SENDHANG MUSTIKANING WARIH IV 10

 

kacariyosaken malih dening : Rust Luh Getih

10.

Rangga lan Marga uga mikir manawa Jayaglegek karo Kartagentho sing isih ngathang-athang kae iya mbutuhake pangupakara sing luwih pantes, awit yen mung diupakara neng papan kono kira-kira ya bakal ora bisa waras kanthi sampurna. Mula sawise ditimbang sauntara, Rangga lan Marga mutusake, nyarujuki apa sing dikandhakne Bebau ing Kedhungori keri dhewe mau.

"Yen mangkono aku kudu menyang Kedhungtuwung yen dilakoni saka kene kira-kira mbutuhake wektu sedina sawengi luwih kuwi?" Rangga takon.

"Inggih Adhi, punika miturut pamanggih kula" wangsulane Bebau Kedhungori "nanging menawi Adhi ngersakaken sanes inggih mangga, kula namung saged ndherek kersanipun Adhi kakalih".

"Tak kira panemu ndika kuwi mau uga prayoga" Rangga wangsulan "Nanging, aku uga njaluk tulung marang ndika sakloron maneh karo mlaku menyang Kedhungtuwung, ndika tak ajak ngrewangi melu mikul tandhu sing isih keri ana kene kae, karo diiseni wong loro sing isih padha durung bisa tangi kuwi, kepriye?".

"Inggih kula ndherek kemawon Adhi" panyaute Ki Kaliumprik "malah menawi kepareng, tandhunipun dipun rombak, boten kapikul tiyang sekawan nanging, cekap tiyang kalih, kula kaliyan Kakang Seger ingkang badhe mikul".

Rangga mesem, banjur kandha :

"Yen mangkono, coba ndika tata luwih dhisik tandhune kae, nek wis rampung ayo enggal budhal wae. Srengengene wis sansaya mudhun ing sisih kulon, yen mengko neng dalan butuh leren, teka Kedhungtuwung isih sesuk bengi, kuwi yen lerene ora suwe".

"Inggih Adhi" Ki Kaliumprik banjur ngadeg nyedhaki tandhu ditutne Bebau ing Kedhungori.

Ora mbutuhake wektu suwe, tandhu wis tumata, Jayaglegek lan Kartagentho wis dijunjung diunggahne neng dhuwur tandhu. Ora suwe sabanjure, wong papat kuwi banjur mlaku, budhal menyang Kademangan Kedhungtuwung.  Nalika lintang panjer sore jumedhul ing langit sisih kulon, Rangga aba supaya anggone mlaku mandheg dhisik.  Kabeneran lakune wong papat kuwi kudu nyabrang kali cilik sing banyune ora jero, watara mung sadhengkul.  Ya neng pinggir kali kono wong papat mandheg, leren. Rangga karo Marga banjur sesuci ing kali cilik sing banyune bening kuwi, banjur nindakne wajib, manembah marang Gustine, magrib lan ngisak dijamak dadi siji lan diringkes nganggo cara kosor.

Bubar nindakne sembahyang, Marga mbukak buntelan sing mau digawa saka pinggir Bengawan. Jebul isine uwi bakaran turahan mau awan. Najan wis ora anget maneh, nanging gandheng anane ya mung kuwi, rumangsane wong papat kuwi, uwi kuwi rasane ya enak, malah kepara enak banget. Lagi bareng wis padha rampung olehe mangan uwi, Rangga aba ngajak nerusne laku.

"Mengko sawayah-wayah ndika krasa sayah, ndika kandha Kakang" kandhane Marga karo mlaku ngetutne Ki Kaliumprik karo Ki Kedhungori sing mlaku neng ngarepe karo mikul tandhu.

"Inggih Adhi" wangsulane Ki Kedhungori sing olehe mikul manggon neng mburi "mangke kula tak matur, nanging ketingalipun boten kok menawi badhe kraos kesel saderengipun dumugi Kedhungtuwung".

Wong papat kuwi nutugne laku karo meneng-menengan, sajake Ki Kedhungori lan Ki Kaliumprik kuwi wis kulina mlaku liwat dalan satapak ing wanci bengi. Mula sanadyan kahanan peteng, lan mung kecolokan rembulan tanggal sepuluh, nanging tetep  bisa mlaku klawan rikat. Lagi nalika rembulan wiwit surup, wong loro sing mikul tandhu kuwi omong marang Rangga lan Marga yen mbutuhne leren sedhela. Sepisan maneh, lakune wong-wong kuwi kepethu kalen sing banyu gemrajag suwarane, merga iline banyu sing banter nanggor watu-watu sing ana kalen kono. Wong papat banjur mandheg, tandhu sing dipikul diselehne.

"nDika wong loro, nek bisa leren, dienggo leren dhisik" Marga ngandhani Ki Kaliumprik lan Ki Kedhungori "tak tunggoni karo lungguhan neng kene".

"Inggih Dhi ngaturaken panuwun" wangsulane Ki Kaliumprik sing banjur ngglethak neng dhuwur watu gedhe sacedhake kono. ki Kedhungori ora keri uga banjur mapan neng watu liyane. Ora suwe banjur keprungu suwarane wong loro kuwi wis padha turu, sajak kepenak.

Nalika bang-bang wetan wis katon, Rangga lan Marga uga banjur sesuci lan nindakne panembah. Sauntara kuwi wong loro sing mau mikul tandhu, diumbar turu nerusne impen-impene.  Bubar sembahyang Marga, mlaku nurut kalen sing mili kuwi. Rangga nglumpukne pang-pang garing arep dienggo bedhiyang . Ora suwe Marga wis teka karo nggawa iwak kutuk sing gedhe-gedhe cacah papat, wis bethetan kabeh. Marga banjur ngedhuk lempung ing pinggir kalen kuwi, kanggo mbuntel iwak kutuke, sing banjur ditumpangne mawa bedhiyang sing digawe Rangga. Nalika srengenge esuk muntup-muntup ngaton ing sisih wetan, lempung teles sing dienggo mbuntel iwak kutuk mau wis garing malah wis padha mlethek dhewe-dhewe, iku minangka titikan yen iwak kutuk sing ana jerone wis mateng lan wis enak dipangan.

Ki Kaliumprik mulet, noleh ngiwa nengen, weruh Rangga lan Marga padha ngadeg neng cedhak bedhiyang, banjur lungguh. Ki Kedhungori sing turu neng watu sandhinge digugah, wong loro banjur menyang kalen raup lan reresik awak. Mentas saka kalen banjur nusul Rangga lan marga sing lagi api-api cedhak geni, esuk kuwi hawane pancen atis, atise mangsa ketiga.

"Ayo ndang padha sarapan pisan mumpung isih esuk" kandhane Marga karo ngedum kutuk sing wis mateng dibuntel lempung pingggir kali. Nalika lempung kuwi dibukak, sisike kutuk katut melu lempung, sing ana kari daginge kutuk sing empuk.  Kutuk sing dibukak Marga dipangan wong loro karo Rangga.

Bebau Kaliumprik karo Bebau Kedhung ori tiru-tiru, njupuk kutuk siji arep didum wong loro.

"Kuwi wong siji jatahe siji Kang" Rangga ngandhani "dadi weteng ana isine, beda karo aku lan adhiku pancen yen mangan siji mesthi nek ora entek, mula siji tak dum bocah loro".

"Inggih Dhi" wangsulane Ki Kaliumprik karo njumput uyah gerusan sing diwadhahi godhong kanggo nglawuhi iwak kutuk sing dibakar kuwi.

Bubar mangan, genti marga nggawa kutuk bakaran siji, kanggo ndulang Kartagentho lan Jayaglegek sing isih ngathang-athang neng dhuwur tandhu.  Rangga mbalik lungguh neng watu panggonane leren mau, merga kupinge Rangga krungu yen ora adoh saka papan kono ana jangkah-jangkah sing mlaku nyedhaki. Ana sikil sepuluh, dadi kabeh sing ketoke arep mara mrono kuwi wong lima. Marga sing uga krungu, banjur cepet-cepet, nutup tandhu lawange tandhu. Tandhu sing diselehne kuwi banjur ora katon apa isine.  Ki Kaliumprik apa dene Ki Kedhungori sing ora ngerti apa-apa, isih kepenak anggone manggang awak neng cedhak bedhiyang.

Dumadakan wong loro sing ora ngerti apa-apa kuwi kaget bareng keprungu suwara sumiyut ing sacedhake, disusul katon ana peso telu sing mancep neng wit ndhuwur bedhiyang. Sakla wong loro kuwi ngoplok, banjur lungguh ndheprok. Dumadakan saka waliking grumbul pating pecungul, ana wong lima sing awake keker-keker, mara karo sing dadi pengarepe ngguyu banter.

"Kowe kaget Kisanak?" wong sing lagi teka kuwi takon bareng karo meneng anggone ngguyu.

Rangga karo Marga, sajak ora maelu yen ing kono ketekan wong lima sing lagi wae mamerne anggone nyawatake peso, mlaku nyedhaki Seger karo Lambang sing wis ketok pucet saking kagete.

 

ana candhake.

SENDHANG MUSTIKANING WARIH IV 09

 

kacariyosaken malih dening : Rust Luh Getih

9.

Rangga lan Marga manthuk-manthuk ngrungokne critane Seger lan Lambang sing pranyata Bebau ing Kademangan Kedhungtuwung. Nom-noman loro kuwi padha olehe nggagas yen ing ngendi-endi wae, tekune manungsa kuwi meh padha. Ya sing ana kraton sing lumrah sinebut bangsa ningrat, ya sing neng padesan kang sinebut bangsa kawula lumrah, akeh sing mung merga nuruti karep, nuruti panjaluke pepenginan banjur nuwuhake dredah. Pasulayan. Kerengan. Perang. Lan yen wis mangkono nyawane manungsa prasasat ora ana ajine. Lan sing lumrah, watak lamise manusa kuwi sing kerep ngaton, sanajan akeh sing wis weruh lamun satemene olehe nuruti karep kuwi mung mburu kabutuhane pribadi, nanging keh-kehane padha kekudhung jare kanggo kabecikane wong akeh. Munafiq.

Nanging Marga lan Rangga ora banjur katrem ngangen-angen pecahing pasedulurane Kakang-Adhi, antarane Ki Panjer lan Ki Pujud sing lagi wae dicritakne dening Ki Kaliumprik apa dene Ki Kedhungori. Isih ana pitakone Marga sing durung diwangsuli dening wong loro sing lagi ditepungi kuwi.

"Dadi kanthi ngrungokne crita ndika sakloron iki mau, kena dijupuk dudutan yen alas lan laladan kene iki isih klebu wewengkon Kedhungtuwung. Pitakonku kang kapisan wis ndika wangsuli kanthi becik. Sabanjure, awit nDika klebu Bebau ing Kedhungtuwung lan Kademangan kuwi sing nduweni wewengkon kene iki, ndika sakloron neng kene mesthine ora mung lunga klambrangan, nanging lagi nindakne sawijining jejibahan kang ana sambung rapete karo kalenggahan ndika ing Kedhungtuwung, ndika wong sakloron tekan kene iki mau lagi nindakne jejibahan apa?" Marga banjur takon marang Ki Kaliumprik lan Ki Kedhungori.

"Leres ingkang Adhi Marga dhawuhaken" Ki Kaliumprik sing mangsuli luwih dhisik "anggen kula kaliyan Kakang Kedhungori dumugi mriki niki wau, estunipun taksih wonten sambetipun kaliyan ingkang kula cariyosaken ing ngajeng".

"Cethane piye kuwi?" Marga takon.

"Ing ngajeng sampun kula cariyosaken bilih Ki Pujud sampun keplajeng, nanging dereng ngakeni kawon lan lepat, mila lajeng mawi cara ingkang boten kasat-mripat anggenipun badhe ngrebat Kademangan Kedhungtuwung saking sedherekipun sepuh".

"Ora kasatmata kepiye Kakang?" Rangga nyelani takon.

"Kawon kanthi wantah, Ki Pujud lajeng pados srana sanes, inggih punika lajeng pados srayan dhateng satunggaling Guru ing Padhepokan Kluwihan ingkang kondhang ing babagan ngelmu teluh punapa dene tenung lan sapiturutipun" Ki Kaliumprik nerusne critane "Kademangan Kedhungtuwung nunten kakintunan Teluh, temah nuwuhaken pageblug ingkang nggegirisi. Kathah kawula ing Kedhungtuwung ingkang pejah jalaran sakit ingkang dadakan. Paribasan enjing sakit sonten pejah, sonten sakit enjingipun pejah. Emanipun, nalika para sesepuh matur dhateng Ki Demang, inggih Ki Panjer bilih pageblug punika awit dayanining teluh ingkang kakintunaken dening Ki Kluwihan awit saking panyuwunanipun Ki Pujud, Ki Demang boten pitados. Malah Ki Demang ndakwa bilih ingkang nggadhahi pamanggih makaten punika sengaja obor-obor murih pasatron antawisipun Ki Panjer lan Ki Pujud sansaya ndadra kemawon".

"Lha banjur apa sing ditindakne Ki Demang awit anane pageblug kuwi mau?" Rangga takon.

"Ki Demang malah ngajak para kawula mawas dhiri ambok bilih malah Ki Demang saha para kawula ingkang kathah dosanipun dhateng Gusti Ingkang Murbeng Gesang lan ngathah-athahaken panyuwunan pangapura saha pangayoman dhateng Gusti, dene pambudidaya lahir Ki Demang ngajak para kawula sami reresik jiwa tuwin raga saha papan ingkang dipun panggeni" wangsulane Ki Kaliumprik.

"Banjur Pageblug iku saiki wis ilang apa isih ana?" Marga takon maneh.

"Pageblug mila sampun boten wonten, nanging tumunten wonten dahuru sanesipun" Ki Kedhungori sing genti wangsulan.

"Dahuru apa maneh?" Rangga takon.

"Sasirepipun pageblug, watawis tigang wulan punika, sampun wonten antawis sedasa lare prawan ingkang ical kadhustha dening tiyang ingkang nyalawadi, liripun wonten rerupan kados tiyang, nanging saged ical saking pandulu ingkang ing wanci dalu ndugeni papanipun titiyang ingkang gadhah yoga estri taksih prawan, nunten mbeta mlajar lare prawan kala wau. Nalika dipun bujung, tiyang ingkang nyalawadi wau saged ical boten kasumerepan purugipun. Kamangka cacahipun tiyang ingkang makaten kala wau, langkung saking satunggal" wangsulane Ki Kedhungori karo nutugne critane "Dene anggen kula kaliyan Kakang Seger ngantos dumugi mriki niku, awit kula dipun waduli dening rewang kula ingkang pados rumput bilih piyambakipun nate sumerep lare prawan ingkang nate ical wonten ingkang dipun beta mriki dipun lebetaken dhateng salebeting guwa mawi upacara pamujan. Nalika kula buktekaken nyata ingkang dipuncariyosaken rewang kula wau leres, namung kemawon ingkang kula sumerepi lare prawan kala wau dipun beta kaliyan tandhu dening tiyang kathah lan kula boten sumerep wontenipun upacara pamujan kados ingkkkang dipun cariyosaken dening rewang kula kala wau, lajeng kula ngajak Ki Kaliumprik mriki. Nanging nalika kula dumugi mriki, kula kenging walatipun ingkang mbaureksa papan mriki, temah kula boten saged obah lan boten saged ngucap punapa-punapa ngantos Andika paringi tamba kala wau".

"Nanging mau ndika wong loro bisa weruh apa sing kedadeyan ing papan kene mau?" Rangga takon.

"Inggih leres Adhi" wangsulane Ki Kedhungori "wiwit adhi kekalih damel bedhiyang ing caket guwa, ngantos dumuginipun tiyang ingkang ngangge jubah cemeng saha kesahipun kula sumerep. Nanging ugi wonten bentenipun kaliyan ingkang nate kula tingali pas kula kaliyan rewang kula mriki rumiyin".

"Bedane ana ing ngendi Kakang?" Marga takon.

"Menawi ingkang kula sumerepi rumiyin, ingkang mbeta tandhu tiyangipun sami ngangge sandhangan sarwa cemeng, praupanipun dipun tutupi, niki wau boten" Ki Kedhungori aweh katrangan.

Rangga lan Marga meneng sedhela, nom-noman loro kuwi durung bisa oleh dudutan klawan apa-apa sing wis dicritakne Ki Kaliumprik apa dene Ki Kedhungori. Lan sajake ora ana sambung rapet antarane wong loro kuwi karo wong sing nganggo sandhangan sarwa ireng mau.

"Saiki aku arep takon maneh Ki Kedhungori karo Ki Kaliumprik" sawuse meneng sedhela Rangga omong maneh.

"Mangga Adhi, kula aturi paring dhawuh" wangsulane Ki Kedhungori.

"Mau ndika mesthine ya krungu manawa Pawongan sing nganggo jubah ireng nyebut-nyebut Padhepokan Banjarsemanggi, uga nyebut asma Ki Jatikuning. Sapa Ki Jatikuning kuwi? lan Padhepokan Banjarsemanggi kuwi mapane ana ngendi?" Rangga ngucapne pitakone.

Ki Kaliumprik karo Ki Kedhungori banjur pandeng-pandengan dhewe-dhewe, kekarone padha gedheg karo ngangkat baune, tandha yen ora mudheng karo sing ditakokne Rangga.

"Menawi bab punika kula bares dereng ngertos Adhi" wasana Ki Kedhungori wangsulan.

"nDika ora ngerti apa pancen ethok-ethok ora ngerti? Apa ki Jatikuning kuwi isih guru nDika dhewe lan Padhepokan Banjarsemanggi kuwi arane padhepokan papan ndika sinau kanuragan jaman sadurunge nDika madeg dadi Bebau?" Marga takon karo mripate rada mentheleng.

"Nyuwun pangapunten Adi" Ki Kalumprik wangsulan sajak kaweden "kula kaliyan Kakang Seger boten dora, kula boten nate sinau kanuragan dhateng pundi-pundi kajawi namung dhateng Ki Demang utawi Ki Panjer wiwit Ki Panjer dereng dados Demang".

"Inggih Adhi, kula kekalih blaka boten dora" Ki Kedhungori melu omong "kados pundi upami Adhi kekalih kula dherekaken manggihi Ki Demang Kedhungtuwung kemawon? sangertos kula, wiwit timur Ki Panjer nate meguru dhateng sajawining Kedhungtuwung, mbok menawi Ki Demang pirsa papanipun Padhepokan Banjarsemanggi punika kala wau saha uninga sinten ingkang kagungan asma Ki Jatikuning punika".

Rangga karo Marga manthuk-manthuk katone apa sing dikandhakne dening Ki Kedhungori keri dhewe iki rada tinemu ing nalar.

 

ana candhake.

 

SENDHANG MUSTIKANING WARIH IV 08

 

kacariyosaken malih dening : Rust Luh Getih

8.

Ambak-ambak mung sak uwi, kegawa saka weteng sing wis luwe rasane krasa enak lan gurih. Ngalah-ngalahne rasane pasugatan ing pestane wong sing duwe gawe. Luwih-luwih merga hawane panas, lan ing kono dicawisi kendhi sing isine banyu sing wis imbon pirang-pirang dina, yen neng gulu krasa seret merga ngulu uwi, banjur disurung nganggo banyu kendhi rasane dadi sansaya seger.

"Nuwun sewu Dhi" karo mangan uwi Seger kandha marang Rangga lan Marga.

"Ana apa Kang Seger?" Rangga mangsuli karo pitakonan.

"Kula wau badhe matur kesupen"

"Apa sing kelalen kuwi?" Rangga takon

"Ing ngandhap wit wau kula sumerep tiyang kalih, ketingalipun rencange tiyang-tiyang ingkang kula kubur wau......".

"Iya isih urip ta?" Rangga takon karo mesem.

"Taksih Adhi" Lambang sing wangsulan "nanging meh sami kaliyan kawontenan kula pas dereng panjenengan tambani wau".

"Taksih gesang, nanging ketingalipun boten saged napa-napa, kajawi namung mripatipun plolang-plolong, nglirik nganan kaliyan ngering" Seger ngambahi rembug.

"Ya kuwi klebu salah sijine sing arep tak takokne marang ndika wong loro, nanging isih mengko, merga pitakonku iki mengko klebu rada akeh sing kudu ndika wangsuli" wangsulane Rangga karo nyandhak kendhi arep ngombe, olehe mangan uwi wis rampung.

Seger lan Lambang meneng, ora omong maneh. Mung batine ngangen-angen, apa sing arep ditakone nom-noman loro sing wis nambani dheweke mau.

Bareng wis rampung kabeh anggone padha mangan, Rangga ngajak Marga, Seger lan Lambang ngalih olehe padha jejagongan, ya kuwi neng sor wit nyedhaki Jayaglegek lan Kartagentho sing isih ngglethak ora bisa obah.

"nDika mau ngaku nek omah ndika neng Desa kedhungtuwung?" Rangga miwiti ngajak rembugan, Marga meneng karo nyemak neng sandhinge.

"Leres Dhi" Seger wangsulan "kula kekalih mila saking Kedhungtuwung, malah kepara kula kekalih punika kalebet Bebau ing Kedhungtuwung mrika, kula Bebau ing Dhukuh Kedhungori lha Adhi Lambang punika Bebau ing Dhukuh Kaliumprik. Mila titiyang ing Kedhungtuwung katah ingkang mastani kula Ki Kedhungori lan Adhi Lambang Ki Kaliumprik".

"Dadi yen ngono Ki Kedhungori karo Ki Kaliumprik wis suwe manggon neng Desa Kedhungtuwung kuwi?" pitakone Rangga maneh.

"Inggih watawis sampun tigangdasa tahun langkung Adhi" wangsulane Seger, ya Ki Kedhungori "awit kula lan Ki Kaliumprik mila lahir ing mriku, malah sawargi tiyang sepuh kula ugi lahir ing mriku".

"Saiki aku sing genti arep takon" sawuse menengg sauntara Marga genti omong.

"Inggih, mangga Dhi, badhe mundhut pirsa punapa? mugi-mugi kula saged atur wangsulan" wangsulane Lambang ya Ki Kaliumprik.

"Yen nDika sakloron kuwi Bebau ing Desa Kedhungtuwung, apa kene iki isih wewengkon Kedhungtuwung? Lan nDika wong loro padha jagongan neng papan kene iki lagi nindakne jejibahan apa? Ana sambung rapete apa ndika karo wong sing wis ndika kubur mau?" pitakone Marga pirang-pirang pitakon sing didadekne siji.

Ki Kedhungori lan Ki Kaliumprik meneng ora enggal wangsulan, sajak lagi nglumpukne pangeling-eling karo apa sing dadi pitakone Marga. Wusanane Ki Kedhungori sing ndhisiki wangsulan :

"Estunipun, wiwit jaman Pajang inggih jaman Kanjeng Sultan Adiwijaya taksih sugeng, wana punika sampun dados rebatan antawisipun Ki Panjer lan Ki Pujud, ingkang kekalihipun taksih putranipun Ki Demang ing Kedhungtuwung".

"Dadi rebutan piye? lan ya gene bisa mangkono?" Marga nyelani takon.

"Kala rumiyin Ki Sada, inggih Ki Demang ing Kedhungtuwung kagungan putra pembayun ingkang nama Rara Westhi, inggih taksih kapernah mbakyunipun Ki Panjer lan Ki Pujud" Ki Kedhungori aweh wangsulan "lajeng Rara Westhi kapundhut Kanjeng Sultan kakersakaken dados garwa ampil ing Kasultanan Pajang, minangka raos panedhanrimanipun Kanjeng Sultan lajeng paring ganjaran dhateng ki Demang Kedhungtuwung wujud wana ingkang mapan ing sisih leripun Kedhungtuwung ngantos dumugi benawi, dene wiyaripun ingkang mangetan lan mangilen, nurut wates sisih wetan lan wates sisih kilenipun Kademangan Kedhungtuwung".

"Lha kok banjur dadi rebutan?" Rangga nyelani takon.

"Inggih Adhi" Ki Kaliumprik sing genti crita "Nalika Ki Sada kapundhut dening Gusti Ingkang Murbeng Gesang, jumbuh kaliyan paugeran ingkang wonten, saha asil rembagipun para sesepuh ing Kedhungtuwung, ingkang wenang nggentosi palenggahan Demang inggih Ki Panjer, putranipun Ki Sada patutan kaliyan garwa ingkang angka kalih, jalaran garwa ingkang kapisan namung kagungan putra setunggal wujud estri ingkang lajeng kakersakaken dening Kanjeng Sultan ing Pajang".

Ki Kaliumprik leren olehe crita, banjur disambung dening Ki Kedhungori :

"Sareng Ki Panjer jumeneng dados Demang, putranipun Ki Demang ingkang rumiyin patutan kaliyan garwa ingkang angka tiga nenggih Ki Pujud, ngersakaken nyuwun bageyan warisan ingkang dipun suwun inggih wana ganjaran saking Kanjeng Sultan rumiyin. Dening Ki Demang, panyuwunipun Ki Pujud punika boten dipun keparengaken, awit miturut Ki Demang, ingkang wenang marisi sitinipun wana punika inggih namung tedhak turunipun Nyi Demang angka kapisan, dene menawi tedhak turunipun Nyi Demang angka kapisan boten wonten ingkang ngerskaken, sitining wana punika dados gadhahanipun Kademangan dede gadhahanipun pribadi, sinten kemawon sauger wargi ing Kedhungtuwung kaparengaken pados asiling wana, mbikak pategalan utawi pasabinan ing wana mriku, sauger wonten palilah saking Kademangan".

"Nek tak nalar, panemune Ki Demang kuwi wis bener" Marga nyelani rembug.

"Mila makaten Dhi" Ki Kedhungori nggenteni crita "malah pamanggihipun Ki Deamang punika ugi sampun dipun sarujuki dening para Sepuh, Mancakaki, tuwin para bebau ing Kedhungtuwung. Nanging Ki Pujud, ingkang rumaos putranipun Ki Demang ingkang rumiyin boten narimahaken, temah dados pasulayan antawisipun Ki Demang, inggih Ki Panjer kaliyan rayinipun piyambak inggih Ki Pujud. Jebul wonten mancakaki lan sesepuh ingkang cacahipun boten kathah ugi ndombani pikajengipun Ki Pujud".

"Sabanjure?" Rangga nyelani maneh.

"Salajengipun inggih dados perang alit-alitan, awit Ki Pujud ugi gadhah pandherek saking para nem-neman ing Kedhungtuwung , malah panyuwnipun Ki Pujud boten namung wana ganjaran saking Pajang punika kemawon. Nanging malah kalenggahan Demang inggih dipun suwun. Watawis wonten sepasar, Kademangan Kedhungtuwung geger, kathah nem-neman ingkang dados kurban, pejah awit mbelani ingkang dipun dhereki. Nanging wekasanipun Ki Pujud asor ing jurit lajeng mlajar sapendherekipun sedaya, ngungsi dhateng Karangbening. Kaleresan Demang ing Karangbening punika taksih kapernah Bapa pamanipun Ki Pujud, inggih rayinipun Nyi Demang ingkang angka tiga. Ki Demang Kedhungtuwung, sareng ngertos menawi ingkang rayi mlajar, inggih boten dipun bujung. Malah lajeng kintun utusan dhateng Ki Demang Karangbening, ngaturaken serat ingkang isinipun nyuwun tulung nitipaken Ki Pujud dhateng Ki Karangbening" Ki Kedhungori leren olehe crita. Ki Kaliumprik sing genti mbacutake :

"Sanaosa makaten, Ki Pujud dereng rumaos kawon lan dereng ngendeli anggneipun badhe ngrebat panguwaos ing Kedhungtuwung ngantos dumugi sapriki. Sesumbaripun, duka wancinipun menawi wonten kalodhangan ingkang pas, Kedhungtuwung badhe kagebag ing perang lan Kalenggahan Demang miwah wana ganjaran saking Pajang punika badhe dipun serik, dados gadhahanipun tuwin para pandherekipun sadaya. Dening Ki Demang, inggih Ki Panjer sesumbaripun Ki Pujud punika namung dipun anggep suwantening kodhok bangkong ing wanci dalu ing salebeting ngerong, ingkang tansah sesumbar badhe nguntal lintang-lintang ing langit".

 

ana candhake.

SENDHANG MUSTIKANING WARIH IV 07

 

kacariyosaken malih dening : Rust Luh Getih

7.

Wong loro sing dikongkon nembung njaluk tulung supaya ditambani marang Rangga kuwi, ngingeti Marga karo sorot mata sing nelakake bingunge. Lha piye? genah nek omong wae ora bisa, kok dikongkon padha nembung njaluk tulung. Marga ngguyu, ngguyu marang omongane dhewe sing dianggep lucu merga ora klebu ing nalar. Rangga sing mau ya krungu omongane Marga melu ngguyu. Wong loro sing ora bisa omong kuwi sansaya bingung, genti-genti mripate ngingeti Rangga lan Marga. Bareng wis meneng olehe ngguyu, Marga banjur ngandhani wong loro kuwi :

"Saiki ndika wong loro lungguh dhisik, sila. Mengko ben ditambani Kakangku".

Wong loro kuwi uga banjur lungguh, mapan sila ing ngarepe Rangga. Rangga ngobahake tangane, banjur kanthi hawa murni sing mili menyang epek-epeke, Rangga mbukak saraping suwarane wong loro kuwi.

"nDika wong loro lungguh sila neng ngarepku, padha arep ngersakne apa?" sawuse mbukak sarap suwarane wong loro iku, Rangga banjur takon.

"Kula tiyang kalih nyuwun supados dipun tambani Den" wangsulane wong loro kuwi meh bareng.

"Njaluk ditambani? nDika lagi lara? Lara apa?" Rangga takon maneh karo ngempet guyune, sauntara Marga sing ngadeg ing cedhake wis ngguyu luwih dhisik.

"Kula boten saged ngucap napa-napa Den" wong loro kuwi wangsulan.

"Ora bisa ngucap sing kepiye? nDika aja gawe bingungku ta?" Rangga ngguyu.

"Kula kekalih........" wong loro lagi krasa yen satemene nom-noman sing lungguh neng ngarepe kuwi wis rampung anggone mulihne suwarane, wekasan kandhane karo sujud neng cedhak sikile Rangga "ngaturaken panuwun Den".

Rangga ngguyu banter, wong loro kuwi banjur dikongkon lungguh maneh, banjur kandhane :

"Uwis, saiki aku arep takon nDika kuwi sapa, lan omah ndika ngendi?"

"Kula Seger lan kanca kula niki Lambang Raden" salah siji saka wong loro kuwi wangsulan "griya tebih ing Kedhungtuwung mrika".

"Kedhungtuwung kuwi ngendi?" Rangga takon maneh.

"Saking mriki lampahan setunggal dinten setunggal dalu langkung, menawi anggenipun mlampah limrah kemawon, pernahipun sisih kidul mrika" wangsulane Seger.

"Mengko dhisik Kang Seger karo Kang Lambang" dumadakan Marga melu omong.

"Inggih Den?" Seger karo Lambang padha noleh menyang Marga.

"nDika wong loro wis tak tambani lan uga ditambani Kakangku ta? saiki upama aku karo Kakangku njaluk opah marang ndika sakloron piye?" Marga takon.

Seger karo Lambang padha sawang-sawangan padha kanca dhewe-dhewe. Sing ditakokne Marga kuwi barang sing lumrah, saupama ora ditulungi Marga apa dene Rangga wong loro kuwi wis ngira yen uripe bisa tekan sesuk apa ora. Merga kanthi kahanan ora bisa obah lan ora bisa omong, neng ngisor grumbul alas, ora mokal yen sawayah-wayah bisa diparani kewan galak sing karem mangsa daging. Nanging, wong loro kuwi ya bingung olehe arep wangsulan, banjur opah apa sing dikarepne nom-noman sing wis aweh tamba kuwi.

"Nyuwun pangapunten Raden" bareng wis sauntara meneng, Lambang genti sing omong.

"Jenengku Marga lan Kakangku kuwi Rangga, ora sah nyebut Raden marang aku lan Kakangku, ndika bisa nyeluk aku njangkar, adhi,ngger apa celukan liyane" Marga nugel rembuge Lambang.

"Inggih, Ra, eh Adhi" Lambang wangsulan karo nerusne kandhane "mugi kauningan, niki wau kula kalih rencang kula pun Seger, boten mbeta napa-napa, langkung-langkung barang ingkang pangaji. Nanging teng griya najan sakedhik kula inggih gadhah simpenan, kados pundi upami kula wangsul rumiyin mendhet pisungsung kagem Adhi Marga lan Adhi Rangga?".

"Perkara kuwi gampang kena dirembug mengko-mengko Kang Lambang karo Kang Seger" Rangga nrambul gunem "saiki, aku njaluk tulung marang ndika wong loro, ndika gelem apa ora?".

"Mangga kula aturi paring dhawuh punapa, sedaya dhawuhipun Adhi Rangga lan Adhi Marga badhe kula lampahi kanthi sukaning manah" Seger sing aweh wangsulan.

"Matur nuwun" Rangga nyauti sing diomongne Seger "neng kene ana mayit pirang-pirang pating glethak, neng awake mayit-mayit kuwi katone isih ana gegaman sing tumancep, gegaman sing tumancep kuwi ndika jupuki, banjur mayit-mayit kuwi ndika kubur kanthi becik. Mesakake".

"Inggih Adhi, ngestokaken dhawuh" wangsulane Seger "ayo Dhi Lambang".

Seger karo Lambang banjur ngadeg, marani bangkene Sambega lan kanca-kancane. Peso-peso sing tumancep neng jantunge wong-wong sing wis dadi mayit kuwi dening Seger lan Lambang banjur dijabuti lan diklumpukne dadi siji.  Wong loro nuli gawe luwangan neng lemah benthak kuwi, luwangan sing amba lan jero, mayit cacah rolas kuwi arep dikubur dadi siji. Sauntara Seger lan Lambang tandang gawe gawe kuburan, Rangga nyawang srengenge sing wis ngglewang mangulon saka tengahing langit.

"Wis wayahe Dhi" kandhane Rangga alon.

"Iya Kakang" wangsulane Marga sing uga wis ngerti yen wektu dzuhur wis teka.

Nom-noman loro banjur mbalik menyang bengawan arep sesuci. Jayaglegek karo Kartagentho sing isih ngathang-athang tanpa daya disisihne neng suketan ing ngisore wit gedhe dadi ora kepanasen kena soroting srengenge mangsa ketiga.

Rampung nindakne panembah dzuhur lan ngasar sing dijamak kosor, Rangga lan Marga bali maneh menyang lemah benthak. Marga banjur ngetokne bumbung saka waliking klambine, nyedhaki Jayaglegek karo Kartagentho sing arep diupakara tatune. Rangga banjur mlaku mlebu neng jero alas. Ora suwe wis bali maneh karo nggawa uwi sing sasirah-sirah gedhene. Banjur nglumpukne pang-pang garing sing mblader ing sacedhake, disumet digawe bedhiyang kanggo mbakar uwi sing lagi wae digawa saka njero alas.

bareng lan matenge uwi sing dibakar Rangga lan rampunge Marga ngupakara tatu-tatune Jayaglegek lan Kartagentho. Seger lan Lambang mara nyedhak banjur lungguh neng ngarepe Rangga lan Marga.

"Sampun kula kubur kanthi sae dados setunggal luwangan Adhi" Seger aweh lapuran marang Rangga lan Marga "Peso-peso ingkang sajakipun ngandhut warangan kula klempakaken dados setunggal kula buntel mawi jarikipun salah satunggaling mayit wau".

"Iya nedha nrima banget Kang" wangsulane Rangga "peso-peso kuwi bisa mbebayani yen nganti ngenani manungsa, mula peso-peso liyane sing pating pececer neng kana mau klumpukna pisan, banjur mengko pendhemen sing rada jero, ben ora kidakan sikil sing liwat".

"Kaliyan badhe matur malih Dhi" Lambang genti sing kandha "kala wau, sandhanganipun para tiyang ingkang kula kubur, ingkang ketingal taksih wonten aosipun kula klempakaken, wonten jarik nenem, timangan perak tiga, timangan Dembaga wonten gangsal, pendhok saha keris kalih".

"Aku karo adhiku ora mbutuhake barang-barang kuwi kabeh" wangsulane Rangga "Lha nek pancen ndika gelem, ya barang-barang kuwi ndika dum karo Kang Seger".

"Inggih Dhi, matur nuwun sanget" wangsulane Lambang.

"Kula ugi matur nuwun Adhi" Seger melu numpangi rembug.

"Mengko arep ana sing tak takokne marang nDika wong sakloron, nanging becike saiki wetenge diiseni dhisik ben ora kaliren. Kae neng bedhiyang sajake olehku mbakar uwi wis mateng, ayo padha dipangan dhisik" kandhane Rangga karo nyedhaki bedhiyange.

Ora suwe ing kono wong papat kuwi padha pating cramuk mangan uwi bakar bebarengan.

 

ana candhake. 

SENDHANG MUSTIKANING WARIH IV 06

 

kacariyosaken malih dening : Rust Luh Getih

6.

Weruh ana pawongan sing teka tanpa kanyana sadurunge Marga lan Rangga siaga, nom-noma loro kuwi ora gelem kedhuwung ing mburi. Meneng-meneng padha ngetrepne ngelmu serepane dhewe-dhewe. Rangga munjerake kekuwatane marang teken bongkotan pring kuning, lan Marga ngirimake hawa murni marang pucuk cemethine. Kaya padatan yen ngadhepi musuh-musuhe, nom-noman loro kuwi ora gelem ndhisiki nyerang, pilih ngadeg klawan kuda-kuda jejeg ngenteni apa sing arep ditindakne paraga sing lagi teka kuwi. Pawongan sing sarwa ireng kuwi nyawang Marga lan Rangga sedhela, banjur genti nyawang Sambega sakancane sing isih ngglethak neng lemah, nadyan ora ana tatu neng awake sing mbebayani tumrap jiwane, nanging bawane wis kentekan tenaga, tetep durung bisa tangi. Dumadakan pawongan kuwi nggereng, karo ngrogoh kanthongan jubahe . Ora suwe keprungu suwarane pawongan sing semu serak, kandha marang Sambega lan kanca-kancane :

"Menungsa kakehan cacah tanpa paedah, ora ana gunane diingu suwe-suwe"

Sambega lan para andhahane sing krungu suwarane pawongan sing lagi teka kuwi, ketara yen kaget, nanging ora suwe. Sadurunge ilang rasa kagete, tangane wong kuwi obah lan kaya wong nyebarne winih pari ing sawah, saka tangane pawongan kuwi nyawatake peso cilik-cilik akeh banget marang Sambega saandhahane. Ora ana sing nisa, kabeh jantunge wong sing wis tanpa daya kuwi kencepan peso cilik sing disawatake pawongan sing lagi teka kuwi. Ana suwara panjerit bebarengan, nanging banjur bali sepi, Sambega lan kanca-kancane kabeh wis tumekan ing pati.

Rangga lan Marga dadi sansaya kaget, ngerti patrap sing ditindakne wong sing durung dingerteni jenenge kuwi. Nanging obahe nom-noman loro kuwi kalah cepet, pawongan sing lagi wae gawe patine Sambega sakancane kuwi mencolot mblusuk neng jero tandhu sing mau dipikul kancane Sambega. Metune wis ngempit bocah wadon sing sajake lagi turu merga kena daya panggendam. Karo ngguyu lakak-lakak pawongan kuwi kandha marang Rangga lan Marga :

"Ora sah kok critakne aku wis ngerti sapa kowe, Ora sah kok terusne ora ana gunane, yen isih bisa baliya wae, kandhakna marang wong tuwamu Si Jatikuning supaya tata-tata, yen rembulan wis purnama, ing sasi sawise sasi iki, aku mesthi teka ing Banjarsemanggi, arep nugel gulune Jatikuning lan kabeh kulawargane sarta ngratakne Padhepokan Banjarsemanggi".

Bubar muni ngono kuwi pawongan sing sandhangane sarwa ireng kuwi, ngrogoh kanthongan jubahe lan ngrutug Rangga lan Marga nganggo peso-peso cilik sing tanpa wilangan akehe. Rangga lan Marga kaget kepati, katujune nom-noman loro kuwi duwe panggraita kang keliwat landhep. Peso-peso cilik sing prasasat kaya udan tekane kuwi, ora ana siji-sijia kang mbusikne kulite. Lan nalika nom-noman loro kuwi bikut nangkis peso-peso ding disawatake, pawongan kuwi banjur kaya mabur mlayu ninggalne papan kono karo nggawa bocah wadon ing kempitane.

Marga muring ora karuwan, atine panas rumangsa disepelekne dening pawongan sing ora nepungake jenenge mau. Pecute diseblakne, ngenani wit Gulun sing saprangkul gedhene. Sakala wit gedhe kuwi rubuh, merga ceklek ketiban pecute Marga. Banjur karo nggegem kenceng gagang pecute Marga mencolot arep nguber pawongan sing wis mlayu kuwi mau.

"Mandheg dhisik Dhi" dumadakan Rangga mbengok menging adhine. Marga mandheg, banjur noleh sedulur angkate.

"Selak ora ketutan Kakang" kandhane Marga alon.

"Ora ana gunane awake dhewe nguber lan nututi, wong mau niyat ora gelem tandhing tiyasa karo awake dhewe ing wektu iki" Rangga wangsulan sareh "Kajaba saka iku, aku lan si adhi durung ngaweruhi wewadine alas ing laladan kene iki, yen awake dhewe mung nuruti ati sing panas, kurang-kurang bejane bisa kena jirete wong mau utawa banjur mlebu wuwu sing sengaja dipasang kanggo gawe cilakane aku lan si Adhi".

"Banjur saiki kepriye Kakang? Apa sing arep ditindakne sabanjure?" Marga wiwit melu sareh suwarane.

"Sing cetha, awake dhewe durung weruh, sapa sejatine wong - wong sing dhemen tumindak dudu klawan nyulik prawan-prawan sing jarene didadekne kurban kuwi. Nanging, kanggo meruhi bab kuwi, mbok menawa ana wong sing bisa aweh katrangan. Kaping pindho, wong sing mlayu mau wis duwe pangira sing luput marang awake dhewe".

"Iya Kakang wong loro sing isih lungguhan neng ngisor grumbul kulon kana mau sajake bisa ditakoni" Marga nanggapi rembuge Rangga "Aku uga krungu sing dikandhakne wong mau, awake dhewe diarani anake Ki Jatikuning saka Padhepokan Banjarsemanggi, lan wong mau cetha yen musuh bebuyutane Ki Jatikuning sing disebut jenenge kuwi mau. Nanging sapa sejatine Ki Jatikuning kuwi? Lan ing ngendi dununge Padhepokan Banjarsemanggi sing arep diratakne mbesuk yen purnama wis teka sawise sasi iki kuwi?".

"Saiki ngene wae" Rangga mesem karo wangsulan "luwih dhisik, wong loro sing ora bisa obah neng ngisor grumbul kulon kae tambanana dhisik. Nek uwis kok tambani, muga-muga bisa aweh katrangan marang awake dhewe. Nek  durung kok tambani, jeneh kok aweh katrangan, lha wong arep omong wae ya bisa".

Krungu wangsulane Rangga sing ngono kuwi, Marga ngguyu alon. Banjur mlaku marani grumbul sing dhek mau neng ngisore ana wong loro sing lagi lungguh jejagongan. Rangga uga banjur kelingan, yen dhek mau ngglethakne Karta Gentho karo Jaya Glegek neng cedhake lawang guwa. Rangga banjur ngadeg, mlaku marani papane wong loro sing wis dilumpuhne mau diglethakake.

"Aja wedi" kandhane Marga sawise tekan ngisor grumbul sing dienggo lungguh wong loro mau, Marga muni ngono kuwi mau jalaran weruh yen wong loro kuwi sansaya pucet praupane, weruh yen Marga marani panggonane "tekaku arep aweh tamba marang ndika sakloron".

Marga banjur nyeklek pucuking pang grumbulan sing gedhene luwih cilik timbang driji tangane bayi, lan dawane kira-kira telung kilan. Alon-alon cithik cilik kuwi dening Marga kanggo nyabet gegere salah siji saka wong loro kuwi, ora banter babar pisan. Aneh wong sing disabet Marga kuwi dumadakan krasa longgar otot-otote, bisa ngadeg lan bisa ngobahake kabeh anggotaning ragane. Nanging panggah durung bisa omong apa-apa.

"Minggir dhisik" Marga aweh prentah marang wong sing wis bisa ngadeg kuwi supaya nyingkrih. Banjur genti nyabet wong sing sijine. Padha karo sing dhisik, bubar disabet nganggo cuthik cilik ceklekan pang , wong kuwi banjur bisa ngadeg lan bisa ngobahake sarandhuning awake. Nanging ya durung bisa ngucap apa-apa.

"Uwis ndika sakloron wis waras, kari mulihne suwarane" kandhane Marga marang wong loro kuwi. Wong sing durung bisa omong kuwi manthuk-manthuk, soroting mripate katon yen makili lambene kanggo ngaturake panuwun marang Marga.

"Saiki supaya suwara ndika bisa pulih kaya mau-maune, ayo ngetutna lakuku" kandhane Marga sabanjure "kakangku sing saiki neng lemah benthak kae sing bisa nambani ndika sakloron supaya bisa bali bisa omong kaya mau-maune".

Marga banjur mlaku marani papane tukaran karo wong rolas sing saiki wis dadi bathang kabeh mau, wong loro sing durung bisa omong kuwi ngetutne neng mburine.

"Wis ndang padha nembung, ya iki Kakangku sing tak omong mau, ya mung dheweke sing bisa mbalekne suwaramu sing ilang musna kuwi" kandhane Marga marang wong loro kuwi karo tangane nudingi Marga sing lagi lungguh neng watu bunder. Ing cedhake katon Kartagentho lan Jayaglegek, mlumah ngathang-athang mripate kethap-kethip, nanging ora ana suwarane.

 

ana candhake

 

 

SENDHANG MUSTIKANING WARIH IV 05

 

kacariyosaken malih dening : Rust Luh Getih

5.

Yen ndelok gedhene pedhang, kekere wong sing nyabetake lan kebat tumibane, mesthine Rangga ora mindhon gaweni mesthi banjur njebabah neng lemah klawan bau wis pisah lan ragane. Nanging pranyata nadyan katone Rangga ora ngira yen arep nampa serangan sing ndadak, jebul Rangga tetep prayitna. Ora kena disawang nganggo mripat wantah, Rangga bisa endha, sabetan pedhange Sambega luput lan mung ngenani angin. Sambega kaget ngerti yen Rangga bisa ngendhani panyabete, nanging Sambega mung ngira ten olehe Rangga bisa endha kuwi mau merga mung sabab kabeneran wae. Mula Sambega banjur tata-tata arep mbaleni pangrangsange. Andhahane Sambega ora gelem keri karo pangarepe, kabeh uga banjur maju ngepung Rangga karo Marga sing isih ngadeg ing panggonane. Malah wong papat sing duwe jejibahan mikul tandhu, uga banjur nyelehne sing dipikul, banjur ngunus pedhange melu maju ngepung nom-noman loro sing ndakwa yen tandhu sing dipikul isi beras jagan kanggo slametan wong tuwane.

"Saiki wis katon cetha, ndika kabeh cocog karo sing tak kira" Kandhane Rangga bareng wong rolas wis rapet ngepung dheweke lan sedulur angkate "ditakoni becik-becik, ora semaur klawan jujur, nanging malah arep gawe cilake sing nakoni".

"Ora sah kakehan wuwus" Sambega sing mangsuli "salahmu dhewe kowe bocah loro wis wani ngadhang lakuku lan ndakwa sing ora-ora marang aku, minangka pidanane ora ana liya kajaba kowe bocah loro kudu tak tugel gulumu neng papan kene iki".

"Dadi ndika kabeh tetep kukuh ora ngaku lan ora gelem mbalekne berase wong tuwaku?" digiri-giri nek arep dipateni Rangga katon ora wedi, malah tetep ngukuhi pandakwane marang wong rolas sing ngepung dheweke klawan siaga karo gegamane.

Pitakone Rangga ora diwangsuli dening  Sambega, malah pangarepe rombongan kuwi banjur prentah marang andhahane :

"Ora sah digagas apa sing diunekne bocah-bocah keparat kuwi, kareben ora kesuwen, kabeh maju ngebyuk bareng, jejuwingen ragane bocah loro kuwi ben dadi pangane kewan galak ing alas iki!".

Ora ndadak dipindhoni, kabeh andhahane Sambega maju bareng arep namakne gegamane marang Rangga lan Marga. Mesthi wae Rangga ora gelem didadekne pangewan-ewan tanpa nglawan. Karo mesem Rangga aweh sasmita marang Marga. Nalika musuhe wis sansaya cedhak, nom-noman loro kuwi dumadakan mletik mendhuwur klawan jungkir walik,mencolot metu saka kepungan. Marga mencolot ngiwa lan Rangga mencolot nengen. Saiki kahanan dadi kwalik, dudu Rangga lan Marga sing dikepung, nanging nom-noman loro kuwi sing ngapit wong rolas sing pating domblong, eram weruh kesit lan cukating tandange nom-noman loro sing umure durung sepirowa kuwi.

"Ngati-ati kanca" Sambega mbengok aweh peling marang andhahane "ketoke bocah loro iki pancen ora kena disangga lamba, ketogen kekuwatanmu kabeh, aja nganti bocah loro iki bisa ucul saka papan kene kanthi nyawa isih kelet karo ragane".

Sing nampa peling tanggap, sing lima nginger adhepe mangiwa ngarah papane Marga lan sing nenem minger nengen siaga ngadhepi Rangga. Weruh andhahane wis andum gawe, Sambega banjur nggolong marang sing ngadhepi Marga, dadi saiki wis padha, Rangga lan Marga arep diadhepi wong nem edhang.

Rangga lan Marga wis sapanemu, ora kepengin nyenyuwe olehe tandang gawe. Kekarone wis nyekeli gamane dhewe-dhewe, Rangga klawan teken bongkotan pring kuninge lan Marga uga wis nglolos pecute. Nom-noman loro kuwi uga wis sarujuk yen ora arep ndadekne wong-wong kuwi nemoni nasib kaya Jaya Glegek lan Karta Gentho sing nganti saiki isih ngglethak neng cedhak lawang guwa. Wong-wong kuwi arep dilumpuhne nganti tanpa daya, nanging aja nganti ora eling apa-apa, supaya bisa dikongkon nyritakne ngendi asale lan apa sing wis ditindakne.

"Dher......" pecute Marga wiwit diseblakne, nuwuhake suwara banter kaya suwarane bledheg mangsa sanga.

"Apik suwarane pecutmu Gus" Sambega nanggapi suwara pecute Marga karo nyedhak "nanging eman, aku kabeh dudu badhut Jathilan Reyog sing kulina dipecuti jaran kepange, uga dudu wedhus-wedhus gibas sing arep digiring mlebu kandhang merga wektune wis sore. Nanging aku sakanca iki wong sing ora seneng marang bocah sing seneng rusuh-rusuh wong nyambut gawe, kaya kowe karo kancamu kae".

"Aku ya dudu panjak Reyog utawa Bocah Angon wedhus Pak Cilik" wangsulane Marga karo ngguyu "Aku mung dikongkon wong tuwaku nguber maling sing nyolong beras jagan kanggo slametan, jebul bareng ketemu, malinge ora gelem ngaku lan moh mbalekne beras sing dicolong, mula kapeksa malinge arep tak sabeti ben  berase wong tuwaku dibalekne".

"Setan alas" Sambega misuh, banjur tangane aweh sasmita marang kanca-kancane supaya bareng ngebyuk musuhe.  Nanging Marga uga wis siyaga, ngadhepi wong  nem sing keker-keker lan nggawa pedhang kabeh kuwi, Marga panggah ora owah, eseme ora nate ilang saka lambene, mung pecute wae sing pucuke kopat-kapit kaya obahe buntut ula tapak angin, bola-bali gawe suwek  klambine musuhe lan ninggal tatu sing nggaler neng gegere sing padha ngrubut. Mangka ing sisih kiwane lemah benthak cedhak guwa klumpit kuwi, banjur dumadi perang sing cukup rame.

Sauntara kuwi, ora beda karo adhi angkate, Rangga kaya lagi jejogedan ing sela-selane sabetan lan sudukan pedhange musuh-musuhe. Kaceke, nek Marga wis nggunakne pecute kanggo nyabet sing padha ngrubut, Rangga durung mentala nibani musuh-musuhe nganggo gamane. Teken bongkotan Pring Kuning kuwi digunakne Rangga mung nek kapeksa kudu nangkis tumibane pedhang sing ora bisa diendhani wae.  Rangga lan Marga padha olehe ora aweh kalodhangan leren nata ambegan marang musuh-musuhe, pancen kekarone sengaja kepengin nglumpuhake sing padha ngrubut ora merga keneng sadhukan luwih-luwih ketaman gegaman, nanging nom-noman loro kuwi niyat arep nglumpuhne musuh-musuhe sarana meres daya kekuwatane, merga kekeselen polah sing ora ana lerene. Mula sanadyan Rangga uga kerep aweh sadhukan utawa jotosan marang musuhe, nanging panyadhuk utawa panjotose ajeg tumiba ing perangan awak sing ora pati mbebayani, malah ora arang Rangga nggunakne drijine kanggo nylenthik kupinge musuh. Ora mbebayani nanging larane ngluwih-luwihi. Semono uga sing ditindakne Marga, pucut pecute tumiba mung sinurung kekuwatan wantah, ora dilandhesi kekuawatan sing metu saka surungan hawa murni. Dadi musuhe Marga mung padha kelaran, tatau-tatu tilasing pecutan krasa panas kaya kesonyok mawa lan dadi tambah perih merga kesiram kringet sing mbajir saka awak, nanging  ora mbebayani tumrap jiwane.

Bareng kira-kira olehe padha kerengan wis oleh telung kinangan, Sambega sak andhahane wis temen-temen kentekan napas lan tenaga. mBaka siji wiwit padha tiba krungkeb neng lemah, banjur ngathang-athang ana lemah, rasane awake kaya dilolosi bebalunge. Rangga lan Marga nicil seneng, sedhela maneh wong-wong kuwi bakal dipeksa aweh katrangan sing dibutuhne. Nanging dumadakan Rangga lan Marga dadi kaget setengah mati, nalika Marga lan Rangga nyedhaki mungsuhe sing mblasah kentekan tenaga, dumadakan ana wewayangan ireng sing tumiyup, kaya abure manuk alap-alap sing mudhun neng bumi. Bareng nom-noman loro kuwi ngulati, jebul sing teka sawijining paraga sing ketutupan rapet dening jubah ireng sing dienggo, sirah lan praupane uga ditutup rapet nganggo kain ireng, mung katon mripate sing sumorot abang angatirah.

 

ana candhake.

SENDHANG MUSTIKANING WARIH IV 04

 

kacariyosaken malih dening : Rust Luh Getih

4.

Rangga karo Marga, uga wong loro sing ora bisa obah neng ngisore grumbul kuwi, padha ora kendhat nggone ngulati wong-wong sing mandheg neng lemah benthak, sing bola-bali ngunekne sasmita klawan niru unine manuk kedasih kuwi. Bareng wis oleh pirang-pirang rambahan sasmita sing dikirmne ora ana wangsulane, wong sing aweh sasmita kuwi wiwit mikir. Banjur nginger adhepe mbalik madhep marang kanca-kancane. Kanca-kancane padha nyawang klawan sorot mripat kebak pitakon, ya gene dina iki beneh klawan padatan. Karta Gentho karo Jaya Glegek ora enggal wangsulan, kamangka mau kanthi aji Gulung Suwara, wis aweh sasmita kanthi niru suwara panggerone macan, ngabari yen kahanan guwa wis aman ora ana apa-apa. Saiki bareng kanca-kancane teka arep ngeterne kurban menyang jerone guwa, diceluki klawan sasmita suwara kedasih malah ora enggal metu kaya adate.

"Wong loro iki kira-kira menyang ngendi parane? Apa kakehan olehe ngombe tuak banjur isih kangkleren anggone padha turu neng jero guwa?" Wong sing ngirimne sasmita suara kedasih kuwi takon marang kanca-kancane.

"Apa ora luwih prayoga didelok neng jero wae Kakang Sambega?" salah siji saka kancane nanggapi nganggo pitakonan.

"Nganti dina iki, durung ana wewenang sing diparingne aku, supaya bisa mlebu guwa kuwi" Wong sing disebut jeneng Sambega kuwi wangsulan "dadi bares wae aku ora wani, gedhe pidanane yen nganti kumawani nglangkahi angger-anggering paguron".

"Lha nek ngene iki, awake dhewe banjur kepiye?" salah siji saka sing mikul tandhu takon "Lha nek kudu ngenteni tangine wong turu merga mendem ya sida garing awake dhewe mengko".

"Piye?" Sambega mencerengi wong sing lagi wae omong kuwi "kowe mau omong apa Sogol? He? Wis bosen kowe dadi pandhereke Sang Panembahan?. Wis ping pira aku kandha? apa wae sing awake dhewe tampa saka pengarep utawa sedulur tuwa tunggal paguron, ora kena awake dhewe iki ngresula, luwih-luwih mbantah. Prentah saka Kakang Rambutkawat marang kowe lan wong-wong iki kabeh, sing lumantar aku mau apa? He?".

"Aku ngaku luput Kakang" wong sing jebul jeneng Sogol kuwi semaur keweden "kakang mrentahake supaya awake dhewe ngeterne kurban sing ana njero tandhu iki menyang Guwa Klumpit kene, ora kena bali sadurunge kurban ditampa dening Kakang Karta Gentho karo Kakang Jaya Glegek, yen nganti merga awake dhewe dianggep kleru temah Kakang Karta Gentho utawa Kakang Jaya Glegek ora bisa nampa kurban sing digawa iki, awake dhewe kabeh bakal kena pidana. Sepisan maneh aku ngakoni luput, aku ora oleh sambat kabotan luwih-luwih ngresula sajroning ngayahi kuwajiban iki".

"Bagus, kowe cepet ngerti" wangsulane Sambega "Kabeh wae kudu ngerti, yen ana salah siji saka awake dhewe iki kumawani tumindak luput, luwih-luwih wani maido marang para pangarep utawa Kakang-kakange dhewe, awake dhewe iki kabeh bakal nampa pidana".

"Saiki banjur kepiye Kakang? Awake dhewe ngenteni Kakang Jaya Glegek lan Kakang Karta Gentho neng Lemah benthak iki, apa dikeparengake ngenteni neng ngiyuban, sangisore wit kana?" Sing mau ngongkon Sambega supaya mlebu guwa takon maneh.

"Sabar" Sambega wangsulan "coba tak nyedhak menyang lawange guwa luwih dhisik, mbok menawa yen olehe leren Kakang Karta gentho utawa Kakang Jaya Glegek ana njabane guwa".

Sambega mlaku nyedhaki guwa, pedhange sing gedhe diunus kanggo jaga-jaga manawa-manawa ana bebaya. Bareng tekan ngarep lawange guwa, lan inget-inget kanan kering, Sambega sakala kaget. Wong kuwi weruh sing digoleki padha ngglethak neng lemah ditutupi gegodhongan. Sambegaalon-alon mundur, banjur mlayu mbalik menyang panggonane kanca-kancane neng Lemah Benthak. Ora omong apa-apa Sambega aweh sasmita supaya kanca-kancane padha siaga.

"Ana apa Kakang?" salah siji saka kancane takon karo bisik-bisik.

"Balik saiki" wangsulane Sambega. Kanca-kancane padha gumun semu bingung, ora ngerti karo karepe Sambega, kabeh padha pandeng-pandengan padha kanca.  Sambega wis ora sabar maneh, kanca-kancane digetak :

"Ayo saiki awake dhewe kudu nggawa kurban sing ana jero tandhu kuwi balik".

"Lho apa iki dudu aran mbadal dhawuh Kakang?" Sogol sing dhek mau kaweden merga diarani luput takon.

"Uwis, ora sah kakehan omong, mengko wae tak genahne, saiki ayo mbalik" wangsulane Sambega sajak ngemu rasa kuwatir.

Kaeh kancane mung bisa manut apa sing dadi prentahe Sambega, Tandhu bali diangkat ditumpangne pundhak wong papat , banjur sing pitu liyane padha njagani ana ngarep lan mburine, mlaku mbalik nilas tipake dalan sing mau diliwati. Karo mlaku Sambega kober printah supaya kanca-kancane padha nyiagakne gegamane. Sing diprentah sapisan maneh mung manut, kabeh padha ngunus pedhange dhewe-dhewe, kajaba sing lagi mikul tandhu. Beda karo nalika arep mrono mau, saiki lakune wong-wong kuwi mung meneng-menengan lan jangkahe dicepetne ngeloni jangkahe Sambega sing mlaku neng ngarep dhewe.

Wong loro sing mung bisa nyawang lan ngrungokne saka ngisor grumbul mau dadi padha bingung dhewe, sing didhedhepi arep lunga lan ora sida masrahne kurbane marang sing jaga guwa. Nanging wong loro kuwi pancen durung bisa obah, omong wae iya durung bisa. Dadi bisane mung meneng karo pikirane nglambrang rekan ngendi-endi. Beda karo Rangga lan Marga sing umpetan ana plogroking wit gedhe, ngerti nek sing dienteni jebul malah arep mbalik, gageyan nom-noman loro kuwi nylorot mudhun banjur nylingker mubeng  mlayu arep nyegat lakune sing arep mbalik.

"Sing ndika pikul kuwi apa Pak Cilik?" dumadakan saka walik gegrumbulan Rangga karo Marga mecungul pas ana ngarepe wong-wong kuwi.

Ngungkuli disamber bledheg kagete wong rolas sing jebul isih anadhahane Karta Gentho Lan Jaya Glegek kuwi, nalika tanpa sangkan dumadakan ana bocah nom-noman sing ngadhang ana ngarepe. Sakala sambega mandheg, kanca-kancane melu mandheg.

"He sapa kowe bocah bagus?" sawise ilang kagete Sambega genti takon "lan ana karep apa kowe ngadhang lakuku He?".

"Aku ora ngadhang Pak Cilik" wangsulane Rangga karo mesem "mung arep takon, sing dipikul Pak Cilik-Pak Cilik kuwi apa? lan arep digawa menyang ngendi?".

"Lancang banget lambemu" Sambega wangsulan rada sengol "sing dipikul kuwi apa? kuwi dudu urusanmu, nek ora kepengin babak bundhas ragamu, sumingkira aja ngganggu lakuku".

"Mengko dhisik Pak Cilik" Rangga semaur karo maju sajangkah maneh "aku iki lagi dikongkon nggoleki maling sing nyolong berase wong tuwaku, kamangka beras kuwi jagan kanggo slametan. Saiki aku weruh ndika wong akeh, mikul tandhu sing ditutup rapet. Aku wis ngerti, mesthi isine tandhu kuwi beras jagan slametane wong tuwaku. Tulung pak Cilik, ndika balekne beras kuwi, mesakna wong tuwaku sing wis ora duwe pari maneh kanggo ditutu".

"Piye?  kowe ndakwa aku sakancaku iki maling?" Sambega nggetak "sing neng jero tandhu kuwi dudu beras, nanging barang dagaganganku. Wis, kana nyingkrih!. Nek ora gelem nyingkrih sida tak gibeng tenan kowe mengko".

"Emoh, aku njaluk berase wong tuwaku ndika udhunke" wangsulane Rangga sing banjur ngandhani Marga "ayo Dhi, beras sing dipikul kae ayo direbut".

Sambega sakala muntap, rumangsa bocah nom loro kuwi ora nggugu omongane. Ora sranta pedhang sing ana tangane, disabetne ngarah pundhake Rangga.

 

ana candhake.