SENDHANG MUSTIKANING WARIH V (097)

97.

Srengenge mangsa ketiga lagi wae njudhul saka jagad sisih wetan, sunare tumiba ing barisan wadya bala Mataram sing disalirani dhewe dening Pangeran Singasari minangka Senapati Agung. Maneka warna pratandha sing wujud rontek lan umbul-umbul sarta bandera kang manekawarna katon nambahi wibawaning barisan sing budhal menyang Paguron Tangen. Nalika kuwi lakune barisan Mataram wis meh tekan karo papan sing dituju, kari kira-kira kurang saka sewu depa. Pangeran Singasari tumuli aweh aba supaya barisan sing masang gelar Garudha Nglayang kuwi mandheg dhisik, nanging panggah ing kahanan prayitna lan siyaga.

 

"Ki Tumenggung Yudapati" Pangeran Singasari nimbali Tumenggung Yudapati sing uga jejer dadi salah siji saka senapati, sawise barisam Mataram kuwi mandheg "ndika wae sing mlebu menyang Paguron Tangen luwih dhisik, aweh kabar marang wong sing wani nganggo jeneng Panembahan Dewa Karkatha kuwi, yen dheweke katimbalan marak menyang Mataram bareng salaku ndika. Dene menawa dheweke selak lan wani ndaga dhawuh ndika, kuwi sing kena kangge pawadan Mataram ngrabasa Paguron Tangen".

 

"Sendika Gusti, kepareng bidhal lan nyuwun tambahing pangestu" wangsulane Tumenggung Yudapati, sing banjur ngeplak gigir jaran sing ditunggangi temah mlaku maju tumuju menyang regoling Paguron Tangen.

 

Sauntara kuwi, ing Paguron Tangen uga wis wiwit rame. Panembahan Dewa Karkatha sing wis nampa kabar saka prajurit sandine yen wadya bala Mataram wis nyedhaki pagurone, tumuli mrentah para andhahane supaya budhal mapagne. Panembahan Dewa Karkatha ora kepengin, pagurone klebon prajurit Mataram, mula kabeh andhahane banjur diprentah supaya mapagne tekane wadya bala saka Mataram ing jabane Paguron, kanthi mangkono papane luwih jembar lan luwih omber.

 

"Para sedulurku pandherek Trah Majapahit kabeh" kanthi suwara banter Panembahan Dewa Karkatha aweh  pambombong marang andhahane sing cacahe ewon kuwi "dina iki awake dhewe oleh dhawuh saka Sang Hyang Kala Mercu supaya mendem bangkene wong-wong Mataram sing nekad nglurug papan kene, aja ana sing padha tidha-tidha, ing paparangan iki ndika kabeh mesthi bakal menang. Mula murih getihe wong Mataram ora njejemberi bumi Paguron Tangen kene, luwih becik yen olehe nyirnakne wong-wong Mataram kuwi mapan ana sajabaning Paguron wae, Ngerti?".

 

"Inggih ngertos Panembahan" wangsulane para pangareping wadya bala saur manuk.

 

"Puthut Jayantaka lan Puthut Jayandaga" Panembahan Dewa Karkatha nimbali puthut loro sing dadi  bau kanan keringe "ing peperangan mengko, panggah nggunakne rancangan sing wis tumata kanthi becik wingi kae, para siswa sing wis kapiji mangarsani barisan siswa-siswa liyane, para pangarsaning paguron sing saka Desa-desa lan padhukuhan mandhegani siswane dhewe-dhewe, kabeh kuwi dadi tanggung jawabmu sakloron".

 

"Nuwun inggih ngestokaken dhawuh Rama Panembahan" wangsulane Puthut Jayantaka lan Puthut Jayandaga bebarengan .

"Aku, Adhi Panembahan Alit, Dhimas Wasi Nagasekti lan adhi-adhiku, Janggan Nagatingkir, Janggan Nagaluwing lan Janggan Nagaemprit, bakal mubeng-mubeng ngiteri paprangan nggoleki senapati pethingane Mataram. Yen Si Singasari temenan melu budhal, kuwi sing arep tak adhepi dene liyane bisa diadhepi karo sing wis tak sebutake mau" kandhane Panembahan Dewa Karkatha nutugne rembuge "aku percaya, yen Singasari wis dadi bathang semono uga para senapati liyane uga wis padha mati, prajurit Mataram mesthi bakal pasrah bongkokan kabeh".

 

"Kawula nuwun inggih Rama Panembahan" wangsulane Puthut Jayandaga "samangke kaparenga kula ngrumiyini mbidhalaken prajurit medal saking Paguron mriki".

 

"Ora murih nambahi bombonge para siswa kabeh, aku lan Adhimas Nagasekti sing ndhisiki metu liwat gapura ngarep" wangsulane Panembahan Dewa Karkatha "lan minangka pandhereking miyosku, tak prentahne marang Ki Gedhe Pelanggolan lan Ki Lurah Grumbulan supaya ngerigne prajurit lan siswa-siswane minangka cucuking jurit bareng karo lakuku".

 

"Inggih sendika Ki Gedhe Tangen" wangsulane Ki Gedhe Pelanggolan.

 

"Sebutan Ki Gedhe Tangen wis ora ana Ki Gedhe Pelanggolan" Panembahan Dewa Karkatha mencereng nyendhu guneme Ki Gedhe Pelanggolan "sing ana Panembahan Dewa Karkatha, senapati agung barisan Trah Majapahit sing kapiji dening Rama Panembahan Nagawilis ya Panembahan Nagajiwa sing madeg ing Patalan".

 

Ki Gedhe Pelanggolan meneng ora semaur maneh, mung batine ngguyu dhewe. Mau olehe nyebut jeneng Ki Gedhe Tangen, ora merga lali, nanging pancen disengaja murih Panembahan Dewa Karkatha kuwi muring, pranyata muring tenan sanajan ora nganti misuh-misuhi dheweke.

 

"Wis, saiki ayo prentahna marang andhahanmu Jayantaka supaya nabuh bendhe minangka tandha budhale wadya ngetutne lakuku" Panembahan Dewa Karkatha tumuli prentah marang Puthut Jayantaka lan banjur jumangkah  budhal metu saka Paguron Tangen arep mapagne wadya bala saka Mataram. Ki Gedhe Pelanggolan lan Ki Lurah Kuwera tumuli aweh sasmita marang prajurit Grumbulan lan siswa-siswa Jatigrowong supaya budhal nututi Panembahan Dewa Karkatha, lan ora lali karo prentah supaya ngalungnme janur kuning sing wis disiyagakne wiwit wingi ing gulune dhewe-dhewe.

 

Sanadyan wis dirancang lan ditata, jebule para siswa saka Paguron Tangen mligine sing saka njaba paguron padha ora mudheng karo prentahe Puthut Jayantaka lan Puthut Jayandaga sing dikandhakne lumantar para murid sing wis dipercaya minangka bawahane Puthut Loro kuwi. Ngerti nek Panembahan Dewa Karkatha wis budhal metu saka paguron, wong-wong kuwi ora ngenteni diprentah pangarepe banjur budhal nututi lakune Panembahan Dewa Karkatha, Panembahan Alit lan Wasi Nagasekti sarta murid-muride Panembahan Nagajiwa sing bareng karo Panembahan Dewa Karkatha. Malah saking cepete nggone obah, wong-wong mau nganti rebut gancang karo lakune prajurit Grumbulan lan siswa-siswa Jatigrowong. Pancen sajake murid-murid sing saka njabaning Paguron Tangen kuwi duwe karep kepengin tansah cecaketan karo Panembahan Dewa Karkatha.

 

Lekase murid-murid sing ora manut tatanan kuwi jebul ditiru dening murid-murid liyane, klebu murid-murid sing sinaune ing jerone Paguron Tangen. Mula Gelar sing wis dirancang lan diprentahne dening Panembahan Dewa Karkatha yen Wadyabala saka Paguron Tangen kuwi pasang gelar Dirata Meta, dadi bubrah . Sing ana malah ora akeh bedane karo gelare wong-wong ndesa sing lagi budhal menyang bengawan merga arep golek iwak nalika bengawane pladhu merga tekane banjir kapisan ing mangsa labuh.

 

Panembahan Dewa Karkatha , Panembahan Alit Dewa Danu, Wasi Nagasekti lan pandhereke sing  ora ngerti nek andhahane jebul ora bisa ngenggoni gelar sing ditetepake kuwi ora mandheg olehe mlaku, malah sing digoleki Panembahan Dewa Karkatha ya kuwi Ki Gedhe Pelanggolan karo Lurah Kuwera. Pancen Panembahan Dewa Karkatha duwe karep kaya sing dijaluk dening Ki Gedhe Pelanggolan lan Ki Lurah Grumbulan, ya kuwi mapanake barisan Prajurit Grumbulan lan barisan Paguron Jatigrowong ing ngarep dhewe. Panembahan Dewa Karkatha duwe gagasan sepisan kepengin weruh sepira kadibyane barisan loro kuwi, kapindho upama kudu ana kurbane paprangan, yen sing luwih dhisik dadi kurban kuwi prajurit Grumbulan utawa siswa-siswa Jatigrowong, temen ora pati ndadekne kapitunane Panembahan Dewa Karkatha.

 

"Ki Gedhe lan Ki Lurah" kandhane Panembahan Dewa Karkatha sawise wong loro sing digoleki kuwi sumusul mlaku ora adoh saka papane "aja adoh-adoh karo aku!. nDika wong loro wis padha saguh dadi pucuking jurit, mengko yen kepethuk mungsuh ing palagan aja nganti gawe wirangku!"

 

"Inggih sendika" wangsulane Ki Gedhe Pelanggolan karo mesem semu ngece "Ki Gedhe Tangen sampun kuwatos, mboten-mboten menawi kula kalih tiyang-tiyang kula badhe damek kuciwaning penggalih ndika".

 

"Setan kowe Ki Gedhe Pelanggolan" Panembahan Dewa Karkatha misuh lirih, atine rumangsa gela merga sepisan maneh Ki Gedhe Pelanggolan olehe ngundang jenenge nganggo sebutan "Ki Gedhe Tangen".

 

"Eh, nyuwun pangapunten Ki...eh... Panembahan" Ki Gedhe Pelanggolan api-api rumangsa luput "kula kesupen, menawi Ki Gedhe tangen sampun boten wonten, ingkang wonten Panembahan Dewa Karkatha, sepisan malih nyuwun pangapunten Panembahan".

 

Panembahan Dewa Karkatha ora semaur, mripate lagi nyawang mengarep, ora adoh saka papane ana wong numpak jaran sing dumadakan mandheg banjur nginger jarane lan digebrag mlayu bali ora nutugne lakune.

 

Satemene sing diweruhi Panembahan Dewa Karkatha kuwi mau ora liya Tumenggung Yudapati sing maune arep menyang Paguron Tangen, ngabari Panembahan Dewa Karkatha yen katimbalan dening Panembahan Senapati saiki uga. Nanging bareng Tumenggung Yudapati sumurup akehing wadya sing mapagne tekane, salah siji saka senapati Mataram kuwi mbalik, arep matur marang Pangeran Singasari yen perang wis arep diwiwiti tanpa nganggo penget apa-apa.

 

 

ana candhake.

 

SENDHANG MUSTIKANING WARIH V (096)

96.

Satemene Pangeran Singasari ora pati percaya karo critane Ki Lasma sing keri dhewe iki, ya iku ngenani Ki Tanparupa, sing jarene bisa ngambah jagad cacah sanga kuwi. Pangeran Singasari uga duwe pangira yen satemene ana kekuwatan liya sing bisa uga ing mbesuke bakal dadi klilip tumrap Mataram, ya iku kekuwatane sing jarene Ki Lasma siswane Ki Tanparupa kuwi. Wektu iki pancen isih durung ngatonake yen satemene klilip tumrap Mataram,  jalaran cara pamor ngono isih kalah karo pamore Paguron Tangen, mula wong sing ngaku muride Ki Tanparupa kuwi luwih dhisik kepengin nyingkirne Pagurpon Tangen, lan mengko mbaka sethithik bakal nata kekuwatan kaya Paguron Tangen sing saiki iki. Mula Pangeran Singasari duwe panemu, dheweke kudu  sepira kekuwatane murid Ki Tanparupa sing jarene arep aweh pangayoman marang prajurit Grumbulan lan siswa-siswa jatigrowong kuwi.

 

"Mengko dhisik Ki Lasma" Pangeran Singasari banjur nakoni Ki Lasma "banjur cacahe wong-wong sing ngaku muride Ki Tanparupa kuwi pira? apa luwih akeh tinimbang cacahing prajurit Grumbulan katambah siswa-siswane Ki Gedhe Pelanggolan? lan saiki padhepokane Ki Tanparupa kuwi ngendi?".

 

"Nyuwun pangapunten Gusti" wangsulane Ki Lasma alon "iKi Tanparupa menika boten cetha menggah padhepokanipun wonten pundi, dene siswanipun Ki Tanparupa ingkang badhe ngayomi Prajurit Grumbulan miwah siswa-siswa saking Jatigrowong menika namung tiyang kalih?"

 

"Mung wong loro?" Pangeran Singasari njengkerutne bathuke mratandhani ora pati mudheng karo sing dikandhakne Ki Lasma mau.

 

"Inggih Gusti" Ki Lasma aweh wangsulan "sanaosa namung tiyang kalih, nanging sedaya tiyang ing Grumbulan lan siswa-siswanipun Ki Pelanggolan, kalebet kula sampun mangertos bilih tiyang kalih kala wau kagadhuhan ngelmi kanuragan ingkang sakalangkung ngedab-edabi, menawi namung mengsah tiyang limrah cacah satus saben tiyang setunggalipun, boten badhe siswanipun Ki Tanparupa menika ngucireng yuda.  Titiyang ing Grumbulan ugi sampun nate sumerep kekalihipun menika ngangge dolanan gegedhugipun Paguron Tangen nenggih Puthut Jayantaka lan Puthut Jayandaga ingkang sasampunipun puthut kekalih boten kiyat ngglawat nunten katilar manjing alam sanes, mila lajeng Puthut kekalih gadhah dudutan bilih kekalihipun menika titah ingkang kalebet bangsa lelembat, nanging sareng dipun aturaken dhateng Panembahan Dewa Karkatha, Panembahan Dewa Karkatha nunten paring dhawuh bilih tiyang kalih menika Dewa saking Kahyangan sapukawatipun Sang Hyang Kala Mercu".

 

"Aneh" Pangeran Singasari guneman kaya mung kanggo awake dhewe, banjur karo suwara alon Pangeran Singasari bali takon "mosok nek ndika ora ngerti sapa jenenge muride Ki Tanparupa loro kuwi Ki Lasma? lan omahe ngendi?".

 

"Saestu kula boten wantun nyebat asamanipun tiyang kalih kala wau" wangsulane Ki Lasma "namung kemawon kula nate mireng kekalihipun ngaken menawi griyanipun ing dhusun Jurug saleripun Kitha Pajang lan ing wekdal menika nembe nuruti pikajengan kepengin nurut ilinipun benawi Uluayu, anggenipun mampir lan kendel ing Grumbulan awit dipun cegat dening Ki Lurah Grumbulan ingkang nampi sasmita gaib ingkang wosipun Dhusun Grumbulan badhe saged luwar saking pangwaosipun Paguron Tangen miwah Paguron Ngampon menawi dipun tulungi dening siswanipun Ki Tanparupa ingkang nembe nglampahi tindak lelana nurut ilining toya bengawan".

 

Dumadakan Pangeran Singasari kelingan marang pulunane dhewe ya iku Raden Rangga sing wektu iki lagi nindakne laku pangumbaran, malah ya Raden Rangga sing wis aweh kabar marang Patih Mandaraka yen Panembahan Dewa Karkatha ing Paguron Tangen nindakne laku mbalela. Apa sing diarani  dening Ki Lasma muride Ki Tanparupa kuwi Raden Rangga?.

 

"Saiki aku arep takon babagan liya Ki Lasma" Pangeran Singasari tumuli arep nocogake critane Ki Lasma bab muride Ki Tanparupa kuwi karo pulunane, Raden Rangga sing nadyan isih timur nanging duwe kasekten sing sok nganeh-anehi "coba ndika wangsuli kanthi blaka".

 

"Gusti Pangeran badhe mundhut pirsa prakawis menapa?" Ki Lasma genti takon .

 

"Layang sing ndika lan Ki Pelanggolan aturake marang Siwa Mandaraka wingenane kae, jarene saka Rangga? lha saiki pulunanku Rangga kuwi ana ngendi? Tau kepethuk karo muride Ki Tanparupa sing ndika critakne kuwi mau apa ora?" Pangeran Singasari nggenahne sing dadi pitakone.

 

"Nyuwun pangapunten Gusti" Ki Lasma wangsulan, rada bingung olehe arep nata ukara, jalaran Ki Lasma tau diweling dening Rangga lan Marga supaya aja nganti ana wong Mataram sing ngerti yen Rangga lan Marga isih ana Grumbulan. Sanadyan Rangga tau ngaturake nawala marang Patih Mandaraka nanging Rangga tau kandha yen satemene Rangga ora gelem kepethuk karo wong Mataram  ing wektu saiki. Kamangkja mau Ki Lasma wis kebacut crita bab siswane Ki Tanparupa marang Pangeran Singasari, mula Ki Lasma banjur nggagas arep aweh wangsulan sing sipate dora sembada, tegese sanadyan satemene goroh nanging goroh sing ana gunane lan ora gawe kapitunane sapa wae.

 

"Iya piye Ki Lasma?" Pangeran Singasari wiwit ora sabar ngenteni wangsulane Ki Lasma sing wiwit mau mung meneng sawuse njaluk pangapura.

 

"Menawi Gusti Pangeran ndangu dhateng kula Raden Rangga samangke wonten pundi, saestu kula boten saged matur menapa-menapa jalaran kula kepanggih kalih Raden Rangga menika inggih nembe sepisan nalika badhe kautus ndherekaken Ki Gedhe Pelanggolan dhateng Mataram lan  sasampunipun kula bidhal ndherekaken Ki Pelanggolan kala samanten dugi sapriki dereng nate panggih malih, malah dhawuh wangsulan saking Gusti Patih nalika samanten dumugi sapriki inggih dereng dipun aturaken dhateng Raden Rangga, dados kula babar pisan boten saged atur wangsulan saking pandangunipun Gusti Pangeran menika kala wau" kanthi teteh Ki Lasma aweh wangsulan sing satemene mung dora sembada.

 

Pangeran Singasari bisa nampa karo wangsulane Ki Lasma sing satemene ngayawara kuwi, jalaran Pangeran Singasari wis pana banget karo wewatakane Raden Rangga sing kerep seneng tumindak sing aneh lan neka-neka. Pancen sing dikandhakne Ki Lasma mangkono mau luwih bisa kedadean temenan jalaran pancen Rangga kuwi bocah sing aneh lan luwih kerep tumindak sing aneh-aneh katimbang tumindak sing lumrah.

 

"Yen mangkono bisa diarani nek Pulunanku nsi Rangga babar pisan ora ana sambung rapete karo muride Ki Tanparupa sing ndika critakne mau Ki Lasma?" wekasan Pangeran Singasari takon .

 

"Nyuwun pangapunten Gusti" wangsulane Ki Lasma "babagan menika kula saestu boten saged atur wangsulan, jalaran ingkang kula ngertosi Raden Rangga menika priyagung ingkang aneh makaten ugi kalih siswanipun Ki Tanparupa kekalih menika kala wau, ingkang ugi kagungan sipat ingkang sakalangkung aneh, sanadyan kula pitados dugi sapriki tiyang kalih wau taksih mapan ing sakupengipun Padhukuhan Grumbulan utawi Pelanggolan, nanging pundi papan ingkang kinarya palereman kula piyambak inggih dereng mangertos".

 

"Iya, iya Ki Lasma anggonku takon marang ndika tak cukupi semene dhisik, mbok menawa ing wektu sing seje aku bakal takon lan njaluk tetimbangan marang ndika" Pangeran Singasari mungkasi nggone ndangu marang Ki Lasma, banjur disusul aweh prentah marang para Tumenggung sing lagi padha ngadhep :

 

"Kadang Tumenggung kabeh, sawuse aku rembugan karo Ki Lasma sing ndika kabeh uga padha melu ngrungokne, saiki aku minangka senapati agung aweh prentah marang ndika kabeh, sesuk esuk mbarengi bang-bang wetan wiwit katon budhalna kabeh wadya bala Mataram aja ana sing kecicir, kabeh budhal ngrabasa Paguron Tangen. Dene gelaring baris nbakal tak dhawuhake sesuk sawise prajurit siyaga budhal".

 

"Nuwun inggih sendika ngestokaken dhawuh Gusti" wangsulane para Tumenggung bebarengan.

 

Lan sadurunge tetemon kuwi dibubarake, Pangeran Singasari padha ora ngerti yen satemene Ki Lasma wis ora katon ing papan sing dilungguhi mau. Wong-wong kuwi lagi krasa lan ngerti sawuse ana suwara sing tanpa rupa :

 

"Nyuwun pangapunten Gusti, kula abdi paduka pun Lasma kepareng wangsul dhateng barisanipun Ki Gedhe Pelanggolan malih, namung atur uninga benjing menawi sampun peperangan kawiwitan, mugi kauningan bilih sedaya prajurit Padhusunan Grumbulan miwah siswa-siswa saking Jatigrowong sami ngangge kalung janur kuning minangka tandha. Sepisan malih abdi paduka pun Lasma ngaturaken gunging panuwun saha nyuwun pangaksami".

 

Pangeran Singasari ora wangsulan mung lathine katon mesem mratandhani yen ora duka karo lekase Ki Lasma sing rada tumindak degsura.

 

 

ana candhake.

SENDHANG MUSTIKANING WARIH V (095)

95.

Pangeran Singasari gedheg-gedheg ketang olehe eram krungu tembung-tembung sing diucapne dening Ki Lasma sing kanthi titis bisa ngandhakne keuwatane Paguron Tangen apa dene Prajurit Mataram. Kang mangkono kuwi nyata yen Ki Lasma nyata dudu wong sing mung sabaene, kajaba mau wis nuduhake kaluwihane sing bisa manjing alam palemunan sing ora bisa diambah nganggo pandulune Pangeran Singasari lan para Tumenggung sing ana kono, saiki kawuwuhan Ki Lasma bisa nuduhake kekuwataning mungsuh kang sabenere, luwih tliti tinimbang prajurit sandi sing kajibah ngukur kekuwataning mungsuh, malah ora mung bisa nuduhake kekuwataning mungsuh wae, nanging klebu bisa ngetung kanthi jangkep ora ana kang kacicir sepira cacahe prajurit sing dibudhalake saka Mataram. Mula Pangeran Singasari sing padatan duwe sipat sarwa rumangsa luwih bener lan luwih tliti tinimbang wong liya, ora krasa wiwit duwe rasa kapencut marang Ki Lasma, sanajan mung wujude wong ndesa parandene duwe kaluwihan sing angel dijajagi mungguh sepira jerone ngelmu kang sinimpen ana kedhunge.

 

"Mengko dhisik Ki Lasma" Pangeran Singasari ngendika kanthi suwara sing sareh "ndika kanthi patitis bisa ngetung kekuwataning Paguron Tangen lan kekuwataning prajurit Mataram iki temen-temen wis gawe eram sajroning atiku. Nganggo cara apa dene ndika bisa milang cacahe prajurit kanthi cepet lan tliti mangkono mau?".

 

"Nyuwun pangapunten Gusti" wangsulane Ki Lasma prasaja "estunipun kula menika sampun radi dangu dados bangsa prayangan, nembe watawis kirang setunggal wulan menika pikantuk pitulungan karuwat dening siswanipun Ki Tanparupa temah saged wangsul dados manungsa malih. Anggen kula ngetang cacahipun titiyang Tangen menapa dene prajurit Mataram ingkang ndherekaken Gusti kula Kanjeng Pangeran Singasari menika inggih mawi caranipun bangsa prayangan daos ambok bilih radi benten kalih ingkang aring dipun ginakaken dening prajurit sandi. Makaten ugi kala wau Gusti, kula inggih ngertos menawi Gusti kula Pangeran Singasari lan para Gusti Tumenggung kala wau sampun ngulat-ulati kula mawi aji Palemunan, nanging gandheng kula boten mapan ing alam palemunan nanging mapan ing alam prayangan, inggih nyuwun pangapunten menawi Gusti Pangeran Singasari boten saged mirsani kula, awit ingkang dipun pirsani dede papan ingkang kula panggeni".

 

"Iya, iya" Pangeran Singasari sansaya kasengsem krungu wangsulane Ki Lasma sing prasaja kuwi, mula banjur nutugne olehe takon "Apa ndika mau uga wis krungu apa sing dadi rembug antarane aku karo para kadang Tumenggung mau Ki Lasma?".

 

"Lepat nyuwun pangapunten Gusti" wangsulane Ki Lasma "sanadyan estunipun kula boten niyat nedya nguping, nanging kula kapeksa mireng sedaya ingkang dipun ngendikakaken para Gusti Tumenggung kalih Gusti kula Pangeran Singasari kalawau. Inggih awit kula mireng ingkang dipun rembag, temah kula kumawantun munjuk atur kanthi milang saha nimbang kekiyataning Paguron Tangen saha kekiyataning prajurit Mataram, murih saged kinarya tetimbangan dening Gusti kula Pangeran Singasari, siyos utusan dhateng Kutha Gedhe mundhut tambahan prajurit dhateng Raden Panji Jayatsena menapa boten".

 

"Matur nuwun Ki Lasma" Pangeran Singasari mesem, atur ndika kuwi mau mesthi bakal tak dadekne tetimbangan sadurunge aku mutusake perkara iki".

 

"Menawi atur kula boten pas, saestu kula nyuwun pangaksami Gusti" wangsulane Ki Lasma kurmat.

 

"Ora ana sing luput saka atur ndika kuwi mau Ki Lasma" Pangeran Singasari mangsuli, banjur ditutugne genti ngendika marang para Tumenggung sing lagi padha eram marang Ki Lasma "para Kadang Tumenggung kabeh, aku percaya karo sing dikandhakne Ki Lasma iki mau mligine ing bab cacahing prajurit saka Paguron Tangen. Mula bener apa sing dikandhakne dening prajurit sandi, kekuwatane Paguron Tangen watara sewu rong atus prajurit, nanging miturut panyawange Ki Lasma cacah semono mau sing wis prigel nyekel gegaman kira-kira mung wong wolung atus, sauntara kekuwatane awake dhewe katambah prajurit grumbulan lan siswa-siswane Ki Gedhe Pelanggolan gunggung kepruk ana sangangatus pitung puluh loro, kabeh wis padha prigel ulah gegaman. Saiki piye panemu ndika kabeh apa sida kongkonan menyang Kutha Gedhe apa ora?".

 

"Nyuwun pangapunten Gusti" Tumenggung Tirtakusuma sing mau ngaturake pamrayoga supaya nambahi kekuwataning prajurit, sing dhisik dhewe wangsulan "menawi ningali cacah saha kawontenan ingkang makaten kala wau kula kinten mila sampun radi timbang, dados borong dhumateng Gusti Pangeran Singasari siyos nimbali Adhi Panji Jayatsena menapa boten?".

 

"Wangsulan ndika sing kaya mangkono kuwi malah ndadekne aku mikir wae Tumenggung Tirtakusuma" sanajan karo srengen olehe aweh wangsulan, nanging suwarane Pangeran Singasari ora keprungu sereng kaya wong sing lagi aweh srengen "upama Dhimas Pangeran Demang Tanpa Nangkil ana kene ngono, kira-kira aku ora bingung mikir, dheweke mesthi wis bisa aweh wangsulan lan putusan sing pas magepokan karo prakara iki, nanging Dhimas Demang Tanpa Nangkil kira-kira tekane kene lagi mengko utawa sesuk, apa prayogane ngenteni tekane Dhimas Demang Tanpa Nangkil luwih dhisik?".

 

"Nyuwun pangapunten Gusti" Tumenggung Yudapati sing wiwit mau mung meneng karo ngrungokne, dumadakan genti guneman.

 

"Iya ana panemu piye Ki Tumenggung Yudapati?" Pangeran Singasari takon.

 

"Boten ateges nyingkur dhateng Gusti Demang Tanpa Nangkil" Tumenggung Yudapati nutugne guneman "kula kinten boten wonten awonipun menawi Gusti Pangeran mundhut pamanggih saking Ki Lasma, dene ingkang dados wewaton atur kula menika, ngemuti bilih nuwun sewu, Ki Lasma menika sakalangkung pana ing babagan ingkang boten kasat mripat, kajawi saking menika kala wau Ki Lasma sampun ngandharaken bilih siswa saking paguron Jatigrowong menika ingkang kalebet bangsa siluman utawi bangsa prayangan wonten setunggal atus seket kepara langkung, mangka miturut pamanggih kula bangsa siluman utawi bangsa prayangan kala wau nggadhahi kalangkungan katimbang manungsa limrah".

 

"Aturmu bisa tak tampa Ki Tunmenggung Yudapati" Pangeran Singasari aweh wangsulan karo ulat sing bingar, banjur genti ngendika marang Ki Lasma "ndika wis krungu panemune Tumenggung Yudapati sing ngandhakne yen bangsa siluman utawa bangsa prayangan kuwi duwe kaluwihan tinimbang manungsa lumrah, lan panemu kang mangkono kuwi padha karo sing dadi pangiraku. Saiki aku njaluk marang ndika Ki Lasma coba ndika genahne bener utawa orane panemune Ki Tumenggung Yudapati iki mau? Lan ngiras pantes aku njaluk panemu ndika, aku prelu utusan bali menyang Kutha Gedhe apa ora?".

 

"Makaten inggih Gusti" Ki Lasma matur kanthi sareh "estunipun boten leres menawi bangsa prayangan menika langkung trampil tinimbang manungsa limrah, ketitik para prayangan ingkang kepengin saged pulih dados manungsa malih menika sami masrahaken anak putunipun murih sinau dhateng manungsa inggih menika Ki Gedhe Pelanggolan, sanajan suwaunipun Ki Gedhe menika ugi nate dados titah setengah jim. Namung kemawon mugi kauningan, bangsa prayangan utawi setengah prayangan menika menawi udur lan kerengan kalih tiyang limrah, menawi kepepet saged ngambah ing alamipun ingkang boten saged dipun dulu dening tiyang limrah, kajawi titiyang ingkang sampun saged ngambah alaming prayangan, kamangka bangsa prayangan kala wau kanthi gampil saged nyumerepi sedaya solah bawaning mengsahipun, pramila kula pitados menawi namung dipun jilu utawi jipat dening siswanipun Ki Gedhe Tangen utawi Panembahan Dewa Karkatha, para siswanipun Ki Gedhe Pelanggolan ingkang bangsa prayangan boten badhe kawon. Kajawi saking menika, estunipun kekiyataning prajurit Mataram kajawi ingkang sampun kula aturaken ing ngajeng, taksih wonten malih kekiyatan ingkang sesingidan nanging boten badhe negakaken para siswanipun Ki Gedhe Pelanggolan menapa dene prajurit saking Grumbulan, malah ingkang kula aturaken ingkang kantun piyambak menika ugi sampun ngendika menawi badhe ngayomi prajurit Grumbulan lan siswa saking Jatigrowong murih boten wonten setunggal-setunggala ingkang gugur dados tawuring perang. Dados inggih kantun sumangga Gusti Pangeran Singasari kados pundi murih prayogining lampah".

 

"Mengko dhisik Ki Lasma" Pangeran Singasari njengkerutne bathuke sajak durung bisa nampa apa sing dadi ature Ki Lasma "ndika ngandhakne nek ana kekuwatan sing sesingidan lan malah wis kandha yen arep ngayomi kabeh prajurit Grumbulan lan siswa Jatigrowong, kuwi sapa?".

 

"Lepat nyuwun pangapunten Gusti" Ki Lasma wangsulan alon "kula boten dipun keparengaken criyos utawi matur dhateng sok sintena kemawon, sinten asmanipun kekiyatan ingkang sesingidan menika, namung kemawon kula wantun matur ing ngarsanipun Gusti Pangeran Singasari mawi pralambang, inggih menika kekiyatan kala wau siswanipun Ki Tanparupa".

 

"Ki Tanparupa? Sapa kuwi? Aku kaya wis nate krungu jeneng kuwi, nanging aku durung ngerti sapa satemene Ki Tanparupa kuwi?"  Pangeran Singasari takon maneh.

 

"Nyuwun pangapunten Gusti" wangsulane Ki Lasma "ingkang kula ngertosi, Ki Tanparupa menika titahing Allah ingkang sampun nampi nugraha saged ngambah alam sanga, wonten ingkang mastani panjenenganipun menika mitranipun Sang Hyang Taya nenggih utusanipun Dzat Kang Tan Kena Kinaya Apa ing tanah jawi, wonten malih ingkang mastani sedherekipun Sang Hyang Ijo utawi kanjeng Bagindha Kilir, nanging kula ugi boten saged ngaturaken leres menapa botenipun, awit wewarah ingkang kula tampi saking guru kula duking uni, Ki Tanparupa menika namung titah limrah nanging kagadhuhan ngelmi saged ngambah jagad cacah sanga kala wau".

 

 

ana candhake.

 

SENDHANG MUSTIKANING WARIH V (094)

94.

Pangeran Singasari ngerti nek wong sing nyuwara tanpa ngatonake ragane kuwi lagi ngecakne aji panglemunane, sanadyan satemene Pangeran sing jumeneng minangka Senapati Agung Mataram kuwi ora seneng karo wong sing dianggep mamerake kaluwihane kuwi, nanging Pangeran Singasari ora enggal aweh wangsulan. Malah genti ngecakne aji panglemunane sing wis dingerteni kabeh para Tumenggung lan wong-wong Mataram liyane, yen aji gadhuhane Pangeran Singasari kuwi wis nyedhaki ing tataran kasampurnan, mung kacek sausap neng dibandhing karo sing digadhuh dening Panembahan Senapati dhewe. Mula wong-wong sing mau wis padha ngecakne aji panglemunan kanggo meruhi wong sing lagi teka nanging ora gelem nuduhne ragane kuwi, nanging ora kasil ngaweruhi apa sing pengin dingerteni, bareng padha weruh yen Pangeran Singasari wis ngecakne aji panglemunane banjur padha mbadhe yen wong sing lagi mamerne aji pangloemunane kuwi bakal kisinan awit ora nggandra sepira yen dijejerne karo ngelmu gadhuhane Sang Senapati Agung.

 

Nanging Pangeran Singasari dadi rada kaku atine, jebul ngelmu sing dicakne babar pisan ora tumama. Lire panggah wae yen ora bisa ndulu rerupan sing ana suwarane nanging ora katon wujude kuwi. Kesurung ati panas, Pangeran sing sekti mandraguna kuwi tumuli nyikut keris sing ana lempenge, siaga arep digunakne kanggo aweh paukuman marang sing lagi nggadhang perkara ing ngarepe.

 

"He, wong sing nyuwara tanpa nuduhne rupa ing ngarepku, yen nyata perwira aja kaya bocah cilik adhepana aku, iki Pangeran Singasari macane wong Mataram" kumlanthang suwarane Pangeran Singasari nyumbari marang wong sing lagi teka nanging durung katon wujude kuwi.

 

"Sewu nyuwun gunging pangaksami Gusti" wangsulane Ki Lasma saka alam prayangan lan panggah durung ngatonake wujude "saestu kula boten badhe pisan-pisan wani kalih Gusti Senapati Agung Mataram, jalaran kula ngertos yen sok sintena wantun aben ajeng nantang dhateng Pangeran Singasari tartmtu badhe lebur tanpa dadi, inggih awit kasurung raos ajrih dhateng kasekten paduka Gusti Pangeran, anggen kula sowan ing ngarsa paduka boten wantun ngatilaken raga kula, kuwatos menawi sowan kula boten mranani panggalih lajeng pikantuk pidana saking Gusti Pangeran Singasari".

 

"He, yen ngerti kasektene Pangeran Singasari ya gene kowe wani njarag pamer kabisan ing ngarepku He?" Pangeran Singasari wangsulan setengah nggetak ketang nesune.

 

"Sepisan malih boten ateges kula wani njarag Gusti" wangsulane Ki Lasma kanthi suwara sareh "kula namung ngatos-ngatos, estunipun kula kautus dening Ki Gedhe Pelanggolan saha Ki Lurah Grumbulan, magepokan kalih kawontenan ing Paguron Tangen. Menawi Gusti Pangeran Singasari ngeparengaken kula marak lan ngaturaken wosing dhuta, kula inggih badhe wantun ngatingalaken raga kula, nanging menawi Gusti Pangeran Singasari boten kepareng nampi sowan kula, inggih sampun kula badhe wangsul malih lan ngaturaken ingkang ngutus kula bilih Gusti Pangeran boten kepareng nampi sowan kula".

 

Pangeran Singasari dadi rada legeg penggalihe, nitik basane sing runtut wong sing ora ngatonake wujude kuwi ora sepi saka anggone aweh pangaji-aji marang dheweke. Lan maneh wong kuwi olehe ora ngatonake wujude ora jalaran kagawa kepengin mamerne kasektene, nanging jalaran wedi yen nganti ora ndadekne sarjuning penggalihe.

 

"Dadi ndika utusane Ki Gedhe Pelanggolan lan Lurah Grumbulan sing nggawa kabar kahanan Paguron Tangen wektu iki?" Pangeran Singasari takon, suwarane wiwit mudhun lan keprungu rada sareh.

 

"Kasinggihan Gusti" wangsulane Ki Lasma.

 

"Yen mangkono aja kesuwen enggal lungguha ing kandhakna apa wigatining kabar saka Ki Gedhe lan Lurah Grumbulan kuwi!" Pangeran Singasari tumuli aweh prentah supaya Ki Lasma ngatonake wujude.

 

Pangeran Singasari lan para Tumenggung sing mlumpuk ing pasanggrahane Pangeran Singasari kuwi padha mlengak, jebul sing nyuwara tanpa ngatonake wujude kuwi mau wis lungguh sedheku amarikelu ing ngarepe Pangeran Singasari.

 

"nDika rak Ki.............?" Pangeran Singasari takon karo suwara rada kaget.

 

"Inggih Gusti" wangsulane Ki Lasma tanpa ndengengekne sirahe "kula abdi paduka pun Lasma, ingkang nate nyarengi Ki Gedhe Pelanggolan nalika kautus Raden Rangga sowan ing Dalem Kepatihan Mataram".

 

"Iya, iya aku eling" Kandhane Pangeran Singasari sabanjure "ana kabar apa saka Ki Gedhe lan Ki Lurah Grumbulan Ki Lasma? diage ndika andharne kanthi cetha lan trawaca".

 

"Inggih Gusti" Ki Lasma aweh wangsulan, banjur disambung karo kabar yen Ki Gedhe lan Ki Lurah Grumbulan arep nggawa siswa lan prajurite nyawiji karo Barisan saka Mataram. Mung wae sadurunge perang kawiwitan, prajurit saka Grumbulan lan siswa-siswa saka Paguron Jatigrowong isih mapan dadi cucuking barisan saka Paguron Tangen. Lan samangsa-mangsa perang kawiwitan, bakal malik tingal genti ngadhep mapanake dhiri dadi mungsuhe barisan Tangen.

 

"Menika kala wau menawi Gusti Pangeran Singasari ngeparengaken, dene menawi boten dipun keparengaken Gusti Pangeran Singasari kasuwun kersa paring dhawuh menapa ingkang kedah katindakaken dening Prajurit Grumbulan ingkang tinindhihan Lurah Kuwera saha Siswa-siwa Paguron Jatigrowong ingkang dipun suhi dening Ki Gedhe Pelanggolan" Ki Lasma mungkasi ature marang Pangeran Singasari.

 

"Iya kabar sing ndika gawa wis tak ngerteni mungguh sing dadi karepe" wangsulane Pangeran Singasari karo suwara sing keprungu sareh lan ngati-ati "nanging sadurunge aku aweh wangsulan marang ndika, magepokan karo panyuwune Ki Gedhe lan Lurah Grumbulan kuwi. Aku kepengin takon marang ndika".

 

"Mangga enggal kadhawuhna Gusti, Gusti Pangeran badhe mundhut pirsa bab menapa dhateng kula?" Ki Lasma wangsulan karo pitakonan apa sing arep ditakokne dening Senapati Agung Mataram kuwi.

 

"Pira cacahe Prajurit saka Desa Grumbulan lan kepriye ngenani katiyasane? lan pira cacahe siswa sing dikerigake dening Ki Gedhe Pelanggolan kabeh?" Pangeran Singasari nakokne kekuwatane Ki Gedhe Pelanggolan apa dene prajurit saka Grumbulan.

 

"Kekiyataning prajurit Grumbulan namung wonten wolung dasa tiyang kawewahan para Bebau lan sapukawating padhusunan gunggung kepruk dados setunggal atus tiyang Gusti, dene kasagedanipun ing reh kanuragan, kenging kawastanan nggadhahi bobot ingkang timbang kalih siswa limrah ing Paguron Tangen"  Ki Lasma aweh wangsulan kanthi cetha "dene siswanipun Ki Gedhe Pelanggolan wonten cacah satus kalih dasa kawewahan siswa ingkang sampun boten mapan ing Paguron liripun sampun mapan ing dhusunipun piyambak-piyambak wonten kalih atus kalih welas tiyang, dados sedaya bregadanipun Ki Gedhe wonten  tigang atus tigang dasa kalih, menika ingkang saking bangsa manungsa wonten setunggal atus seket, dene sisanipun kedadosan saking bangsa manungsa setengah siluman".

 

"Manungsa setengah siluman Ki Lasma?" Pangeran Singasari takon semu ora pati percaya.

 

"Kasinggihan Gusti" wangsulane Ki Lasma "mila manawi kadulu sagebyaran, inggih boten wonten bentenipun kalih manungsa limrah, nanging menawi sampun dangu anggenipun maspadakaken inggih badhe katingal menawi sayegtosipun menika dede manungsa limrah, menika dumados saking anak putunipun titiyang ingkang kesasar ing margi lan nembe anglampahi darma murih saged pulih dados manungsa malih".

 

Krungu kandhane Ki Lasma mangkono kuwi Pangeran Singasari manthuk-manthuk bisa ngerteni apa sing dikandhakne Ki Lasma. Karo sajroning angen-angene Pangeran Singasari ngetung-etung pira tambahan prajurit sing dibutuhake saka Kutha Gedhe murih prajurit Mataram ora nganti karoban lawan ing Paguron Tangen mengko.

 

"Ugi mugi kaparenga matur malih Gusti" Ki Lasma guneman maneh "nanging menika dede bageyan saking wosing utusan saking Ki Gedhe menapa dene Ki Lurah ".

 

"Iya arep matur apa Ki Lasma, ndika kandhakne wae!" Pangeran Singasari aweh wangsulan.

 

"Ngengingi kekiyatanipun Ki Gedhe Tangen utawi Panembahan Dewa Karkatha ingkang kasiyagakaken kangge nempuh barisan saking Mataram" Ki Lasma nutugne ature.

 

"Iya kepiye kahanane?" Pangeran Singasari katon kasengsem karo atur sing keri iki.

 

"Cacahing kekiyatan Paguron Tangen ingkang sampun kula sumerepi, inggih menika para gegedhug utawi agul-aguling paguron utawi senapati piniji, menika wonten antawis kalih dasa tiyang inggih menika para siswa ingkang sampun radi dangu anggenipun ngangsu kawruh ing Paguron Tangen. Lajeng ingkang sajak nggadhahi kasantikan mirunggan, nenggih Ki Gedhe tangen utawi Panembahan Dewa Karkatha piyambak, nanging menika cetha boten badhe nggandra sepintena menawi kepanggih Gusti Pangeran Singasari, lajeng Panembahan Alit utawi Ki Dewa Danu rayinipun Panembahan Dewa Karkatha, lajeng Puthut Jayantaka lan Puthut Jayandaga lan kawewahan Tamu saking Patalan inggih menika Wasi Nagasekti lan sekawan malih siswa pilihanipun Panembahan Nagawilis utawi Nagajiwa saking Patalan. Dene prajurit rucah ketingalipun radi kathah, inggih menika wonten antawis sewu kalih atus tiyang, nanging ingkang sampun radi prigel nyepeng gegaman boten langkung saking wolung atus tiyang, sisanipun namung para siswa enggal betanipun para siswa Paguron Tangen ingkang saking jawi lan dereng dangu anggenipun sinau ulah kanuragan. Dados menawi katandhing kalih kekiyatanipun Gusti Pangeran Singasari, inggih boten sepintena mutawatosi, awit kala wau kula kober milang kekiyatan ingkang wonten gajegipun prajurit ingkang andherekaken Gusti Pangeran Singasari wonten  gangsal atus sekawan dasa kalebet prajurit ingkang tinanggenah yasa dhaharan lan prajurit ingkang kajibah ing reh pangopen dhateng prajurit ingkang nandhang tatu ing palagan sadaya cacah sekawan dasa, lan mangke menawi kawewahan prajurit sakig Grumbulan lan Paguron Jatigrowong, gunggung kepruk kekiyataning Mataram ing mriki wonten sangang atus pitung dasa kalih, boten kalebet para Tumenggung lan para prajurit sandi".

 

 

ana candhake. 

SENDHANG MUSTIKANING WARIH V (093)

93.

Lakune barisan saka Mataram wis meh tekan papan sing arep dituju, kira-kira mung mbutuhne wektu kurang setengah ari wis tekan Tangen. Pangeran Singasari mrentahne marang para prajurit kabeh supaya leren, adeg pasanggrahan kanggo nata lakuning perang sing arep dileksanakne. Ora suwe pasanggrahan wis madeg kanthi komplit, nadyan mung wujude pasanggrahan sing rupa tendha-tendha minangka pepayone ewa samono  katon ngregemeng kebak wibawa.  Para Prajurit sing duwe jejibahan nyepakne uba rampe kanggo sangu perang wis padha tumandang, sing kebageyan ing pawon uga wis olah-olah gawe panganan kanggo mangane kanca-kancane kabeh. Semono uga sing kajibah nyepak-nyepakne gegaman uga wis kanthi becik nata gegaman sing dibutuhake rewang-rewange maju ing pakagan mengkone, sanadyan rata-rata akeh prajurit sing luwih seneng migunakne gegamane dhewe, gegaman gawan saka omah sing dudu gegaman cawisan saka kasatriyan. Ora ana prajurit sing katon nganggur kabeh direpotne nandangi gaweyane dhewe-dhewe jumbuh lan kuwajiban sing diemban dening senapataine.

 

Nalika semana Pangeran Singasari wiwit nglumpukne para Tumenggung sing tinanggenah ngesuhi bregadaning prajurit, arep diajak rembugan olehe arep ngecakne cara kanggo nelukne Panembahan Dewa Karkatha sing nyata-nyata wis wani mbondhan tanpa ratu, mirong kampuh jingga nantang pangwasane Panembahan Senapati ing Mataram.

 

"Tumenggung Dahanapati" Pangeran Singasari wiwit ngendika nimbali salah sijine Tumenggung sing dadi kaparcayane.

 

"Kawula nuwun inggih Kanjeng Pangeran" wangsulane Tumenggung Dahanapati karo nyembah. Sauntara Tumenggung liyane sing uga wis padha mlumpuk ngadhep Pangeran Singasari wiwit meneng ngrungokne apa sing arep dirembug ing tetemon wektu kuwi.

 

"Wis ana kabar saka bocah sandi apa durung?" Pangeran Singasari ndangu mundhut pirsa marang Tumenggung Dahanapati sing uga kajibah aweh prentah marang prajurit telik sandi Mataram.

 

"Dereng sedaya Lare sandi ingkang kula kintun caos palapuran Kanjeng" wangsulane Tumenggung Dahanapati "taksih wonten lare tiga ingkang dereng wangsul, mesthinipun inggih boten dangu malih tumunten wangsul njangkepi palapuranipun prajurit Bindar ingkang dumugi watawis sapanginang kapengker".

 

"Warta apa sing digawa dening prajurit Bindar?" Pangeran Singasari ndangu maneh.

 

"Bendar ngabaraken bilih ngantos piyambakipun mangkat wangsul ing pasanggrahan menika kala wau, gegolonganing titiyang ingkang agegaman jangkep taksih gumelur tumuju Paguron Tangen" wangsulane Tumenggung Dahanapati nekakne palapurane Prajurit Bendar "miturut katrangan gegolonganing tiyang ingkang agegaman jangkep menika para siswa-siswa saking Paguron Tangen ingkang sampun madeg piyambak-piyambak minangka Paguron Kanuragan enggal ingkang mangayom dhateng Paguron Tangen, ingkang sumebar ing padhusunan-padhusunan sakupengipun Paguron Tangen menika Kanjeng".

 

"Yen mangkono kekuwatane Paguron Tangen iki ora mung kaya sing dicritakne ing rontale Rangga kang diaturake Wa Patih Mandaraka kae? Tegese cacahing prajurite luwih akeh maneh? harak mangkono ta Ki Tumenggung?" Pangeran Singasari nocogne palapuran sing ditampa karo unine layang saka Rangga marang Patih Mandaraka.

 

"Ketingalipun mila makaten Gusti" wangsulane Tumenggung Dahanapati "miturut pangetangiun Bendar, dugi wekdal menika kekiyataning tiyang Paguron Tangen antawis sampun sangang atus tiyang, kantun samangke wonten wewahan malih menapa boten, mangke saged kauningan menawi lare sandi sampun wangsul sedaya".

 

"Mangkono kuwi mau kahanan sing ana ing Paguron Tangen, para kadangku Tumenggung kabeh" Pangeran Singasari genti ngendika marang Tumenggung liyane "dadi apa sing didhawuhne Siwa Mandaraka sing maune kober tak paido kae, jebul ana benere. Malah bisa uga cacahing prajurit sing dibudhalake iki isih kalah cacah karo prajurite Ki Gedhe Tangen sing saiki wani nganggo sebutan Panembahan Dewa Karkatha kuwi, banjur kepriye wawasan ndika kabeh ing babagan iki?".

 

"Nyuwun pangapunten Kanjeng" Tumenggung Tirtakusuma sing wis dingerteni ing akeh nek  dadi Tumenggung pethingane Pangeran Singasari munjuk atur.

 

"Iya kepiye Tumenggung Tirtakusuma?" Pangeran Singasari paring pitakonan marang Tumenggung Tirtakusuma.

 

"Menawi ngantos karoban mengsah, jalaran tiyangipun Paguron Tangen langkung kathah katimbang prajurit Mataram, menika saged dados ndrawasi saestu Kanjeng, menapa boten langkung prayogi pangrabasa dhateng Tangen menika dipun sumenekaken rumiyin? sauntawis menika kula badhe kengkenan prajurit sandi kula wangsul dhateng Kutha Gedhe, murih Adhimas Panji Jayatsena mbidhalaken bregadaning prajurit ingkang taksih kantun ing Mataram?" Tumenggung Tirtakusuma ngunjukne panemune.

 

"Panemu ndika sing mangkono kuwi mula tinemu ing nalar Ki Tumenggung" wangsulane Pangeran Singasari sing apal banget cacahing prajurite kabeh ora luwih saka limang atus prajurit katambah para senapati sing cacahe uga ora kliwat saka wong rong puluh, kamangka para senapati sing dumadi saka para Tumenggung lan para Panji Prajurit Mataram kuwi dijagakne kanggo ngadhepi perang tandhing karo para gegedhug utawa murid-murid pilihan sing ana Paguron Tangen.

 

"Nanging sadurunge ndika kongkona bocah sandi bali menyang Mataram, prayogane ngenteni kabar pungkasan saka bocah sandi sing durung bali luwih dhisik" Pangeran Singasari aweh wangsulan marang Tumenggung Tirtakusuma. Sauntara ing angen-angene kadang timure Panembahan Senapati sing jumeneng minangka Senapati Agung Mataram kuwi wiwit katon kaya ngapa repote prajurit Mataram sing mung cacah limang atus  adhep-adhepan karo prajurit Paguron Tangen cacah sangangatus malah kepara isih bakal tambah luwih akeh maneh.

 

Angen-angene Pangeran Singasari kang mangkono kuwi uga padha karo angen-angene para Tumenggung sing katut melu dibudhalake menyang Tangen sing saiki mlumpuk ing Pasanggrahane Pangeran Singasari kuwi. Akeh sing banjur ing jero batine tuwuh panutuh marang Rangga sing olehe matur marang Patih Mandaraka lumantar layang rontal mung ngabarake yen cacahing kekuwatan Paguron Tangen ora kliwat saka patang atus wong. Wong-wong kuwi babar pisan ora kelingan yen sadurunge layange Rangga teka, Pangeran Singasari wis duwe rancangan yen mung arep mbudhalake Tumenggung Dahanapati lan Tumenggung Tirtakusuma lan sawatara prajurite kanggo ngrabasa Paguron sing dikabarake malela kuwi.

 

Nalika kahanan parepatan ing pasanggrahan kuwi dadi sepi jalaran kabeh durung ana sing nemokne wangsulan sing gumathok kanggo ngadhepi kekuwatane Paguron Tangen sing pranyata mleset karo pangira-ira kuwi, dumadakan prajurit telik sandi andhahane Tumenggung Dahanapati teka, banjur mapan lungguh ing sandhinge penggedhene.

 

"Warta apa sing bisa tak ngerteni heh bocah sandi?" sadurunge prajurit sandi kuwi aweh lapuran marang Tumenggung Dahanapati, pranyata Pangeran Singasari luwih dhisik mundhut pirsa.

 

"Nyuwun pangapunten Kanjeng" Prajurit Sandi sing jeneng Drana Kumbaya kuwi gageyan nginger lungguhe genti madhep Pangeran Singasari karo matur "kepareng munjuk ngengingi kekiyataning jurit Paguron Tangen".

 

"Iya gage kandhakna!" wangsulane Pangeran Singasari sajak wis ora sabar.

 

"Sedaya kekiyataning jurit Paguron Tangen watawis setunggal ewu kalih atus tiyang, kaperang dados kalih ingkang sekawan atus menika dumados saking para murid utawi cantrik ingkang taksih mapan ing Tangen dene ingkang wolung atus dumados saking para cantrik ingkang sampun yasa paguron piyambak-piyambak ingkang mbeta murid-muridipun, dados ingkang kantun menika watawis wonten sedasa paguron" wangsulane Drana ngandharake keuwatan sing kudu diadhepi Prajurit Mataram "lan miturut kabar tambahing kekiyatan Paguron Tangen ingkang dereng dumugi kantun prajurit saking padhusunan ingkang sampun dados telukanipun Paguron Tangen, nanging cacahipun boten kliwat saking kalih atus tiyang".

 

"Dadi wektu iki samono kuwi akehe kekuwatane Paguron Tangen?" tanpa krasa Pangeran Singasari takon jalaran ora ngira babar pisan yen kekuwatan sing kudu diadhepi adoh saka angen-angen sadrurunge "sewu rong atusan isih ana tambahan maneh kira-kira rong atusan?".

 

Krungu pitakone Pangeran Singasari sing kaya mung ditujokne marang awake dhewe kuwi, para Tumenggung dadi padha tolah-toleh inget-ingetan karo kancane dhewe-dhewe.  Kabeh padha duwe gagasan yen ora nekakne prajurit tambahan saka Mataram, tan wurunga prajurit sing ana saiki bakal angel bisa unggul ing yuda awit karoban dening akehing munsuh sing kudu diadhepi. Mula kabeh mripat tumuli padha mandeng pernahe Tumenggung Tirtakusuma sing mau wis munjuk atur marang pangeran Singasari yen arep kongkonan prajurit sandi bali menyang Kutha Gedhe nemoni Panji Jayatsena njaluk tambahan prajurit kanggo nambahi kekuwatan sing saiki masanggrah ing papan kono kuwi.

 

Pangeran Singasari dhewe uga banjur mirsani marang Tumenggung Tirtakusuma, wangune arep paring dhawuh mangsuli unjuke Tumenggung pethingane sing mau wis diaturake. Nanging durung nganti kawetu pangandikane Pangeran Singasari marang Tumenggung Tirtakusuma, kedadak ing pasanggrahan kono ana angin sumribit, nggawa ganda aruming kembang melathi sing nganeh-anehi, kesusul ana suwara tanpa rupa, nanging keprungu cetha :

 

"Lepat nyuwun pangaksami Gusti Pangeran Singasari, mugi kaparengna kula sowan ngabyantara ing ngarsa paduka sanadyan kula botenh katimbalan".

 

Pangeran Singasari kejot penggalihe nemoni kahanan sing mangkono kuwi, suwara kuwi kaya tau dirungokne, nanging neng ngendi? Pangeran Singasari supe, Para Tumenggung lan prajurit sandi sing ana kono uga padha lali. Kuwi suwarane sapa?. Ya gene teka tanpa ana wewujudane? . Sing teka kahiring gandane Mlathi sing arum iki sapa? Lan duwe karep apa?. Kabeh padha nakoni atine dhewe-dhewe, nanging durung ana sing bisa oleh wangsulan sing maremake.

 

 

ana candhake.

 

SENDHANG MUSTIKANING WARIH V (092)

 

92.

Puthut Jayantaka kaget krungu panjaluke Ki Gedhe Pelanggolan kang mangkono iku mau. Ana rasa gumun sing tuwuh ana atine, ya gene ana wong kok kena diarani Kebo nantang pasangan, utawa wong legan golek momongan, mengku karep apa wong tuwa sing dadi pangarepe Paguron cilik kanthi panjaluk kaya ngpono kuwi?.  Apa jalaran wis rumangsa dhuwur ngelmu kanuragane banjur arep dipamerne neng ngarepe Ki Gedhe Tangen sing saiki wis nganggo sebutan Panembahan Dewa Karkatha murih ing mengkone bisa cedhak karo Panjenengane?. Nek kuwi sing dikarepne Ki Gedhe Pelanggolan, cetha nek kena diparibasakake niru lekase Cecak sing arep nguntal cagak, mokal kasembadane malah cepak ing kacilakane, jalaran Puthut Jayantaka wis duwe pangira yen kadigdayan lan akehe ngelmu kanuragan sing diduweni Ki Gedhe Pelanggolan kuwi isih kena dijajagi nganggo driji panudinge. Wiwitane Puthut Jayantaka duwe rasa pangeman marang Ki Gedhe Pelanggolan sing dianggep ora bisa noleh githoke dhewe kuwi, tan wurunga yen nganti diidini olehe kepengin maju ing barisan ngarep dhewe dadi cucuking jurit Paguron Tangen, genah yen ora nganti sapanginang Ki Gedhe Pelanggolan sasiswane kabeh mesthi wis mblasah kaya babadan pacing, mati dening gegamane prajurit Mataram. Nanging, bareng Puthut Jayantaka rumangsa sengit nek ana wong sing seneng mamerne kadigdayan ing ngarepe, rasa pangeman kuwi tumuli ilang, malah banjur kepengin aweh pidana marang wong sing seneng ngono kuwi mau. Mula Puthut Jayantaka banjur duwe panemu luwih becik apa sing dadi panjaluke Ki Gedhe Pelanggolan kuwi becik dituruti wae, jalaran kajaba kanggo sarana aweh pidana uga saupama klakon Paguron Jatigrowong kuwi tumpes tapis entek tanpa nisa  babar pisan ora gawe kapitunane Paguron Tangen.

 

"Nyuwun pangapunten Bendara" durung nganti Puthut Jayantaka aweh wangsulan karo panjaluke Ki Gedhe Pelanggolan dumadakan Ki Lurah Grumbulan nyelani guneman.

 

"Iya ana apa Ki Lurah?" Puthut Jayantaka takon.

 

"Sasampunipun kula mireng aturipun Ki Gedhe ing Jatigrowong makaten menika kala wau, kraos kegugah raos kula, raos miris lan ajrih sakala sumingkir tebih, kagantos raos wani ing kewuh siyaga ngadhepi bebaya" wangsulane Lurah Kuwera karo tembung sing keprungu cetha.

 

"Sing dikersakne Ki Lurah piye?" Puthut Jayantaka sing isih durung pati mudheng karo tembunge Lurah Grumbulan takaon maneh.

 

"Kula ugi nyuwun murih dipun keparengaken ngajak prajurit Dhusun Grumbulan nyawiji dados satunggal ing pabarisanipun Ki Gedhe Pelanggolan lan para siswa Jatigrowong, minangka pucuking tumbak kangge ngadhepi prajurit Mataram ingkang badhe ngrabasa padhukuhan kula menika".wangulane Lurah Grumbulan kanthi suwara sing nuduhake yen kateguhaning tekade.

 

Puthut Jayantaka dadi sansaya gumun nemoni wong-wong sing kaya-kaya ora duwe rasa giris ngadhepi wadya bala sagelar sepapan saka Mataram kuwi.  Apa merga wong-wong kuwi ora duwe kawruh lan ora tau krungu kabar yen prajurit kuwi prajurit sing peng-pengan kondhang kasektene lan wis kulina gawe pepati sing tanpa wilangan ngrabasa marang golonganing wong sing ora gelem teluk marang Sutawijaya? mangkono pitakon sajroning atine Puthut Jayantaka, apa ana sabab liyane?.

 

"Mengko dhisik Ki Lurah lan Ki Gedhe" wusana Puthut Jayantaka wangsuloan kanthi aweh katrangan "ing perang mengko sing diadhepi dudu barisane brandhal, kecu utawa maling sing seneng ngganggu katentremaning desa, nanging sing diadhepi kuwi para prajurit sing wis wareg ing gladhen ulah kanuragane. Mula sanadyan aku percaya yen ndikaq kabeh uga duwe ngelmu kanuragan nanging sing arep ndika adhepi kuwi prajurit sing wis kulina ander pati ing tengahing paprangan".

 

"Kula ngertos Bendara" Ki Gedhe Pelanggolan gage olehe guneman "mila estu yen prajurit Mataram menika dede namung bobot loro saudhon telu saurupan, nanging kula langkung pitados sawab saha guna pangaribawanipun Panembahan Dewa Karkatha menika langkung ageng katimbang kalih kadibyanipun prajurit Mataram. Kanthi sangu manunggaling tekad ing manah kula sakanca dhateng lekasipun Sang Aji Panembahan Dewa Karkatha, kula pitados tartamtu badhe pikantuk pangayoman saking guna pangaribawanipun Sang Aji Panembahan ing Tangen, sanaosa makaten kula sakanca inggih boten badhe selak menawi kedah gugur dados sawur tawuring perang., jalaran boten wonten kautaming pejah ingkang nglangkungi kautamenipun tiyang ingkang pejah ing palagan anglabuhi buminipun saha anglampahi kekudanganing sesembahanipun".

 

"Semono sing dadi tekad ndika Ki Gedhe" Puthut Jayantaka wangsulan sareh.

 

"Samanten ugi kula sakanca,  Bendara" genti Lurah Grumbulan sing uga nelakne tekade "kula pitados ing paprangan mangke namung wonten kalih pilihan ingkang kedah dipun pilih, menawi mimpang kula sakanca tartamtu badhe mukti, ndherek nempil kamuktenipun Panembahan Dewa Karkatha dene menawi boten mimpang, inggih pejah kanthi satriya, ingkang ing benjangipun badhe dipun emut-emut bilih pejah kula sakanca boten pejah kanthi dhadha ingkang mingkus dados kekeseding mengsah nanging pejah gagah minangka satriya ingkang nglabuhi tanah wutahing rah".

 

Ki Lurah meneng sedhela banjur noleh memburi karo kandha marang para bebau lan sapukawating desa sarta para warga sing piniji melu teka ing pendhapa kuwi :

 

"Harak ya mangkono kuwi ta Lur sing padha ndika karepne?"

 

"Inggiiiiiiiih Ki Lurah, lereeeees!!!" wangsulane para Bebau lan Sapukawating Desa sarta kabeh sing ana pendhapa kuwi bebarengan, suwarane banter gumuruh kaya bata kang rubuh saka linggane.

 

Puthut Jayantaka wis ora mikir maneh apa sing bakal kelakon marang wong-wong sing wis nelakake kasetyane marang Paguron Tangen kuwi, embuh dadi glepung embuh dadi remukan balung, Puthut Jayantaka wis wegah metung. Sing cetha dheweke ora aweh prentah supaya wong-wong kuwi maju ing barisan ngarep dhewe, nanging wong-wong kuwi dhewe sing ngarepake.

 

"Yen pancen mangkonoi sing dadi tekad lan panjaluk ndika kabeh" wusanane Puthut Jayantaka aweh wangsulan "panyuwun ndika bakal tak aturake marang Rama Panembahan Dewa Karkatha, muga-muga apa sing padha ndika kersakne bisa kasembadan. Lan ndika kabeh ora ana sing  gugur dadi sawur tawuring paprangan nanging bakal mukti wibawa ing sangisoring pangayomaning Rama Panembahan Dewa Karkatha".

 

Oleh wangsulan saka Puthut Jayantaka sing mangkono kuwi, ora mung Ki Gedhe Pelanggolan lan Ki Lurah sing banjur genti mangsuli, nanging wong sapendhapa padha surak gumuruh nelakne rasa panuwune marang Puthut Jayantaka sakancane sing tekane ing kono jejer minangka utusane Panembahan Dewa Karkatha. Ambal-amba;lan asmane Panembahan Dewa Karkatha diucapake dening wong-wong ing pendhapa kuwi kaya pangucape para kawula ing padesan, sing ngunjukne pambagya rahayu sinartan pamuji lan panuwunan, nalika weruh ratu gustine sing kabeneran ameng-ameng leledhang ing desane. Puthut Jayantaka, Puthut Jayandaga lan para murid saka Paguron Tangen katon padha marem atine.

 

"Saiki mangkene Ki Lurah, Ki Gedhe lan kabeh sedulurku ing Grumbulan kene" kandhane Puthut Jayantaka sawuse kahanan bali anteng "wiwit dina iki ndika kabeh kari padha siyaga lan sawega, sawayah-wayah ana timbalan budhal saka Paguron Tangen, ndika kabeh tumuli padha budhal, yen durung ana timbalan budhal, ora ana alane yen ndika kabeh padha mantebake anggone padha gladhen ing reh kanuragan".

 

"Inggih boten langkung ngestoaken dhawuh, Bendara" wangsulane Ki Lurah Grumbulan.

 

Nalika srengenge wis rada adoh anggone ngglewang mangulon, tetemon ing pendhapa Kalurahan kuwi dipungkasi klawan pista andrawina, mangan bareng bareng klawan kebak rasa suka. Bareng wis rampung olehe padha mangan lan ngombe, Puthut Jayantaka sakancane banjur padha pamitan arep nerusne laku menyang Desa Grumbulan Wetan, arep nemoni Ki Lurah Widarba lan para sapukawate. Ki Gedhe Pelanggolan, Ki Lurah Kuwera, Ki Lasma lan para Bebau sarta para sapukawate desa padha nguntapne lungane dhayoh-dhayohe nganti tekan regol ngarep.

 

"Sajake kabeh lumaku kaya sing wis dirangcang Ki Lurah" kandhane Ki Gedhe pelanggolan marang Lurah Kuwera sawuse Puthut Jayantaka sakancane adoh ninggalne pendhapa kalurahan katitik suwara tracaking jarane wis ora keprungu maneh.

 

"Katingalipun makaten Ki Gedhe" wangsulane Ki Lurah karo mesem, dibacutake karo nyadhong rerigen "salajengipun, menapa ingkang kedah kula lampahi?".

 

"Sauntara ya kaya ngene iki dhisik, lire kabeh wae aja ana sing ngrembug apa sing wis dadi rancangan sing ndika ngerteni. Malah kepara supaya padha diramekne ngrembug anggone wongt-wong Grumbulan sing arep maju ing paprangan mungsuh wadya bala Mataram. Lagi mengko sawayah-wayah ana timbalan saka Paguron Tangen sing aweh prentah awake dhewe kudu budhal, lagi aku bakal ngandhakne apa sing kudu tak kandhakne murih becike Padhukuhan Pelanggolan lan para wargane kabeh".

 

"Inggih Ki Gedhe" wangsulane Ki Lurah Kuwera karo manthuk-manthuk.

 

 

ana candhake.

SENDHANG MUSTIKANING WARIH V (091)

91.

Puthut Jayantaka mapan lungguh neng kursi sing kulina dilungguhi  Ki Lurah ing Pendhapa sisih mburi jejer karo Puthut Jayandaga sing lungguh ing kursi kang rupa lan wangune padha. Sauntara para pendhereke dicawisi lungguhan sing ngapit-apit palungguhane Puthut loro sing dadi wakile Panembahan Dewa Karkatha kuwi. Neng ngarep kursi sing dilungguhi wong-wong Paguron Tangen, Ki Gedhe Pelanggolan, Ki Lasma, Lurah Kuwera lan para Bebau sarta para sapukawate desa Grumbulan padha lungguh timpuh neng klasa, amarikelu kaya satatane punggawa ngadhep narendra.

 

Sadurunge ana sing guneman, para sinoman padha repot dhewe-dhewe nyuguhne omben lan panganan minangka pasugatan marang para tamu sing ditampa kaya dene tamu agunge desa Grumbulan. Sing lungguh neng klasa uga padha oleh suguhan kaya lumrahe wong sing lagi nemoni tamune.

 

Puthut Jayantaka lan Puthut Jayandaga sarta para murid Paguron Tangen liyane, sing maune babar pisan ora ngira yen tekane kono jebul ditampa kanthi pakurmatan kang kaya mangkono kuwi, rumangsa kebombong atine. Mulat salira rumangsa, rumangsa bener-bener wis pantes disubya-subya kaya mangkono iku lan tuwuh jroning ati yen kabeh mau sasmita saka Sang Hyang Kala Mercu sesembahane, minangka pratandha yen ora suwe maneh bakal padha munggah drajate dadi nayakaning praja kang cinaket karo Ratune Tanah Jawa, ya iku Panembahan Dewa Karkatha.

 

"Mengko dhisik Ki Lurah" kandhane Puthut Jayantaka marang Lurah Kuwera, sawuse padha ngincipi pasugatan sing diladekne dening para sinoman "wingi kuwi Ki Pahang lan Ki Tambir sing tak utus nemoni ndika wis paring dhawuh apa, dene tekaku sakanca ndika pethukne kaya methuk tamu agung iki?".

 

"Lepat nyuwun sih pangapunten Bendara" wangsulane Ki Lurah Grumbulan alus "Anakmas Pahang menapa dene Anakmas Tambir kala wingi dhawuh dhateng kula, bilih Bendara Puthut Jayantaka lan Bendara Puthut Jayandaga dinten menika badhe tedhak dhateng pendhapa mriki. Inggih nyuwun pangapunten gandheng dhawuh ingkang kula tampi menika nembe kala wingi, kula inggih boten saged nyepak-nyepakaken kangge angurmati rawuhipun para Bendara kanthi sampurna, sagedipun inggih namung kados makaten menika, awit saking menika mugi para Bendara kepareng ngrentahaken kawlasan saha kersa paring pangaksami dhateng kula, dhateng Ki Gedhe Pelanggolan, miwah para Bebau sarta para kawula ing dhusun mriki, ingkang kirang saged ngecakaken rehing tata krama kanthi sae".

 

"Ha...ha ....ha......" Puthut Jayantaka gumuyu banjur wangsulan "aja banget nggonmu ngasorake dhiri Ki Lurah, panampa ndika marang tekaku lan para kanca kabeh, wis luwih saka tembung cukup. Aja kuwatir, kabecikan ndika lan para kawula ing Desa Grumbulan kene iki mengko mesthi dadi atur ing ngarsane Rama Panembahan Dewa Karkatha, murih ing tembe yen wis teka titi wancine ndika kabeh dimen kaparingan kanugrahan dening Rama Panembahan".

 

"Ngatiraken sewu genging panuwun Bendara" wangsulane Lurah Kuwera "saestu boten wonten saglugut pinara sewu ing salebeting manah kula, ngajeng-ajeng ganjaran saking Panembahan Dewa Karkatha, jer sadaya ingkang kula lampahi menika namung dhapur nindakaken darmaning gesang, anglampahi kuwajibaning kawula caos lelados dhateng Bendara".

 

"Iya, iya aku ya wis sumurup marang niyat ndika sing mijil saka prenthuling ati suci kuwi Ki Lurah" kandhane Puthut Jayantaka sabanjure "saiki dhawuhku marang ndika, aturna apa sing ditakokne dening Ki Pahang lan Ki Tambir wingi, mligine sing magepokan karo kekuwataning prajurit ing Grumbulan kene sarta kahanane Paguron cilik sing manggon ing sakulone desa iki kae!".

 

"Nyuwun pangapunten bendara" wangsulane Lurah Kuwera ngati-ati karo sethithik nglirik marang Ki Gedhe Pelanggolan minangka sasmita mengko yen ana tembung sing ora pas supaya dibenerake "sampun kula tliti kanthi titi, caching prajurit Dhusun Grumbulan menika sedaya taksih pitung dasa tiyang dipun suhi dening Ki Jagabaya Juwana. Dene kawontenanipun Paguron Jatigrowong, ing mriki pranyata ugi sampun wonten sesepuhipun ingkang nembe kemawon kundur saking anggenipun kesah, inggih menika Ki Gedhe Pelanggolan,  murih langkung cethanipun supados matur piyambak ing ngarsanipun Bendara".

 

"Nyuwun pangapunten Bendara" Ki Gedhe Pelanggolan genti guneman "kaparenga kula badhe matur ngengingi kawontenanipun Paguron alit ingkang kula suhi ing Jatigrowong".

 

"Iya, iya Ki Gedhe" wangsulane Puthut Jayantaka karo mesem "ora sah ndadak nganggo ewuh pakewuh, critakna kahanan sing sanayatane Paguron sing ndika suhi kuwi, awit nadyanta cilik Paguron ndika kuwi mesthi mulangake ngelmu ing reh kanuragan sanadyan ya mung sarwa prasaja".

 

"Kasinggihan Bendara" wangsulane Ki Gedhe Pelanggolan sing satemene rumangsa runtik atine jalaran wis diremehne dening Puthut saka Paguron Tangen kuwi kanthi ngarani nek Paguron Jatigrowong kuwi mung mulangake ngelmu kanuragan sing sarwa prasaja, nanging runtiking atine Ki Gedhe Pelanggolan babar pisan ora dituduhne ing ngarepe Puthut sing rumangsa wis duwe kasekten wudu ing tandhing kuwi "cacah sirah siswa Pagurun Jatigrowong wonten setunggalatus sekawan dasa lare. Lan menawi sawanci-wanci kakersakaken tenaganipun kangge kabetahane Dhusun Grumbulan tansah sawega ing dhiri siyaga ing gati".

 

"Bagus Ki Gedhe" kandhane Puthut Jayantaka sabanjure "pancen tekaku ing kene iki mau ya merga ana sambung rapete karo lestarine Padhukuhan ing Grumbulan kene. Awit kurang-kurang bejane Padhukuhan Grumbulan kene bisa katut dadi Karangabang merga tumindake wadya bala saka Mataram".

 

"Wadyabala saking Mataram Bendara?" Ki Gedhe Pelanggolan api-api ora ngerti karo sing dikandhakne Puthut Jayantaka ngono kuwi mau "menapa lepatipun Dhusun Grumbulan mriki dhateng Mataram? jaman rumiyin mila leres menawi Grumbulan utawi Pelanggolan mriki menika mangayom dhateng Mataram, nanging sampun radi dangu lajeng Grumbulan dados rerehanipun Paguron Tangen".

 

"Sing ndika kandhakne kuwi mau bener Ki Gedhe" wangsulane Puthut Jayantaka "sing bener pancen Padhukuhan ing kiwa tengene papan kene iki pancen kebawah Paguron Tangen, nanging Mataram ora narimakake lan wektu iki wis mbudhalake prajurit kanggo ngrabasa lan ngrampog desa-desa sing wis ucul saka regemane Mataram kuwi, kalebu Padhukuhan ing Grumbulan kene".

 

"Menawi kados makaten ateges padhukuhan ing mriki menika salebeting bebaya Bendara?" Lurah Kuwera melu takon "lajeng lados pundi murih saenipun menika?".

 

"Saiki ndika padha ngrungokna dhawuhe Rama Panembahan Dewa Karkatha sing arep tak kandhakne marang ndika Ki Lurah lan ndika Ki Gedhe" Puthut Jayantaka aweh wangsulan karo aweh prentah marang Lurah Grumbulan lan Ki Gedhe Pelanggolan.

 

"Inggih Bendara, mangga enggal kababarna dhumateng kula sedaya" wangsulane Ki Gedhe Pelanggolan.

 

"Rama Panembahan Dewa Karkatha ora bakal rila manawa Mataram gawe cilakane para kawula ing Grumbulan kene, mula Rama Panembahan banjur kagungan eguh, murih aja nganti Prajurit Mataram kuwi klakon tekan papan kene, Rama Panembahan paring dhawuh marang ndika Ki Lurah lan nDika Ki Gedhe supaya padha nyawiji karo para siswa Paguron Tangen, nyegat lakune wadya bala saka Mataram sing saiki isih ana dalan. Iki kalodhangan sing becik tumrap ndika lan para prajurit ndika, jalaran kanthi nyawiji karo siswa-siswa Paguron Tangen, prajurit Kalurahan Grumbulan lan para siswane Ki Gedhe Pelanggolan bakal kinayoman awit kadibyane para siswa Paguron Tangen, lan wadya bala Mataram mesthi bakal entek tumpes tapis di sirnakne dening siswa-siswane Rama Panembahan Dewa Karkatha, malah mengko ora mung para siswa wae sing budhal nyegat lakune wadya bala Mataram, nanging Rama Panembahan malah wis kepareng jumeneng minangka Senapati Agung kanggo nyapu prajurit andhahane Sutawijaya, Tilas Lurah Pasar Pajang sing wis kegedhen sirah wani madeg dadi Panembahan ing Kutha Gedhe Mataram kuwi. Saiki aku minangka dhutane Rama Panembahan Dewa Karkatha arep takon wangsulana kanthi sabecik-becike, ndika Lurah Grumbulan lan nDika Ki Gedhe Pelanggolan, wani apa ora yen didhawuhi dening Rama Panembahan Dewa Karkatha maju perang bareng karo siswa-siswa ing Paguron Tangen iki?".

 

"Estunipun ing wiwitan kula rumaos tidha-tidha, wonten raos maras kaworan miris menawi ngajak siswa-siswa kula ngadhepi prajurit Mataram menika Bendara" wangsulane Ki Gedhe Pelanggolan sareh "nanging dupi kula mireng dhawuhipun Bendara bilih mangke Panembahan Dewa Karkatha ingkang jumeneng minangka senapati agung, raos miris lan maras sarta tidha-tidha menika sadaya sirna saking salebeting manah, kendhih raos kendel awit ngandel dhateng kadibyaning Panembahan Dewa Karkatha. Inggih awit wontening raos kendel lan wani menika, menapa kula kaparengaken gadhah panyuwunan Bendara?".

 

"Ki Gedhe duwe panyuwunan apa? perkara wragating perang kanggo mbudhalake siswa-siswa ndika bakal ditanggung dening Paguron Tangen kabeh" wangsulane Puthut Jayantaka.

 

"Boten prakawis menika ingkang kula suwun Bendara" kandhane Ki Gedhe Pelanggolan "nanging murih mareming manah kula lan para siswa kula ing Jatigrowong kula nyuwun supados barisan siswa jatigrowong kapapanaken minangka cucuking jurit muroih langkung ketingal sepinten kasetyan kula dhateng Panembahan Dewa Karkatha lan sepinten raos tanggel jawab kula kangge karahayoning Dhusun Grumbulan mriki".

 

 

ana candhake.