SENDHANG MUSTIKANING WARIH VI (055)

55.

Sawise meneng sedhela, kanggo nata ukara murih gampang ditampa dening Kakang mBok Setyawati, aku banjur wiwit guneman :

 

“Bares kemawon Kakang mBok, kula mila sampun saged nampi menapa ingkang dipun ngendikakaken dening Kanjeng Eyang kalawau, nanging rumaos kula dhawuh-dhawuhipun Kanjeng Eyang Resi menika kala wau namung tembung-tembung limrah ingkang sampun kaprah dipun kojahaken dening titiyang saderengipun, dados menawi kawastanan Ngelmu, menika menggah kula kok dereng pantes. Menika menggah pamanggih kula, borong anggen badhe Kang mBok badhe amastani”.

 

Tak lirik, Kakang mBok Setyawati njengkerutne bathuke, katon yen lagi mikir tembung sing lagi tak ucapne minangka kanggo aweh wangsulan marang pitakon sing ditujokne aku mau.

 

“Mengko dhisik Dhimas” sawuse rada sauntara nggone njengkerutne bathuke Kakang mBok Setyawati banjur guneman maneh “ing ngarep wis tak kandhakne yen, Ngelmu Sejatining Sih sing diparingake marang Dhimas dening Kanjeng Eyang kui mau, ing walike tembung sing disabdakne Kanjeng Eyang Resi, isih luwih akeh maneh piwulang sing luhur lan suci, yen si adhi pranyata mung bisa nampa lan krungu sing disabdakne Kanjeng Eyang lan durung bisa nyumurupi ukara sing ora kocap kuwi, ateges si Adhi isih mbutuhake pambiyantu saka pun kakang minangka sedulur tuwane si Adhi. Nanging, sadurunge pun kakang aweh pambiyantu, aku luwih dhisik kudu mangerteni si Adhi iki isih mbutuhake Wedharaning Ngelmu Sejatining Sih iki apa ora? Yen Dhimas Suwanda nyata isih mbutuhake, mangka pun kakang nyata ora kabotan aweh pambiyantu jer kuwi wis dadi kuwajibanku minangka sedulur tuwa, lan pancen weling sing tak tampa saka kanjeng Eyang pancen kudu mangkono. Nanging yen Dhimas Suwanda jebul wis rumangsa ora mbutuhake ngelmu sing kanggone mung minangka piranti leladi marang bebrayan agung iki, yekti ora ana guna lan paedahe yen ta aku meksa aweh pambiyantu marang Dhimas, murih bisa nggadhuh ngelmu Sejatining Sih iki kanthi rada sampurna”.

 

Aku dadi rada ora kepenak nampa ucape Kang mBok Setyawati iki, ya gene arep aweh pambiyantu marang aku sing jare sedulure enom wae kok ndadak nganggo ditakoni luwih dhisik butuh lan orane? Kamangka aweh pambiyantu marang aku magepokan karo ngelmu sing lagi dirembug iki, cetha yen wis dadi dhawuhe Kanjeng Eyang Resi Doradruwasa marang dheweke. Nanging, slagane Kang mBok Setyawati pas lagi guneman marang aku mau kuwi, sing tak senengi. Tembung-tembunge sing metu saka lathine, keprungu enak dirungokne nganggo kuping, obahing lathi sing wor lan liringing netrane sarta obahing peranganing raga liyane, katon sarwa pantes lang awe sengseme sapa sing ndulu. Meh wae aku lali, yen sing lagi guneman karo aku iki sedulur tunggal guruku sing kaprenah tuwa, tak kira yen sing guneman iki mau Andalu sing wewayangane tansah kumanthil-kanthil ing telenging atiku. Iya Andalu, sing praupan, pawakan, solah bawa, kabeh memper banget karo Kakang mBok Setyawati. Andalu sing wis kuwawa dadi pamecut marang aku supaya ninggalne Majapahit saperlu puruita menyang Kedhuwang kanggo nampa ngelmu sing kena dienggo sangu lelayaran ing samodraning bebrayan antarane aku karo dheweke.

 

Jalaran nyumurupi solah bawa lan suwarane Kakang mBok Setyawati sing sarwa ceples karo Andalu kuwi, ndadekne rasa kangenku marang Andalu wis angel diampet maneh. Luwih-luwih nganti saiki aku durung ngerti lakon apa sing disandhang dening Andalu sawuse Wa Anggara gugur bareng karo Rama Tumenggung dadi sawur tawuring Majapahit. Lan nalika mau aku nyuwun pirsa marang Kanjeng Eyang mungguh nasib sing disandhang Andalu, aku ora oleh wangsulan sing maremake babar pisan.

 

Bareng mikir bab iki, aku banjur nggagas yen satemene olehku arep puruita marang Kanjeng Eyang Resi Doradruwasa iki kajaba merga nampa minangka nglakoni paukuman saka Rama Tumenggung Jatikusuma, ya sing baku arep golek sangu murih nggonku nglakoni urip bebarengan karo Andalu bisa lestari lan nemu bagya mulya. Mulane aku banjur ndawakne gagasan, aku kudu luwih dhisik weruh lan bisa mesthekne yen kahanane Andalu wektu iki ing sajroning kahanan sing becik. Andalu isih urip kanthi suci, ora dirusak dening mungsuhe Wa Anggara, ya andhahane Gusti Adipati Girindrawardana sing wis kasil anggone ngraman Majapahit.  Jalaran yen nganti jebul Andalu wis dadi barang jarahan lan katut diboyong dening sing lagi menang perang, utawa kasucene wis direbut dening prajurit sing kegiwang atine merga weruh kasulistyane Andalu, kanggo apa Wedharing Ngelmu Sejatining Sih kuwi tak ngerteni? Ora ana gunane babar pisan. Kajaba yen….. aku durung wani mblakakne suwarane angen-angenku. Muga-muga Andalu isih kaya jaman sadurunge aku lunga ninggal Majapahit wingenane.

 

“Piye Dhimas?” bareng suwe aku ora semaur, Kakang mBok Setyawati banjur nakoni aku maneh. Olehe takon karo mesem sing ngujiwat banget, ati lanangku gumronjal ora karuwan, nanging aku isih eling yen katresnanku wis tak tibakne marang Andalu sing jarene Wa Anggara Andalu uga banget tresna marang aku.

 

“Nyuwun pangapunten Kang mBok” alon-alon aku wangsulan “menawi kang mBok ndangu kados makaten menika, inggih kula wangsulaken dhateng jengandika kakang mBok ingkang sampun nampi dhawuh saking Kanjeng Eyang Resi. Menawi kakang mBok kasdu nindakaken welingipun sawargi Kanjeng Eyang Resi Doradruwasa ingkang nembe kemawon kundur makahyangan, inggih sumangga dene menawi kakang mBok boten kasdu ing panggalih temah eman paring pambiyantu dhateng kula, keng rayi estu boten saged menapa-menapa. Sadaya purba wonten asta jengandika Kakang mBok Ratu Setyawati”.

 

Sepisan maneh Kakang mBok mesem sing ngujiwat banget, meh wae gawe runtuh isen-isening dhadhaku, ketang saking kasengsem ndulu esem sing diwenehne dening Sang Pindha Ratih iki. Banjur disusuli guneman sing keprungu ndhemenake :

 

“Si Adhi kuwi lho? Kok bisa-bisane guneman kaya mangkono ta? Mesthi wae pun mBakyumu iki ora bakal wani ndaga dhawuhe Kanjeng Eyang Resi Doradruwasa murih tansah aeeh pambiyantu marang Dhimas Suwanda. Dadi kanthi si Adhi aweh wangsulan kaya mangkono iku mau, si Adhi wis siyaga ing dhiri kanggo nampani pambiyantu saka pun Kakang? Jalaran kanggo nampani pambiyantu saka pun kakang murih Dhimas Suwanda bisa miyak wiwaraning gaib, ngrungokne weca sing tanpa suwara, maca piwulang sing tanpa aksara, sing manggon ana waliking sabda kang wis kangendikakne dening Kanjeng Eyang Resi marang si Adhi, iku ana sarate, ya iku si Adhi kudu bisa nata ati murih dadi resik saka sakehing kekarepaning hawa napsu, nata piker murih wening temah ora kaworan pamikir sing ora mardika. Apa si adhi wis bisa mujudake sarat iki?”.

 

Sepisan maneh aku meneng, ora enggal semaur. Rasa kangenku marang Andalu sengaja tak ora tak penggak, jalaran aku kuwatir yen nganti aku lali purwa duksina, kagiwang suwara slaga lan pawakan sarta pasuryane Kakang mBok Setyawati sing sansaya suwe sansaya gawe kepencute atiku. Aku ora kepengin dadi selulur nom sing nrucak marang sedulur tuwa.

 

“Sepisan malih kula nyuwun pangaksami Kakang mBok” karo ndhingkluk aku aweh wangsulan “menapa keng rayi kaparengaken nyuwun palilah kangge nata manah langkung rumiyin?. Jalaran kula ngertos, bilih ing titi wanci menika pikiranipun keng rayi nembe kuwur, nalaripun Suwanda nembe nglantur, saha manah kula nembe kisruh ingkang boten kantenan. Kanthi kawontenan ingkang kados menika cetha menawi kula dereng samekta nampi pambiyantu saking Kakang mBok, ingkang sanyata kula betahaken menika”.

 

“Iya Dhimas” Kakang mBok Setyawati wangsulan karo slaga sing ora owah “banjur nganti suk kapan kira-kira Dhimas Suwanda bisa nata ati lan nata piker kanggo nampa pambiyantu saka pun Kakang iki?”.

 

 

 

Ana candhake.
 

SENDHANG MUSTIKANING WARIH VI (054)

 

54.

Ya lagi iki aku ngerti yen wong moksha saragane kuwi pancen nyata anane, lan aku duwe pangira yen sing bisa mangkono kuwi ya mung wong-wong sing wis oleh kanugrahan saka Hyang Agung, iya awit saka anggone padha tumemen sajrone nglakoni dadi kawulaNe.  Bareng wis rada sauntara Kanjeng Eyang sing didherekne Resi papat siswane Panembahan Kumbangtaman saka Gunung Merapi kuwi ora katon maneh, aku lagi kelingan yen mau neng pendhapa kene iki akeh wong-wong sing padha linggih neng klasa. Nanging saiki wong pirang-pirang sing mau kober tak weruhi, kabeh wis ora ana kono. Menyang ngendi parane? Kapan olehe lunga?. Aku dadi bingung, nyawang klasa-klasa sing gumelar nanging ora ana sing nglungguhi kuwi.

 

“Pinarak rumiyin Raden Suwanda” dumadakan Ki Jurudah ngajak lungguh, tak sawang Ki Prasanta uga banjur mapan lungguh neng klasa sing isih gumelar kuwi. Aku ora wangsulan nanging uga banjur melu lungguh. Sauntara wong wadon ayu sing pasuryane mirip Andalu, siswane Kanjeng Eyang Resi Doradruwasa sing jeneng Ratu Setyawati, uga wis mapan lungguh timpuh rada adoh saka panggonanku . Wong ayu kuwi katon isih tumungkul nuduhne yen atine lagi susah.

 

“Kanjeng Ratu, kaparenga samangke paring dhawuh menapa ingkang kedah kula lampahi?” alon-alon lan katon ngati-ati Ki Prasanta matur marang pepundhene sing nganti suwe ora guneman apa-apa kuwi.

 

Ora krasa aku melu ndengengek nyawang marang wong wadon sing jare Ratu Kraton Katentreman sing nduweni Taman Sendhang Pangayoman kuwi. Ora kleru maneh, pancen Setyawati iki memper banget karo Andalu, pantes menawa dadi sedulur kembar telu karo sisihane Waraka pisan.

 

Rasa kangenku marang Andalu dadi sansaya nunjem sajroning piker, nanging kepiye kahanane Andalu wektu iki? Manggon ing ngendi? Apa banjur dadi putri boyongan dadi barang rampasaning perang katut digawa prajurite Adipati Girindrawardana sing wis menang anggone nindakne kraman?. Rasa kuwatirku sansaya angel tak kendhaleni, aku duwe karep arep enggal pamit wae marang Ki Jurudah lan Ki Prasanta uga Setyawati, pamit yen arep bali menyang Majapahit awit nggonku puruita marang Kanjeng Eyang Resi Doradruwasa kaanggep wis cukup ketitik Kanjeng Eyang wis ngersakne moksha kundur marang mula-mulane.

 

“Mengko dhisik Paman Jurudah apa dene Paman Prasanta” dumadakan wong ayu kuwi aweh wangsulan marang Ki Prasanta “sadurunge ingsun nibakne dhawuh marang ndika sakloron,  aku arep luwih dhisik nyampurnakne weling saka Kanjeng Eyang Resi Doradruwasa marang aku sing ana sambung rapete karo putra angkate Tumenggung Jatikusuma”.

 

Aku sing uga krungu apa sing dikandhakne dening wanita ayu kuwi dadi mikir, jebul Eyang Resi uga wis titip weling marang wanita ayu kuwi supaya dikandhakne marang aku. Banjur kira-kira, apa wujude weling mau? Wujud wulang apa wujud liyane?  Apa malah wujud prentah?. Aku ora bisa ngira-ira maneh, mung wae sansaya suwe tak waspadakne, pasuryan lan pawakane wanita sing jarene Ratu ing Kraton Katentreman iki sansaya mundhak katon nengsemake.

 

“Inggih Kanjeng Ratu” nalika aku isih ubeg karo pikiranku dhewe, Ki Prasanta wis mangsuli apa sing dikandhakne Setyawati “kaparenga abdi paduka anengga dhawuh”.

 

“Iya Paman, ora liwat kepenakna dhisik anggon ndika padha linggih, aku tak rembugan karo adhiku Suwanda” wangsulane Setyawati karo mesem, sing banjur disambung gunem sing ditujokne marang aku :

 

“Suwanda, sadurunge aku kandha akeh-akeh luwih dhisik akua rep aweh weruh marang keng slira bab sambunge antarane Setyawati lan Suwanda”.

 

“Ing…gih Kanjeng Ratu” aku wangsulan alon, karo jroning ati tuwuh pitakonan apa sing dikarepake tembung sambunge antarane Setyawati karo Suwanda iki mau.

 

“Aja keladuk nggonira nampa rembugku Suwanda” Ratu Setyawati banjur guneman maneh “yen diwawas saka suwene nggonira manggon neng alam padhang iki karo suwene nggonku wiwit dilahirake, mula umurmu adoh manggon ana ing sangisorku, jalaran bares wae aku dipupu dening Kanjeng Eyang Resi Doradruwasa kuwi wiwit nalika sing ngasta jejeg pusaraning adil ing Majapahit isih Kanjeng Sinuhun Prabu Brawijaya Wikramawardana. Jaman kuwi mbok menawa wong tuwamu sing dadi Panewu biyen kae durung dilahirake. Nanging gandheng antarane sira karo aku iki isih padha-padha siswane Kanjeng Eyang Resi Doradruwasa, mula sliramu kena diarani adhiku tunggal sapaguron, lan sliramu wenang nyeluk aku kanthi sebutan Kang mBok utawa mBakayu. Dadi suwaken sebutan Kanjeng Ratu marang aku, awit aku iki nyata mbakayumu lan sliramu kuwi adhiku, luwih-luwih sliramu kuwi dudu utawa durung dadi kulawarga saka Kraton Katentreman sing tak suhi”.

 

Aku mesem sajroning ati, ngguyu pikiranku sing mau kober mikir sing ora-ora, kegawa saka sansaya kasengseme atiku ndulu wewujudane Ratu Kraton Katentreman kuwi.

 

“Manawi makaten keng rayi namung badhe ngestokaken dhawuh Kakang mBok” beda karo suwarane atiku, lambeku ngetokne wangsulan marang Kang mBok Setyawati.

 

“Iya Adhi” Kang mBok Setyawati wangsulan karo mesem, wangune kalegan atine krungu wangsulanku kuwi mau “sabanjure, aja si adhi ndakwa marang pun kakang yen wis ngremehne lungiting nalare si adhi, yen pun kakang arep takon bab anggonmu nampa dhawuh pungkasan saka Kanjeng Eyang utawa Bapa Guru Resi Diradruwasa mau?. Ngene ya Dhi, aku nyebut Kanjeng Eyang marang Bapa Guru iki merga kajaba Guruku, Resi Doradruwasa kuwi iya gurune wong tuwaku , Rama Prabu Brawijaya Wikramawardana wiwit poanjenengane isih ngagem sebutan Raden Damarwulan biyen, padha karo Dhimas Suwanda nadyan Dhimas iki siswa wuragile Kanjeng Eyang ing Kedhuwang kene, nanging Dhimas Suwanda uga putra angkate Tumenggung Jatikusuma sing anggone meguru marang sedulur nome Kanjeng Eyang Doradruwasa wiwit isih ngagem asma Kunthing”.

 

“Inggih Kakang mBok” aku wangsulan karo mesem krungu katrangan sing dikandhakne Kakang mBok Setyawati kuwi “nuwun sewu, ingkang Kakang mBok kersakaken kalihan dhawuhipun kanjeng Eyang Resi dhateng kula kala wau cethanipun kados pundi?”.

 

“Apa Dhimas Suwanda wis bisa nampa kanthi sampurna apa wae wulangan kang kadhawuhne dening Kanjeng Eyang mau? Jalaran ing waliking ukara sing dingendikakne, nyata luwih ukara sing ora keprungu ing kupinge sing padha ana, mula yen mung krungu ngono wae durung karuwan bisa nampa lan mangwasani sejatining Ngelmu Agung kang winastan Ngelmu Sejating Sih sing dingendikakne Kanjeng Eyang sadurunge jengkar makahyangan mau” Kakangmbok Setyawati nyethakne tembung pitakone marang aku.

 

Aku ora enggal bisa kumecap aweh wangsulan, awit kaping sepisan yen aku kandha blaka manawa apa sing didhawuhne Kanjeng Eyang mau babar pisan ora ana sing bisa tak ngerteni maknane, mangka mesthi aku bakal nampa pamaido saka kakang mBok Setyawati yen aku iki bocah bodho. Kaping pindho yen nganti aku aweh wangsulan manawa wis ngerti lan bisa nampa kabeh dhawuhe Kanjeng Eyang Resi mau, aku kuwatir yen banjur ditakoni dening Kakang mBok Setyawati magepokan karo ngelmu sing diarani Sejatining Sih kuwi mau. Mula aku banjur meneng, nganti suwe ora bisa kumecap apa-apa.

 

“Piye Dhimas?” Kakang mBok Setyawati guneman maneh “apa isih kurang cetha mungguh sing dadi pitakonku marang si adhi iki mau?”.

 

“Boten Kakang mBok” aku gragapan aweh wangsulan “namung kemawon kraos radi kewetan anggen kula badhe atur wangsulan, awit ajrih menawi kakang mBok duka dhateng keng rayi, pun kula”.

 

“Aja kaya bocah cilik Dhimas” Kakang mBok Setyawati gumuyu renyah, kepenak banget dirungokne nganggo kuping iki “Si Adhi bisa wangsulan kanthi sanyatane awit wangsulane si Adhi kuwi ana sambung rapete karo jejibahan sing tak tampa saka Kanjeng Eyang Resi magepokan karo binabare ngelmu Sejatining Sih sing wis dipracayakake marang Dhimas Suwanda”.

 

Aku wis ora bisa endha maneh, gelem ora gelem kudu aweh wangsulan marang kakang mBok Setyawati sing jejer minangka gantine Kanjeng Eyang Resi Doradruwasa iki.

 

 

 

Ana candhake.

SENDHANG MUSTIKANING WARIH VI (053)

 

53.

Kabeh wong sing lungguh neng klasa sing digelar ing pringgitan kuwi padha ndhingkluk karo nahan ambegane murih ora nyuwara, kabeh katon ketungkul meneng ora kepengin ngganggu anggonku arep ngrungokne dhawuh-dhawuh saka Kanjeng Eyang Resi Doradruwasa sing wis dingendikakne nek ora arep dibolan-baleni. Kajaba saka kuwi, mesthi wae wong-wong kuwi uga wedi yen nganti ngganggu anggone Kanjeng Eyang ngendika. Aku dhewe, kajaba siaga arep ngrungokne dhawuh sing bakal tak tampa, isih kober nglirik ngiwa nengen, nglirik Ki Jurudah, Ki Prasanta, Resi Sundaka lan sedulur-sedulure, uga ora kliwatan nglirik wanita ayu sing linggihe ing prenah kanane Kanjeng Eyang Resi. Jroning atiku tuwuh rasa pangalembana marang kasulistyane wanita sing ngagem asma Setyawati, kang jumeneng Ratu ing Kraton Katentreman sing nduweni taman aran Sendhang Pangayoman kuwi. Lan bares wae, ngerteni kasulistyane Ratu Setyawati sing nyata ayu kuwi, ndadekne aku kelingan lan tuwuh rasa kangenku marang Andalu, jalaran sabrebetan pasuryane Ratu Setyawati iki memper banget karo kasulistyane Andalu, putrane Wa Anggara Kebayan Bulak Pandhe sing wis kuwawa nelukne ati lanangku.

 

“Putuku Ngger Suwanda” lagi wae aku ngrasakne rasa kangenku marang Andalu, dumadakan Kanjeng Eyang nimbali aku, wangune arep miwiti paring dhawuh.

 

“Kawula wonten dhawuh Kanjeng Eyang” rada glagepan akua tur wangsulan.

 

“Satemene, anggone Tumenggung Jatikusuma mrentahne sira ninggalne Majapahit iku mung kinarya sarana murih sira nutugne kuwajibane Si Kunthing sing durung rampung nanging kapeksa kapegat dening lakune kodrat” dhawuhe Eyang Doradruwasa alon-alon sing anggone ngendika kaya wong ngeja aksara, tembung-tembung sing kawiyos keprungu las-lasan, dadi cetha anggonku ngrungokne.

 

Sanajanta mangkono, aku ya durung mudheng karo kersane Eyang Resi klawan dhawuh sing dingendikane iku. Jalaran dhawuhe Eyang Resi Doradruwasa iki cengkah karo dhawuh sing tak tampa saka Rama Tumenggung nalika samana, lan gajege Eyang Resi uga wis uninga yen tekaku ing Kedhuwang iki, niyat puruita kepengin necep ngelmu sing diarani Ngelmu Sejatining Sih, murih kena tak enggo sangu lelayaran ing samodraning bebrayan karo Andalu, ing tembene. Nanging dumadakan Eyang Resi dhawuh mangkono kuwi, mula aku ya banjur bingung ora ngerti apa sing dikersakne.

 

“Sumurupa Suwanda” Kanjeng Eyang Resi nyambung pangendikane, keprungu yen panjenengane nyata uninga apa sing lagi tak gagas sajroning atiku “satemene Sang Hyang Maha Wikan wis paring nugraha marang Ramakmu Tumenggung Jatikusuma, wujude kaparingan bisa miyak wewadining kodrat sing bakal tumiba ing Negara Majapahit sing wis ndungkap kelakone unen-unen Sirna Ilang Kertaning Bumi”.

 

“Inggih Kanjeng Eyang” aku ketrucut atur wangsulan “lajeng menapa sambetipun kalihan anggenipun paring pidana dhumateng kula arupi dhawuh murih kula mara king ngarsanipun Kanjeng Eyang menika?”.

 

“Iku ngono mung sarana murih bisa netepi lakuning kodrat kang wis ginarisake tumrap sliramu” Kanjeng Eyang paring wangsulan “ya iku sira kudu bisa oncat saka Majapahit sadurunge dumadine kraman saka Keling lan Kedhiri, sabab yen nganti keng slira ora oncat luwih dhisik, tan wurunga bakal nemahi lelakon kaya lelakone Tumenggung Jatikusuma lan para satriya liyane sing isih ngugemi kasetyan marang Kanjeng Sinuhun, klebu Wakmu si Anggara ya Kebayan Bulak Pandhe sing kaparingan suwarga langgeng dening Hyang Agung kanthi sarana gugur dadi sawuring Tanah Jawa”.

 

“Dados leres menawi Rama Tumenggung saestu sampun gugur ngrungkebi kasetyanipun dhateng nagari Kanjeng Eyang?” sanadyan satemene aku wis krungu critane Sundaka, Ki Jurudah lan Ki Prasanta sing ngabarake bab gugure Kanjeng Rama Tumenggung Jatikusuma, nanging meksa aku ngambali nyuwun pirsa marang kanjeng Eyang Resi Doradruwasa sing nyata wis anetra bathara.

 

“Bener Suwanda” Eyang Resi paring pangandika “Wong tuwamu angkat Gugur netepi kastriyane, Biyungmu Nyai Tumenggung uga suthik teluk marang mungsuh temah milih bela pati sarana suduk jiwa. Wakmu Kebayan Bulak Pandhe panggah ngrungkebi kasetyan marang Kanjeng Sinuhun lan katut katiban pidana pati dening Adipati Girindrawadana  sing saiki wis madeg dadi Prabu Brawijaya, Nyi Kebayan bela pati kaya sing ditindakne Nyai Menggung……..”.

 

“Lajeng kados pundi lelampahan ingkang dipun lampahi Andalu, Kanjeng Eyang?” krungu dhawuh pangandikane Eyang Resi mangkono iku, ora sranta aku nugel rembug, nyaru wuwus, nyuwun pirsa mungguh kahanane Andalu sing wis tininggal Bapa lan Biyunge.

“Suwanda” Kanjeng Eyang paring wangsulan “ing ngarep wis tak kandhakne, sajrone nampa rembug sing arep tak wulangake marang sira, sira kudu anuceni lan nata atinira luwih dhisik, wong sing wis resik atine lan bening pamikire tuhu ora gampang kaget lan kebranang temah banjur tumindak sing mung nuruti pangajake napsu utawa hardhaning hawa, sing tundhone mung bakal nguwohake kapitunan. Lagi wae sira nampa warta sing tak ucapne, ketara yen atimu durung tumata, durung sumeleh lan durung resik saka pangaribawaning napsu. Mumpung durung kebacut muspra tanpa tanja apa sing bakal tak kandhakne marang sira, sepisan maneh sira wis bisa nata atinira apa durung? Yen durung, becik tak cukupne samene wae dhawuhku marang sira, aku arep budhal menyang jagad langgeng. Ya mbok menawa ing mbesuk nek sira isih mbutuhake wedharaning Nglemu Sejatining Sih, muga-muga sira bisa kepethuk wong sing bisa mendharake. Piye Suwanda?”.

 

Kaya disamber gelap rasaning rasaku krungu dhawuhe Eyang Resi sing mangkono kuwi, yen nganti dina iki Kanjeng Eyang ora kepareng maringake Ngelmu Sejatining Sih, ateges nggonku lunga ninggal Majapahit iki kena diarani ora ana gunane babar pisan. Mula aku banjur matur :

 

“Dhuh Kanjeng Eyang, mugi kaparenga Kanjeng Eyang nglajengaken paring dhawuh dhateng kula. Saestu kula sampun saged nata manah kangge nampi dhumawahing Ngelmi saking Kanjeng Eyang Panembahan”.

 

Muni ngono kuwi, karo tak niyati ora arep kaget krungu kabar kaya apa wae wujude lan kabeh dhawuhe Kanjeng Eyang bakal tak rungokne kanthi premati lan ing mengkone bakal tak tindakne kaya apa mesthine.

 

“Yen temen mangkono sing dadi tekadira, sisaning mangsa sing kari sasiliring bawang iki bakal tak gunakne sabecik-becike, ya iku bakal tak wedharake Sejating Sih marang sira Suwanda, mengko sawuse tak wedharake, borong anggonmu bakal ngonceki dhewe, jalaran aku kudu netepi timbalan saka Sang Hyang Maha Urip kang arep dikancani dening Dhimas Resi Sundaka lan sedulur-sedulure, sing saiki wis ngenteni ana kene” panyuwunku marang Kanjeng Eyang jebul dikabulake, kang mangkono mau cetha yen ndadekne atiku mongkog jalaran bisa nampa ngelmu saka Resi sing dadi pepundhene Kanjeng Rama Tumenggung lan Wa Kebayan Bulak Pandhe.

 

“Suwanda” Kanjeng Eyang nutugne nggone paring dhawuh “salugune rasa Sih, kuwi salah siji saka sipating Hyang Kang Maha Asih kang tinurunake marang sanggyaning titah ing Ngarcapada. Nanging mung manungsa kang beja kang bisa ngecakne rasa sih mau kanthi sing sabenere, ya iku sih kang suci saka pangaribawaning pepenginan liyane. Dhuk kuna, karana saka Maha Asihe Gusti kepareng nyipta titah kang kinanthenan kuwajiban memayu hayuning ngarcapada. Salah sijining srana nggone nindakne kuwajiban mau, titah kudu gelem manembah lan ngabekti marang Panjenengane. Ing babagan iki, hawa lan napsu sok dhemen gawe crita ngayawara, rumangsane Gusti Sing Maha Sampurna kuwi isih kagungan butuh dibekteni kawulaNe, kamangka tenane yekti Gusti tan mbutuhake apa-apa, jalaran Gusti wis Maha Sampurna. Anane manungsa kadhawuhan manembah lan ngabekti marang Gusti, kuwi mung sabab saka sipat Maha Asihe Gusti, kanthi gelem lila legawa nindakne darmaning kawula sing mung manembah marang Gusti iku dadi sarana kanggo bisane manungsa bali marang asal mulane lan manungsa sing ora gelem manembah lan ngabekti marang Gusti bakal kangelan nggone bisa bali, kurang-kurang bejane bakal kumpul karo titah liya sing tansah ndaga dhawuhe Gusti. Mulane wong kang wis weruh jatining katresnan utawa sejatining sih, bakal bisa ngecakne rasa sihe kang tanpa pamrih apa-apa kajaba muhung netepi nulad lekasing Gusti kang wis nitahake katresnaNe”

 

Eyang Resi kendel angone ngendika, banjur jumeneng, astane kumlawe paring sasmita marang Resi Sundaka, banjur nutugne ngendika :

 

“Apa kang wis tak kandhakne iki, yen temen-temen mbok estokne mangka bakal bisa digelar dadi wewarah sing jembare tanpa watesan, mongsa bodhowa nggonmu nampa, titiwancine wis teka Aku kudu bali marang jagad langgeng ya alam kamulaku sadurunge aku tinitahake”.

 

Kanjeng Eyang banjur njangkahne sampeyane, tindak kanthi kebat, ditutne Resi Sundaka, Resi Tambala, Resi Amana lan Resi Patana, mung sagebyaring that-thit wis ilang saka panduluku. Wong sing ana pringgitan kuwi banjur gita-gita mlaku menjaba, bablas menyang plataran ngarep, semono uga aku uga ora gelem keri. Tekan Plataran katon Eyang Doradruwasa wis lenggah ing gigire Kyai Barat Ketiga, Resi Sundaka lan sedulure kabeh uga wis numpaki jarane dhewe-dhewe. Tanpa nyabawa banjur padha mesa ting gegana nusup mega-mega temah ora bisa disawang maneh.

 

 

Ana candhake.

SENDHANG MUSTIKANING WARIH VI (052)

 

52.

Resi Sundaka banjur aweh sasmita marang aku lan Ki Jurudah sarta Ki Prasanta supaya ngetutne dheweke sing arep ngadhep ing ngarsane Kanjeng Eyang Resi Doradruwasa kaya sing dikandhakne paraga sing lagi wae mlebu gandhok kuwi. Ora kakehan gunem, aku wong telu banjur ngetut lakune Resi Sundaka mlebu menyang Pringgitan.

 

Ing pringgitan Eyang Resi Doradruwasa wis lenggah ing klasa, ing ngarsane katon ana wong wadon kira-kira umur las-lasan tahun, prabane katon mencorong, lungguh timpuh kanthi sirah ndhingkluk marikelu. Ing rada sisih kiwane Eyang Resi, ana paraga telu sing umur-umurane ora adoh karo Resi Sundaka, kabeh ngrasuk sandhangan sing kulina diagem dening para Brahmana. Padha karo wong wadon sing ayu mau, wong telu sing pangiraku sedulure Resi Sundaka kuwi, padha lungguh amarikelu. Resi Sundaka nyembah karo ndhodhok, aku, Ki Prasanta lan Ki Jurudah padha nerokne saparipolahe Brahmana mudha kuwi. Karo nyembah aku isih kober nglirik marang Eyang Resi, wadana lan salirane ora geseh karo Aluse sing nemoni aku neng alas wingenane, mung sing ana kene katon luwih seger.

 

“Klakon tekan bumi Kedhuwang kene sira Suwanda” Eyang Resi ngendika alon karo mesem sajak rena ing penggalih, banjur ditutugne paring dhawuh marang aku wong papat “kene padha lungguh nyedhak aku kene, ndika pisan Dhimas Sundaka lan Jurudah sarta Prasanta”.

 

Resi Sundaka banjur mlaku ndhodhok, aku, Ki Jurudah lan ki Prasanta nerokne, banjur mapan lungguh awor karo wong telu sing pacakane kaya Brahmana kuwi.

 

“Awit saking berkah saha pangestunipun Kanjeng Eyang Panembahan, ancas kula sowan ing bumi Kedhuwang saged kasembadan, Eyang. Pangabekti kula mugi kunjuk” aku matur karo nyembah sawuse linggih ing klasa pandhan sing putih, ngganda wangi aruming kembang pudhak.

 

“Iya, iya Suwanda pangabektinira wis ingsun tampa klawan gambiraning ati, ora liwat kepenakna dhisik nggonmu linggih” Eyang Resi paring wangsulan, banjur genti paring dhawuh marang wong wadon ayu sing linggihe ing sisih tengen “Nini Dewi, Ki Jurudah lan Ki Prasanta sawuse nglenggana ing kaluputane, dene tanpa palilahira wis wani ninggalne Kraton Katentreman lan Taman Sendhang Pangayoman, mung saprelu arep soroh amuk menyang Majapahit, saiki wis padha teka ing papan kene. Tak jaluk, Nini Dewi ya sing gedhe pangapurane marang sekabatira loro sing maune lali kuwi”.

 

“Ngaturaken genging panuwun Kanjeng Eyang lan sepisan malih pun Setyawati nyuwun pangapunten, inggih labet saking kiranging kawigatosan kula temah ndadosaken Paman Jurudah miwah Paman Prasanta sampun sami sembrana badhe nglampahaken tindak ingkang boten prayoga dhateng Kitha Raja Majapahit, katujunipun Kanjeng Eyang langkung pana lajeng paring pemut dhateng Paman kula kekalih menika, saupami Kanjeng Eyang boten manggihi Paman Jurudah saha Paman Prasanta, mendah kados menapa dukanipun Hyang Agung dhateng pun Setyawati?” wong wadon sing jebul duwe jeneng Setyawati kuwi karo nyembah atur wangsulan.

 

“Kabeh mau wis ginaris ing lakuning jagad Nini” Eyang Panembahan ngendika maneh “olehku bisa weruh yen Jurudah lan Prasanta kanthi sesidheman budhal menyang Majapahit kae, iya awit saka pituduh sing tak tampa saka Hyang Kang Maha Wikan, bisane aku nemoni sekabatmu loro kuwi, iya awit saka sihing Hyang Maha Prakosa kang maringake aku kekuwatan temah bisa kongkonan alusku nemoni wong loro kuwi, dene anane Jurudah lan Prasanta gelem nurut apa sing tak kandhakne marang wong sakloron kuwi, iya jalaran sakarone wis kasawaban dening sihing Hyang Kang Maha Asih, temah atine sing panas kaya mawa sambi ditepasi, bisa luluh lane ling marang jejibahane titah nyebarake sihing Gusti marang sapepadhaning titah. Dadi kabeh kabecikan sing ana lan dumadi kuwi satemene iya kagungane Dzat Tan Kena Kinaya Apa”.

 

Ora mung Setyawati dhewe, sanadyan aku lan kabeh sing lungguh ing klasa pringitan kuwi padha manthuk-manthuk kabeh, ngrasakne kaluhuraning sabdane kanjeng Eyang Resi Doradruwasa sing kabeh ngemu pitutur luhur sing pantes dadi gwegebengane manungsa kuwi.

 

“Sabanjure” Eyang Resi paring pangandika maneh, saiki genti ditujokne marang Resi Sundaka lan para sedulure “Dhimas Resi Sundaka lan kadang-kadangku saka Gunung Merapi, sajake titti wancine ndika wong papat nindakne dhawuh saka Bapa Panembahan Kumbangtaman sing magepokan karo aku wis teka….”.

 

“Kula namung nengga dhawuh saking jengandika Panembahan, sawanci-wanci kadhawuhan kula tiyang sekawan boten badhe suwala” Resi Sundaka nigas rembug, matur karo nyembah.

“Kaya sing padha ndika uningani” Eyang Panembahan nutugne anggone ngendika “tunggangan kanggo aku wis cumawis, ya iku Jaran Kyai Baratketiga sing kudune sing ngeterne mrene kuwi putuku Suwanda, nanging gandheng kanggo netepi lakuning kodrat, Baratketiga sing pisah karo Suwanda ing alas Patalan, bisa kepethuk ndika wong papat lan ndika giring mrene”.

 

“Nuwun inggih Panembahan” Sundaka nyelani rembug “sadaya menika mila inggih saking kamirahaning Gusti kemawon”.

 

“Bener Dhimas” Eyang Resi paring wangsulan “sabanjure, kidung suci sing diwaca dening Nini Setyawati wis rampung pamacane, saiki mung kari siji sing durung tak tindakne, ya iku aweh weruh marang putuku Suwanda, apa sing wis kedaden lan apa sing prayoga dilakoni dening Suwanda sawise klakon ketemu aku ana Kedhuwang kene”.

 

“Inggih Panembahan, sepisan malih kula iyang sekawan namung nengga lan badhe nglampahi menapa ingkang dados dhawuh jengandika Panembahan” Sundaka atur wangsulan kanthi kurmat banget.

 

“Iya Dhimas, saiki prayogakna nggon ndika padha lenggah, aku tak guneman marang putuku Suwanda” Eyang Resi Doradruwasa ngendika maneh, banjur miji aku supaya rada nyedhak “saiki Suwanda, coba rada nyaketa mrene, aku arep aweh rembug marang sira, jumbuh karo sing didhawuhne Gusti Tumenggung Jatikusuma marang sira nalika samana”.

 

Aku ngesot maju watara pitung kecu, sawise rada caket karo papan lenggahe Eyang Resi, aku banjur nyembah karo matur :

 

“Nuwun inggih Kanjeng Eyang, pun Suwanda siaga nilingake karna kangge nampi dhawuh saha sabdanipun kanjeng Eyang Panembahan ing Kedhuwang”.

 

“Sepisan maneh, tatanen rasanira, sucekna atinira, murih ora tumpeng suh nggonira nampa tembungku, murih  sira bisa njumbuhake apa sing bakal tak kandhakne karo piwulang sing nate sira tampa sadurunge, mligine kang magepokan karo jejering Suwanda minangka titahe Sang Dzat Kena Kinaya Apa lan sesambungane klawan titah liya ing jagad kang gumelar sarta murih sumurup apa sing diarani sejatining Sih kang mijil saka cipratan sipating Gusti Sing Maha Asih. Lan kang luwiuh wigati, tembung sing bakal ingsun ucapake iki bakal dadi tembung pungkasan saka aku marang sira, dadi ngibarat kaya wre kresna tegese banyu ireng utawa mangsi, kang tumiba ing patra seta, ya iku dluwang putih, mung sepisan ora bisa dibolan-baleni, sarta ora bisa diowah-owahi maneh” Kanjeng Eyang Resi Doradruwasa miwiti nggone arep paring pangandika marang aku.

 

Ora kaya adate yen arep nampa pitutur saka Rama Tumenggung utawa saka sesepuh liyane ngana kae, wektu kuwi dumadakan ana rasa gambira wor lan rasa miris kan samar ing atiku. Babar pisan aku ora bisa ngentha-entha tembung apa sing bakal tak tampa lan apa sing kudu tak tindakne sawuse nampa wejangan sing ngendikane wejangan pungkasan saka Eyang Resi Doradruwasa iki. Ora krasa aku dadi gemeter, kringet adhem wiwit nelesi klambi sing tak enggo.

 

“Piye Suwanda?” Eyang Resi ngendika maneh, paring pandangu marang aku “sadurunge kebacut utawa kadhung, tembung sing bakal tak kandhakne marang sira iki ngemu kuwajiban sing kudu sira lakoni, yen kongsi sira suwala utawa gedhene nyulayani bakal gedhe walat sing bakal sira tampa. Dadi sepisan maneh, sira isih kepengin nampa rembug saka aku iki apa sira milih murungake wae?”.

 

“Dhuh Kanjeng Eyang Panembahan” aturku karo ndhredheg wel-welan “Suwanda sampun siaga ing manah badhe nampi sadya dhawuh saking kanjeng Eyang lan kula aprasetya sedaya dhawuh saking kanjeng Eyang Panembahan badhe kula lampahi kanthi suka lilaning manah, menawi ngantos Suwanda anyulayani mugi Gusti Paring Walat dhumateng kula”.

 

Eyang Panembahan ora enggal nutugne anggone arep paring wejangan, sauntara kahanan ing pringgitan kuwi dadi sepi nyenyet angker lan mrebawani.

 

 

Ana candhake.

SENDHANG MUSTIKANING WARIH VI (051)

51.

Ki Jurudah lan Ki Prasanta sing banjur lungguh neng klasa sing wis digelar neng gandhok kuwi nyawang marang prenahe Brahmana mudha sing ngaku aran Sundaka kuwi. Aku dhewe sing lagi kisruh rasane atiku ya mung meneng ora kober mangsuli apa sing lagi dikandhakne Sundaka. Kabar sing ngandhakne nek Majapahit bedhah awit saka pangramane Adipati Girindrawardana lan gugure Rama Tumenggung Jatikusuma bener-bener wis ndadekne puteging atiku. Wangune Ki Jurudah apa dene Ki Prasanta, sing mau tekane Pratapan kene bareng karo aku sajak ngerti lan bisa ngrasakne kaya apa rasaning atiku wektu kuwi. Semono uga Sundaka, wong kuwi ya katon nek melu prihatin kaya-kaya uga ngrasakne sepira sedhihing atiku. Pikiranku banjur sansaya seser nggone mubeng, yen Kanjeng Rama Tumenggung wis gugur ing palagan, banjur Kanjeng Ibu ya Nyai Tumenggung kepriye kahanane? Uga kepriye critane Wa Kebayan ing Bulak Pandhe lan uga Andalu?.

 

“Nuwun sewu Sang Resi ugi Raden Suwanda” dumadakan Ki Jurudah guneman alon “kula saestu boten maiben sepinten sekeling penggalihipun Raden Suwanda midhanget kabar bedhahing nagari Majapahit saha guguripun Gusti Tumenggung Jatikusuma. Nanging mugi kaemutan Raden, guguripun Gusti kula Tumenggung Jatikusuma menika winastan gugur utawi utami, gugur andhepani kuwajiban minangka satriyaning nagari. Saha mugi kaemutan malih, bilih ingkang gugur minangka kusumaning satriya menika boten namung Gusti Tumenggung piyambak, nanging ugi kathah satriya sanesipun. Suwaunipun dhuk rikala kula mireng bilih Majapahit wonten kraman saking Keling lan Kadhiri ingkang kanthi licik lan tebih saking sipating satriya temah saged mbedhah praja saha ngendhangaken Kanjeng Sinuhun Brawijaya, kula kalih kadang kula sepuh pun Kakang Prasanta, salebeting manah tuhu boten saged narimakaken, temah kula kekalih lajeng bidhal dhateng Majapahit, tanpa cecala utawi pamitan dhateng Gusti kula Kanjeng Ratu Setyawati badhe bela pejah. Nanging sareng kula kepanggih alusipun Panembahan Doradruwasa lan kadhawuhan menggah lumampahing kodrat kedah makaten, manah kula nembe saged radi kalipur”.

 

“Lajeng Ki Jurudah lan Ki Prasanta murungaken anggenipun badhe soroh amuk dhateng Kitha Majapahit ingkang sampun dipun suwungaken dening Para Kraman awit sadaya praboting upacara kraton sampun kaboyong dhateng Kadhiri menika?” Sundaka genti takon .

“Kasinggihan Sang Resi” Ki Prasanta sing genti wangsulan “nanging sareng kula wangsul dhateng Kraton Katentreman nenggih ing Sendhang Pangayoman, jebul Gusti Ratu Setyawati dereng kundur, awit saking menika kula lajeng nusul mriki lan ing margi kepanggih kalih Raden Suwanda menika kala wau”.

 

Maune aku mung meneng, ora pati kepencut marang anggone wong-wong kuwi padha rerembugan. Nanging bareng krungu yen Ki Prasanta lan Ki Jurudah iki jebul lagi saka Majapahit, aku dadi kepengin ngerti luwih akeh carita kahanane Majapahit, caritane kulawargane Rama Tumenggung lan Wa Anggara. Mula aku banjur nyoba arep takon marang wong loro sing ngakune saka Kraton Katentreman utawa Sendhang Pangayoman kuwi.

 

“Nuwun sewu saha nyuwun pangapunten, Ki Jurudah saha Ki Prasanta” tembungku alon-alon “menapa anggen kula mireng menawi jengandika kekalih menika nembe kemawon saking Kitha Raja Majapahit menika menapa leres? Inggih nyuwun pangapunten, awit saking kisruhing manah kula, kula radi kirang cetha mirengaken pangandikan jengandika kala wau”.

 

“Mila kasinggihan Raden” sing wangsulan Ki Jurudah karo mesem “awit estunipun antawising Kraton Katentreman utawi Sendhang Pangayoman kalih Majapahit menika wonten sambung rapetipun. Bares kures blaka suta kemawon, tiyang sepuh kula kalihan toyang sepuhipun Kakang Prasanta menika rumiyin abdi dalem Majapahit ingkang lajeng ngalih dhateng Kraton Katentreman awit ndherek lekasipun Gusti Ratu Setyawati ingkang rikala samanten boten kersa jumeneng nata, awit ngersakaken badhe lelados dhateng para kawula ingkang estunipun mbetahaken tuntunan caranipun gesang ingkang langkung migunani”.

 

“Nuwun sewu Ki Jurudah” aku rada bingung karo sing dikandhakne Ki Jurudah iki “Gusti Kanjeng Ratu Setyawati menika sinten? Kok jengandika ngendika boten kersa jumeneng nata ? nata ing nagari pundi? Lha samangke malah jumeneng ing Kraton Katentreman? Kados pundi menika cethanipun?”.

 

“Makaten inggih Raden” Ki Prasanta genti sing aweh wangsulan marang aku “estunipun bab menika menawi kacariyosaken, estu sedalu boten wonten pedhotipun. Mila badhe kula aturaken uwosing lelampahan kemawon, dene jangkepipun benjing-benjing saged kula aturaken malih, menawi wonten wekdal ingkang senggang”.

 

“Inggih Ki Prasanta” aku wangsulan karo manthuk.

 

“Kanjeng Ratu Setyawati menika siswanipun Panembahan Kedhuwang mriki, admajanipun Gusti Prabu Brawijaya Wikramawardana patutan saking garwa Prameswari inggih Gusti kula Kanjeng Ratu Kencanawungu, ingkang wiwit alit sampun kapupu dening Panembahan Doradruwasa ing mriki” Ki Prasanta aweh katrangan sethithik sing marahi aku dadi sansaya ora mudheng, jalaran sangertiku Sang Prabu Brawijaya Wikramawardana lan Ratu Ayu Kencanawungu kuwi sugenge wis adoh ing jaman biyen, lan antarane Gusti Prabu Brawijaya Wikramawardana  karo Gusti Prabu sing saiki dikabarake kendhang saka praja iki, wis kaselanan pirang-pirang narendra sing ngasta paprentahaning praja Majapahit.

 

“Keparenga kula ndherek matur Raden Suwanda lan ndika Ki Jurudah saha Ki Prasanta” Sundaka, Brahmana Mudha sing maune meneng ngrungokne wae kuwi dumadakan melu nyela rembug, wangune Sundaka weruh yen aku ora mudheng karo sing dikandhakne Ki Prasanta lagi wae iki mau “mBok bilih Raden Suwanda mila sampun nate midhanget cariyosipun Resi Doradruwasa ingkang kaparingan nugraha yuswa Panjang menika?”.

 

“Inggih Sang Resi” aku kebat wangsulan “menawi cariyos bab yuswanipun Eyang Resi Doradruwasa menika mila kula sampun dipun paring sumerep dening Rama Tumenggung Jatikusuma ugi Wa Anggara”.

 

“Lha samangke badhe kula wewahi sakedhik” Sundaka nutugne rembuge karo mesem “estunipun Resi Doradruwasa menika mila sampun sepuh saestu, menawi cariyos saking Resi Doradruwasa piyambak, panjenganipun menika yuswanipun sampun kalih atus tahun langkung, nanging menawi criyos ingkang kula tampi saking guru kula, Resi Doradruwasa menika tebih langkung sepuh katimbang gurunipun ingkang ugi dipun anggep sedherek sepuhipun”.

 

“Kados pundi menika Sang Resi? Kula sansaya boten saged nampi dhawuh jengandika menika, Eyang Resi Doradruwasa menika rayinipun ugi siswanipun Panembahan Satiban, kok jengandika dhawuh menawi Eyang Resi Doradruwasa menika langkung sepuh tinimbang Panembahan Satiban?” aku nyelani takon.

 

“Makaten inggih Raden” Sundaka wangsulan karo mesem “jaman rumiyin tiyang sepuhipun Begawan Satiban menika manggih lare ingkang lajeng kapundhut putra lan kaparingan nama Satibi, kamangka estunipun lare kala wau sampun sepuh yuswanipun namung ketingal kados taksih lare, awit Satibi menika estunipun inggih Resi Doradruwasa menika, Pramila sareng Panembahan Satiban sampun seda, asma Doradruwasa lajeng kaagem malih dening Satibi”.

 

“Inggih Sang Resi” aku ethok-ethok mudheng.

 

“Cariyos ingkang kula tampi saking Guru kula” Sundaka nutugne guneman “mila Resi Doradruwasa menika asalipun saking Paluamba, sedherek tunggal guru kalihan Patih Maudara tiyang sepuhipun Gusti Prabu Brawijaya Wikramawardana, inggih Raden Damarwulan. Mila inggih boten aneh menawi putra putrinipun Gusti Prabu Brawijaya Wikramawardana ingkang sesilih Ratu Setyawati menika lajeng nunggak semi lekasipun ingkang rama, daos siswanipun Resi Doiradruwasa. Lan Kanjeng Ratu Setyawati menika ugi nampi nugraha yuswa ingkang langkung Panjang malih tinimbang gurunipun, ingih Resi Doradruwasa”.

 

“Inggih-inggih Sang Resi” aku wangsulan alon, karo sajroning ati rada cuwa, merga anggonku arep nakokne kahanan Majapahit wektu kuwi marang Ki Judah lan Ki Prasanta durung bisa kaleksanan merga kaselingan crita – crita sing miturutku akeh ngayawarane iki.

 

Durung nganti aku kasembadan takon marang Ki Jurudah lan Ki Prasanta, uga durung nganti Sundaka mbancutne olehe ngimbuhi crita, dumadakan ana paraga sing mlebu menyang jero gandhok, banjur guneman marang Sundaka :

 

“Nuwun sewu Sang Resi Sundaka, Panembahan Doradruwasa paring dhawuh murih jengandika nglarapaken Raden Suwanda lan Ki Jurudah saha Ki Prasanta ing ngarsanipun Panembahan Doradruwasa samenika”.

 

 

Ana candhake.

 

SENDHANG MUSTIKANING WARIH VI (050)

50.

Ki Jurudah lan Ki Prasanta banjur nuntun jarane dhewe-dhewe, mlaku bareng karo aku. Tekan dalan protelon, Ki Jurudah ngajak menggok milih dalan sing rada cilik sing araje manganan. Dumadakan aku digawe kaget kaworan seneng, jebul dalan sing manganan kuwi ngener marang sawijining pekarangan omah sing gedhe, platarane jembar, dipangku pendhapa sing katon mrebawani, lan teja sing saben dina katon neng langit sisih kulon kae, saiki katon manther saka omah sing arep tak parani kuwi, munggah mendhuwur nganti tekan langit. Sanadyan kahanane wis ngancik wektu tengange, suprandene teja kuwi isih bisa disawang kanthi cetha. Aku banjur duwe dudutan yen omah sing manggon ing pucuking lurung iki papan mangasramane Eyang Resi Doradruwasa.

 

Nalika lakuku wong telu tekan plataran sing jembare ora karuwan kuwi, Ki Jurudah lan Ki Prasana banjur padha nancang jarane ig papan sing wis dicepakne, ya iku papan kanggo nancang jaran.Ing kono wis ana jaran-jaran sing uga padha dicancang. Dumadakan atiku dadai nratab bareng meruhi yen salah sijine jaran sing padha dicancang ing papan kono kuwi jebul Kyai Baratketiga, jaran ampilan saka Rama Tumenggung Jatikusuma sing tak tundhung lunga merga tak anggep mung arep ngebot-eboti laku, nanging jebule dudu jaran sabaene.

 

Wangune Baratketia ngerti yen sing lagi teka kuwi mau aku, ketitik jaran kuwi banjur ngekek sajak mbagekne tekaku. Aku banjur nyedhaki jaran sing sing tau dadi tumpakanku kuwi, jebul dheweke ora dicancang kaya jaran liyane, Kanthi rasa trenyuh tanganku tak ngge ngusap-usap sirahe Baratketiga sing katone seneng merga weruh tekaku kuwi.

 

Nanging sadurunge aku kumecap apa-apa, dumadakan pundhakku disenggol saka mburi.  Ki Jurudah aweh sasmita ngajak aku ngunggahi pendhapa. Aku ora sida guneman apa-apa marang Baratketiga, malah banjur malikne adhep ngetutne Ki Jurudah lan Ki Prasanta sing wis ndhisiki mlaku nyabrangi plataran arep munggah menyang pendhapa. Jebul ing jogan pendhapa kuwi ana wong sing lagi padha lungguh sila madhep mangulon karo sirah tumungkul amarikelu, sajak lagi padha nindakne laku semedi. Lamat-lamat saka pringgitan ing samburine Pendhapa keprungu suwarane wong wadon sing lagi ngidungake tuntunaning kanggo wong urip sing lumrah katulis ing lontar-lontar kuna ngana kae.

 

“Ngaturaken kasugengan sarawuh jengandika sami ing Bumi Kedhuwang mriki Kisanak” lagi wae aku wong telu tekan tlundhakan dhuwur dhewe saka dalan trap-trapan sing munggah tumuju jogan pendhapa, wis dipapagne dening sawijining nom-noman sing bagus rupane mencorong pasuryane, nom-noman kuwi nganggo sandhangan kaya sandhangan sing lumrah dienggo para Brahmana, ya iku jubah putih uga nganggo serban  “menawi boten klentu anggen kula ningali, ingkang katemben rawuh menika menapa leres Ki Jurudah miwah Ki Prasanta, panakawanipun Gusti kula Ratu Ayu Setyawati? Tuwin Raden Bagus Suwanda putranipun Gusti kula sawargi Tumenggung Jatikusuma?”.

 

“Leres Sang Resi kula Jurudah lan menika sedherek kula sepuh Kakang Prasanta” gageyan Ki Jurudah wangsulan karo basa kang alus lan sikep kang kurmat banget marang nom-noman sing ngagem busana kabrahmanan kuwi “dene Kisanak Suwanda menika kula mila dereng radi tepang awit inggih nembe kemawon wanuh, angleresi panjenenganipun ugi badhe sowan dhateng pratapan mriki”.

 

“Inggih, inggih Ki Jurudah” Brahmana sing isih mudha kuwi wangsulan karo mesem lan banjur takon marang aku “atur kula kala wau menapa lepat Raden?”.

 

“Kenging kawastanan sampun leres Sang Brahmana” wangsulanku rada groyok, jalaran aku gumun karo tembung sing diucapne Brahmana kuwi sadurunge nyebut asmane Rama Tumenggung luwih dhisik nganggo tembung sawargi sing ateges ngarani nek Rama Tumenggung kuwi wis seda “sanadyan estunipun inggih boten trep”.

 

“Boten trep kados pundi Raden?” Brahmana kuwi takon sajak gumun “menapa dumeh kula ing mriki ugi namung sadermi tamu menika? Mugi kauningan Raden, sanaosa namung sak dhayuh, nanging kula sampun kapiji dening Sang Resi Doradruwasa amapag saha ambagekaken rawuh jengandika sami”.

 

Aku lagi ngerti yen Brahmana mudha sing maune tak kira isih siswane Eyang Resi Doradruwasa iki, jebul ya mung tamu kaya aku lan Ki Juradah sarta Ki Prasanta.

 

“Boten babagan menika Sang Resi” aku wangsulan karo aweh kurmat “ingkang kula pikajengaken boten trep menika, nuwun inggih sepisan jejer kula menika namung putra angkat utawi putra pupon kemawon saking Rama Tumenggung Jatikusuma, dene ingkang angka kalih, kula mila radi kirang mangertos kalihan ingkang jengandika dhawuhaken kanthi sebatan Sawargi dhateng Rama Tumenggung Jatikusuma ingkang saestu taksih seger waras boten kirang satunggal menapa menika?”.

 

Brahmana sing isih mudha kuwi njengkerutne bathuke, merga krungu wangsulanku sing nyethakne olehku kandha kurang trepe rembug sing digunakne nalika nakoni aku mau, ora merga aku mandhakne dumeh dheweke mung jejer dhayoh kaya dene aku.

 

“Inggih boten langkung kula nyuwun pangaksami Sang Resi” aku nututi rembugku sawise weruh yen Brahmana Mudha kuwi njengkerutne bathuke  “menawi atur kula menika kala wau boten mranani penggalih jengandika”.

 

“Boten Raden” Brahmana kuwi gage wae wangsulan “ingkang jengandika ngendikaken boten wonten ingkang lepat, namung kemawon ketingalipun jengandika dereng pirsa lan dereng kraos menawi estunipun anggen jengandika kendel sare ing tepining jurang mbambing salebeting wana greng sasampunipun katilar Kyai Baratketiga nalika samanten, estunipun boten namung setunggal dalu nanging sekawan dasa dinten dangunipun, Pramila lajeng dipun caketi lan dipun wungu dening Panembahan Doradruwasa mawi sekar Dhandhanggula. Inggih awit saking jengandika dereng pirsa, ugi jalaran boten wonten ingkang paring cecala dhateng jengandika, mila inggih nami limrah menawi jengandika boten pirsa kawontenan Majapahit ingkang sampun bedhah awit saking pangramanipun siswa dalem Kanjeng Sinuhun pribadi, nenggih Gusti Adipati Girindrawardana ingkang samangke jumeneng Prabu Brawijaya. Lan bedhahipun nagari Majapahit menika mawi bebanten, salah satunggalipun inggih Gusti kula Tumenggung Jatikusuma ingkang nyobi lan mbudidaya atur pangayoman dhateng Kanjeng Sinuhun, Kanjeng Sinuhun sembada lolos nilar praja, nanging Gusti kula Tumenggung Jatikusuma karoban mengsah temah gugur minangka kusumaning Majapahit”.

 

Kaya disamber bledheg rasaning sirahku krungu sing dikandhakne Brahmana sing isih mudha kuwi, ora krasa adegku dadi ora jejeg, aku ndhepok neng jogan pendhapa, ora bisa kumecap apa-apa. Aku ora bisa nyritaknene nganggo ukara kaya apa rasane atiku wektu kuwi. Jujur wae, perkara bedhahe Majapahit alu ora pati nggagas, nanging sedane Rama Tumenggung sing gugur ing madyaning payudan, kuwi sing bares wae utekku ora pati bisa nampa.

 

“Nuwun sewu Raden Suwanda miwah jengandika Ki Jurudah saha Ki Prasanta” sanajan ora pati cetha aku isih krungu Brahmana mau guneman maneh “estunipun jejibahan kula ingkang magepokan kalihan rawuh jengandika sami, inggih menika kinen angaturi saha anyartani jengandika kendel ing gandhok wetanipun pendhapa menika langkung rumiyin, mangke menawi anggenipun maos kidung Gusti kula Kanjeng Ratu Setyawati sampun kaanggep jangkep dening Resi Doradruwasa, nembe Ki Jurudah lan Ki Prasanta ngaturaken wohing dinuta dening Gusti Ratu, saha Raden Suwanda saged marak ngabyantara ing ngarsanipun Sang Resi Doradruwasa saprelu nampi warisan ngelmi ingkang pungkasan”.

 

Rampung guneman kaya mangkono kuwi, Brahmana mudha sing aku durung ngerti sapa jenenge kuwi, nyandhak pundhakku, aku dikongkon bali ngadeg. Sawise aku ngadeg, tanganku dicandhak digandheng diajak mlaku menyang gandhok sisih wetane pendhapa kuwi. Ki Jurdah lan Ki Prasanta ora guneman apa-apa mung banjur ngetutne lakune Brahmana sing sisih mudha kuwi.

 

“Nyuwun pangapunten Raden Suwanda miwah jengandika Ki Jurudah miwah Ki Prasanta” Brahmana kuwi guneman maneh sawuse tekan gandhok wetane pendhapa “mbok bilih jengandika ngersakaken nimbali kula, nami kula Sundaka siswanipun Rama Resi Kumbangtaman saking Redi Merapi, dugi kula ing Kedhuwang mriki dipun kancani sedherek anem kula cacah tiga ingkang samangke nembe linggih ing sacaketipun Resi Doradruwasa, inggh menika adhi kula Amana, Tambala miwah adhi kula ingkang alit piyambak inggih pun Patana”.

 

 

Ana candhake.