki Suyudi sabatih, punika leres awit wiwit Sentani dereng lahir ingkang saged naggel kawilujenganipun Ki Suyudi sabrayat punika namung Gusti Ingkang Nitahaken Jagad saisinipun punika. Namung kemawon, mangke kinarya srana mbudidaya karahayoning Ki Suyudi sabatih, kula badhe kanthi sesidheman kengkenan  Cantrik - cantrik ing mriki supados tumut njagi Ki Suyudi sa batih menawi-menawi wonten ingkang badhe angganggu damel. Dene prekawis pangengkenipun Sentani dhateng Singgah murih Ki Bebau nglalu, punika ugi boten kenging dipun lampahi. Anggenipun Ki Bebau semados punika sampun leres, nanging kedah boten dipun tetepi. Mangke badhe wonten cara kangge nylametaken Singgah saking pangincimipun Sentani".

"Lajeng punapa ingkang kedah kula lampahi Ki Guru?" Ki Suyudi pitaken.

"Mangke prayogi Ki Suyudi mangke kundur dhateng dalem, mangke badhe wonten Cantrik Banyugurih ingkang ndherek ngreksa dalemipun Ki Suyudi. Dene Ki Bebau ugi langkung sae kundur malih dhateng dalem, ugi supados melingaken dhateng Singgah supados ngemutaken menawi dinten Sukra Kasih badhe dumugi, sedinten saderengipun dinten Jumuah Kliwon prayogi Singgah kaajak tindak mriki, menawi perlu sa Sentaninipun, kanthi pawadan murih saged nenggani anggeni[un Ki Bebau badhe nglalu. Mangke menawi sampun dumugi titi wancinipun, kula ingkang badhe ngadhepi Sentani. Sanadyan kula boten gadhah kasekten, nanging kula gadhah Gusti Allah Ingkang Boten wonten ingkang saged ngasoraken Kasektenipun".

 

Ana candhake.