SENDHANG MUSTIKANING WARIH V (094)

94.

Pangeran Singasari ngerti nek wong sing nyuwara tanpa ngatonake ragane kuwi lagi ngecakne aji panglemunane, sanadyan satemene Pangeran sing jumeneng minangka Senapati Agung Mataram kuwi ora seneng karo wong sing dianggep mamerake kaluwihane kuwi, nanging Pangeran Singasari ora enggal aweh wangsulan. Malah genti ngecakne aji panglemunane sing wis dingerteni kabeh para Tumenggung lan wong-wong Mataram liyane, yen aji gadhuhane Pangeran Singasari kuwi wis nyedhaki ing tataran kasampurnan, mung kacek sausap neng dibandhing karo sing digadhuh dening Panembahan Senapati dhewe. Mula wong-wong sing mau wis padha ngecakne aji panglemunan kanggo meruhi wong sing lagi teka nanging ora gelem nuduhne ragane kuwi, nanging ora kasil ngaweruhi apa sing pengin dingerteni, bareng padha weruh yen Pangeran Singasari wis ngecakne aji panglemunane banjur padha mbadhe yen wong sing lagi mamerne aji pangloemunane kuwi bakal kisinan awit ora nggandra sepira yen dijejerne karo ngelmu gadhuhane Sang Senapati Agung.

 

Nanging Pangeran Singasari dadi rada kaku atine, jebul ngelmu sing dicakne babar pisan ora tumama. Lire panggah wae yen ora bisa ndulu rerupan sing ana suwarane nanging ora katon wujude kuwi. Kesurung ati panas, Pangeran sing sekti mandraguna kuwi tumuli nyikut keris sing ana lempenge, siaga arep digunakne kanggo aweh paukuman marang sing lagi nggadhang perkara ing ngarepe.

 

"He, wong sing nyuwara tanpa nuduhne rupa ing ngarepku, yen nyata perwira aja kaya bocah cilik adhepana aku, iki Pangeran Singasari macane wong Mataram" kumlanthang suwarane Pangeran Singasari nyumbari marang wong sing lagi teka nanging durung katon wujude kuwi.

 

"Sewu nyuwun gunging pangaksami Gusti" wangsulane Ki Lasma saka alam prayangan lan panggah durung ngatonake wujude "saestu kula boten badhe pisan-pisan wani kalih Gusti Senapati Agung Mataram, jalaran kula ngertos yen sok sintena wantun aben ajeng nantang dhateng Pangeran Singasari tartmtu badhe lebur tanpa dadi, inggih awit kasurung raos ajrih dhateng kasekten paduka Gusti Pangeran, anggen kula sowan ing ngarsa paduka boten wantun ngatilaken raga kula, kuwatos menawi sowan kula boten mranani panggalih lajeng pikantuk pidana saking Gusti Pangeran Singasari".

 

"He, yen ngerti kasektene Pangeran Singasari ya gene kowe wani njarag pamer kabisan ing ngarepku He?" Pangeran Singasari wangsulan setengah nggetak ketang nesune.

 

"Sepisan malih boten ateges kula wani njarag Gusti" wangsulane Ki Lasma kanthi suwara sareh "kula namung ngatos-ngatos, estunipun kula kautus dening Ki Gedhe Pelanggolan saha Ki Lurah Grumbulan, magepokan kalih kawontenan ing Paguron Tangen. Menawi Gusti Pangeran Singasari ngeparengaken kula marak lan ngaturaken wosing dhuta, kula inggih badhe wantun ngatingalaken raga kula, nanging menawi Gusti Pangeran Singasari boten kepareng nampi sowan kula, inggih sampun kula badhe wangsul malih lan ngaturaken ingkang ngutus kula bilih Gusti Pangeran boten kepareng nampi sowan kula".

 

Pangeran Singasari dadi rada legeg penggalihe, nitik basane sing runtut wong sing ora ngatonake wujude kuwi ora sepi saka anggone aweh pangaji-aji marang dheweke. Lan maneh wong kuwi olehe ora ngatonake wujude ora jalaran kagawa kepengin mamerne kasektene, nanging jalaran wedi yen nganti ora ndadekne sarjuning penggalihe.

 

"Dadi ndika utusane Ki Gedhe Pelanggolan lan Lurah Grumbulan sing nggawa kabar kahanan Paguron Tangen wektu iki?" Pangeran Singasari takon, suwarane wiwit mudhun lan keprungu rada sareh.

 

"Kasinggihan Gusti" wangsulane Ki Lasma.

 

"Yen mangkono aja kesuwen enggal lungguha ing kandhakna apa wigatining kabar saka Ki Gedhe lan Lurah Grumbulan kuwi!" Pangeran Singasari tumuli aweh prentah supaya Ki Lasma ngatonake wujude.

 

Pangeran Singasari lan para Tumenggung sing mlumpuk ing pasanggrahane Pangeran Singasari kuwi padha mlengak, jebul sing nyuwara tanpa ngatonake wujude kuwi mau wis lungguh sedheku amarikelu ing ngarepe Pangeran Singasari.

 

"nDika rak Ki.............?" Pangeran Singasari takon karo suwara rada kaget.

 

"Inggih Gusti" wangsulane Ki Lasma tanpa ndengengekne sirahe "kula abdi paduka pun Lasma, ingkang nate nyarengi Ki Gedhe Pelanggolan nalika kautus Raden Rangga sowan ing Dalem Kepatihan Mataram".

 

"Iya, iya aku eling" Kandhane Pangeran Singasari sabanjure "ana kabar apa saka Ki Gedhe lan Ki Lurah Grumbulan Ki Lasma? diage ndika andharne kanthi cetha lan trawaca".

 

"Inggih Gusti" Ki Lasma aweh wangsulan, banjur disambung karo kabar yen Ki Gedhe lan Ki Lurah Grumbulan arep nggawa siswa lan prajurite nyawiji karo Barisan saka Mataram. Mung wae sadurunge perang kawiwitan, prajurit saka Grumbulan lan siswa-siswa saka Paguron Jatigrowong isih mapan dadi cucuking barisan saka Paguron Tangen. Lan samangsa-mangsa perang kawiwitan, bakal malik tingal genti ngadhep mapanake dhiri dadi mungsuhe barisan Tangen.

 

"Menika kala wau menawi Gusti Pangeran Singasari ngeparengaken, dene menawi boten dipun keparengaken Gusti Pangeran Singasari kasuwun kersa paring dhawuh menapa ingkang kedah katindakaken dening Prajurit Grumbulan ingkang tinindhihan Lurah Kuwera saha Siswa-siwa Paguron Jatigrowong ingkang dipun suhi dening Ki Gedhe Pelanggolan" Ki Lasma mungkasi ature marang Pangeran Singasari.

 

"Iya kabar sing ndika gawa wis tak ngerteni mungguh sing dadi karepe" wangsulane Pangeran Singasari karo suwara sing keprungu sareh lan ngati-ati "nanging sadurunge aku aweh wangsulan marang ndika, magepokan karo panyuwune Ki Gedhe lan Lurah Grumbulan kuwi. Aku kepengin takon marang ndika".

 

"Mangga enggal kadhawuhna Gusti, Gusti Pangeran badhe mundhut pirsa bab menapa dhateng kula?" Ki Lasma wangsulan karo pitakonan apa sing arep ditakokne dening Senapati Agung Mataram kuwi.

 

"Pira cacahe Prajurit saka Desa Grumbulan lan kepriye ngenani katiyasane? lan pira cacahe siswa sing dikerigake dening Ki Gedhe Pelanggolan kabeh?" Pangeran Singasari nakokne kekuwatane Ki Gedhe Pelanggolan apa dene prajurit saka Grumbulan.

 

"Kekiyataning prajurit Grumbulan namung wonten wolung dasa tiyang kawewahan para Bebau lan sapukawating padhusunan gunggung kepruk dados setunggal atus tiyang Gusti, dene kasagedanipun ing reh kanuragan, kenging kawastanan nggadhahi bobot ingkang timbang kalih siswa limrah ing Paguron Tangen"  Ki Lasma aweh wangsulan kanthi cetha "dene siswanipun Ki Gedhe Pelanggolan wonten cacah satus kalih dasa kawewahan siswa ingkang sampun boten mapan ing Paguron liripun sampun mapan ing dhusunipun piyambak-piyambak wonten kalih atus kalih welas tiyang, dados sedaya bregadanipun Ki Gedhe wonten  tigang atus tigang dasa kalih, menika ingkang saking bangsa manungsa wonten setunggal atus seket, dene sisanipun kedadosan saking bangsa manungsa setengah siluman".

 

"Manungsa setengah siluman Ki Lasma?" Pangeran Singasari takon semu ora pati percaya.

 

"Kasinggihan Gusti" wangsulane Ki Lasma "mila manawi kadulu sagebyaran, inggih boten wonten bentenipun kalih manungsa limrah, nanging menawi sampun dangu anggenipun maspadakaken inggih badhe katingal menawi sayegtosipun menika dede manungsa limrah, menika dumados saking anak putunipun titiyang ingkang kesasar ing margi lan nembe anglampahi darma murih saged pulih dados manungsa malih".

 

Krungu kandhane Ki Lasma mangkono kuwi Pangeran Singasari manthuk-manthuk bisa ngerteni apa sing dikandhakne Ki Lasma. Karo sajroning angen-angene Pangeran Singasari ngetung-etung pira tambahan prajurit sing dibutuhake saka Kutha Gedhe murih prajurit Mataram ora nganti karoban lawan ing Paguron Tangen mengko.

 

"Ugi mugi kaparenga matur malih Gusti" Ki Lasma guneman maneh "nanging menika dede bageyan saking wosing utusan saking Ki Gedhe menapa dene Ki Lurah ".

 

"Iya arep matur apa Ki Lasma, ndika kandhakne wae!" Pangeran Singasari aweh wangsulan.

 

"Ngengingi kekiyatanipun Ki Gedhe Tangen utawi Panembahan Dewa Karkatha ingkang kasiyagakaken kangge nempuh barisan saking Mataram" Ki Lasma nutugne ature.

 

"Iya kepiye kahanane?" Pangeran Singasari katon kasengsem karo atur sing keri iki.

 

"Cacahing kekiyatan Paguron Tangen ingkang sampun kula sumerepi, inggih menika para gegedhug utawi agul-aguling paguron utawi senapati piniji, menika wonten antawis kalih dasa tiyang inggih menika para siswa ingkang sampun radi dangu anggenipun ngangsu kawruh ing Paguron Tangen. Lajeng ingkang sajak nggadhahi kasantikan mirunggan, nenggih Ki Gedhe tangen utawi Panembahan Dewa Karkatha piyambak, nanging menika cetha boten badhe nggandra sepintena menawi kepanggih Gusti Pangeran Singasari, lajeng Panembahan Alit utawi Ki Dewa Danu rayinipun Panembahan Dewa Karkatha, lajeng Puthut Jayantaka lan Puthut Jayandaga lan kawewahan Tamu saking Patalan inggih menika Wasi Nagasekti lan sekawan malih siswa pilihanipun Panembahan Nagawilis utawi Nagajiwa saking Patalan. Dene prajurit rucah ketingalipun radi kathah, inggih menika wonten antawis sewu kalih atus tiyang, nanging ingkang sampun radi prigel nyepeng gegaman boten langkung saking wolung atus tiyang, sisanipun namung para siswa enggal betanipun para siswa Paguron Tangen ingkang saking jawi lan dereng dangu anggenipun sinau ulah kanuragan. Dados menawi katandhing kalih kekiyatanipun Gusti Pangeran Singasari, inggih boten sepintena mutawatosi, awit kala wau kula kober milang kekiyatan ingkang wonten gajegipun prajurit ingkang andherekaken Gusti Pangeran Singasari wonten  gangsal atus sekawan dasa kalebet prajurit ingkang tinanggenah yasa dhaharan lan prajurit ingkang kajibah ing reh pangopen dhateng prajurit ingkang nandhang tatu ing palagan sadaya cacah sekawan dasa, lan mangke menawi kawewahan prajurit sakig Grumbulan lan Paguron Jatigrowong, gunggung kepruk kekiyataning Mataram ing mriki wonten sangang atus pitung dasa kalih, boten kalebet para Tumenggung lan para prajurit sandi".

 

 

ana candhake. 

SENDHANG MUSTIKANING WARIH V (093)

93.

Lakune barisan saka Mataram wis meh tekan papan sing arep dituju, kira-kira mung mbutuhne wektu kurang setengah ari wis tekan Tangen. Pangeran Singasari mrentahne marang para prajurit kabeh supaya leren, adeg pasanggrahan kanggo nata lakuning perang sing arep dileksanakne. Ora suwe pasanggrahan wis madeg kanthi komplit, nadyan mung wujude pasanggrahan sing rupa tendha-tendha minangka pepayone ewa samono  katon ngregemeng kebak wibawa.  Para Prajurit sing duwe jejibahan nyepakne uba rampe kanggo sangu perang wis padha tumandang, sing kebageyan ing pawon uga wis olah-olah gawe panganan kanggo mangane kanca-kancane kabeh. Semono uga sing kajibah nyepak-nyepakne gegaman uga wis kanthi becik nata gegaman sing dibutuhake rewang-rewange maju ing pakagan mengkone, sanadyan rata-rata akeh prajurit sing luwih seneng migunakne gegamane dhewe, gegaman gawan saka omah sing dudu gegaman cawisan saka kasatriyan. Ora ana prajurit sing katon nganggur kabeh direpotne nandangi gaweyane dhewe-dhewe jumbuh lan kuwajiban sing diemban dening senapataine.

 

Nalika semana Pangeran Singasari wiwit nglumpukne para Tumenggung sing tinanggenah ngesuhi bregadaning prajurit, arep diajak rembugan olehe arep ngecakne cara kanggo nelukne Panembahan Dewa Karkatha sing nyata-nyata wis wani mbondhan tanpa ratu, mirong kampuh jingga nantang pangwasane Panembahan Senapati ing Mataram.

 

"Tumenggung Dahanapati" Pangeran Singasari wiwit ngendika nimbali salah sijine Tumenggung sing dadi kaparcayane.

 

"Kawula nuwun inggih Kanjeng Pangeran" wangsulane Tumenggung Dahanapati karo nyembah. Sauntara Tumenggung liyane sing uga wis padha mlumpuk ngadhep Pangeran Singasari wiwit meneng ngrungokne apa sing arep dirembug ing tetemon wektu kuwi.

 

"Wis ana kabar saka bocah sandi apa durung?" Pangeran Singasari ndangu mundhut pirsa marang Tumenggung Dahanapati sing uga kajibah aweh prentah marang prajurit telik sandi Mataram.

 

"Dereng sedaya Lare sandi ingkang kula kintun caos palapuran Kanjeng" wangsulane Tumenggung Dahanapati "taksih wonten lare tiga ingkang dereng wangsul, mesthinipun inggih boten dangu malih tumunten wangsul njangkepi palapuranipun prajurit Bindar ingkang dumugi watawis sapanginang kapengker".

 

"Warta apa sing digawa dening prajurit Bindar?" Pangeran Singasari ndangu maneh.

 

"Bendar ngabaraken bilih ngantos piyambakipun mangkat wangsul ing pasanggrahan menika kala wau, gegolonganing titiyang ingkang agegaman jangkep taksih gumelur tumuju Paguron Tangen" wangsulane Tumenggung Dahanapati nekakne palapurane Prajurit Bendar "miturut katrangan gegolonganing tiyang ingkang agegaman jangkep menika para siswa-siswa saking Paguron Tangen ingkang sampun madeg piyambak-piyambak minangka Paguron Kanuragan enggal ingkang mangayom dhateng Paguron Tangen, ingkang sumebar ing padhusunan-padhusunan sakupengipun Paguron Tangen menika Kanjeng".

 

"Yen mangkono kekuwatane Paguron Tangen iki ora mung kaya sing dicritakne ing rontale Rangga kang diaturake Wa Patih Mandaraka kae? Tegese cacahing prajurite luwih akeh maneh? harak mangkono ta Ki Tumenggung?" Pangeran Singasari nocogne palapuran sing ditampa karo unine layang saka Rangga marang Patih Mandaraka.

 

"Ketingalipun mila makaten Gusti" wangsulane Tumenggung Dahanapati "miturut pangetangiun Bendar, dugi wekdal menika kekiyataning tiyang Paguron Tangen antawis sampun sangang atus tiyang, kantun samangke wonten wewahan malih menapa boten, mangke saged kauningan menawi lare sandi sampun wangsul sedaya".

 

"Mangkono kuwi mau kahanan sing ana ing Paguron Tangen, para kadangku Tumenggung kabeh" Pangeran Singasari genti ngendika marang Tumenggung liyane "dadi apa sing didhawuhne Siwa Mandaraka sing maune kober tak paido kae, jebul ana benere. Malah bisa uga cacahing prajurit sing dibudhalake iki isih kalah cacah karo prajurite Ki Gedhe Tangen sing saiki wani nganggo sebutan Panembahan Dewa Karkatha kuwi, banjur kepriye wawasan ndika kabeh ing babagan iki?".

 

"Nyuwun pangapunten Kanjeng" Tumenggung Tirtakusuma sing wis dingerteni ing akeh nek  dadi Tumenggung pethingane Pangeran Singasari munjuk atur.

 

"Iya kepiye Tumenggung Tirtakusuma?" Pangeran Singasari paring pitakonan marang Tumenggung Tirtakusuma.

 

"Menawi ngantos karoban mengsah, jalaran tiyangipun Paguron Tangen langkung kathah katimbang prajurit Mataram, menika saged dados ndrawasi saestu Kanjeng, menapa boten langkung prayogi pangrabasa dhateng Tangen menika dipun sumenekaken rumiyin? sauntawis menika kula badhe kengkenan prajurit sandi kula wangsul dhateng Kutha Gedhe, murih Adhimas Panji Jayatsena mbidhalaken bregadaning prajurit ingkang taksih kantun ing Mataram?" Tumenggung Tirtakusuma ngunjukne panemune.

 

"Panemu ndika sing mangkono kuwi mula tinemu ing nalar Ki Tumenggung" wangsulane Pangeran Singasari sing apal banget cacahing prajurite kabeh ora luwih saka limang atus prajurit katambah para senapati sing cacahe uga ora kliwat saka wong rong puluh, kamangka para senapati sing dumadi saka para Tumenggung lan para Panji Prajurit Mataram kuwi dijagakne kanggo ngadhepi perang tandhing karo para gegedhug utawa murid-murid pilihan sing ana Paguron Tangen.

 

"Nanging sadurunge ndika kongkona bocah sandi bali menyang Mataram, prayogane ngenteni kabar pungkasan saka bocah sandi sing durung bali luwih dhisik" Pangeran Singasari aweh wangsulan marang Tumenggung Tirtakusuma. Sauntara ing angen-angene kadang timure Panembahan Senapati sing jumeneng minangka Senapati Agung Mataram kuwi wiwit katon kaya ngapa repote prajurit Mataram sing mung cacah limang atus  adhep-adhepan karo prajurit Paguron Tangen cacah sangangatus malah kepara isih bakal tambah luwih akeh maneh.

 

Angen-angene Pangeran Singasari kang mangkono kuwi uga padha karo angen-angene para Tumenggung sing katut melu dibudhalake menyang Tangen sing saiki mlumpuk ing Pasanggrahane Pangeran Singasari kuwi. Akeh sing banjur ing jero batine tuwuh panutuh marang Rangga sing olehe matur marang Patih Mandaraka lumantar layang rontal mung ngabarake yen cacahing kekuwatan Paguron Tangen ora kliwat saka patang atus wong. Wong-wong kuwi babar pisan ora kelingan yen sadurunge layange Rangga teka, Pangeran Singasari wis duwe rancangan yen mung arep mbudhalake Tumenggung Dahanapati lan Tumenggung Tirtakusuma lan sawatara prajurite kanggo ngrabasa Paguron sing dikabarake malela kuwi.

 

Nalika kahanan parepatan ing pasanggrahan kuwi dadi sepi jalaran kabeh durung ana sing nemokne wangsulan sing gumathok kanggo ngadhepi kekuwatane Paguron Tangen sing pranyata mleset karo pangira-ira kuwi, dumadakan prajurit telik sandi andhahane Tumenggung Dahanapati teka, banjur mapan lungguh ing sandhinge penggedhene.

 

"Warta apa sing bisa tak ngerteni heh bocah sandi?" sadurunge prajurit sandi kuwi aweh lapuran marang Tumenggung Dahanapati, pranyata Pangeran Singasari luwih dhisik mundhut pirsa.

 

"Nyuwun pangapunten Kanjeng" Prajurit Sandi sing jeneng Drana Kumbaya kuwi gageyan nginger lungguhe genti madhep Pangeran Singasari karo matur "kepareng munjuk ngengingi kekiyataning jurit Paguron Tangen".

 

"Iya gage kandhakna!" wangsulane Pangeran Singasari sajak wis ora sabar.

 

"Sedaya kekiyataning jurit Paguron Tangen watawis setunggal ewu kalih atus tiyang, kaperang dados kalih ingkang sekawan atus menika dumados saking para murid utawi cantrik ingkang taksih mapan ing Tangen dene ingkang wolung atus dumados saking para cantrik ingkang sampun yasa paguron piyambak-piyambak ingkang mbeta murid-muridipun, dados ingkang kantun menika watawis wonten sedasa paguron" wangsulane Drana ngandharake keuwatan sing kudu diadhepi Prajurit Mataram "lan miturut kabar tambahing kekiyatan Paguron Tangen ingkang dereng dumugi kantun prajurit saking padhusunan ingkang sampun dados telukanipun Paguron Tangen, nanging cacahipun boten kliwat saking kalih atus tiyang".

 

"Dadi wektu iki samono kuwi akehe kekuwatane Paguron Tangen?" tanpa krasa Pangeran Singasari takon jalaran ora ngira babar pisan yen kekuwatan sing kudu diadhepi adoh saka angen-angen sadrurunge "sewu rong atusan isih ana tambahan maneh kira-kira rong atusan?".

 

Krungu pitakone Pangeran Singasari sing kaya mung ditujokne marang awake dhewe kuwi, para Tumenggung dadi padha tolah-toleh inget-ingetan karo kancane dhewe-dhewe.  Kabeh padha duwe gagasan yen ora nekakne prajurit tambahan saka Mataram, tan wurunga prajurit sing ana saiki bakal angel bisa unggul ing yuda awit karoban dening akehing munsuh sing kudu diadhepi. Mula kabeh mripat tumuli padha mandeng pernahe Tumenggung Tirtakusuma sing mau wis munjuk atur marang pangeran Singasari yen arep kongkonan prajurit sandi bali menyang Kutha Gedhe nemoni Panji Jayatsena njaluk tambahan prajurit kanggo nambahi kekuwatan sing saiki masanggrah ing papan kono kuwi.

 

Pangeran Singasari dhewe uga banjur mirsani marang Tumenggung Tirtakusuma, wangune arep paring dhawuh mangsuli unjuke Tumenggung pethingane sing mau wis diaturake. Nanging durung nganti kawetu pangandikane Pangeran Singasari marang Tumenggung Tirtakusuma, kedadak ing pasanggrahan kono ana angin sumribit, nggawa ganda aruming kembang melathi sing nganeh-anehi, kesusul ana suwara tanpa rupa, nanging keprungu cetha :

 

"Lepat nyuwun pangaksami Gusti Pangeran Singasari, mugi kaparengna kula sowan ngabyantara ing ngarsa paduka sanadyan kula botenh katimbalan".

 

Pangeran Singasari kejot penggalihe nemoni kahanan sing mangkono kuwi, suwara kuwi kaya tau dirungokne, nanging neng ngendi? Pangeran Singasari supe, Para Tumenggung lan prajurit sandi sing ana kono uga padha lali. Kuwi suwarane sapa?. Ya gene teka tanpa ana wewujudane? . Sing teka kahiring gandane Mlathi sing arum iki sapa? Lan duwe karep apa?. Kabeh padha nakoni atine dhewe-dhewe, nanging durung ana sing bisa oleh wangsulan sing maremake.

 

 

ana candhake.

 

SENDHANG MUSTIKANING WARIH V (092)

 

92.

Puthut Jayantaka kaget krungu panjaluke Ki Gedhe Pelanggolan kang mangkono iku mau. Ana rasa gumun sing tuwuh ana atine, ya gene ana wong kok kena diarani Kebo nantang pasangan, utawa wong legan golek momongan, mengku karep apa wong tuwa sing dadi pangarepe Paguron cilik kanthi panjaluk kaya ngpono kuwi?.  Apa jalaran wis rumangsa dhuwur ngelmu kanuragane banjur arep dipamerne neng ngarepe Ki Gedhe Tangen sing saiki wis nganggo sebutan Panembahan Dewa Karkatha murih ing mengkone bisa cedhak karo Panjenengane?. Nek kuwi sing dikarepne Ki Gedhe Pelanggolan, cetha nek kena diparibasakake niru lekase Cecak sing arep nguntal cagak, mokal kasembadane malah cepak ing kacilakane, jalaran Puthut Jayantaka wis duwe pangira yen kadigdayan lan akehe ngelmu kanuragan sing diduweni Ki Gedhe Pelanggolan kuwi isih kena dijajagi nganggo driji panudinge. Wiwitane Puthut Jayantaka duwe rasa pangeman marang Ki Gedhe Pelanggolan sing dianggep ora bisa noleh githoke dhewe kuwi, tan wurunga yen nganti diidini olehe kepengin maju ing barisan ngarep dhewe dadi cucuking jurit Paguron Tangen, genah yen ora nganti sapanginang Ki Gedhe Pelanggolan sasiswane kabeh mesthi wis mblasah kaya babadan pacing, mati dening gegamane prajurit Mataram. Nanging, bareng Puthut Jayantaka rumangsa sengit nek ana wong sing seneng mamerne kadigdayan ing ngarepe, rasa pangeman kuwi tumuli ilang, malah banjur kepengin aweh pidana marang wong sing seneng ngono kuwi mau. Mula Puthut Jayantaka banjur duwe panemu luwih becik apa sing dadi panjaluke Ki Gedhe Pelanggolan kuwi becik dituruti wae, jalaran kajaba kanggo sarana aweh pidana uga saupama klakon Paguron Jatigrowong kuwi tumpes tapis entek tanpa nisa  babar pisan ora gawe kapitunane Paguron Tangen.

 

"Nyuwun pangapunten Bendara" durung nganti Puthut Jayantaka aweh wangsulan karo panjaluke Ki Gedhe Pelanggolan dumadakan Ki Lurah Grumbulan nyelani guneman.

 

"Iya ana apa Ki Lurah?" Puthut Jayantaka takon.

 

"Sasampunipun kula mireng aturipun Ki Gedhe ing Jatigrowong makaten menika kala wau, kraos kegugah raos kula, raos miris lan ajrih sakala sumingkir tebih, kagantos raos wani ing kewuh siyaga ngadhepi bebaya" wangsulane Lurah Kuwera karo tembung sing keprungu cetha.

 

"Sing dikersakne Ki Lurah piye?" Puthut Jayantaka sing isih durung pati mudheng karo tembunge Lurah Grumbulan takaon maneh.

 

"Kula ugi nyuwun murih dipun keparengaken ngajak prajurit Dhusun Grumbulan nyawiji dados satunggal ing pabarisanipun Ki Gedhe Pelanggolan lan para siswa Jatigrowong, minangka pucuking tumbak kangge ngadhepi prajurit Mataram ingkang badhe ngrabasa padhukuhan kula menika".wangulane Lurah Grumbulan kanthi suwara sing nuduhake yen kateguhaning tekade.

 

Puthut Jayantaka dadi sansaya gumun nemoni wong-wong sing kaya-kaya ora duwe rasa giris ngadhepi wadya bala sagelar sepapan saka Mataram kuwi.  Apa merga wong-wong kuwi ora duwe kawruh lan ora tau krungu kabar yen prajurit kuwi prajurit sing peng-pengan kondhang kasektene lan wis kulina gawe pepati sing tanpa wilangan ngrabasa marang golonganing wong sing ora gelem teluk marang Sutawijaya? mangkono pitakon sajroning atine Puthut Jayantaka, apa ana sabab liyane?.

 

"Mengko dhisik Ki Lurah lan Ki Gedhe" wusana Puthut Jayantaka wangsuloan kanthi aweh katrangan "ing perang mengko sing diadhepi dudu barisane brandhal, kecu utawa maling sing seneng ngganggu katentremaning desa, nanging sing diadhepi kuwi para prajurit sing wis wareg ing gladhen ulah kanuragane. Mula sanadyan aku percaya yen ndikaq kabeh uga duwe ngelmu kanuragan nanging sing arep ndika adhepi kuwi prajurit sing wis kulina ander pati ing tengahing paprangan".

 

"Kula ngertos Bendara" Ki Gedhe Pelanggolan gage olehe guneman "mila estu yen prajurit Mataram menika dede namung bobot loro saudhon telu saurupan, nanging kula langkung pitados sawab saha guna pangaribawanipun Panembahan Dewa Karkatha menika langkung ageng katimbang kalih kadibyanipun prajurit Mataram. Kanthi sangu manunggaling tekad ing manah kula sakanca dhateng lekasipun Sang Aji Panembahan Dewa Karkatha, kula pitados tartamtu badhe pikantuk pangayoman saking guna pangaribawanipun Sang Aji Panembahan ing Tangen, sanaosa makaten kula sakanca inggih boten badhe selak menawi kedah gugur dados sawur tawuring perang., jalaran boten wonten kautaming pejah ingkang nglangkungi kautamenipun tiyang ingkang pejah ing palagan anglabuhi buminipun saha anglampahi kekudanganing sesembahanipun".

 

"Semono sing dadi tekad ndika Ki Gedhe" Puthut Jayantaka wangsulan sareh.

 

"Samanten ugi kula sakanca,  Bendara" genti Lurah Grumbulan sing uga nelakne tekade "kula pitados ing paprangan mangke namung wonten kalih pilihan ingkang kedah dipun pilih, menawi mimpang kula sakanca tartamtu badhe mukti, ndherek nempil kamuktenipun Panembahan Dewa Karkatha dene menawi boten mimpang, inggih pejah kanthi satriya, ingkang ing benjangipun badhe dipun emut-emut bilih pejah kula sakanca boten pejah kanthi dhadha ingkang mingkus dados kekeseding mengsah nanging pejah gagah minangka satriya ingkang nglabuhi tanah wutahing rah".

 

Ki Lurah meneng sedhela banjur noleh memburi karo kandha marang para bebau lan sapukawating desa sarta para warga sing piniji melu teka ing pendhapa kuwi :

 

"Harak ya mangkono kuwi ta Lur sing padha ndika karepne?"

 

"Inggiiiiiiiih Ki Lurah, lereeeees!!!" wangsulane para Bebau lan Sapukawating Desa sarta kabeh sing ana pendhapa kuwi bebarengan, suwarane banter gumuruh kaya bata kang rubuh saka linggane.

 

Puthut Jayantaka wis ora mikir maneh apa sing bakal kelakon marang wong-wong sing wis nelakake kasetyane marang Paguron Tangen kuwi, embuh dadi glepung embuh dadi remukan balung, Puthut Jayantaka wis wegah metung. Sing cetha dheweke ora aweh prentah supaya wong-wong kuwi maju ing barisan ngarep dhewe, nanging wong-wong kuwi dhewe sing ngarepake.

 

"Yen pancen mangkonoi sing dadi tekad lan panjaluk ndika kabeh" wusanane Puthut Jayantaka aweh wangsulan "panyuwun ndika bakal tak aturake marang Rama Panembahan Dewa Karkatha, muga-muga apa sing padha ndika kersakne bisa kasembadan. Lan ndika kabeh ora ana sing  gugur dadi sawur tawuring paprangan nanging bakal mukti wibawa ing sangisoring pangayomaning Rama Panembahan Dewa Karkatha".

 

Oleh wangsulan saka Puthut Jayantaka sing mangkono kuwi, ora mung Ki Gedhe Pelanggolan lan Ki Lurah sing banjur genti mangsuli, nanging wong sapendhapa padha surak gumuruh nelakne rasa panuwune marang Puthut Jayantaka sakancane sing tekane ing kono jejer minangka utusane Panembahan Dewa Karkatha. Ambal-amba;lan asmane Panembahan Dewa Karkatha diucapake dening wong-wong ing pendhapa kuwi kaya pangucape para kawula ing padesan, sing ngunjukne pambagya rahayu sinartan pamuji lan panuwunan, nalika weruh ratu gustine sing kabeneran ameng-ameng leledhang ing desane. Puthut Jayantaka, Puthut Jayandaga lan para murid saka Paguron Tangen katon padha marem atine.

 

"Saiki mangkene Ki Lurah, Ki Gedhe lan kabeh sedulurku ing Grumbulan kene" kandhane Puthut Jayantaka sawuse kahanan bali anteng "wiwit dina iki ndika kabeh kari padha siyaga lan sawega, sawayah-wayah ana timbalan budhal saka Paguron Tangen, ndika kabeh tumuli padha budhal, yen durung ana timbalan budhal, ora ana alane yen ndika kabeh padha mantebake anggone padha gladhen ing reh kanuragan".

 

"Inggih boten langkung ngestoaken dhawuh, Bendara" wangsulane Ki Lurah Grumbulan.

 

Nalika srengenge wis rada adoh anggone ngglewang mangulon, tetemon ing pendhapa Kalurahan kuwi dipungkasi klawan pista andrawina, mangan bareng bareng klawan kebak rasa suka. Bareng wis rampung olehe padha mangan lan ngombe, Puthut Jayantaka sakancane banjur padha pamitan arep nerusne laku menyang Desa Grumbulan Wetan, arep nemoni Ki Lurah Widarba lan para sapukawate. Ki Gedhe Pelanggolan, Ki Lurah Kuwera, Ki Lasma lan para Bebau sarta para sapukawate desa padha nguntapne lungane dhayoh-dhayohe nganti tekan regol ngarep.

 

"Sajake kabeh lumaku kaya sing wis dirangcang Ki Lurah" kandhane Ki Gedhe pelanggolan marang Lurah Kuwera sawuse Puthut Jayantaka sakancane adoh ninggalne pendhapa kalurahan katitik suwara tracaking jarane wis ora keprungu maneh.

 

"Katingalipun makaten Ki Gedhe" wangsulane Ki Lurah karo mesem, dibacutake karo nyadhong rerigen "salajengipun, menapa ingkang kedah kula lampahi?".

 

"Sauntara ya kaya ngene iki dhisik, lire kabeh wae aja ana sing ngrembug apa sing wis dadi rancangan sing ndika ngerteni. Malah kepara supaya padha diramekne ngrembug anggone wongt-wong Grumbulan sing arep maju ing paprangan mungsuh wadya bala Mataram. Lagi mengko sawayah-wayah ana timbalan saka Paguron Tangen sing aweh prentah awake dhewe kudu budhal, lagi aku bakal ngandhakne apa sing kudu tak kandhakne murih becike Padhukuhan Pelanggolan lan para wargane kabeh".

 

"Inggih Ki Gedhe" wangsulane Ki Lurah Kuwera karo manthuk-manthuk.

 

 

ana candhake.

SENDHANG MUSTIKANING WARIH V (091)

91.

Puthut Jayantaka mapan lungguh neng kursi sing kulina dilungguhi  Ki Lurah ing Pendhapa sisih mburi jejer karo Puthut Jayandaga sing lungguh ing kursi kang rupa lan wangune padha. Sauntara para pendhereke dicawisi lungguhan sing ngapit-apit palungguhane Puthut loro sing dadi wakile Panembahan Dewa Karkatha kuwi. Neng ngarep kursi sing dilungguhi wong-wong Paguron Tangen, Ki Gedhe Pelanggolan, Ki Lasma, Lurah Kuwera lan para Bebau sarta para sapukawate desa Grumbulan padha lungguh timpuh neng klasa, amarikelu kaya satatane punggawa ngadhep narendra.

 

Sadurunge ana sing guneman, para sinoman padha repot dhewe-dhewe nyuguhne omben lan panganan minangka pasugatan marang para tamu sing ditampa kaya dene tamu agunge desa Grumbulan. Sing lungguh neng klasa uga padha oleh suguhan kaya lumrahe wong sing lagi nemoni tamune.

 

Puthut Jayantaka lan Puthut Jayandaga sarta para murid Paguron Tangen liyane, sing maune babar pisan ora ngira yen tekane kono jebul ditampa kanthi pakurmatan kang kaya mangkono kuwi, rumangsa kebombong atine. Mulat salira rumangsa, rumangsa bener-bener wis pantes disubya-subya kaya mangkono iku lan tuwuh jroning ati yen kabeh mau sasmita saka Sang Hyang Kala Mercu sesembahane, minangka pratandha yen ora suwe maneh bakal padha munggah drajate dadi nayakaning praja kang cinaket karo Ratune Tanah Jawa, ya iku Panembahan Dewa Karkatha.

 

"Mengko dhisik Ki Lurah" kandhane Puthut Jayantaka marang Lurah Kuwera, sawuse padha ngincipi pasugatan sing diladekne dening para sinoman "wingi kuwi Ki Pahang lan Ki Tambir sing tak utus nemoni ndika wis paring dhawuh apa, dene tekaku sakanca ndika pethukne kaya methuk tamu agung iki?".

 

"Lepat nyuwun sih pangapunten Bendara" wangsulane Ki Lurah Grumbulan alus "Anakmas Pahang menapa dene Anakmas Tambir kala wingi dhawuh dhateng kula, bilih Bendara Puthut Jayantaka lan Bendara Puthut Jayandaga dinten menika badhe tedhak dhateng pendhapa mriki. Inggih nyuwun pangapunten gandheng dhawuh ingkang kula tampi menika nembe kala wingi, kula inggih boten saged nyepak-nyepakaken kangge angurmati rawuhipun para Bendara kanthi sampurna, sagedipun inggih namung kados makaten menika, awit saking menika mugi para Bendara kepareng ngrentahaken kawlasan saha kersa paring pangaksami dhateng kula, dhateng Ki Gedhe Pelanggolan, miwah para Bebau sarta para kawula ing dhusun mriki, ingkang kirang saged ngecakaken rehing tata krama kanthi sae".

 

"Ha...ha ....ha......" Puthut Jayantaka gumuyu banjur wangsulan "aja banget nggonmu ngasorake dhiri Ki Lurah, panampa ndika marang tekaku lan para kanca kabeh, wis luwih saka tembung cukup. Aja kuwatir, kabecikan ndika lan para kawula ing Desa Grumbulan kene iki mengko mesthi dadi atur ing ngarsane Rama Panembahan Dewa Karkatha, murih ing tembe yen wis teka titi wancine ndika kabeh dimen kaparingan kanugrahan dening Rama Panembahan".

 

"Ngatiraken sewu genging panuwun Bendara" wangsulane Lurah Kuwera "saestu boten wonten saglugut pinara sewu ing salebeting manah kula, ngajeng-ajeng ganjaran saking Panembahan Dewa Karkatha, jer sadaya ingkang kula lampahi menika namung dhapur nindakaken darmaning gesang, anglampahi kuwajibaning kawula caos lelados dhateng Bendara".

 

"Iya, iya aku ya wis sumurup marang niyat ndika sing mijil saka prenthuling ati suci kuwi Ki Lurah" kandhane Puthut Jayantaka sabanjure "saiki dhawuhku marang ndika, aturna apa sing ditakokne dening Ki Pahang lan Ki Tambir wingi, mligine sing magepokan karo kekuwataning prajurit ing Grumbulan kene sarta kahanane Paguron cilik sing manggon ing sakulone desa iki kae!".

 

"Nyuwun pangapunten bendara" wangsulane Lurah Kuwera ngati-ati karo sethithik nglirik marang Ki Gedhe Pelanggolan minangka sasmita mengko yen ana tembung sing ora pas supaya dibenerake "sampun kula tliti kanthi titi, caching prajurit Dhusun Grumbulan menika sedaya taksih pitung dasa tiyang dipun suhi dening Ki Jagabaya Juwana. Dene kawontenanipun Paguron Jatigrowong, ing mriki pranyata ugi sampun wonten sesepuhipun ingkang nembe kemawon kundur saking anggenipun kesah, inggih menika Ki Gedhe Pelanggolan,  murih langkung cethanipun supados matur piyambak ing ngarsanipun Bendara".

 

"Nyuwun pangapunten Bendara" Ki Gedhe Pelanggolan genti guneman "kaparenga kula badhe matur ngengingi kawontenanipun Paguron alit ingkang kula suhi ing Jatigrowong".

 

"Iya, iya Ki Gedhe" wangsulane Puthut Jayantaka karo mesem "ora sah ndadak nganggo ewuh pakewuh, critakna kahanan sing sanayatane Paguron sing ndika suhi kuwi, awit nadyanta cilik Paguron ndika kuwi mesthi mulangake ngelmu ing reh kanuragan sanadyan ya mung sarwa prasaja".

 

"Kasinggihan Bendara" wangsulane Ki Gedhe Pelanggolan sing satemene rumangsa runtik atine jalaran wis diremehne dening Puthut saka Paguron Tangen kuwi kanthi ngarani nek Paguron Jatigrowong kuwi mung mulangake ngelmu kanuragan sing sarwa prasaja, nanging runtiking atine Ki Gedhe Pelanggolan babar pisan ora dituduhne ing ngarepe Puthut sing rumangsa wis duwe kasekten wudu ing tandhing kuwi "cacah sirah siswa Pagurun Jatigrowong wonten setunggalatus sekawan dasa lare. Lan menawi sawanci-wanci kakersakaken tenaganipun kangge kabetahane Dhusun Grumbulan tansah sawega ing dhiri siyaga ing gati".

 

"Bagus Ki Gedhe" kandhane Puthut Jayantaka sabanjure "pancen tekaku ing kene iki mau ya merga ana sambung rapete karo lestarine Padhukuhan ing Grumbulan kene. Awit kurang-kurang bejane Padhukuhan Grumbulan kene bisa katut dadi Karangabang merga tumindake wadya bala saka Mataram".

 

"Wadyabala saking Mataram Bendara?" Ki Gedhe Pelanggolan api-api ora ngerti karo sing dikandhakne Puthut Jayantaka ngono kuwi mau "menapa lepatipun Dhusun Grumbulan mriki dhateng Mataram? jaman rumiyin mila leres menawi Grumbulan utawi Pelanggolan mriki menika mangayom dhateng Mataram, nanging sampun radi dangu lajeng Grumbulan dados rerehanipun Paguron Tangen".

 

"Sing ndika kandhakne kuwi mau bener Ki Gedhe" wangsulane Puthut Jayantaka "sing bener pancen Padhukuhan ing kiwa tengene papan kene iki pancen kebawah Paguron Tangen, nanging Mataram ora narimakake lan wektu iki wis mbudhalake prajurit kanggo ngrabasa lan ngrampog desa-desa sing wis ucul saka regemane Mataram kuwi, kalebu Padhukuhan ing Grumbulan kene".

 

"Menawi kados makaten ateges padhukuhan ing mriki menika salebeting bebaya Bendara?" Lurah Kuwera melu takon "lajeng lados pundi murih saenipun menika?".

 

"Saiki ndika padha ngrungokna dhawuhe Rama Panembahan Dewa Karkatha sing arep tak kandhakne marang ndika Ki Lurah lan ndika Ki Gedhe" Puthut Jayantaka aweh wangsulan karo aweh prentah marang Lurah Grumbulan lan Ki Gedhe Pelanggolan.

 

"Inggih Bendara, mangga enggal kababarna dhumateng kula sedaya" wangsulane Ki Gedhe Pelanggolan.

 

"Rama Panembahan Dewa Karkatha ora bakal rila manawa Mataram gawe cilakane para kawula ing Grumbulan kene, mula Rama Panembahan banjur kagungan eguh, murih aja nganti Prajurit Mataram kuwi klakon tekan papan kene, Rama Panembahan paring dhawuh marang ndika Ki Lurah lan nDika Ki Gedhe supaya padha nyawiji karo para siswa Paguron Tangen, nyegat lakune wadya bala saka Mataram sing saiki isih ana dalan. Iki kalodhangan sing becik tumrap ndika lan para prajurit ndika, jalaran kanthi nyawiji karo siswa-siswa Paguron Tangen, prajurit Kalurahan Grumbulan lan para siswane Ki Gedhe Pelanggolan bakal kinayoman awit kadibyane para siswa Paguron Tangen, lan wadya bala Mataram mesthi bakal entek tumpes tapis di sirnakne dening siswa-siswane Rama Panembahan Dewa Karkatha, malah mengko ora mung para siswa wae sing budhal nyegat lakune wadya bala Mataram, nanging Rama Panembahan malah wis kepareng jumeneng minangka Senapati Agung kanggo nyapu prajurit andhahane Sutawijaya, Tilas Lurah Pasar Pajang sing wis kegedhen sirah wani madeg dadi Panembahan ing Kutha Gedhe Mataram kuwi. Saiki aku minangka dhutane Rama Panembahan Dewa Karkatha arep takon wangsulana kanthi sabecik-becike, ndika Lurah Grumbulan lan nDika Ki Gedhe Pelanggolan, wani apa ora yen didhawuhi dening Rama Panembahan Dewa Karkatha maju perang bareng karo siswa-siswa ing Paguron Tangen iki?".

 

"Estunipun ing wiwitan kula rumaos tidha-tidha, wonten raos maras kaworan miris menawi ngajak siswa-siswa kula ngadhepi prajurit Mataram menika Bendara" wangsulane Ki Gedhe Pelanggolan sareh "nanging dupi kula mireng dhawuhipun Bendara bilih mangke Panembahan Dewa Karkatha ingkang jumeneng minangka senapati agung, raos miris lan maras sarta tidha-tidha menika sadaya sirna saking salebeting manah, kendhih raos kendel awit ngandel dhateng kadibyaning Panembahan Dewa Karkatha. Inggih awit wontening raos kendel lan wani menika, menapa kula kaparengaken gadhah panyuwunan Bendara?".

 

"Ki Gedhe duwe panyuwunan apa? perkara wragating perang kanggo mbudhalake siswa-siswa ndika bakal ditanggung dening Paguron Tangen kabeh" wangsulane Puthut Jayantaka.

 

"Boten prakawis menika ingkang kula suwun Bendara" kandhane Ki Gedhe Pelanggolan "nanging murih mareming manah kula lan para siswa kula ing Jatigrowong kula nyuwun supados barisan siswa jatigrowong kapapanaken minangka cucuking jurit muroih langkung ketingal sepinten kasetyan kula dhateng Panembahan Dewa Karkatha lan sepinten raos tanggel jawab kula kangge karahayoning Dhusun Grumbulan mriki".

 

 

ana candhake.

 

SENDHANG MUSTIKANING WARIH V (090)

90.

Para siswa Paguron Tangen sing krungu wangsulane Puthut Jayantaka kuwi sakala padha tuwuh rasa mongkog ing atine. Mongkog amerga jebul sarat kanggo nggayuh palungguhan lan drajat sing becik kuwi ora kaya sing digambarake sadurunge. Maune akeh sing ngira yen kudu nganggo redana sing akeh kaya lumrahe sing wis kelakon neng ngendi-endi, murih bisa lungguh kudu bisa ngaturake suguh marang para kang lungguhe luwih dhuwur, nanging jebule sarat sing dikandhakne Puthut Jayantaka, wong sing wis dipercaya dening Panembahan Dewa Karkatha kuwi kena diarani mung mayar. Mung wujud kasetyan lan katemenan anggone ngabdi marang Panembahan Dewa Karkatha. Mula jroning atine wong-wong sing lungguh neng klasa kuwi banjur tuwuh tekad, bebasan putung kinarya bebalang, lebur kinarya sawur bakal ditekadi waton kuwi sing dikersakne Panembahan Dewa Karkatha, wewayanganing Jawata kang piniji bakal ngratoni Tanah Jawa.

 

Lagi wae padha meneng ngumbar gagasan dhewe-dhewe, dumadakan wong saomah kuwi dikagetne merga tekane Tambir karo Pahang sing sajak daya-daya kepengin enggal ngadhep Puthut Jayantaka lan Puthut Jayandaga. Sanadyan ora padha ngalih sumingkir ngadoh, nanging wong sing padha lungguh kuwi nisih, aweh dalan lan panggonan marang Pahang lan Tambir sing uga banjur lungguh sila neng ngarepe Puthut loro sing nyekel kaparcayane Panembahan Dewa Karkatha kuwi.

 

"Piye asile olehmu wis budhal nindakne prentahku Pahang lan Tambir?" sadurunge wong loro sing lagi teka kuwi omong apa-apa, Puthut Jayantaka ndhisiki takon warta.

 

"Awit pikantuk berkah saha pangestunipun Ki Puthut lampah kula manggih rahayu lan wangsul kula ing mriki mbekta wartos ingkang boten patos ndadosaken kuciwa, Ki Puthut" Tambir guneman karo sikep sing kurmat.

 

"Sokur ta yen mangkono" wangsulane Puthut Jayantaka dibacutne nganggo pitakonan maneh "kowe wis ketemu karo sapa wae? Lan kepriye mungguh asile?".

 

"Inggih Ki Puthut, kula kekalih sampun panggih kalih Ki Lurah Kuwera ing Grumbulan Kilen lan Ki Lurah Widarba ing Grumbulan Wetan" wangsulane Tambir aweh katrangan "Lurah Widarba ngandharaken bilih kekiyataning prajurit ing Dhusunipun wonten watawis pitung dasa gangsal tiyang, dene Ki Lurah Kuwera ngandharaken bilih kekiyataning prajurit ingkang dados andhahanipun wonten antawis sewidak tiyang. Dene kawontenanipun Paguron Alit sacaketipun Grumbulan nika, miturut aturipun Ki Lurah Kuwera mila taksih wonten ingkang mapan ing mriku, namung kemawon suhing Paguron wekdal samangke nembe kesah duka dhateng pundi purugipun. Kula inggih lajeng prentah dhatengt Ki Lurah murih piyambakipun nliti kawontenan ing Paguron menika.Benjing kula kengken murih ngaturaken kanthi jangkep menggah kawontenaning prajuritipun saha kawontenaning paguron alit menika, dhateng Ki Puthut".

 

Puthut Jayantaka nampa lapurane Tambir lan Pahang kanthi senenging ati, mula banjur aweh prentah sesuk-esuk supaya padha melu ndherekne Puthut Jayantaka lan Puthut Kayandaga menyang Padhukuhan Grumbulan kulon apa dene Grumbulan Wetan. Kabeh sing padha lungguh neng klasa kuwi padha nyaguhi kanthi gembiraning ati. Kabeh kepengin nuduhake kasetyan lan katemenane olehe wis masrahake jiwa lan ragane marang Panembahan Dewa Karkatha, wewakile Sang Hyang Kala Mercu ing marcapada.

 

Sauntara kuwi, wektune isih durung pati awan nalika Ki Gedhe Pelanggolan lan Ki Lasma budhal menyang Pendhapa Kalurahan Pelanggolan utawa Grumbulan Kulon. Nanging jebul kahanan ing omahe Lurah Kuwera wis katon rame, ing pawon akeh para wanita sing padha olah-olah lan nyepak-nyepakne panganan sing enak lan mirasa. Ki Lurah Kuwera wis aweh prentah supaya suguhan sing diwetokne kanggo nyugata dhayohe mengko aja nganti gawe kuciwa. Mula wiwit mau bengi para wanita sing omahe ora adoh karo omahe Ki Lurah sarta para sisihan lan anak-anak wedoke para Bebau wis padha teka ing omahe Ki Lurah, nandangi maneka warna gaweyan, olah-olah gawe panganan. Ki Lurah uga wis prentah marang rewange lanang sing jeneng Rebo, ngundhuh degan klapa ijo pirangt-pirang janjang, kabeh wis dipacaki lan dicawisake kanggo ngunjuke para tamu saka Paguron Tangen. Sauntara rewang liyane uga wis nandangi gaweyan liya, ngupakara wedhus loro sing disembeleh, sing arep diolah kanggo lawuh mengjko yen wancine nyuguh mangan.

 

"Mangga, mangga Ki Gedhe bablas pinarak dhateng Pendhapa kemawon" kandhane Ki Lurah nalika weruh yen Ki Gedhe Pelanggolan lan Ki Lasma wis teka, sauntara para Bebau uga wis teka nanging isih padha durung munggah menyang ing Pendhapa.

 

"Sajake olehmu arep nampa dhayoh saka Paguron Tangen tenanan Ki Lurah?" pitakone Ki Gedhe karo mesem.

 

"Inggih Ki Gedhe" wangsulane Lurah Kuwera uga karo nimbangi mesem "murih boten damel kuciwaning Bendara Puthut Jayantaka miwah Bendara Puthut Jayandaga lan pandherekipun".

 

"Bener kuwi Ki Lurah" kandhane Ki Gedhe sabanjure "murih wimbuh ing wibawa lan nuduhake bektimu marang Paguron Tangen, emper ngarep Pendhapa lan Kerun sing ana regol kae, wenehana rerenggan nganggo Nur Kuning Kang sinangga guwa".

 

"Nur Kuning Kang Suinangga Guwa? Menapa niku Ki Gedhe?" Ki Lurah takon karo njengkerutne bathuke mratandhani durung mudheng karo sing didhawuhne Ki Gedhe Pelanggolan.

 

"Kuwi mung tembung cekakan wae Ki Lurah" wangsulane Ki Gedhe Pelanggolan karo ngguyu "tegese Nur Kuning kuwi Janur sing isih kuning, sinangga guwa tegese sing maune disangga glugu sing dawa, karepku rengganana emper karo kerun ndika nganggo januring klapa sing olehe njupuk janur milih janure wit klapa sing wis rada tuwa dudu janure klapa genjah sing cendhek-cendhek kuwi".

 

"Oooo, inggih-inggih Ki Gedhe" Ki Lurah Kuwera mlengeh amba, banjur tangane ngawe sawijining bebau sing ngadeg ora adoh ing papan kono.

 

"Tulung Ki Bau" kandhane Ki Lurah sawise sing diawe mara nyedhaki "ndika prentahne marang sinoman supaya golek janur klapa sing isih kuning, kanggo ngrenggani kerun gapuraning regol ngarep kae karo empering pendhapa iki murih katon luwih endah lan wibawa".

 

"Inggih Ki Lurah, sendika" wangsulane Bebau kuwi sing uga banjur budhal tumandang.

 

"Karo mengko ngene Ki Lurah" kandhane Ki Gedhe Pelanggolan maneh "becike awake dhewe aja ndhisiki lungguh neng pendhapa luwih dhisik sadurunge dhayohe teka".

 

"Lha lajeng kados pundi Ki Gedhe?" Lurah Kuwera takon maneh.

 

"Mengko aku, Paman Lasma, Ki Lurah lan para Bebau nyegat ing Regol ngarep kana" Ki Gedhe aweh pitutur "sawayah-wayah Puthut Jayantaka lan Puthut Jayandaga teka, awake dhewe padha mbagekne karo sikep sembah kalbu ngajeni tamu, banjur Puthut Loro wewakile Panembahan Dewa Karkatha kuwi didherekne munggah Pendhapa kaaturan lenggah ing papan sing kulina ndika angge lungguh, lagi awake dhewe ngadhep lan cadhong dhawuh. Kanthi mangkono tak kira Utusane Panembahan Dewa Karkatha kuwi wis ora tidha-tidha maneh marang kasetyan ndika minangka lurah telukan. Wis nyandhak karo sing dadi karepku ta?".

 

"Inggih-inggih Ki Gedhe, kula ngertos" wangsulane Lurah Kuwera karo manthuk-manthuk. Jroning batin Lurah sing rambute durung akeh uwane kuwi ngalembana marang lantiping nalare Ki Gedhe Pelanggolan wong  tuwa sing nate dianggep manungsa setengah Dewa kuwi.

 

Ora ngenteni suwe-suwe, Ki Lurah banjur nyedhaki para bebaune, diwarahi kaya olehe marahi LKi Gedhe Pelanggolan marang dheweke. Para Bebau kabeh padha manthuk-manthuk lan rumangsa yen wis mathuk. Banjur padha mlaku mengarep nusul Ki Gedhe Pelanggolan lan Ki Lasma sing wis ndhisiki mapan lungguh ing lincak cedhak regol ngarep plataran kalurahan sing wis rinengga-rengga nganggo janur kuning, malah uga diwuwuhi karo gegodhongan lan kekembangan neka-neka ing kiwa tengene gapura, dadi nambahi sansaya asrine regol kuwi.

 

Durung wayah tengange Puthut Jayantaka lan Puthut Jayandaga sarta para pendhereke  wis padha teka, kabeh padha numpak jarane dhewe-dhewe. Durung nganti wong-wong kuwi padha mudhun saka jarane, merga padha kasengsem nyawang asrining regol sing rinengga-rengga kuwi, para nom-noman Desa Grumbulan wis padha nyedhaki arep nampani talining jaran saperlu dicancang ing panggonan sing wis dicawisake. Kang mangkono kuwi ndadekne Puthut Jayandaga lan Puthut Jayantaka sansaya seneng atine, rumangsa yen tekane diaji-aji dening Lurah Kuwera lan kabeh kawula ing Grumbulan Kulon kuwi.

 

"Ngaturaken kasugengan sarawuhipun ing Grumbulan mriki, Bendara" lagi wae Puthut Jayantaka olehe mlaku tekan ngarep regol wis dipapag karo sembah kalbu dening Ki Gedhe Pelanggolan sing banjur ngaturake pambagya kasugengan "ngaturaken kauningan, kula Jungkung, tiyanmg sepuh ingkang nenggani Paguron alit sakilening padhukuhan mrika nika".

 

"Ooo, iya- iya Ki Jungkung" wangsulane Puthut Jayantaka karo mesem seneng "aku banget nedha nrima marang ndika sing wis mapag tekaku ing Grumbulan kene".

 

"Inggih Bendara" kandhane Ki Gedhe Pelanggolan aweh wangsulan "mangga katuran pinarak minggah ing Pendhapa".

 

Mlaku oleh sajangkah Puthut Jayantaka wis dipapag maneh karo Lurah Kuwera sing uga ngucapne pambagya kaya sing dikandhakne Ki Gedhe Pelanggolan. Sauntara Ki Gedhe Pelanggolan wis genti mbagekne Puthut Jayandaga lan para pandhereke  sing uga banjur mlaku ngetutne  Puthut Jayantaka sing tumuju menyang pendhapa.

 

 

ana candhake.

 

SENDHANG MUSTIKANING WARIH V (089)

89.

Olehe tumindak mangkono mau jalaran Ki Lurah kelingan karo sasmita sing ditampa lumantar impen nalika dheweke wis rumangsa kabotan ngrasakne panandhange warga Desa Grumbulan merga diperes dening Paguron Tangen lan Paguron Ngampon sarana kudu aweh pajek sing cacahe ora sethithik. Ora pajek tahunan utawa sasen nanging pajek pasaran malah sok-sok ya pajek dinan barang. Lan sasmita sing ditampa ing impen kuwi ngabarake yen sing bisa ngluwari warga Grumbulan utawa Pelanggolan kuwi ora liya siswane Ki Tanparupa sing lagi nindakne laku pangumbaran. Mula bareng Rangga ngandhakne yen ora arep nyelaki kasaguhane, Ki Lurah Kuwera apa dene Bebau loro sing diajak menyang Jatigrowong kuwi, rumangsa kebombong atine lan banget ing senenge.

 

Rangga tanggap, alon-alonan pundhake Ki Lurah diangkat lungguhe dijejegne, karo dikandhani :

 

"Sampun-sampun Ki Lurah, sampun kesangeten murugaken kirang sae dadose. Kula namung matur bilih kula badhe mbudidaya murih para kulawarga ing Pelanggolan lan Jatigrowong mriki saged rahayu ing payudan sedaya, nanging mugi kaengetana bilih ingkang saged paring karahayon tuwin kaunggulan ing madyaning paparangan menika dede kula lan dede titah, sadya ing astanipun Allah ingkang Maha Agung ingkang ngabulaken panuwunanipun titah saha nyengkuyung pambudidayaning kawulanipun. Menawi namung wewaton gelaring wujud ingkang saged katingalan ing mripat, sok menapa ingkang katingal menika benten kalih ingkang kaleksanan".

 

"Inggih Ngger, kula pitados kalih dhawuh ndika lan saestu kula badhe mbudidaya murih saged nglampahi sadaya eguh pratikel tuwin rerigen saking ndika Angger Rangga miwah Angger Marga" wangsulane Lurah Grumbulan kanthi suwara sing cetha nuduhne yen apa sing diucapake tulus tekan jero atine.

 

"tekad ndika sing mangkono kuwi aran wis bener Ki Lurah" Ki Gedhe Pelanggolan numpangi rembug "gandheng saiki srengenge wis rada adoh anggone ngglewang mangulon, becike ndika enggal bali menyang padhukuhan tata-tata kanggo mapag tekane tamu saka Paguron Tangen. Sesuk sadurunge wektu wisan gawe aku karo Paman Lasma tak budidaya murih wis tekan ing Pendhapa Kalurahan kanggo nindakne rancangan sing wis tumata mau".

 

"Inggih Ki Gedhe, saestu kula namung saged ngaturaken panuwun dhumateng Ki Gedhe saha Ki Lasma ingkang boten nate negakaken Padhukuhan Pelanggolan saha kawulanipun" wangsulane Ki Lurah Kuwera sing banjur pamitan arep bali.

 

Saungkure Lurah Kuwera sarta Bebau Senggot lan Bebau Watutanggul, Rangga lan Marga nutugne olehe rerembugan karo Ki Gedhe Pelanggolan lan Ki Lasma. Ki Gedhe Pelanggolan wis bisa nampa yen sadurunge kedadeyan perang antarane Prajurit Mataram mungsuh Paguron Tangen, Rangga lan Marga ora arep ngatonake wujude ing Pelanggolan utawa ing papan liyane sing bisa diweruhi dening wong Paguron Tangen. Kanag mangkono kuwi merga murih para murid Paguron Tangen ora ngerti yen Rangga lan Marga kuwi mung manungsa lumrah, sauntara sasuwene iki wongt-wong ing Tangen wis kadhung percaya karo tembung ngayawarane Panembahan Dewa Karkatha sing ngabarake manawa nom-noman loro kuwi Dewa utusane Sang Hyang Kala Mercu.

 

"Dados mangke kula kalih Adhi kula Marga inggih namung badhe tetileman ing Jatigrowong mriki Ki Gedhe" kandhane Marga sabanjure "boten langkung kula inggih nyuwun pangapunten menawi sampun nambahi repotipun Ki Gedhe saha Ki Lasma".

 

"Kula ingkang kedah ngaturaken panuwun Angger" wangsulane Ki Gedhe Pelanggolan sareh "saestu nadyan namung ngimpi kula boten badhe wantun ngajeng-ajeng papan ingkang wujud guwa ing ngandhaping wit jati ingkang dados susuh kula menika badhe kapanggenan lerem Putranipun sesembahan kula Gusti Panembahan Senapati ing Mataram sarta siswanipun Ki Tanparupa tutahing Gusti ingkang nggadhuh kanugrahan saged ngambah alam cacah sanga".

 

"Ki Gedhe saha Ki Lasma kedah emut piwucalipun Ki Markidin duk ing uni" Rangga aweh wangsulan karo mesem.

 

"Ing babagan menapa Ngger?" Ki Gedhe Pelanggolan takon.

 

"Ing ngarsaning Allah, drajating titah menika sami, sami-sami kawulanipun Allah" wangsulane Rangga isih karo mesem "namung ageng aliting kasetyan dhateng piwucaling Allah ingkang saged mbenten-bentenaken andhap luhuring drajatipun titah. Lan mugi kaemutana ageng aliting kasetyan menika mapanipun wonten salebeting jaja, boten wonten ingkang saged ngawuningani kajawi namung Allah piyambak".

 

"Inggih Ngger, mila leres dhawuhipun Angger menika, Guru nate paring dhawuh bab menika murih kula sampun remen ngremehaken liyan ingkang tata gelar lan miturut panyawanging mripat namung tiyang ingkang adrajat sudra sempali" wangsulane Ki Gedhe Pelanggolan mbenerake sing dikandhakne Rangga "awit estunipun kathah tiyang adrajat sudra nanging estunipun nggadhuh kamulyan ing ngarsanipun Gusti lan ugi boten sakedhik para bendara ingkang estunipun kagungan drajat ingkang asor miturut pamirasning Gusti".

 

"Leres Ki Gedhe" Rangga nyauti rembug maneh "inggih awit saking menika estu prayogi sanget menawi awakipun piyambak menika boten gampil kepencut temah kablithuk ing tata gelar utawi ingkang kasat mripat, lelampahanipun Ki Gedhe nate kepanggih tiyang ingkang ngaken ngrasuk agami Rasul inggih menika sedherek timuripun Ki Lasma piyambak, Ki Dhadhapsuwaru ingkang pranyata lir tekek tunggal sagowok kalih Resi gadhungan ingkang nami Resi Wresaya. Kekalihipun sami-sami akekudhung lan atopeng agami kangge nindakaken bab-bab ingkang cengkah kalih piwucaling Allah utawi Dzat Kan Tan Kena Kinaya Apa".

 

Sansaya suwe olehe jejagongan wong papat kuwi sansaya gayeng, sing dirembug akeh sing magepokan karo satuhuning urip, kakikating kawula lan Gusti.

 

Sauntara iku, ing omah pondhokan sing dienggo  papan palerenane para Cantrik Paguron Tangen sing kajibah njaluk pajek marang para warga ing Padhukuhan Pelanggolan, sing mapan ing cedhak sawijining Kucur rada adoh ing wetane Kali Sawur, ing kono uga lagi ana wong-wong sing lagi jagongan ngrembug pagaweyan sing arep ditandangi. Ing tengah jogan sing digelari klasa mendhong, karo ngadhep panganan lan omben sing sarwa mirasa, Puthut Jayantaka lan Puthut Jayandaga lagi jagongan karo cantrik-cantrik sing tatarane isih durung pati dhuwur ing Paguron Tangen. Mula nalika lungguh awor neng klasa karo Puthut Jayantaka lan Puthut Jayandaga, wong-wong kuwi sikepe banget kurmate, kaya sikepe Lurah Prajurit sing lagi jagongan karo nDara Tumenggung.

 

"Sing lungguh neng klasa iki kabeh pranyata klebu siswane Rama Panembahan Dewa Karkatha sing klebu peng-pengan lho" kandhane Puthut Jayantaka marang wong-wong sing padha saklasa olehe lungguh.

 

"Peng-pengan kados pundi Ki Puthut?" Brunjung sing lungguhe cedhak dhewe karo Puthut loro kuwi takon "lha tiyang kanyatanipun inggih nembe saged sakedhik ngecakaken piwucaling Sang Aji Panembahan makaten kok, cetha menawi benten tebih menawi kalih ndika kekalih Ki Puthut Jayantaka lan Ki Puthut Jayandaga ingkang tuhu sampun kenging winastan siswa Paguron Tangen ingkang Anjayeng Bawana".

 

"Nek perkara bab ulah kanuragan mbok menawa sing mbok kandhakne kuwi wis bener Ki Brunjung" wangsulane Puthut Jayantaka karo mesem "nanging nek nitik lelakoning urip sing tau ditemoni, ndika lan wong-wong iki wis klebu wong sing piniji".

 

"Piniji kados pundi Ki Puthut?" Brunjung mbalik takon maneh.

 

"Ngertiya ya?" Puthut Jayantaka wangsulan isih karo esem sing ngrengga lathine "ora angger wong lho bisa ketemu karo Dewa ing alam kang kasat mata ngene iki. Dewa kersa nemoni titah marcapada ing alam padhang ngene iki, mesthi milih titah sing duwe kaluwihan tinimbang titah liyane, mbuh kaluwihan kuwi ing babagan apa. Lha saiki ing antarane siswane Guru Rama Panembahan Dewa Karkatha ing Tangen iki, sapa sing wis tau kepethuk karo Dewa? Kajaba awake dhewe sing lungguh neng klasa iki. Iya apa ora?".

 

"Dados nem-neman kalih sing ngaken nami Rangga kalih Marga, ingkang criyos menawi lare saking Dhusun Jurug caket Pajang, nika estu Dewa makaten ta Ki Puthut?" Puguh wong sing dhisik dhewe karo Panggah kepethuk Rangga lan Marga nalika nom-noman loro kuwi rampung olehe mbakar gembili ing gisiking bengawan, takon.

 

"Iya bener" wangsulane Puthut Jayantaka karo ngguyu "kuwi Rama Panembahan Dewa Karkatha dhewe sing paring dhawuh marang aku. Dadi mokal yen ngayawara, malah Rama Panembahan uga dhawuh sing sapa wonge wis tau kepethuk Dewa loro sing dadi utusane Sang Hyang Kala Mercu kae. mbuh apa sing dadi lantarane sawuse Kraton Mataram bedhah lan Sutawijaya saandhahane kabeh bisa disrnakne, bakal bisa oleh palungguhan sing kinurmat , kinacek tinimbang sapepadhane".

 

"Klebet kula menapa Ki Puthut?" Panggah genti sing takon.

 

"Bener" wangsulane Puthut Jayantaka "nanging mesthi wae ya kudu bisa nggenepi saratmasrute".

 

"Lha menika ingkang radi awrat Ki Puthut" Panggah wangsulan karo nglendhehne suwarane "tiyang alit kados kula utawi Kakang Puguh menika menapa inggih saged nyekapi sarat-masrut ingkang dipun betahaken?".

 

"Bisa wae, lan mesthi bisa" wangsulane Puthut Jayantaka "merga sarat-masrute kuwi ora rupa brana picis, nanging mung wujud kasetyan lan katemenan anggone ngabdi marang Rama Panembahan Dewa Karkatha kang wis kapiji dening Sang Hyang Kala Mercu supaya jumeneng nggenteni palungguhane Sutawijaya sing mung tilas lurah pasar Pajang nanging wis wani madeg dadi Panembahan ing Mataram kae".

 

 

 

ana candhake.

 

SENDHANG MUSTIKANING WARIH V (088)

88.

Ki Gedhe Pelanggolan mesem krungu wangsulane Marga sing mangkono kuwi mau. Ki Lasma sing durung nyandhak karo sing dikersakne Ki Gedhe mung meneng karo nyawang Ki Gedhe ngenteni tembung-tembung sabanjure. Sauntara kuwi, Ki Lurah Kuwera sing uga durung nemu tembung sing arep dienggo aweh wangsulan menawa sesuk Puthut Jayantaka lan Puthut Jayandaga teka, uga melu ngenteni ngiras nyemak apa sing arep dikandhakne Ki Pelanggolan sing ngandhakne yen ngadhepi wong julig kuwi ora kena bares apa anane, nanging ya kudu nimbangi kajuligane.

 

"Menawi ngantos panyuwunanipun Paguron Tangen menika kula tampik sak niki, ateges badhe tuwuh perang lan menika kathah tunanipun katimbang bathinipun" kandhane Ki Gedhe Pelanggolan sabanjure "nanging menawi kula turuti, ateges kula sampun wani kalih Mataram. Pramila saking menika kula nggadhahi cara, ingkang badhe kula aturaken dhateng Angger Rangga lan Angger Marga, mbok bilih mangke wonten kirangipun kula suwun Angger kekalih keparenga paring rerigen murih saenipun".

 

"Inggih kados pundi Ki Gedhe?" Rangga wangsulan karo takon.

 

"Makaten" Ki Gedhe Pelanggolan ngandhakne cara sing arep ditempuh "panedhine Paguron Tangen benjing menika badhe kula sagahi, nanging mawi sarat inggih menika anggen kula mbidhalaken para siswa saking Paguron Jatigrowong mangke menawi kula sampun ngertos wadya bala saking Mataram sampun meh dumugi ing Tangen saha barisanipun para siswa Jatigrowong kedah mapan ing ngajeng piyambak".

 

"Menika mengku kersa menapa Ki Gedhe?" Rangga bali takon.

 

"Inggih Ngger" wangsulane Ki Gedhe Pelanggolan karo mesem "dumadakan tuwuh raos kepengin ing manah kula, nyobi sepinten kadigdayanipun tiyang ingkang ngaken gadhah nami Panembahan Dewa Karkatha menika. Sanaosa makaten, kula inggih boten badhe negakaken siswa-siswa kula dipun dadosakane pangewan-ewan dening titiyang Paguron Tangen. Kula pitados mangke menawi kula lan para siswa Jatigrowong malik tingal lajeng kapirsanan dening para Senapati Mataram, mesthi para senapati menika boten badhe negakaken siswa-siswa Jatigrowong piyambakan ngadhepi tiyang-tiyang Paguron Tangen".

 

"Kula kinten menika cara ingkang sae Ki Gedhe" Rangga wangsulan karo mesem amba, nom-noman muride Ki Tanparupa kuwi wis nggraita yen Ki Gedhe Pelanggolan katone wis kangen karo gegojegan nggunakne ngelmu kanuragan "nanging murih rancaging sedya, langkung prayogi menawi saderengipun perang kawiwitan, Ki Lasma mawi cara prayangan langkung rumiyin ngabari Senapati Agung Mataram bilih Ki Gedhe Pelanggolan ngecakaken cara menika, dados mangke kajawi boten nuwuhaken salah tampa ugi langkung cepet anggenipun para Senapati Mataram anggenipun nata prajuritipun murih sabiyantu dhateng para siswa Jatigrowong".

 

"Inggih Ngger" sing mangsuli genti Ki Lasma "rerigenipun Angger Rangga ingkang makaten kala wau badhe kula tindakaken kanthi sak sae-saenipun".

"Saiki kepriye mungguh sing arep ndika kandhakne marang Utusan saka Paguron Tangen sesuk kuwi Ki Lurah?" Ki Pelanggolan genti nakoni Lurah Kuwera "sanadyan aku ngerti nek ndika lan prajurit-prajurit ndika ora jirih ing getih wedi ing pati, nanging tak jaluk kudu bisa luwih wicaksana sajrone ngadhepi babagan iki".

 

"Inggih Ki Gedhe" Ki Lurah Grumbulan wangsulan "estunipun kula kalih Ki Bebau Senggot lan Ki Bebau Watutanggul niki wau inggih sampun reraosan nata tembung kangge suka wangsulan dhateng Puthut Jayantaka lan Puthut Jayandaga benjing menika. Nanging, ketang saking cupeting pangertosan kula, kula dereng saged manggih cara kangge ngadhepi prakawis ingkang badhe dumugi niki Ki Gedhe. Nembe sareng Ki Gedhe ngendikakaken cara kala wau, kula lajeng manggih pamanggih, nanging kedah kula aturaken Ki Gedhe saha Angger Rangga miwah Angger Marga langkung rumiyin, murih boten tumpang suh".

 

"Sing ndika temokne kuwi panemu sing kepiye Ki Lurah?" Ki Gedhe Pelanggolan takon.

 

"Angkah kula badhe mapanaken prajurit Padhukuhan manunggal kalih barisan siswa Jatigrowong kemawon, kados pundi menawi makaten Ki Gedhe lan Angger Rangga miwah Angger Marga?" Ki Lurah Kuwera nelakake panemune sarta njaluk timbangan marang Ki Gedhe lan Rangga sarta Marga.

 

"Lha nek cara kuwi ndika kandhakne marang Puthut Jayantaka lan Jayandaga, harak padha wae ndika aweh weruh marang wong loro kuwi yen awake dhewe wis ngerteni karepe Puthut Loro kuwi teka papan kene?" Ki Gedhe Pelanggolan olehe wangsulan malah kaya-kaya ngentahi panemune Lurah Kuwera "kanthi mangkono ora mokal yen Puthut loro kuwi banjur tuwuh rasa sujanane marang awake dhewe. Yen wis ngono tan wurunga bakal njugarake tatanan rancangan sing wis tak aturne marang Angger Rangga mau. Piye?".

 

Oleh wangsulan sing mbalik dadi pitakonan ngono kuwi, Ki Lurah Kuwera ora bisa guneman apa-apa, merga jebul panemune kuwi ora bisa ditampa dening Ki Gedhe Pelanggolan malah kepara diluputake. Bebau loro sing mau krungu panemune Ki Lurah Kuwera sing wiwitane wong loro kuwi banget nyarujuki dadi ambyar, pitakone Ki Gedhe Pelanggolan wis klakon ndadekne panemune Lurah Grumbulan kuwi katon yen babar pisan ora bener.

 

"Inggih Ki Gedhe" wekasane Lurah Kuwera banjur guneman "sareng kula gagas,  dhawuhipun Ki Gedhe menika sakalangkung leres. Mila kula lajeng bingung malih, menapa ingkang kedah kula lampahi? kaparenga Ki Gedhe paring pepajar dhateng kula murih lampah kula sakanca mangke boten damel kapitunaning Dhusun Grumbulan miwah Paguron Jatigrowong?".

 

"Ngaten mawon Ki Lurah saha Ki Gedhe" Marga sing thukul rasa welase marang Lurah Grumbulan sing katon yen lagi putek nalare kuwi melu guneman "rancanganipun Ki Lurah menika kala wau prayogi dipun lajengaken kemawon, dene murih tiyang-tiyang Paguron Tangen boten sujana, benjing saderengipun Puthut kekalih utusanipun Panembahan Dewa Karkatha menika dumugi ing Pendhapa Kalurahan, kaparenga Ki Gedhe ngrumiyini rawuh ing mrika. Benjing Ki Lurah criyos kemawon dhateng Puthut Jayantaka lan Puthut Jayandaga bilih Ki Lurah sampun ngrawuhaken Ki Gedhe Pelanggolan, jalaran Pendhapa Kalurahan karawuhan Puthut Jayantaka lan Puthut Jayandaga. Salajengipun sadayanipun kula pitadosaken dhateng Ki Gedhe kados pundi anggtenipun nata rembag ing prakawis menika. Menawi makaten kados pundi?".

 

"Kula kinten makaten inggih langkung prayogi Ngger" Ki Gedhe pelanggolan nyarujuki apa sing dadi eguh pratikele Marga, banjur tembunge marang Ki Lurah Grumbulan "aku nayogyani banger karo dhawuhe Angger Marga iki mau Ki Lurah, banjur ndika kepriye?".

 

"Inggih Ki Gedhe" wangsulane Lurah Kuwera karo suwara sing cetha, pikiran sing mau puteg wis oleh pepadhang saka tembung sing dikandhakne Marga "kula sakalangkung sarujuk kalih dhawuhipun Angger Marga lan salajengipun kula badhe ndherek menapa dhawuhipun Ki Gedhe, ing pepanggihan benjing kula namung badhe ngegongi menapa ingkang Ki Gedhe dhawuhaken dhateng Puthut Jayantaka saha Puthut Jayandaga".

 

Ki Gedhe Pelanggolan bisa nampa apa sing dadi kandhane Lurah Grumbulan ngono kuwi mau, nanging dumadakan ing angen-angene Ki Gedhe tuwuh pitakonan sing kudu dikandhakne marang Rangga lan Marga.

 

"Nanging nuwun sewu Ngger"  Ki Gedhe Pelanggolan bali nyawang Rangga lan Marga karo guneman.

 

"Nanging kados pundi Ki Gedhe?" gage wae Marga sing takon.

 

"Ing paprangan mangke menapa Angger Rangga tuwin Angger Marga badhe negakaken kula lan Ki Lurah sarta para prajurit Pelanggolan Ngger?" kanthi suwara sing keprungu ngati-ati Ki Gedhe Pelanggolan takon. Lurah Grumbulan sing uga melu krungu lagi kelingan bab kuwi, mula uga banjur melu nyawang Rangga lan Marga kanthi sorot mripat kebak tandha pitakon.

 

"Sampun nguwatosaken bab menika Ki Gedhe" Marga wangsulan karo gumuyu renyah "kula kalih Kadang kula sepuh Kakang Rangga boten badhe nyelaki kasagahan dhateng Ki Lurah lan warga Pelanggolan, inggih menika badhe atur pambiyantu murih Padhukuhan Pelanggolan utawi Dhusun ing Grumbulan Kilen saged lepas saking panyengkeremaning Paguron Tangen menapa dene Paguron Ngampon".

 

"Inggih Ngger, nyuwun pangapunten awit lancanging tembung kula ing ngarsanipun Angger kekalih" Ki Pelanggolan gurawalan olehe asok kaluputan " boten saktrepipun kula kumawantun matur bab kala wau dhateng siswanipun Ki Tanparupa".

 

"Boten dados menapa Ki Gedhe lakar menika kala wau Ki Gedhe pundhutaken pirsa labet saking raos sih tresnanipun Ki Gedhe dhateng Padhukuhan Pelanggolan menika, dados inggih sampun trep" wangsulane Marga karo ngguyu.

 

"Kula wewahi kasagahan kula Ki Gedhe kalih ndika Ki Lurah" genti Rangga sing guneman "menawi paprangan saestu sampun lumampah, kula kalih Adhi kula badhe mlebet ing glangganging payudan, mesthi kemawon ngangge cara kula kekalih, kula badhe mbudidaya murih siswa-siswa Paguron Jatigrowong sarta prajurit padhukuhan Pelanggolan boten wonten ingkang gugur dados kurbaning perang".

Krungu tembunge Rangga sing keri dhewe kuwi, ora sranta Lurah Kuwera karo Bebau ing Senggot lan Bebau Watutanggul padha maju banjur sujud ing ngarepe Rangga lan Marga nelakake rasa panuwune marang nom-noman loro muride Ki Tanparupa kuwi.

 

 

ana candhake.