SENDHANG MUSTIKANING WARIH V (079)

 

79.

Satemene jroning batin pancen Panembahan Dewa Karkatha wis rumangsa wegah kebawah dening sapa wae kalebu kebawah Panembahan Nagajiwa sing saiki madhepok ing Alas Patalan. Jalaran Panembahan Dewa Karkatha duwe panemu yen sing dienggo pawadan wong-wong sing ngaku minangka Trah Majapahit ngemohi kebawah dening raja-raja sing wis ngrasuk agama Islam, kuwi kabeh mung pawadan semu. Bedaning agama lan kapitayan, bedaning asal-usul lan katurunan, kuwi kabeh mung waton dienggo pawadan sing bisa digunakne kanggo ngimpun kekuwatan. Dene pawadan sing cetha mesthi benere, ya iku kabeh kepengin bisa mukti wibawa lan cekel panguwasa ing Tanah Jawa iki. Lan Panembahan Dewa Karkatha ya wis ngerti,nek panggah gelem nyawiji karo Panembahan Nagajiwa ing Patalan, saupama mbesuke klakon kasembadan bisa mbedhah Mataram lan numpes Panembahan Senapati sarta Trah Ki Ageng Sela liyane, mangka mengko sing bakal jumeneng Nata ya Panembahan Nagajiwa utawa salah siji saka anake, lan wong-wong sing saiki nyawiji nyengkuyung gegayuhane Panembahan Nagajiwa iki durung karuwan yen dikanggokne utawa diwenehi kalungguhan sing becik, bisa uga malah disingkirne kabeh kaya crita jaman kuna ing wiwitan sawuse Majapahit madeg biyen. Ya iku, mbaka siji Ranggalawe, Sora, Nambi lan liya-liyane sing wis ngudhokne pati uripe kanggo kamulyane Majapahit, wekasan kabeh mati klawan tinengeran minangka mungsuhe negara.  Lan Panembahan Dewa karkatha ora kepengin niru lelakon sing dialami Ranggalawe, Sora, Nambi, lan liya-liyane kuwi, Panembahan Dewa Karkatha kepengin niru kaya lelakone Raden Wijaya sing banjur sejarahe disambung dening putra wayahe kabeh. Ing angen-angene Panembahan Dewa Karkatha, mbesuk yen klakon bisa mbedhah Mataram lan bisa madeg dadi Raja, mangka kabeh sing ngaku minangka Trah Majapahit ya kudu gelem mapan dadi bawahane, kalebu Panembahan Nagajiwa sing saiki isih dianggep dadi suhing kabeh wong sing ngaku Trah Majapahit sajrone arep ngrebut panguwasa ing Mataram. Nanging, aja nganti wong-wong sing ana barisane sing ngaku minangka Trah Majapahit kuwi padha ngerti sing ana angen-angene, ngono sing dikarepne Panembahan Dewa Karkatha, yen nganti ana sing ngerti tan wurunga Panembahan Dewa Karkatha bakal nemahi lakon luwih dening nglarakake tinimbang lelakone Ranggalawe duking uni.

 

Iki mau, Wasi Nagasekti siswane Panembahan Nagajiwa wis wiwit sujana, wis wani ngarani yen Panembahan Dewa Karkatha wiwit arep wani karo Panembahan Nagajiwa. Lan wis dadi angger-angger ing barisan Trah Majapahit sing disuhi Panembahan Nagajiwa, sing sapa wani marang Panembahan Nagajiwa, kudu ditugel gulune awit wis nindakne lakune palacidra. Malah iki mau Wasi Nagasekti uga wis uluk-uluk, yen tekane neng kono uga wis dipiranteni klawan purba wasesa saka Panembahan Nagajiwa.  Mula Panembahan Dewa karkatha banjur mikir carane oleh ukara kanggo mantebake atine Wasi Nagasekti yen dheweke isih tetep setya marang sumpahing warga Barisan Trah Majapahit lan ora pisan-pisan bakal wani marang Panembahan Nagajiwa ing Patalan.

 

"Kados pundi Kakang?" bareng wis sauntara ora enggal oleh wangsulan Wasi Nagasekti banjur takon maneh marang Panembahan Dewa Karkatha "ndika sampun nggadhahi tekad badhe jumeneng nata lan wani nyingkur dhateng panguwaosing Rama Panembahan Nagajiwa, menapa kados pundi?".

 

"Sabar Dhimas, aja kaduk ati bela panampa nggone dhimas nyurasa tembungku mau" Panembahan Dewa Karkatha wangsulan kanthi sareh, sanadyan batine umob ora karuwan "sing kandha nek aku arep wani karo Rama Panembahan Nagajiwa kuwi sapa? Aku ? Panembahan Dewa Karkatha? Ora Dhimas, aku ora pisan-pisan bakal wani marang Rama Panembahan Nagajiwa, awit Rama Panembahan Nagajiwa kuwi nyata pepundhenku, sesembahanku wakiling Hyang Agung sing asipat titah ing marcapada iki. Dadi kena diarani unen-unen sing ngayawara yen nganti ana lelakon Dewa Karkatha wani karo Rama Panembahan ing Patalan".

 

"Nanging kala wau Kakang Panembahan sampun paring dhawuh, menawi satumpesipun Mataram mangke kakang Panembahan badhe jumeneng nata nggentosi palenggahanipun Sutawijaya, jalaran sampun kajumbuhaken kaliyan pranataning jagad, endi sing bisa nelukne kuwi sing genti nguwasani. Menika kadospundi Kakang? Kakang Panembahan rembagan kaliyan kula, Wasi Nagasekti sampun lajeng mencla-mencle kados rembagan kalih lare alit ingkang gampil dikandhani mawi dipun tedahi menawi wonten kodhok ingkang mlayu" Wasi Nagasekti panggah karo suwara sing atos genti aweh wangsulan marang Panembahan Dewa Karkatha.

 

"Iya Dhimas, aku ngerti yen sing rembugan karo aku iki Dhimas Wasi Nagasekti sing nyata dadi kpaparcayane Rama Panembahan Nagajiwa, dadi olehku guneman iya migunakne basa sing jumbuh karo kalungguhane Dhimas Nagasekti sing tuhu wicaksana" Panembahan Dewa Karkatha guneman maneh karo mesem sabar "Dhimas mesthine wis pirsa yen apa sing arep tak tindakne mengko, kabeh kajaba adhedhasar dhawuh timbalane Rama Panembahan Nagajiwa, uga mawa wewaton dhawuh sasmita sing tak tampa saka Sang Hyang Kala Mercu, dadi sing arep tak lakoni iki kabeh kena diarani dudu karepku dhewe, nanging jumbuh karo dhawuh, ya dhawuhe Rama Panembahan Nagajiwa ing Patalan uga dhawuh saka sesembahanku Sang Hyang Kala Mercu".

 

"Kanyatanipun Rama Panembahan Nagajiwa boten ndhawuhaken dhateng Kakang Panembahan murih jumeneng ratu kados ingkang dados rancangan ndika wau Kakang"  Wasi Nagasekti panggah ora bisa nampa pawadane Panembahan Dewa Karkatha "menawi landhesanipun Kakang Panembahan menika sasmitaning Sang Hyang Kala Mercu, kula lajeng kudu ngguyu Kakang".

 

"Kudu ngguyu sing kepiye Dhimas?" Panembahan Dewa Karkatha njengkerutne bathuke.

 

"Ingkang mangertos menapa ndika saestu sampun nampi sasmita saking Sang Hyang Kala Mercu menapa boten, menika namung Kakang Panembahan piyambak. Lha ingkang kakang kabari menika wenang milih, milih pitados menapa dene milih boten pitados, kalebet kula. Kula kenging pitados bilih Kakang Panembahan saestu sampun nampi sasmita dhawuh saking Sang Hyang Kala Mercu, nanging ksok wangsulipun, kula ugi kenging gadhah pamanggih menawi ingkang Kakang Panembahan dhawuhaken menika kala wau namung dhapur crita ngayawara. Malah kula inggih kenging kemawon nggadhahi pamanggih bilih sebatan Sang Hyang Kala Mercu menika namung dhapur nami suwung, ingkang Kakang ginakaken kangge mblithuk lan apus-apus dhateng tiyang ingkang cubluk murih purun pitados dhateng ndika Kakang Panembahan Dewa Karkatha kados para siswa ing Paguron Tangen mriki menika" Wasi Nagasekti aweh wangsulan.

 

Krungu wangsulan sing kaya ngono kuwi, Panembahan Dewa Karkatha katon mbrabak abang pasuryane nganti tekan kuping mudhun tekan gulu, nuduhne yen dhadhane lagi murub diobong genine kanepson. Kanthi wangsulan sing kaya ngono kuwi, ateges Wasi Nagasekti wis cetha yen ora percaya marang apa sing dikandhakne Panembahan Dewa Karkatha mligine ing babagan dhawuh sasmita saka Sang Hyang Kala Mercu.

 

"Banjur Dhimas Wasi Nagasekti ngersakne apa? Apa sing kudu tak tindakne murih Dhimas ora ndakwa aku yen wis wani marang Rama Panembahan Nagajiwa ing Patalan? Awit witing klapa salugune babar pisan aku ora duwe niyat wani marang pepundhen lan sesembahanku Rama Panembahan Nagajiwa ing Patalan kuwi" gandheng wis kentekan ukara kanggo aweh wangsulan, wasanane Panembahan Dewa Karkatha banjur guneman sing isine aweh pananting marang Wasi Nagasekti.

 

"Lha wangsulan ingkang makaten menika ingkang kula tengga-tengga Kakang" wangsulane Wasi Nagasekti karo gumuyu lirih "jumbuh kaliyan purba wasesa ingkang kula tampi saking Rama Panembahan Nagajiwa, samangke kula suwun kanthi rilaning penggalih Kakang Panembahan kedah kersa kula kendharat dados bandan lajeng kula irit sowan ing ngarsanipun Rama Panembahan Nagajiwa ing Patalan. Ing ngarsanipun Rama Panembahan Nagajiwa, mangke Kakang Panembahan saged ngaturaken menapa sejatining sedya ndika. Menawi pandakwa kula dhateng Kakang Panembahan dinten menika pranyata boten leres, Kakang Panembahan mangke saged ngleresaken ing ngarsanipun Rama Panembahan Nagajiwa".

 

"Dhimas Nagasekti arep ngendharat aku kadi dene pasakitan?" Panembahan Dewa Karkatha wangsulan karo suwara sereng semu kaget.

 

Panembahan Alit Dewa Danu, Puthut Jayantaka, Puthut Jayandaga lan cantrik telu liyane, Janggan Suratanta, Janggan Wisakala, Janggan Palupuh, sing uga krungu karo apa sing diucapne Wasi Nagasekti kuwi, kabeh melu kaget.  Wong-wong kuwi atine melu dadi panas, karo meneng-menengan wong-wong kuwi banjur padha ngecakne aji jaya kawijayan sing diduweni, nanging kabeh durung ana sing guneman utawa tumandang, isih ngenteni aba lan dhawuh saka Panembahan Dewa Karkatha. Ora mung murid-murid Paguron Tangen sing ana kono wae sing tata-tata, sanadyan pandhereke Wasi Naga sekti, Janggan Nagatingkir, Janggan Nagaluwing lan Janggan Nagaemprit, uga ora tinggal kaprayitnan, katelune uga wis siaga ing dhiri samangsa-mangsa kudu nggunakne ngelmune kanggo ngendharat Panembahan Dewa Karkatha lan para siswane.

 

"Sampun kejeron anggen ndika nanggapi Kakang" Wasi Nagasekti aweh wangsulan marang Panembahan Dewa Karkatha karo gumuyu lirih "menawi Kakang Panembahan nggega atur kula, cekap Kakang Panembahan masrahaken asta kekalih, mangke badhe kula tali mawi cindhe puspita lan kula sowanaken ing ngarsanipun Rama Panembahan Nagajiwa, minangka bandanipun sentana ingkang kedah dipun aosi. Nanging menawi Kakang Panembahan boten nggega atur kula, liripun Kakang Panembahan boten purun kula irit dados bandan sentana, inggih kula sampun siaga ing dhiri sawega ing gati, neter kasektenipun Kakang panembahan Dewa Karkatha ing papan mriki".

 

 

 

ana candhake.

SENDHANG MUSTIKANING WARIH V (078)

 

 

78.

Panembahan Dewa Karkatha ora enggal aweh wangsulan, malah banjur nyawang papan lungguhe Puthut Janyantaka sing jejer karo Puthut Jayandaga. Puthut loro sing dadi agul-agule Paguron Tangen kuwi tumungkul, ngrumangsani yen wawasan kebatinane isih adoh ing sangisore gurune, temah nganti ora ngerti yen ana Dewa sing ngejawantah arep aweh kanugrahan, nanging gandheng cubluking pikir, malah wis kedadean kerengan karo Dewa loro sing ngeja wantah mau. Sanadyan ta mangkono, Puthut loro kuwi uga duwe panglipur kanggo ngurangi rasa gorehe sawise regejegan karo Dewa sing ngaku duwe jeneng Rangga lan Marga, ing gisiking bengawan wingenane kae. Ya iku kanthi pawadan wong nyatane Gurune wae sing isih trahing Bathara, kanggo ngerteni Rangga lan Marga kae Dewa apa dudu, Panembahan Dewa karkatha isih mbutuhake nindakne semedi mahas ing samun nyenyuwun marang Bathara.

 

"Kuwi critane mangkene" Panembahan Dewa Karkatha banjur guneman aweh katrangan karo apa sing dikandhakne mau "saremene Sang Hyang Kala Mercu ya iku sesembahane dhewe, arep paring kabar marang aku lan kabeh kulawarga Paguron Tangen gegayutan karo panuwunku kang kepengin ngendharat tilas Lurah Pasar Pajang sing saiki wis kumawani nganggo sebutan Panembahan Senapati Ing Alaga Ngabdul Rahman lan madeg minangka Rajaning Tanah Jawa, malah sing keri dhewe iki aku krungu warta yen Si Sutawijaya kuwi wis kongkonan menyang Ngerum njaluk supaya Kalipah ing Ngerum gelem ngukuhne dheweke minangka Raja ing Tanah Jawa. Nanging, gandheng wiwit si Panggah lan Pungguh, Branjang lan Brunjung sarta Jayantaka lan Jayandaga padha ora tanggap, temah utusane Sang Hyang Kala Mercu sing sesilih Sang Hyang Ranggana lan Sang Hyang Margana kuwi banjur nglungani kanthi manjing ing alaming kadhewatan tanpa bisa diweruhi dening Jayantaka lan Jayandaga. Mula aku banjur nindakne laku semedi, nyuwun pituduh marang Sang Hyang Kala Mercu gegayutan karo tumurune Dewa loro sing banjur kundur makahyangan tanpa paring katrangan mung merga bodhone murid-muridku".

 

"Lajeng pitedah menapa ingkang Panembahan tampi?" Wasi nagasekti takon.

 

"Ya iki sing arep tak kandhakne" wangsulane Panembahan Dewa Karkatha "Sang Hyang Kala Mercu paring paring sasmita gaib marang aku, temene turune Sang Hyang Ranggana lan Bathara Margana kuwi mung arep aweh weruh marang aku yen wis wancine Paguron Tangen manjer duwaja pasang gendera sing nuduhake yen Paguron Tangen ora kebawah dening Negara sing jeneng Mataram kuwi. Yen wis malah aku banjur kaparingan sasmita yen sajroning tahun iki, Mataram bakal sirna, anak turune Wong Desa Sela sing isih ngimpi dadi panguwasa ing Bumi Jawa bakal tumpes dadi isen-isening Yamaniloka".

 

"Menika kabar ingkang sae ugi kabar ingkang murugaken boten sae, utawi awon, Panembahan" Wasi Nagasekti nyelani rembuge Panembahan Dewa Karkatha.

 

"Lire kepiye Dhimas?" Panembahan Dewa karkatha takon karo njengkerutne bathuke, tandha yen durung pati ngerti karo sing dikarepne Wasi Nagasekti.

 

"Kabar saenipun, inggih menika badhe sirnanipun Mataram sarta tumpesipun para Trah Sela dados isen-isening Yamaniloka" wangsulane Wasi Nagasekti "dene kabar awonipun, kanthi manjer dwaja lan nglebataken gendera, ateges Paduka Panembahan Dewa Karkatha badhe jumeneng minangka Raja ing Bumi Jawi menika, nggentosi kalenggahanipun Sutawijaya ing Mataram? Menapa boten makaten Panembahan?".

 

"Bener, pancen mangkono kuwi sing bakal dumadi sajroning tahun iki Dhimas" Panembahan Dewa Karkatha genti aweh wangsulan "wis dadi kodrating jagad, yen ana negara bedhah lan ratune mati ing paprangan, mangka sing mungsuhe sing bakal nggenteni jumeneng dadi ratu. Kamangka mengkone kuwi sing bakal dumadi, Sutawijaya lan kabeh sing dadi sapukawate bakal tak tugel gulune lan Kraton Mataram bakal tak boyong menyang Tangen kene. Dadi aran wis lumrah yen mengkone aku bakal jumeneng dadi Narendra nyambung sejarahe para leluhur ing Majapahit duking uni".

 

"Mangke rumiyin Panembahan" Wasi Nagasekti nyelani katrangane Panembahan Dewa Karkatha "sak niki kapeksa kula aturaken ingkang dados sedya kula dumugi ing Tangen mriki. Jalaran kula raosaken, ingkang ndika dhawuhaken menika sampun nilar garising gegayuhan Trah Majapahit ingkang sampun dipun sarujuki dening sedaya pandherekipun sawargi Sinuhun Brawijaya Girindrawardana".

 

"Aku ora rumangsa ninggalne garis sing wis disarujuki kuwi Dhimas" wangsulane Panembahan Dewa Karkatha  "Nanging luwih genahe coba kandhakna apa sing ndadekne Dhimas Nagasekti tedhak ing Padhepokan Tangen kene?".

 

"Estunipun dugi kula ing mriki menika, awit ngemban dhawuh saking Rama Panembahan Nagajiwa ing Patalan, Panembahan".

 

"Iya aku wis ngerti bab kuwi, banjur Rama Nagajiwa ngersakne apa saka aku?" Panembahan Dewa Karkatha takon.

 

"Rama Panembahan Nagajiwa utusan kula murih nakyinaken" Wasi Nagasekti aweh wangsulan "menapa Kakang Panembahan Dewa Karkatha lan Paguron Tangen menika taksih satunggal barisan kalih barisanipun Trah Majapahit menapa boten? Jalaran sampun pinten-pinten pepanggihan ing Patalan Kakang Panembahan Dewa Karkatha boten rawuh, malah kabar ingkang dipun tampi dening Rama Panembahan Nagajiwa saking Ki Gedhe Julunggeni saking Ngampon ngabaraken bilih Kakang Panembahan Dewa Karkatha sampun nindakaken amengsahi Ki Gedhe Julunggeni ing Ngampon........".

 

"Mengko dhisik" Panembahan Dewa Karkatha medhot wangsulane Wasi Nagasekti "jagad saisine nyekseni yen pisan-pisan aku ora arep ninggalne barisan Trah Majapahit sing setya marang sawargi Kanjeng Sinuhun Brawijaya Girindrawardana. Lan kuwi kena dibuktekne klawan sikepku sing tetep ora sudi ngakoni nek Sutawijaya kuwi Ratu Tanah Jawa. Kaping pindho, perkara anggonku wis ora pati rukun karo Ki Gedhe Julunggeni ing Ngampon, kuwi babar pisan ora ana gandheng rapete karo Rama Panembahan Nagajiwa ing Patalan. Jalaran, olehku satron karo Julunggeni kuwi merga aku wegah yen dadi gedibale wong Alas Lodhoyong kuwi".

 

"Gedibal kados pundi ingkang dipun kersakaken Kakang Panembahan?" Wasi Nagasekti nyelani takon.

 

"Rama Nagajiwa ing Patalan ora pirsa sapa sejatine Julunggeni kuwi" wangsulane Panembahan Dewa Karkatha "Wong saka Alas Lodhoyong kuwi mung mbutuhne kamuktene dhewe, olehe nyawiji karo Barisan Trah Majapahit kuwi mung arep nuruti senenge dhewe, dheweke kuwi biyen tau dadi gedibale Panembahan Emas ing Madiun, nanging merga nindakne kaluputan Julunggeni banjur ditundhung minggat saka Madiun, Mula banjur lara ati, dheweke kepengin males lara wirange menyang Panembahan Mas ya Adipati Madiun, banjur api-api melu nyawiji ing barisane Rama Panembahan Nagajiwa ing Patalan. Pamrihe supaya Rama Panembahan Nagajiwa kersa aweh pambiyantu marang Julunggeni kanggo nelukne Kadipaten Madiun, nanging panyuwune Julunggeni kuwi ora tau digatekne dening Rama Panembahan Nagajiwa. Banjur Julunggeni ajak-ajak aku nglurug perang menyang Madiun, ngendharat Panembahan Mas. Mesthi wae aku ora gelem, merga aku duwe gegayuhan ngrata Mataram luwih dhisik, Julunggeni tak tawani manunggal karo aku ngadhepi Mataram, ya ora gelem. Saiki malah Julunggeni matur dora marang Rama Panembahan Nagajiwa yen aku wis ninggalne garis barisane Trah Majapahit. Wis cetha ta Dhimas? kuwi wangsulanku marang Dhimas Wasi Nagasekti magepokan karo dhawuh sing ditampa dhimas saka Rama Panembahan Nagajiwa".

 

"Prakawis cariyosipun Ki Julunggeni sampun cetha Kakang Panembahan" wangsulane Wasi Nagasekti.

 

"Banjur babagan ing ngendi sing durung cetha?" Panembahan Dewa Karkatha takon.

 

"Babagan anggenipun kakang Panembahan badhe jumeneng Nata nggentosi kalenggahanipun Sutawijaya menika kala wau Kakang" wangsulane Wasi Nagasekti.

 

"Kuwi wis cetha banget Dhimas" Panembahan Dewa Karkatha guneman karo ngguyu "ing ngarep wis tak kandhakne, sing manjer duwaja lan nglebatake gendera perang mungsuh Mataram kuwi aku dadi aran wis sak pase yen klakon Sutawijaya lan Trahe Wong Desa Sela klakon bisa ditumpes, banjur aku sing genti jumeneng dadi nyekel panguwasa Mataram sak jajahane pisan. Sing ora pas utawa ora bener kuwi yen sawuse Mataram klakon tak bedhah, Sutawijaya lan Trah Sela klakon tak tumpes, banjur sing dijumenengake ratu kuwi Julunggeni utawa liyane aku, kuwi sing cetha nek ora bener Dhimas".

 

"Dados Kakang Panembahan Dewa Karkatha sak menika sampun wiwit nicil badhe wantun kalih Rama Panembahan Nagajiwa ing Patalan?" Wasi nagasekti ndengengekne sirahe, lambene ngucapne pitakonan lan mripate mentheleng nyawang praupane Panembahan Dewa Karkatha "kula turi pirsa Kakang Panembahan, sanadyan dugi kula ing mriki namung dhapur angemban dhawuh, nanging dening Rama Panembahan Nagajiwa ugi dipun sangoni purba miwah wasesa".

 

Ditakoni karo tembung sing mangkono kuwi Panembahan Dewa Karkatha rumangsa kaget, luwih-luwih bareng dipandeng karo mripat sing mentheleng, Panembahan sesembahane wong-wong Paguron Ngampon kuwi dadi ewuh oya ing pambudi. Ora merga Panembahan Dewa Karkatha rumangsa miris marang Wasi Nagasekti, nanging  Panembahan Dewa Karkatha duwe panemu yen ora ana bathine yen saiki kudu cecongkrahan karo Nagasekti. Mula Panembahan Dewa Karkatha banjur muter nalar, nata rembug kanggo mangsuli apa sing dikandhakne Wasi Nagasekti kuwi.

 

 

ana candhake.

SENDHANG MUSTIKANING WARIH V (077)

 

 

77.

Kaya olehe mangkat, Ki Gedhe Pelanggolan lan Ki Lasma anggone bali uga ngambah alam panglemunan, dadi ora mbutuhake wektu sing suwe wis tekan Desa Grumbulan utawa Padhukuhan Pelanggolan. Wong loro kuwi sengaja ora mampir ing Jatigrowong, jalaran wis padha weruh yen Rangga lan Marga wektu kuwi mapan ing gandhok kalurahan. Nanging, bareng wis kepethuk Rangga karo Marga, Rangga malah aweh pamrayoga marang wong loro kuwi supaya olehe nyritakne wohing dinuta, ora ing Kalurahan nanging ing Jatigrowong wae. Rangga banjur aweh prentah marang Lurah Kuwera supaya sesuk padha mlumpuk ing Jatigrowong saperlu ngrungokne apa sing arep dikandhakne Ki Gedhe Pelanggolan lan Ki Lasma, kanthi mangkono kabeh bakal bisa tata-tata gaweyan apa sing kudu ditandangi, magepokan karo rancangan olehe nindakne kuwajiban perang sabil. Perang ing Marganing Pangeran, njejegne adege traju kaadilan.

 

"Dados dhawuhipun Gusti Patih Mandaraka, Mataram badhe mbidhalne prajurit sagelar sepapan kangge ngendheg lekasipun Paguron Tangen menika Ki Gedhe?"pitakone Marga sawuse Ki Gedhe Pelanggolan nyritakne apa sing dialami sawise ngaturake layange Rangga marang Patih Mandaraka.

 

"Inggih Ngger" wangsulane Ki Gedhe Pelanggolan "lan ingkang badhe dados tetindhihing wadya bala saking Mataram badhe dipun salirani piyambak dening Gusti Pangeran Singasari".

 

"Kula sampun nggadhahi panginten makaten Ki Gedhe, saestu Rekyana Patih Mandaraka mesthi badhe paring dhawuh dhateng Gusti Pangeran Singasari sasampunipun maos serat ingkang dipun serat dening Adhi Marga . Menawi boten wonten serat ingkang ndika aturaken kala wingi menika, tangeh Gusti Pangeran Singasari kersa nyalirani piyambak lenggah minangka Senapati Agung Mataram salebeting ngadhepi Paguron Tangen, jalaran kula ngertos watak wantunipun Pangeran Singasari menika sok dhemen ngremehaken kekiyataning mengsah" genti Rangga sing guneman nanggapi critane Ki Gedhe Pelanggolan.

 

"Leres sanget ingkang ndika dhawuhaken menika Ngger" Ki Lasma melu udhu crita "sawaunipun Gusti Pangeran Singasari boten pitados kalih surasaning serat ingkang kula aturaken Gusti Patih menika, malah anggenipun boten pitados lan tansah ngremehaken salintunipun Prajurit Mataram, meh kemawon ndadosaken gendra kalih Ki Gedhe Pelanggolan. Rahayunipun Gusti Patih tumunten paring pangandika, dhawuhipun Gusti Patih awewaton kanthi asma Dalem Kanjeng Sinuhun. Temah Gusti Pangeran Singasari boten wantun maiben malih".

 

"Ya ngono kuwi salah siji sing ndadekne kuciwane Wadya Bala Mataram" wangsulane Rangga karo mesem "Pancen Pageran Singasari kuwi Senapati Agung Mataram sing sekti mandra guna, nanging upama sida klakon dadi tukaran antarane Ki Gedhe karo Pangeran Singasari mesthi bakal rame".

 

"Lan saupama dadi kerengan tenan" Marga daya-daya nyaut kandhane Rangga karo ngguyu "sing cotho kira-kira malah Ki Lurah Kuwera, para Bebau lan warga Desa Grumbulan. Sarta sing ngguyu ngakak mesti para kraman, mbuh kuwi kancane Panembahan Dewa Karkatha mbuh kuwi Ki Gedhe Julunggeni sa kancane kabeh".

 

"Inggih Ngger, menika saestu leres" Ki Gedhe Pelanggolan sing genti daya-daya wangsulan "samangke kaparenga Angger kekalih tumunten paring dhawuh dhateng kula miwah Ki Lurah tuwin para Bebau sedaya. Jalaran ketingalipun, jejibahan perang sabil ingkang angger kekalih dhawuhaken menika sampun badhe dipun tandangi dening Gusti Pangeran Singasari sawadya balanipun".

 

"Menika makaten Ki Gedhe, ugi Ki Lurah lan sedaya para Bebau" Marga aweh katrangan "mila estunipun, ingkang wenang paring pemut sarta ngendheg lampahipun para tiyang ingkang nindakaken kraman, damel kisruhing nagari menika, miturut paugeraning Nagari Mataram inggih Para Prajurit Bayangkarining nagari, ingkang samangke dipun pandhegani dening Gusti Pangeran Singasari. Ingkang makaten menika boten ateges awakipun piyambak minangka kawula dalem ing Mataram lajeng boten gadhah kuwajiban malih. Kuwajibanipun awake piyambak inggih sami kalih kuwajibanipun para prajurit saking Mataram, namung kemawon anggenipun tumandang ngrantos dhawuh saking Sang Senapati Agung rumiyin, jalaran kekiyataning para siswa Paguron Jatigrowong lan prajurit saking Kalurahan Grumbulan menika mangke anggenipun mangsah yuda mawi banderaning Senapati Agung Mataram".

 

"Inggih Ngger, bakenipun kula namung ndherek sedaya dhawuhipun Angger Rangga lan Angger Marga" wangsulane Ki Gedhe Pelanggolan sareh.

 

"Samangke kula suwun dhateng Ki Gedhe lan Ki Lasma. mugi nyiagagakaken para siswa lan Ki Lurah lan para bebau mugi nyiagakna prajurit kalurahan sedaya, ing pangangkah mangke sawanci-wanci kapengkoking panca baya boten badhe anguciwani" kandhane Marga mungkasi nggone aweh pituduh.

 

Sawise olehe rerembugan dianggep wis cukup, Ki Lurah Kuwera banjur pamitan marang Ki Gedhe Pelanggolan arep bali menyang padhukuhan nindakne apa sing diprentahne Marga mau. Samono uga karo Ki Lasma, wong tuwa kuwi uga pamitan arep nata lan aweh pituduh marang para siswa Paguron Jatigrowong. Rangga lan Marga milih ora melu bali bareng karo Ki Lurah lan para Bebau, nanging milih keri ing papan pasemedene Ki Gedhe Pelanggolan sing manggon ing jerone wit jati sing wis growong. Kang mangkono iku jalaran kanggo ngawoni panyawange murid-murid Paguron Tangen sing isih kerep kluyuran narik pajeg ing padesan, para murid paguron ing Tangen kuwi ora bakal ngerti yen satemene Rangga lan Marga isih durung lunga saka padhukuhan Pelanggolan utawa Desa Grumbulan.

 

Sauntara kuwi, ing Paguron Tangen, Panembahan Dewa Karkatha sing wingenane oleh palapuran saka muride, ya iku Puthut Jayantaka lan Puthut Jayandaga yen mentas wae murid loro kuwi ketemu Dewa saka Kahyangan sing sesinglon dadi Pangumbara sing nurut lakune Bengawan Uluayu, nuli kandha nek arep mahas ing sepi meminta pituduhing Dewa, mengku karep apa dewa loro sing kober ngladeni perang tandhing karo Puthut Jayantaka lan Puthut Jayandaga kuwi satemene. Sawuse cukup anggone mahas ing sepi, Panembahan Dewa Karkatha banjur nimbali murid-murid kaparcayane supaya padha mlumpuk ing pendhapaning Paguron.

 

Wengi kuwi sing padha nekani dhawuh timbalane Panembahan Dewa Karkatha mligi para siswa sing dianggep wis kena dijak rembugan wae. Kajaba Puthut Jayantaka lan Puthut Jayandaga, uga ana Janggan Suratanta, Janggan Wisakala, Janggan Palupuh, katelune iki siswane Panembahan Dewa Karkatha sing tatarane sangisore Puthut Jayantaka lan Puthut Jayandaga. Banjur Panembahan Alit Dewa Danu sedulur nome Panembahan Dewa Karkatha. Wasi Nagasekti siswane Panembahan Nagajiwa saka Patalan, sing kapinujon tekane kono nggawa prentah saka gurune, uga melu teka pisan. Tekane Wasi Nagasekti dikantheni dening sedulur-sedulure cacah telu, ya iku Janggan Nagatingkir, Janggan Nagaluwing lan Janggan Nagaemprit. Dadi gunggung kepruk sing ana pendhapa Paguron Tangen arep dijak rembugan perkara sing banget wigati kuwi kabeh ana sepuluh, sewelas sak sing aweh prentah yaiku Panembahan Dewa Karkatha.

 

"Dhimas Wasi Nagasekti, sadurunge ndika ngandhakne apa wosing sedya ndika rawuh ing papan kene, tak suwun ndika sasedulur padha neksanana apa sing arep tak kandhakne marang sedulurku Dhimas Panembahan Alit Dewa Danu lan murid-murid Paguron Tangen sing piniji iki" kandhane Panembahan Dewa Karkatha nalika weruh yen ing kono ana murid Paguron Nagajiwa saka alas Patalan.

 

"Inggih Panembahan" wangsulane Wasi Nagasekti sareh "tiyang sanaosa dugi kula ing Tangen mriki niki wau estunipun ngemban dhawuh saking Bapa Panembahan Nagajiwa, nanging dhawuh menika boten patosa wigati, liripun saged dipun semadosi anggenipun ndumugekaken ing ngarsanipun Panembahan Dewa Karkatha. Mangga sampun sanggarunggi awit kula wonten mriki, enggal kawedharna kemawon wigatosing rembagan dalu menika".

 

"Matur nuwun Dhimas" Panembahan Dewa Karkatha banjur guneman maneh "satemene iki aku mung arep aweh kabar nyenengake marang para kulawarga Paguron Tangen, nanging kabar sing nyenengake kuwi uga abuntut kuwajiban sing ora entheng sing kudu enggal ditindakne".

 

"Kabar menapa  lan saking pundi sumberipun menika Panembahan?" Wasi Nagasekti takon.

 

"Kabar saka Jawatagung sing momong jiwa lan ragaku lan jiwa ragane wong sapaguron Tangen kabeh" wangsulane Panembahan Dewa Karkatha aweh katrangan "samono uga kuwajiban sing nyartani kabar becik kuwi mau uga teka awit saka prentahe Jawatagung sing tak temoni nalika aku mangsah semedi mahas ing samun meminta pituduhing Dewaning para Dewa. Dene wujude kabar sing nyenengake kuwi mau ya iku, wangsulan saka pitakonku lan pitakone siswa-siswaku lumantar aku, sing wujude pitakonan ya iku mengku kersa apa Dewa loro sing sesinglon kanthi wujud nom-noman sing nindakne laku pangumbara, numpak gethek nurut lakune Bengawan Uluayu. Dewa loro kuwi mau temene wus paring pituduh marang siswaku Puthut Jayantaka lan Puthut Jayandaga, nanging gandheng siswaku loro kuwi durung bisa maca sasmitane Dewa loro sing sesinglon kuwi, mula banjur takon marang aku. Lan sawuse ngliwati laku mahas ing sepi, lagi aku bisa ngaweruhi pituduh saka Dewa loro sing kober ngajak gladhen ing ulah kanuragan siswaku Jayantaka lan Jayandaga ing gisiking bengawan sacakete Desa Grumbulan utawa Pelanggolan, sawetane Kali Sawur kana".

 

"Lajeng pitedah menika pitedah murih menapa Panembahan?" Wasi Nagasekti nyelani critane Panembahan Dewa Karkatha nganggo pitakonan.

 

 

ana candhake.

SENDHANG MUSTIKANING WARIH V (076)

 

 

76.

Patih Mandaraka lan sing padha krungu pangandikane Pangeran Singasari kuwi padha duwe dudutan dhewe-dhewe. Tumenggung-tumenggung sing duwe sesambungan raket karo Senapati Agung Nagarara Mataram kuwi padha mbenerake apa sing didhawuhne Pangeran Singasari, lan duwe panemu yen Rangga wis nggedhek-nggedhekne warta sing dirungu utawa diweruhi banjur diaturne marang Patih Mandaraka kanthi diwuwuhi emper pisan. Para Tumenggung kuwi duwe panemu nanging ora diucapake, ya iku padha karo panemune Pangeran Singasari sing nganggep yen pambalelane Panembahan Dewa Karkatha saka Paguron Tangen kuwi mung kaya dene barisane truwelu sing nyegat lakune barisane Macan Gembong, dadi kanggo ngrabasa Paguron Tangen kuwi tumrap Mataram kena diarani angel mijet wohing ranti. Kanthi mangkono, ature Rangga sing lumantar layang sing digawa dening Ki Gedhe Pelanggolan lan Ki Lasma kuwi ora kudu digatekne nemen-nemen.

 

Beda maneh karo panemune Pangeran Demang Tanpa Nangkil lan para tumenggung sing ora pati raket karo Pangeran Singasari. Wong-wong kuwi duwe panemu yen Rangga kuwi nom-noman sing lantip panggraitane, apa sing diaturne marang Patih Mandaraka lumantar layang kuwi cetha yen wigati, lire kekuwataning Paguron Tangen sing wis nedya mbalela arep ngrangsang Mataram, yegti ora kena disangga entheng. Wong-wong kuwi uga duwe panemu, yen sing jeneng Panembahan Dewa Karkatha kuwi mung kaya sing didhawuhne dening Pangeran Singasari mau, mesthine ora ndadak Rangga atur layang marang Patih Mandaraka, amarga wong-wong kuwi uga ngaweruhi kanthi cetha yen tuhune kasektene Rangga kuwi mung kacek sausap ing ngisore kasektene Panembahan Senapati, luwih-luwih Rangga uga dikancani Marga, sing uga nduweni kasekten sing pilih tandhing, awit Marga ngono klebu siswane sawargi Pangeran Benawa, putra dalem Sultan Pajang kang suthik jumeneng nata.

 

Ki Gedhe Pelanggolan lan Ki Lasma duwe panemu sing seje maneh, wong loro kuwi menang-meneng rumangsa sansaya serik atine marang Pangeran Singasari, sing wis banget anggone ngremehne Rangga lan Marga. Nom-noman loro siswane Ki Tanparupa, titahing Allah sing wis kasinungan kaluwihan bisa ngambah ing alam sanga, nanging dening Pangeran Singasari mung dipadhakne bocah cilik sing durung pati genep nalare. Upama ora ngelingi yen wektu kuwi manggon ing dalem Kepatihan ngono, kepengin rasane Ki Gedhe Pelanggolan maju ngadeg neng ngarepe Pangeran Singasari karo nantang yen kepengin njajagi sepira jero ngelmune Pangeran sing wis wani ngremehne Rangga lan Marga kuwi.

 

"mBok menawa sing didhawuhne Pangeran Singasari iki mau ana benere" Patih Mandaraka banjur ngendika aweh tanggapan "nanging mbok menawa uga apa sing kasebut ing layange Rangga iki pancen kahanan sing sabenere. Kabeneran ing kene ana ki Gedhe Pelanggolan lan Ki Lasma sing luwih ngaweruhi kahanan sing ana ing Paguron Tangen. Mula coba ndika Ki Gedhe critakna kahanan ing Paguron Tangen sing miturut putuku Rangga klebu kekuwatan sing gedhe sing nedya ngrangsang Mataram kuwi, kandhakna apa anane aja ndika tutupi lan aja ndika wuwuhi".

 

"Ha....ha....ha...." Pangeran Singasari dumadakan gumuyu rada banter, banjur ngendika alon kaya ditujokne marang slirane dhewe "lha wong jirih sing dhasare ngertine mung padesan cilik, kok dikongkon crita, genah ora adoh karo critane bocah cilik sing ora njawa apa-apa, kuwi mengko genah nek sansaya serem dirungokne, kucing-kucing mesthi diarani singa barong, macan rembah bakal dikandhakake Macan gembong, ula tampar sing mung bisa nguntal kodhok ya diunekne Naga Manembur nawa sing nggubed pupune Raden Bratasena ing crita wayang kae...........".

 

"Nuwun sewu Gusti Pangeran" saking ora kuwat ngempet panasing jantunge Ki Gedhe Pelanggolan nyauti pangandikane Pangeran Singasari kanthi suwatra banter lan sereng "ing ngriki kula sadermi badhe matur dhateng Gusti Patih ingkang sanayatanipun, awit saking menika kula suwun, mbok inggiha Gusti Pangeran Singasari sanaosa boten nganggep kawontenan kula, nanging kersaa angaosi dhateng Gusti Patih ingkang badhe midhangetaken atur kula".

 

"Lancang pangucapmu he wong tuwa sing ora weruh ing tata" disauri kanthi suwara sereng, sakala Pangeran Singasari muntab penggalihe, rumangsa diwaneni dening wong pidak pejarakan, kanthi suwara sereng ki Gedhe Pelanggolan digetak  "anggepmu apa dene kowe wani kumalancang kanthi suwara wengis nguneni Pangeran Singasari? Kadang Nata sing wis pinercaya dadi Senapati Agung minangka pangayomaning Negara Mataram he?".

 

"Kula ngertos ndika niku priyagung luhur ingkang sekti mandraguna lan kagungan panguwaos"  wangsulane Ki Gedhe Pelanggolan ora kalah bantere "nanging kula niki tiang Mardika, dede andhahan ndika. Sanaosa kula namung tiyang tuwek elek saking ndhusun, estunipun dereng kantenan kok menawi badhe kasoran menawi namung ngadhepi kadigdayan ndika, mbenjing kemawon menawi wonten wekdal ingkang lodhang dipun cobi, sepinten kadigadayane Pangeran Singasari saged ngasoraken tiyang tuwek saking ndesa niki napa boten............."

 

"Cukup!" Dumadakan Patih Mandaraka ngendika banter kebak wibawa. Sakala Ki Gedhe pelanggolan mingkem ora nutugne olehe wangsulan marang Pangeran Singasari. Pangeran Singasari dhewe uga banjur ora ngendikan maneh, rumangsa lingsem lan kasoran prabawa karo Patih Mandaraka.

 

"Ki Gedhe Pelanggolan" Patih Mandaraka banjur ndangu Ki Gedhe.

 

"Inggih Gusti" wangsulane Ki Gedhe karo nyembah.

 

"Prentahku marang ndika mau, gajege mung tak kongkon supaya ngandhakne kahanan ing Paguron Tangen sanyatane, ora tak prentah supaya kandha liyane utawa mangsuli ucap sing ora ditujokne marang ndika, ndika ngerti apa ora?" setengah karo srengen Patih Mandaraka ngendika marang Ki Gedhe Pelanggolan "Oraa ndika kandhakne, aku ya wis uninga yen satemene ndika kuwi siswane Kyai Markidin sing kagadhuhan ngelmu kanuragan manekarupa, awit saka Kyai Markidin ndika uga diwarisi ngelmu peparinge Raden Sengkan sing kasesep saka Syekh Jumadilkubra, semono uga karo Ki Lasma sing mbuh sepira akehe tau tate dadi siswane Raden Sengkan ya Syekh Bantarjati. Dadi nadyan kaya apa aku wis ngerti nek satemene ngelmu kanuragan ndika wong loro kuwi isih luwih jero yen ditandhing karo jerone segara kidul".

 

"Dhuh Gusti Patih sesembahan kula" ora sranta Ki Gedhe Pelanggolan nubruk sukune Patih Mandaraka karo nangis sesenggrukan kaya bocah cilik sing ditinggal blanja biyunge menyang warung "kapejahana saestu kula boten badhe suwala. Kula sampun ngrumaosi ing kalepatan lan dosa kula dhateng Gusti Patih, inggih awit saking cubluking jiwa kula temah kula sampun kumawantun tumindak degsura ing ngarsa paduka Gusti Patih".

 

"Ki Gedhe lan ndika Ki Lasma" Patih Mandaraka nuli paring wangsulan "sepira gedhening kaluputan ndika, sayegtine isih gtedhe rasa tresnaku marang ndika wong sakloron. Sabanjure, iya wit saka ucap ndika marang Kanjeng Pangeran Singasari kang mangkono kuwi mau, wis ndadekne aku luwih ngerti kahanan sing satemene sing ana ing Paguron Tangen, dadi ndika ora perlu nutugne crita kahanan sing mau tak takokne".

 

"Lepat nyuwun pangaksami Gusti" Ki Gedhe Pelanggolan wangsulan karo nyembah.

 

"Aku wis ngerti, yen sing dibudhalake Mataram kanggo nyirep lekase Panembahan Dewa Karkatha sakancane kuwi mung patang atus prajurit lan mung ditindhihi dening senapati perang lumrah, nglengkara Mataram bisa unggul ing yuda" Patih Mandaraka banjur nutugne olehe ngendika "mula sabali ndika saka kene, ndika kabarne marang putuku Rangga lan sedulur angkate ya iku Marga, yen sajroning wektu kurang saka telung pasaran wadya bala saka Mataram sagelar sepapan kanthi cacah ora kurang saka patang atus prajurit bakal teka ing Paguron Tangen. Lan kanggo nindhihi para Prajurit kuwi, mengko aku Patih Mandaraka, kanthi asma Dalem Gusti Panembahan Senapati bakal nibakne prentah marang Sang Senapati Agung Mataram ya Pangeran Singasari supaya mandhegani jumeneng minangka rajaning senapati. Sanadyan satemene aku uga ngerti, Rangga lan Marga uga wis pana yen satemene, upama dililani tumandang Paguron cilik sing jeneng Paguron Jatigrowong utawa Paguron Pelanggolan, yegti Dewa Karkatha kuwi ora bakal nggandra sepira. Nanging awit kanggo njunjung kawibawan Mataram, putuku Rangga sing tuhu lantip ing budi banjur aweh kabar marang aku kanthi atur nawala sing ndika gawa kuwi mau".

 

Patih Mandaraka mungkasi nggone ngendika, kabeh sing ana kono padha ndingkluk kasoran wibawane Patih Sepuh sing kagungan kaluwihan ngelmu njaba jero sing jangkep kuwi. Bareng dirasa wis cukup, Ki Gedhe Pelanggolan lan Ki Lasma banjur pamitan bali menyang pagurone. Ora kelalen sadurunge lunga ninggalne papan kono, wong loro kuwi uga matur nyuwun pangaksama marang Pangeran Singasari, awit meh wae tuwuh kedadeyan sing ora prayoga. Pangeran Singasari uga wis bisa nampa apa sing dingendikane Patih Mandaraka kuwi, mula nalika Ki Gedhe Pelanggolan pamitan wong loro kuwi banjur gapyuk rerangkulan kaya kanca lawas sing wis suwe ora ketemu.

 

 

ana candhake.

SENDHANG MUSTIKANING WARIH V (075)

 

 

75.

Ora karo ngendika apa-apa Patih Mandaraka nampani rontal sing diaturne Ki Gedhe Pelanggolan banjur digelar lan wiwit diwaos. Bola-bali katon Patih Mandaraka kuwi njengkerutne bathuk lan ngincangne imbane, mratandhani yen layang sing diwaos kuwi  bener-bener layang kang ngemu pawarta sing wigati. Sawise rampung olehe maos, layang banjur bali digulung diselehne ing ngarsane. Ora enggal ngendika marang sing lagi wae ngaturne nawala, Ki Juru Martani malah genti mirsani wong-wong sing mau diajak rembugan, ya iku Pangeran Singasari lan para Tumenggung sing wis sauntara ora nyuwara apa-apa awit tekane wong loro sing dianggep nyalawadi, sing banjur rembugan karo Patih Mandaraka.

 

"Jebul tekane Ki Gedhe Pelanggolan lan Ki Lasma iki ana gandheng cenenge karo sing lagi wae dadi rembug iki mau" ngendikane Patih Mandaraka marang wong-wong kuwi kabeh.

 

"Wonten gandheng cenengipun kados pundi Wa Juru?" Pangeran Singasari sing ora pati rena penggalihe merga mau pirsa nek wong loro sing tekane nganggo cara lelemunan kuwi kandha nek olehe mrono merga dikongkon dening Rangga. Wiwir biyen Pangeran Singasari kuwi ora pati gathuk rembug karo Rangga, jalaran miturut Pangeran Singasari Rangga kuwi seneng nggugu karepe dhewe lan saben-saben dituturi tansah ora gelem migatekake, malah kepara kerep wae yen Pangeran Singasari sing isih Pamane Rangga kuwi aweh pitutur murih becike, Rangga wangsulan sing sok gawe seriking ati. Mula Pangeran Singasari luwih remen ngadoh saka pulunane siji kuwi.

 

"Iki dina pulunan ndika si Rangga aweh kabar marang aku yen pancen nyata Paguron Tangen wis ngimpun kekuwatan arep ngrangsang Mataram lan Paguron ing Ngampon uga nata kekuwatan arep ngrabasa kadhipaten Madiun" wangsulane Patih Mandaraka "lan Rangga uga wis ngerti sepira mungguh kekuwatane Paguron Tangen sing dipandhegani dening wong sing nganggo jeneng Panembahan Dewa Karkatha kuwi, mula Rangga banjur duwe atur supaya Paguron Tangen kuwi ora luwih ngrembaka, prayogane enggal dipupus tekan semene wae nganggo kekuwatan saka Mataram".

 

"Leres menika Wa" Pangeran Singasari genti wangsulan "lan saderengipun Rangga matur dhateng Wa Patih Mandaraka, kula sampun langkung rumiyin matur malah ugi sampun kula jangkepi kaliyan sepinten cacahing prajurit ingkang kedah nyeklek turusing satru ing sakilen miwah sawetanipun Lepen Sawur menika. Dados inggih sanadyan lekasipun anak kula Rangga menika sae, nanging estunipun inggih kados nguyahi segara, jalaran tanpa piyambakipun atur kabar dhateng Wa Juru, Wa Mandaraka langkung rumiyin sampun pirsa saking prajurit sandi ingkang ngayahi prentah saking kula".

 

"Nuwun sewu Kangmas" dumadakan Pangeran Demang Tanpa Nangkil nyauti pangandilkane Pangeran Singasari "kula kinten boten wonten ingkang lepat kalih anggenipun pulunan kula pun Rangga atur uninga mawi nawala ingkang dipun asta ki Gedhe Pelanggolan miwah Ki Lasma menika".

 

"Aku babar pisan ora ngluputake Rangga, Dhimas" wangsulane Pangeran Singasari karo mesem "dadi Dhimas Demang Tanpa Nangkil aja kaduk ati bela panampa karo aturku marang Wa Juru mau".

 

"Rembag kula dereng rampung Kangmas" Pangeran Demang Tanpa Nangkil genti wangsulan, pancen dhasare putra wuragile Ki Gedhe Pamanahan kuwi yen karo Rangga banget ing tresnane, jalaran miturut Pangeran Demang Tanpa Nangkil, Rangga kuwi nom-noman sing prasaja lan ora seneng tumindak adigung ngendel-ngendelne dumeh putraning nata, uga ora seneng kandha lelamisan sing becik dikandhakne becik sing ala ya dikandhakne ala.

 

"Dhimas arep ngendikan apa maneh sing ana sambung rapete karo lekase Rangga sing tanpa ana sing prentah wis lancang ngandhani Wa Patih Mandaraka kanthi kongkonan wong sing tekane nerak subasita carane seba ing dalem Kepatihan kuwi?" Pangeran Singasari takon karo suwara sing nuduhne ora senenge marang lekase Rangga sing kongkonan Ki Gedhe Pelanggolan lan Ki Lasma.

 

Ki Gedhe Pelanggolan sing uga krungu rembuge Pangeran Singasari mangkono kuwi, rumangsa kaya dinyonyok nganggo mawa ing dhadhane. Sing sepisan Ki Gedhe rumangsa gela jalaran katon yen Pangeran Singasari kuwi ngremehne marang Rangga, kaping pindho olehe marak ing ngarsane Patih Mataram kanthi nggunakne ngelmu Mayasamun dianggep nerak subasita carane seba, kamangka mau Ki Pelanggolan uga wis nyuwun pangapura marang Patih Mandaraka lan dening Ki Juru Martani uga wis dingapura. Ngelingi nek sing disowani kuwi Patih Mandaraka ing dalem Kepatihan, ora marak ing ngarsane Senapati Agung Mataram, Ki Gedhe Pelanggolan rumangsa yen wis dikilani dhadhane dening Pangeran Singasari, tanpa krasa Ki Gedhe Pelanggolan nggegetne untu kanggo ngendhaleni panasing atine. Ki Lasma sing sejatine uga ora narimakne marang pangandikane Pangeran Singasari, nanging isih bisa mikir kanthi wening. Tanggap karo owah-owahan cahyane Ki Gedhe Pelanggolan, Ki Lasma banjur njawil lempeng karo aweh sasmita mawa basa rasa, supaya Ki Gedhe ora grusa-grusu.

 

Beda maneh karo sikepe Pangeran Demang Tanpa Nangkil sing ditakoni dening sedulure tuwa kanthi basa sing nglarakne kuping kuwi. Dhasare ngono Pangeran Demang Tanpa Nangkil kuwi luwih duwe penggalih sing jembar lan sabar, sarta wis apal karo watak wantune Pangeran Singasari, mula karo suwara sing keprungu sareh lan ayem banjur wangsulan :

 

"Badhea kados menapa anakmas Rangga niku putranipun Kanjeng Panembahan Senapati ingkang lantip ing panggraitanipun, piyambakipun sumerep wonten bebaya ingkang badhe damel ing nagarinipun lajeng atur wartos dhateng Siwa Mandaraka lan kula pitados bilih aturipun Rangga lumantar nawala ingkang dipun asta Ki Gedhe Pelanggolan miwah Ki Lasma menika mesthi ngemu pedah ingkang ageng, dados boten kados ingkang Kakangmas dhawuhaken bilih lekasipun Rangga menika kados tiyang nguyahi seganten, awit kula ngertos menawi anggenipun dhawuh Wa Juru ingkang magepokan kalih seratipun Rangga kala wau dereng rampung, kesusu ndika punggel mawi tembung ingkang kados makaten kala wau".

 

Kahanan dadi rada kosek, para Tumenggung sing ana kono, meh kabeh jroning batin padha mbenerake apa sing dingendikakne Pangeran Demang Tanpa Nangkil kuwi. Nanging Pangeran Singasari rumangsa nek wis diwaneni dening kadange timur, mula pasuryane sakala mbrabak abang kaya  kembang wora-wari, nganti tekan janggane.

 

"Satemene pancen bener apa sing dingendikakne Angger Pangeran Singasari mau" weruh glagat sing kurang prayoga ngono kuwi gage wae Patih Mandaraka paring dhawuh, nutugne olehe ngendika "babar pisan ora ana sing aweh kuwajiban marang Rangga aweh kabar yen ana klilip sing nedya gawe kisruhe negara marang aku utawa marang liyane kalebu marang Kanjeng Sinuhun. Nanging uga bener kaya sing dingendikane Pangeran Demang Tanpa Nangkil mau, Rangga kuwi nom-noman sing lantip panggraitane, nduweni rasa tresna marang bumi lan negarane sing gedhe banget, dadi ya aran lumrah lan jeneng wis trep yen Rangga banjur ngaturne nawala marang aku iki mau. Lha perkara dituruti utawa orane panyuwune si Rangga kuwi kari sesa-sesa sing disuwuni, sing cetha panyuwune Rangga kuwi ora kanggo kabutuhan pribadine Rangga dhewe, nanging kanggo njaga kawibawan dalem Kanjeng Sinuhun sarta negara Mataram".

 

Mireng pangandikane Patih Mandaraka mangkono kuwi, wong-wong sing ana kono banjur padha ndhingkluk kabeh, awit kasoran prabawa karo pangandikane Patih Mandaraka sing kebak kawibawan. Pangeran Singasari dhewe uga banjur kendel ora ngendika apa-apa, ngenteni tutuging dhawuh saka Ki Juru Martani.

 

"Lha panyuwun utawi langkung trepipun pamrayogi saking anak kula Rangga menika kados pundi Wa Juru?" Pangeran Demang Tanpa Nangkil sing genti matur nyuwun pirsa.

 

"Wosing panyuwun kaya sing tak kandhakne ing ngarep, ya iku murih Mataram mbudhalake wadya bala kang cukup kanggo ngendheg karepe Panembahan Dewa Karkatha sakancane kabeh" Patih Mandaraka paring wangsulan marang Pangeran Demang Tanpa Nangkil "kajaba saka iku, Rangga uga ngabarake yen Dewa Karkatha lan Murid-muride kuwi duwe kasekten sing kena diarani punjul ing apapak, dadi tetindhihe wadaya bala saka Mataram kudu dipilihne sing sakira babag karo Dewa Karkatha lan para gegedhuge, dene kekuwataning jurit Paguron ing Tangen kuwi, miturut panyawange Rangga ora kurang saka wong patang atus, mula Rangga banjur matur luwih becik yen cacahing wadya sing dibudhalake saka Mataram saora-orane iya kanthi cacah sing padha, murih ora mindhon gaweni".

 

"Mangke rumiyin Wa Juru" Pangeran Singasari nyela atur "kok kula boten pitados dhateng anak kula Rangga niku babar pisan boten, nanging kula ngertos, anak kula Rangga niku kenging diparibasakaken nembe lare wingi sore, daos inggih limrah menawi taksih gadhah raos gumunan mireng cariyos kasektenipun mengsah. Kula inggih pitados menawi Dewa Karkatha menika mila sekti mandraguna punjul ingapapak, wudu ing tandhing, nanging menika menawi katingalan dening panyawangipun Rangga. Dados mesthi benten tebih menawi ingkang ningali Dewa Karkatha menika senapatining perang saking Mataram ingkang sampun wongsal-wangsul pinitados mbrastha satruning negara, nelukaken miwah nugel gulunipun para tiyang ingkang ngraman kawibawaning Nagari Mataram".

 

 

ana candhake.

 

 

SENDHANG MUSTIKANING WARIH V (074)

74.

Sauntara Rangga lan Marga sing lagi rerembugan perkara piyte mengko nek nganti nom-noman loro kuwi kepethuk Pangeran Singasari, sing lagi dirasani wektu kuwi lagi rembugan bab kang wigati ing Kepatihan Mataram. Nalika iku pancen awit saka kersane Patih Mandaraka, Pangeran Singasari, Pangeran Demang Tanpa Nangkil lan para Tumenggung padha mlumpuk ing Dalem Kepatihan ngrembug bab palaporane para Prajurit Sandi sing ngayahi jejibahan ing brang wetann.

 

"Dadi ing Brang Wetan, ing wetan lan kulone Kali Sawur ana paguron loro sing ajak-ajak kawula Mataram supaya mbalela ing ratu, apa ya pancen mangkono Kanjeng Pangeran ?" Patih Mandaraka nggenahne apa sing wis diaturne Pangeran Singasari sing mbacutake kabar saka Prajurit Sandi.

 

"Leres Wa" wangsulane Pangeran Singasari "aturipun Prajurit Sandi ingkang kula tampi, Paguron kalih ingkang nami Paguron Tangen lan Paguron Ngampon menika boten kandheg ing ngajak para kawula Mataram murih wani ndaga dhawuhipun Kanjeng Panembahan Senapati, nanging ugi sampun nusun kekiyataning prajurit kangge ngraman dhateng Mataram.  Awit saking  menika, kula lajeng munjuk ing ngarsanipun Wa Mandaraka murih paring palilah dhateng ingkang kawogan ngedalaken prabeya sacekapipun kangge sangunipun Tumenggung Tirtakusuma miwah Tumenggung Dahanapati ingkang badhe bidhal mbrastha Paguron Kalih kasebat".

 

"Anakmas Pangeran arep masrahake kaparcayan kanggo ngadhepi lan mbrastha reretu sing ditindakne Paguron Tangen lan Paguron Ngampon kuwi marang Ki Tumenggung Tirtakusuma lan Ki Tumenggung Dahanapati?" Patih Mandaraka takon maneh.

 

"Inggih Wa" wangsulane Pangeran Singasari "kados ingkang sampun kacetha ing serat panyuwunan wragad perang ingkang kula tapakastani piyambak, Tumenggung Tirtakusuma lan wadya balanipun cacah setunggal atus ingkang badhe numpes Paguron Tangen lan Tumenggung Dahanapati sawadyabalanipun kanthi cacah prajurit ingkang sami, ingkang kajibah ngrabasa Paguron Ngampon".

 

Patih Mandaraka ora enggal aweh wangsulan marang Pangeran Singasari sing intine nyuwun supaya Patih Mandaraka enggal paring pasarujukan marang panyuwunan wragad perang kuwi. Ora merga Patih Mandaraka rumangsa eman yen bandhaning negara kalong kanggo ngragadi budhale prajurit Mataram sing ditindhihi Tumenggung loro piyandele Pangeran Singasari kuwi. Nanging Patih Mandaraka sing wis kliwat akeh ngerti pedhes asine kahanan Mataram kuwi, durung pati percaya karo apa sing dikandhakne Pangeran Singasari sing dhasare palaporane prajurit sandi lan banjur dijupuk dudutan dening Pangeran Singasari.

 

"Ngene ya Anakmas Pangeran Singasari" Patih Mandaraka banjur ngendika alon sajak ngati-ati "aku sarujuk banget karo lekase Anakmas daya-daya tumandang murih Paguron loro sing nedya gawe dredah ing Mataram enggal sirna, nanging apa ora luwih prayoga yen sepisan maneh Anakmas utusan Prajurit Telik Sandi kanggo ngukur sepira kekuwatane Paguron Tangen lan Ngampon kuwi? perlune aja nganti gaweyan iki ndadak mindhon gaweni amung jalaran kurang cethane warta kang katampa sing magepokan karo kekuwataning mungsuh sing arep disirnakne?".

 

Sanadyan olehe ngendika Patih Mandaraka wis dingati-ati murih ora nyenggol pangrasa, nanging bawane Pangeran Singasari sing nggadhuh penggalih getapan lan kagungan rasa percaya marang kekuwataning lahir lan batine  dhewe cukup gedhe, pangandikane Patih Mandaraka sing mangkono kuwi mau dianggep arep ngedceh-eceh wektu lan pikiran wae.

 

"Siwa Mandaraka mesthinipun langkung pana, ing babagan menika kula sampun pinitados dening Kanjeng Sinuhun Panembahan Senapati, jalaran kula sampun wongsal-wangsul caos bukti menggah ajeg leresipun petangan ingkang kula unjukaken. Lan ing prakawis mbalelanipun Paguron Tangen lan Ngampon menika, kekiyatanipun namung saben Paguron boten langkung saking kalih atus tiyang, kamangka kula ngertos bilih kekiyataning saben prajurit andhahanipun Tumenggung Tirtakusuma lan Tumenggung Dahanapati menika sampun kulina mimpang menawi dipun jilu utawi dipun jipat pisan. Nanging, menawi Wa Patih Mandaraka taksih sanggarunggi dhateng katiysanipun para Prajurit andhanipun Tumenggung kekalih kala wau, kula ugi sarujuk menawi cacahing prajurit dipun tambah  utawi dipun rangkepi malih, nanging menawi kedah utusan prajurit Sandi malih, kangge niti sepinten kekiyataning mengsah, menika kula kinten namung badhe ngedeh-eceh wekdal saha ngeceh-eceh nalar kemawon, Wa" Pangeran Singasari nelakake sing ana penggalihe marang Patih Mandaraka kanthi suwara sing banter lan cetha.

 

Patih Mandaraka ngincangake alise midhanget ature Pangeran Singasari sing intine ora bisa nampa rerigen lan pamrayoga sing dikandhakne.  Pangeran Demang Tanpa Nangkil lan para Tumenggung sing ana kono kabeh padha meneng. Satemene wong-wong kuwi luwih sarujuk karo pamrayogane Patih Mandaraka sing wiwit jaman Demak wis kulina dadi paramparane Senapati perang. Nanging wong-wong kuwi uga ngerti watak wantune Pangeran Singasari sing yen wis duwe kersa angel dipenggak utawa dienggokake, Pangeran Singasari sing kagungan kasekten sing durung ana tandhinge kuwi pancen luwih seneng percaya marang panemune dhewe tinimbang panemu saka wong liya. Lan sing sapa wani mbantah karo apa sing dadi panemune Pangeran agul-aguling Mataram kuwi, mangka bakal ndadekne serik ing penggalihe Pangeran Singasari. Mula tinimbang nuwuhake salah tampa, wong-wong kuwi milih padha meneng, ora wani melu-melu udhu panemu.

 

Kahanan dadi tintrim semu angker, Patih Mandaraka uga ora enggal guneman aweh kaputusan. Ya mbarengi kahanan sing tintrim kuwi, ing alaming lelemunan Ki Gedhe Pelanggolan lan Ki Lasma wis mapan lungguh timpuh sedheku amarikelu ing ngarsane Patih Mandaraka. Iya gandheng wong loro kuwi isih ngecakne aji Mayasamun, liyane Patih Mandaraka ora ana sing padha weruh. Patih Mandaraka dhewe, nadyan wis weruh tekane wong loro kuwi, nanging milih kendel, jalaran ki Patih wis pirsa yen ing drijine Ki Gedhe Pelanggolan kanggonan kalpika ageme Raden Rangga, kang mangkono kuwi nuduhake yen tekane wong loro sing isih manggon ing alam palemunan kuwi merga diutus dening putrane Panembahan Senapati sing lagi nindakne laku lelana.

 

"Nyuwun pangapunten Gusti Patih, kapeksa sowan kula mawi cara ingkang boten jumbuh kalih tatakrama, labet saking wigatosing jejibahan ingkang kula emban" dumadakan Ki Gedhe Pelanggolan guneman nganggo suwara sing cetha temah bisa dirungokne dening kabeh sing ana papan kuwi.

 

Pangeran Singasari lan para Tumenggung sing ana kono padha kaget jalaran ana suwara sing tanpa rupa kandha nek arep marak Patih Mandaraka. Sing padha nggadhuh aji palemunan tumuli ngecakne ngelmune dhewe-dhewe, kepengin weruh sapa sing lagi guneman kuwi. Nanging ora ana siji-sijia sing kuwawa nembus aji Mayasamun sing dicakne dening Ki Gedhe Pelanggolan lan Ki Lasma, dadi panggah wae, ora ana sing bisa sumurup sing lagi guneman nanging ora ngatonake ragane kuwi. Wong-wong sansaya eram awit sumurup yen sing teka kuwi duwe kasekten sing luwih dhuwur tatarane tinimbang wong sing ana kono.

 

"Pawadan sing ndika kandhakne kuwi aku wis bisa nampa Kisanak" Patih Mandaraka aweh wangsulan uga karo suwara sing cetha "diage padha ngatona, sarta ana kabar apa sing ana sambung rapete karo wayahku si Rangga?".

 

Wong-wong sing padha krungu karo sing dingendikakne Patih Mandaraka lagi padha ngerti yen Pepatih Mataram kuwi wis suwe pirsa yen ana wong sing lagi wae teka.

 

"Pangabekti kula mugi kunjuk ing sahandhaping pepada paduka Gusti Patih" karo ngantonake ragane sarana nrucat ngelmu Mayasamun, Ki Gedhe Pelanggolan lan Ki Lasma padha nyembah sampeyane Patih Mandaraka.

 

"Ya wis tak tampa Kisanak" wangsulane Patih Mandaraka karo mesem "yen nitik ganda sing tak rasakne, ndika sakloron iki isih mambu riwene Syekh Bantarjati ya Raden Sengkan. nDika kuwi sapa? Lan ya gene isih kepethuk karo wayahku Rangga? Malah sajake ndika sakloron arep aweh warta marang aku gegayutan karo lakune putuku Rangga?".

 

"Lepat nyuwun sih pangaksami Gusti" Ki Gedhe Pelanggolan banjur matur "mila estu, nadyan namung sakedhap Paman kula ingkang nami Dhadhap Sulasma menika nate suwita dhateng Syekh Bantarjati siswanipun Syekh Jumadilkubra, inggih menika nalika paman kula menika nembe nampi sesikuning Allah dados prayangan. Dene kula pun Jungkung, utawi Sima Loreng utawi Ki Gedhe Pelanggolan, mila maksih kapernah siswanipun Bapa Sima Rekta utawi Ki Markidin siswanipun Sawargi Raden Sengkan inggih Syekh Bantarjati utawi Kyai Bantarangin. Salajengipun, sowan kula ing ngarsa paduka Gusti Patih menika, inggih awit ngemban dhawuh saking Gusti kula Raden Rangga kinen ngaturaken nawala kunjuk ing ngarsa Paduka Gusti Patih Mandaraka".

 

Bubar matur mangkono iku, Ki Gedhe Pelanggolan tumuli ngetokne buntelan rontal saka njero klambine, banjur diaturne ing ngarsane Patih Mandaraka. Pangeran Singasari lan kabeh sing ana kono ora ana sing padha guneman, kabeh kasengsem ndulu lan ngrungokne rembugan atarane wong loro sing lagi teka kuwi karo Patih Mandaraka. Wong-wong kuwi sansaya gumun lan eram bareng Ki Gedhe Pelanggolan ngaturake layang sing jarene saka Rangga, putrane Panembahan Senapati sing wis rada suwe ora katon ing Kutha Gedhe Mataram.

 

 

ana candhake.
 

SENDHANG MUSTIKANING WARIH V (073)

 

73.

 

Ki Gedhe Pelanggolan lan Ki Lasma banjur padha nindakne sujud marang Allah Kang Maha Agung, ngunjukne rasa sukur sarta panuwun awit wis luwar saka panandhange dhewe-dhewe. Wong loro kuwi padha ngrasakne awake sing kepenak, rasa sing salawase iki nyiksa ing perangan-perangan awake wis ilang kabeh. Nanging sing luwih gawe senenging atine wong loro kuwi ya saab wis pulih dadi manungsa maneh kuwi, kanthi mangkono sawayah-wayah Gusti ngersakne nimbali bali ing ngayunaNe, bisa sowan kanthi kahanan wujud sejatining manungsa.

 

"Ki Gedhe Pelanggolan lan Ki Lasma" bareng karo rampunge wong loro kuwi nindakne unjuk panuwun marang Allah, Rangga guneman "wecanipun Ki Tanparupa bilih ndika kekalih badhe karuwat dening siswanipun sampun kaleksanan, samangke kula kekalih nyuwun pamit badhe nglajengaken lampah. Boten langkung andum basuki, mugi-mugi Gusti tansah paring pangayoman dhateng kula kekalih miwah ndika sami".

 

"Mangke rumiyin Ngger" Ki Gedhe Pelanggolan wangsulan, dheweke kaget krungu olehe pamitan Rangga mangkono iku "mugi angger kekalih sampun negakaken kula dalasan para warga ing Pelanggolan mriki, kula saestu nyuwun senjata pitulungan dhateng angger kekalih, mugi angger kekalih kersa paring tuntunan salebeting kula lan para warga ing Pelanggolan nindakaken kuwajiban ingkang wujud perang sabil kados ingkang sampun Anger kekalih dhawuhaken saderengipun kula lan Paman Lasma lepas saking panandhang kala wau".

 

Rangga lan Marga ora enggal aweh wangsulan marang panjaluke Ki Gedhe Pelanggolan, mbok menawa wae isih ana rasa cuwa marang tembung sing diucapne dening Ki Lurah Kuwera sing mau wis ndadekne Ki Gedhe Pelanggolan lali purwa duksina temah kelangan sipat kamanungsane lan meh wae gawe patine Lurah Grumbulan kuwi. Lurah Grumbulan lan Bebau Senggot sarta Bebau Watutanggul sing isih ngathang-athang ana pasuketan satemene wiwit mau wis padha eling, mung wae merga kanthi karucate omah saisine sing mau dienggo jagongan saka alam maya, wis ndadaekne Lurah lan bebau loro kuwi padha bingung. Mula karo ngeling-eling apa sing wis dialami wong telu kuwi isih meneng ora obah saka papane semaput mau. Wong telu kuwi uga wis krungu kabeh sing dirembug Rangga, Marga karo Ki Gedhe Pelanggolan lan Ki Lasma. Mula bareng Ki Gedhe Pelanggolan aweh wangsulan marang Rangga mangkono kuwi mau, ndadekne Lurah Grumbulan kelingan yen mau dheweke wis tumindak degsura wani mbantah pituture Rangga sing ndadekne Rangga cuwa atine malah ora mung kuwi wae, Ki Gedhe Pelanggolan sing nesu merga krungu olehe guneman degsura kuwi dumadakan malih dadi Macan Gembong sing ndadekne dheweke lan Bebau Senggot apa dene Bebau Watutanggul nggeblag semaput saking wedine.

 

Lurah Kuwera temen kepengin ndandani kaluputane mau, mula bareng krungu yen Ki Gedhe Pelanggolan njaluk supaya Rangga lan Marga gelem aweh tuntunan sajrone ngayahi jejibahan Perang Sabil, Lurah Grumbulan kuwi banjur tangi saka anggone ngathang-athang, banjur mbrangkang nyedhaki Rangga. Karo sujud ing sikile Rangga, Lurah Kuwera guneman groyok :

 

"Dhuh Raden sesembahan kula, saestu awit saking bodho kula, kula sampun tumindak degsura dhateng Gusti kula Raden Rangga. Saestu kula sampun tobat Raden, mugi Raden kepareng paring sih pangaksami dhateng kula. Saestu Raden, tanpa ndika tuntun kula miwah para warga ing Grumbulan mokal saged nindakaken kuwajiban perang sabil, upami kapeksaa inggih badhe klentu awit saking bodhonipun kula tartamtu badhe gampil ancasing perang sabil ingkang suci menggok dhateng margi sasar temah badhe perang ingkang namun nuruti hardaning hawa napsu. Inggih awit saking menika Raden, mugi Angger Rangga miwah Angger Marga sampun jengkar nilaraken Padhukuhan Pelanggolan utawi Grumbulan mriki saderengipun kula lan para warga lebda ing karya anggenipun nindakaken pambudiaya sarana ngayati Perang Sabil ingkang suci, kula boten badhe wantun malih nggega bodoning manah kula temah gadhah pamanggih ingkang singlar saking kautaman".

 

Weruh sikepe Lurah Grumbulan sing nangis ngguguk neng sikile sarta ngasih-asih njaluk kawlasan mangkono kuwi ndadekne Rangga lilih atine. Kanthi sabar Lurah Grumbulan dicandhak pundhake banjur dikongkon bali lungguh kaya salumrahe.

 

"Inggih, Inggih Ki Gedhe miwah Ki Lurah" Rangga banjur guneman aweh wangsulan marang Ki Gedhe Pelanggolan lan Lurah Grumbulan "kula rumaos remen kalih lekasipun Ki Gedhe lan Ki Lasma ingkang boten nyupekaken kasagahan sanaosa sampun luwar saking panandhang. Ugi dhateng Ki Lurah ingkang cepet anggenipun enget nunten daya-daya andandosi kalepatanipun".

 

"Inggih Ngger" Ki Gedhe pelanggolan semaur, suwarane nuduhne yen atine wis kecondholkan rasa seneng maneh "samangke mugi Angger Rangga tuwin Angger Marga kepareng nglajengaken dhawuh ingkang kala wau sinelan jalaran langkung rumiyin nindakaken ngruwat kula kalih Paman Lasma".

 

"Inggih Ki Gedhe" wangsulane Rangga karo mesem, banjur kandha marang Marga "kono Dhi, tulung sing luwih cetha yen guneman, ora kaya aku sing groyok lan akeh ora sarehe iki, matura marang Ki Gedhe lan Ki Lurah dimen luwih cetha".

 

"Makaten Ki Gedhe lan Ki Lurah"kandhane Marga nyauti tembunge Rangga "Perang Sabil ingkang badhe kaayatan menika mbnetahaken kasabaran ingkang sakalangkung ageng. Awit tanpa nggadhuh raos sabar mokal Perang Sabil saged dipun lampahi kanthi sae. Kula suwun dhateng Ki Lurah, wiwit benjing-enjing sadaya kekiyatan perang utawi prajurit kalurahan murih dipun gladhi malih lan kasiagakaken. Makaten ugi dhateng Ki Lasma, mugi kadhawuhna dhateng lurahing para siswa ing Paguron Jatigrowong utawi Paguron Pelanggolan murih nyiagakaken sanggyaning para siswa kangge ngayati padamelan menika".

 

"Inggih Ngger, dhawuh ndika badhe kula estokaken" wangsulane Lurah Grumbulan karo Ki Lasma meh bareng.

 

"Salajengipun" Marga nutugne olehe guneman "kula badhe nyuwun tulung dhateng Ki Gedhe Pelanggolan miwah Ki Lasma ingkang sampun kagadhuhan ngelmi Sepiangin supados marak ing ngarsanipun Gusti Patih Mandaraka ing Mataram ngunjukaken nawala ingkang badhe dipun tapak-astani dening Kakang Rangga. Dene anggenipun awake piyambak suka pemut dhateng Panembahan Dewa Karkatha ing Tangen miwah Ki Ageng Julunggeni ing Ngampon, supados dipun tindakaken dening Gusti Patih utawi paraga ingkang dipun piji".

 

"Inggih Ngger boten langkung ngestokaken dhawuh" wangsulane Ki Gedhe Pelanggolan.

 

"Kula kinten menika rumiyin kemawon, prakawis sanesipun badhe kula aturaken manawi sampun dumugi ing wancinipun" Marga mungkasi olehe aweh prentah.

 

Dina iku uga, Ki Gedhe Pelanggolan lan Ki Lasma budhal pangkat menyang Mataram sawuse dening Rangga digawani layang kanggo Ki Jurumartani. Murih Ki Gedhe ora kangelan anggone marak ing ngarsane Ki Juru Martani, Rangga uga aweh gawan wujud ali-ali sing mawa tandha yen iku ali-aline Rangga. Dhasare bocah rada nakal, Rangga uga aweh turur marang ki Gedhe Pelanggolan apa dene Ki Lasma supaya kekarone padha nggunakne aji Mayasamun lan lagi dirucat sawise teka ngarepe Patih Mandaraka dadi lekase Ki Gedhe Pelanggolan lan Ki Lasma ora bakal kadhang-dhangan dening tata kramaning seba ing kraton utawa ing kepatihan. Kanggo sauntara Rangga lan Marga banjur mapan ing omahe Lurah Grumbulan kaya sadurunge nom-noman loro kuwi kepethuk Puthut Jayantaka lan Jayandaga neng gisik bengawan wingenane kae.

 

"Aku iki satemene rada anyel karo awakmu lho Dhi" kandhane Rangga nalika kekarone lagi leren ing gandhok sing dicawisake dening Lurah Grumbulan kanggo nom-noman loro kuwi.

 

"Ya gene ndadak nganggo anyel barang ta Kakang?" Marga takon, ora mudheng karo sing dikandhakne Rangga.

 

"Anyel merga wis nuruti rerigenmu, kongkonan Ki Gedhe karo Ki Lasma ngaturake lelakon iki menyang Kanjeng Eyang. Iki mengko tan wurunga awake dhewe bakal kepethuk karo Paman Pangeran Singasari sing ngasta prajurit sagelar sepapan ing papan kene" swangsulane Rangga .

 

"Ora Kakang" Marga mesem genti wangsulan "Gusti Pangeran Singasari sawadya balane mung tekan Paguron Tangen lan yen wis rampung anggone nindakne kuwajiban mesthi ya banjur kundur maneh menyang Mataram".

 

"Apa rumangsamu Paman Singasari kuwawa nundhukne menungsa sing nganggo jeneng Panembahan Dewa Karkatha kuwi he?" Rangga takon karo ngguyu sepa "lha wong lagi ngadhepi muride sing wingenane gojeg karo awake dhewe kae wae durung karuwan yen Paman Singasari bisa kanthi cepet ngalahake".

 

"Kakang kuwi kok isih dhemen nganggep entheng marang Gusti Pangeran Singasari ta?" Marga wangsulan  "Gusti Pangeran Singasari kuwi suh jejede Mataram lan piyandele Gusti Panembahan Senapati, siswa piniji saka Gusti Patih Mandaraka, dadi Kakang ora pas yen banjur duwe tembung kaya mau kuwi".

 

"Dadi karepe si Adhi, mbesuk nek wis wayahe awake dhewe meneng wae utawa negakne Paman Singasari lan wadya balane nyambut gawe dhewe?" Rangga takon karo ngguyu.

 

"Ya ora mangkono Kakang" wangsulane Marga mesem "ya mengko ditonton wae suwasane nuduhne sing kepiye, muga-muga wae Gusti Pangeran Singasari ora kober methuki pulunane sing bagus dhewe iki".

 

Rangga meneng ora semaur maneh, putrane Panembahan Senapati kuwi ajeg akeh nggugu sing dadi rerigene Marga sing wis didhaku minangka sedulur lanange.

 

ana candhake.