SENDHANG MUSTIKANING WARIH VI (067)

 

67.

Ora suwe Gumarang bali mlebu menyang pringgitan ditutne wong sapirang-pirang. Ngerti yen Ki Suwela kejet-kejet neng jogan, Makara semaput mengkurep neng dhuwur klasa, sarta Raden Dhandhaka lan Raden Lokapa padha bengeb praupane, Gumarang sakancane dadi padha bingung. Wong-wong kuwi padha wis ngerti yen, ing pringgitan kono kuwi lagi wae ana bangasa alus sing ngamuk, merga saka pangucape Ki Suwela lan penggedhe prajurit saka Kedhiri lan Keling kuwi. Wong-wong kuwi uga bingung, endi sing kudu ditulungi luwih dhisik, malah uga ana sing banjur mundur alon-alon, wangune kuwatir yen nganti katut ketiban amukane “bangsa alus” sing lagi ora kepranan atine.

 

“Nyuwun pangapunten Raden” Gumarang nyedhaki Raden Dhandhaka karo nyembah, awit Gumarang weruh sanadyan pasuryane katon bithu-bithu Penggedhene Prajurit kuwi ora lagi semaput kaya Ki Suwela apa dene Makara, dadi isih kena diajak guneman “menapa ingkang kedah kula lampahi?”.

 

“Padha sumingkira saka papan kene luwih dhisik” Raden Dhandhaka wangsulan alon lan alus, sanadyan karo ngempet rasa lara  merga kena pupuhan tanganku sing tumiba ing praupane “sedulure dhewe sing manggon neng jagad alus lagi salah tampa, dikira awake dhewe iki klebu mungsuhe, becike awake dhewe meneng dhisik karo golek cara kanggo nyuwun pangapura marang sedulure dhewe sing lumrah diarani bangsa alus sing lagi salah tampa karo awake dhewe iki”.

 

“Bener kuwi Kangmas” Raden Lokapa numpangi rembug “arepa kaya apa awake dhewe iki wis tumindak luput marang sedulure dhewe sing mapan ing waliking jagad kasat mripat ing Desa Bulak Pandhe kene iki, mung emane awake dhewe durung ana sing ngerti kaluputan apa sing wis ditindakne lan sapa sing wis gawe nesune sedulure dhewe sing ora katon iki”.

 

Krungu kandhane para penggedhene prajurit saka Kedhiri lan Keling kuwi, aku mesem lan kemudukudu ngguyu, wong loro sing mesthine duwe ngelmu kanuragan lan kasekten sing dhuwur kuwi ketara yen padha kaweden. Wedi marang barang sing ora katon wewujudane.

 

“Manawi makaten, keparenga kula sakanca mire saking pringgitan mriki langkung rumiyin Gusti” Gumarang pamitan arep ninggalne pringgitan, wangune Gumarang ya isih kaweden lan ngira menawa “bangsa alus” sing wis gawe bengeb praupane para bendarane kuwi durung lunga saka pringgitan kono.

 

“Mengko dhisik Gumarang” Raden Lokapa nyandhet sing lagi arep lunga “akua rep sowan ing ngarsane Guruku, Bapa Ajar Lodana nyuwun kalidamar piye carane nyuwun pangapura marang sedulure dhewe sing lagi salah tampa iki. Mula prentahna marang andhahanmu supaya nyawisake titihanku Jaran Kyai Samber arep tak titihi menyang Pratapan Lodanan wengi iki uga”.

 

“Nuwun sendika ngestokaken dhawuh” Gumarang wangsulan banjur aweh sasamita marang kancane supaya nindakne prentahe Raden Lokapa. Sing diprentah uga banjur budhal, metu ninggalne pringgitan kono karo atur sembah.

 

Aku banjur eling karo tujuwanku sakawit, ya iku kepengin males lara wirange Kanjeng Rama Tumenggung marang Ki Suwela lan Makara sarta nagihake utang marang Makara sing wis njalari Andalu susuk mati suduk jiwa.  Meh bareng karo lungane prajurit andhahane Gumarang sing arep ngrakiti tunggangane Raden Lokapa, aku ngecakne pituduhe Kyai Bancik ya iku nggawa ragane Kyai Suwela lan Makara murih ilang saka pandulune wong-wong sing ana pringgitan kuwi kabeh. Mung sagebyaring that-thit wektune, Ki Suwela lan Makara wis bisa tak seret manjing inga jagad panglemunan, ketitik saka wong-wong sing ana pringgitan kuwi padha mbengok sing semune rada diampet, kabeh padha gawok jalaran dumadakan Ki Suwela lan Makara padha ilang. Ilang saka pandulune wongwong sing ora weruh yen wong loro Bapak lan anak kuwi tak seret nisih ing waliking jagad sing kasat mata.

 

Ora ngenteni wong-wong kuwi mari anggone eram lan wedi, aku tumuli naleni tangane Ki Suwela lan Makara nganggo Slendhang Sipat. Bener kandhane Slendhang Sipat sadurunge aku pangkat sore mau, kena dayane Slendhang Sipat, bobote Ki Suwela lan Makara malih dadi luwih entheng tinimbang bobote truwelu. Mula kekarone nuli tak seret metu ninggalne pringgitane sawargi Wa Anggara kuwi, tanpa dingerteni dening wong-wong sing padha ana ing kono.

 

Karo mlaku aku nyeret Ki Suwela lan Makara sing isih padha semaput. Babar pisan ora mlebu ing gagasanku kaya apa dadine ragane wong loro sing tak anggep kakehan dosa kuwi, merga ragane tak seret karo mlaku sadawaning ratan sing tak liwati iki. Lagi bareng wis tekan papan sing rada adoh saka padesan lan katon sepi, adoh karo papane wong, aku mandheg. Nalika kuwi wektune wis padhang, srengenge esuk wis munggah kira-kira saranggehan dhuwure ing langit sisih wetan.

 

Marang Slendhang Sipat tak prentahne supaya wewujudanku bisa salin, ora wujud Suwanda maneh nanging genti wujud persis kaya wewujudane Wa Anggara sing wis suwargi. Tumuli tak prentahne marang Kyai Bancik supaya aku bali ing jagad kang kasat mripat maneh, klebu ragane Makara apa dene Ki Suwela iya wis melu mbalik kena disawang saupama ana sing ngonangi. Nanging aku durung tumindak apa-apa, jalaran wong loro Makara lan Ki Suwela kuwi isih padha meneng ora obah merga durung eling saka anggone semaput.

 

Dumadakan ana sasmita sing tak tampa saka Kyai Bancik sing ana sengkelitanku, yen sarana dithuthuk nganggo ukirane Kyai Bancik sok sapawa sing lagi padha semaput ora suwe mesthi bakal tumuli bali eling lan ngerti kahanan sing ditemoni lan dilakoni, ya iku kahanan ragane sarta bisa weruh kanthi cetha apa sing ana sakiwa tengene. Malah kepara yen sing lagi semaput kuwi wong sing “duwe isi” sanadyan ora akeh, bakal tumuli bisa tangi, bisa ngadeg lan lungguh maneh sanadyan dayane isih ringkih.

 

Kyai Bancik tumuli tak lolos saka wrangkane sing sumlempit ing lempengku kiwa. Sawuse Slendhang Sipat tak uculi saka tangane Ki Suwela lan Makara banjur tak ubetne kanggo naleni bangkekanku dhewe, wong loro kuwi banjur tak thuthuk sirahe alon-alon nganggo ukirane Kyai Bancik. Bareng karo aku rampung nyengkelitne Kyai Bancik neng lempengku kiwa maneh, katon wong loro kuwi wiwit padha obah. Kruget-kruget kaya wong sing lagi tangi saka anggone turu. Ora suwe kekarone padha tangi, lungguh neng lemah karo noleh ngiwa noleh nengen, kaatone lagi padha ngeling-eling apa sing wis kedadeyan.

 

“Awake dhewe iki ana ngendi Makara?” sawuse rada sauntara Ki Suwela nakoni anake lanang sing uga katon lagi bingung.

 

“Kula ugi boten ngertos Rama” wangsulane Makara blaka “emut kula wau kula kalih jengandika Rama rak sami jejagongan wonten ing pringgitan tilas griyanipun Kebayan Bulak Pandhe, kok dumadakan sampun wonten mriki? Sampun wonten kedadosan menapa menika Rama?”.

 

“He he he…….” Aku sengaja ngguyu rada banter, nerokne guyune Wa Anggara, jalaran wewujudanku wektu kuwi nggunakne wewujudane Wa Anggara sing wis gugur.

 

Wong loro, Ki Suwela lan Makara katon padha kaget, ora sranta banjur padha ngingeti papanku sing lagi lungguh neng dhuwure watu gedhe sing ana sandhinge wong loro kuwi. Kaya weruh setan dumadakan praupane wong loro kuwi dadi sansaya pucet, njejet nkaya kapas diwusoni, sunaring mripate nuduhne rasa wedi, sarandhuning awake obah kabeh, dhrodhog ngewel ora karuwan. Aku ngerti yen sing njalarni Ki Suwela lan Makara dadi mangkono kuwi, or aliya merga weruh rerupanku sing wis salin wujud dadi wujude Wa Anggara, kamangka wong loro kuwi cetha yen padha ngerti lamun Wa Anggara nyata wis gugur dadi tawuring kasetyan marang Kanjeng Sinuhun.

 

“Sampun sami wungu anggenipun sare ta nDara Suwela lan nDara Makara?” karo mesem semanak aku wiwit nakoni wong loro kuwi. Esemku tak gawe semanak nadyan aku ya ngerti yen merga esem sing semanak kuwi ora njalari Ki Suwela lan Makara dadi seneng atine nanging kepara muwuhi rasa wedine.

 

“nDika…..Ki…..Kebayan……….” sawuse rada suwe Ki Suwela lagi bisa kumecap nanging suwarane ketara yen groyok lan glogab-glageb.

 

 

Ana candhake.

SENDHANG MUSTIKANING WARIH VI (066)

66.

Tekan pendhapa Kebayanan ya omahe Wa Anggara Lurah Prahurit sing maune sempaut kuwi wiwit eling lan bisa sambat kelaran. Banjur  diudhunke saka Tandhu, diglethakne neng amben. Dhukun sing kulinane aweh tamba marang Prajurit sing lara, diceluk dikongkon nambani Lurah Prajurit sing lagi gereng-gereng karo sambat lara kuwi.

 

Wewakiling lurahe Prajurut banjur mlebu nggoleki Ki Suwela menyang Pringgitan arep ngabarake yen Lurahe lagi kena walat saka bangsa alus. Aku tansah tut wuri ing mburine, merga aku uga kepengin enggal bisa weruh Ki Suwela lan Makara.

 

Jebul Ki Suwela lan Makara bener lagi linggih neng klasa sing digelar neng  jagongan karo para penggedhening prajurit Kedhiri lan Keling sing dipercaya dening Gusti Adipati Girindrawardana sing wis madeg jumeneng Brawijaya. Karo mlaku dhodhok wakiling lurah prajurit kuwi mlebu pringgitan.

 

“Sajake ana sing wigati Gumarang? Dene kowe wani mlebu pringgitan tanpa tinimbalan? Apa sira sakancanira wis nyumurupi mapan manggone Suwanda anake Tumenggung Jatikusuma?” salah siji saka penggedhene prajurit Keling kuwi gage anggoni nakoni wakiling lurah prajurit sing jebul aran Gumarang “lan ya gene sing ngadhep mrene kowe ? Lurah Galunggung menyang ngendi he?”.

 

“Nyadhong deduka ingkang kathah Gusti” Gumarang nyembah karo aweh wangsulan “estunipun nalika para prajurit bregada kula ingkang tinindhihan dening Kakang Lurah Galunggung nembe bidhal ngayahi jejibahan, dumadakan ing margi manggih alangan, inggih menika kenging walatipun bangsa alus ing Padhukuhan Bulak Pandhe mriki, temah Kakang Galungguh nandhang kanin, ing praupanipun kados kapupuh bindhi lan ing jajanipun kados kedhawahan gandhen tosan, temah Kakang Galunggung rebah lajeng boten emut purwa duksina”.

 

“He Gumarang!” penggedhene prajurit kuwi nggetak Gumarang karo mentheleng katon yen lagi nesu “sira kuwi Prajurit sing wis gedhe tuwa, aja seneng guneman nganggo geguyonan, Gakunggung rubuh semaput? Kanthi tatu ing rai karo ing dhadha? Sapa sing wis gawe larane Galunggung kuwi he? Aja kandha nek sing tumindak kuwi bangsa alus, bangsa alus kuwi ora bisa sesenggolan karo titah sing abadan wadhag kaya awake dhewe iki, ngerti?”.

 

“Tadhah duka Dhuh Gusti kula Raden Dhandhaka” Gumarang nyembah karo matur wangsulan “saestu abdi jengandika kula boten gegujengan, sadaya prajurit ing bregada kula sami sumerep kanthi mripat ingkang awas, nalika Kakang Lurah Galunggung mlampah ing ngajeng dumadakan kepireng suwanten kados suwantening bindhi ngengingi raga, kasusul Kakang Gakunggung njerit, awit wonten untunipun ingkang rampal kados dipun bindhi uwangipun, kasusul rebah ing bumi sarwi sambat sakit. Nalika kula lan kanca-kanca sanes badhe asung pitulungan dumadakan wonten suwanten malih, dhadhanipun Kakang Galunggung kados dipun gandhen mawi gandhen tosan, lajeng piyambakipun semaput boten emut menapa-menapa”.

 

“Aneh…….” Penggedhening prajurit sing jeneng Raden Dhandhaka guwi grenengan ijen.

 

“Leres lan mila aneh saestu Raden” Gumarang guneman maneh “kula ngadhahi pamanggih bilih ingkang nindakaken tanpa saged dipun tingali mawi mripat wantah menika, menawi dede bangsa alus tuhu mokal. Awit saking menika, kula lajeng madosi Ki Suwela utawi Ki Makara, nyuwun pitedah murih para bangsa laus ing padhusunan mriki boten nglajengaken anggenipun ngganggu damel dhateng Prajurit saking Keling lan Kedhiri, menapa ingkang kedah dipun lampahi. Kula kinten para bangsa alus menika sami runtik manahipun dene sadangunipun masanggrah ing mriki awakipun piyambak dereng nate caos dhahar saha pasang sesajen kangge para bangsa alus menika”.

 

Raden Dhandhaka manthuk-manthuk krungu ature andhahane sing jeneng Gumarang kuwi. Wangune trembunge Gumarang bisa ditampa karo nalare Raden Dhandhaka. Mula penggedhene prajurit kuwi banjur nyawang marang Ki Suwela lan Makara, njaluk panemu karo tembung sing lagi wae dikandhakne dening Gumarang kuwi mau.

 

“nDika kreungu dhewe apa sing lagi wae dikabarake dening Gumarang iki mau, Ki Suwela” kandhane Raden Dhandhaka marang Ki Suwela “yen pakulinane para bangsa alus sing manggon neng Bulak Pandhe kene iki dicaosi dhahar lan diaturi sesajen, kudune biyen-biyen ndika ora meneng wae, nanging aweh weruh marang aku utawa marang Dhimas Lokapa, minangka senapati wewakiling kanjeng Sinuwun sing samengko jumeneng neng Kedhiri, ora kudu ndadak ngenteni anane kedadeyan kaya sing tumiba marang Lurah Galunggung iki mau, rak ya ngono ta Dhimas Lokapa?”.

 

“Bener Kangmas” Penggedhening Prajurit sing sijine nyauti kandhane Raden Dhandhaka “nanging aku uga ora pati ngluputake Ki Suwela apa dene Ki Makara nemen-nemen, jalaran awit saka kasengseme ngadhepi kahanan, ndadekne Ki Suwela kelalen, anggoine arep matur ing babagan caos dhahar marang bangsa alus lan pasang sesajen iki. Piye Ki Suwela lan Ki Makara?”.

 

“Nyuwun pangapunten Raden Dhandhaka menapa dene Raden Lokapa” Ki Suwela wangsulan karo nyembah “saestu kula ndhadha ing kalepatan kula, dene kula dereng matur babagan menika dhateng Gusti kula kekalih. Estunipun kula babar pisan boten supe kados ingkang dipun dhawuhaken Gusti kula Raden Lokapa kala wau………”.

 

“Yen ora lali ateges pancen ndika wis nedya ora aweh weruh marang aku lan Dhimas Lokapa, Ki Suwela?” Raden Dhandhaka munggel rembuge Ki Suwela sing durung rampung karo mripat mencereng.

 

“Boten makaten Raden” Ki Suwela wangsulan sareh, aku wis apal karo pakulinane wong iki yen lagi ngadhepi perkara apa wae sing angel diwudhari, katon ayem nanging pikirane muser “malah saestu kula boten ngertos, menawi ing Bulak Pandhe mriki wonten pakulinan lan tatacara caos sesaji dhateng para bangsa alus kados ingkang dipun aturaken Kisanak Gumarang kalawau. Mila boten saged dipun selaki bilih para bangsa alus menika sok ganggu damel dhateng titiyang inggih para manungsa, nanging boten kok lajeng mawi cara kados ingkang dipun cariyosaken dening Kisanak Gumarang kala wau, paling inggih namung mawi kasurupan lajeng sakit lan sapiturutipun. Nuwun sewu, kula kok nembe menika mireng wonten kedadosan aeng kados ingkang dhumawah dhateng Ki Lurah Galunggung menika……..”.

 

Sansaya akeh anggone kojah Ki Suwela, sajake arep nggorohake apa sing dikandhakne dening Gumarang. Mula kanggo melehake yen Ki Suwela kuwi mung wasis ing babagan nata ukara, aku banjur nyedhak lan tetep tanpa ngatonake wujud.

 

“Plak….Plak…….!” pipi kiwa tengene Ki Suwela tak gibeng banter, nganti lungguhe wong serengah tuwa kuwi koming.

 

“Adhuuuuuuuuh………….” Ki Suwela mbengok banter, sambat kelaran, lali yen lagi lungguh adhep-adhepan karo bendarane sing anyar.

 

Dhandhaka, Lokapa, Makara lan Gumarang katon padha njomblak, wong-wong kuwi ora nyana babar pisan yen Ki Suwela nemoni lelakon sing miturut wong-wong kuwi dianggep aneh. Rambute Ki Suwela sing ditalini nganggo iket tak sendhal mendhuwur banjur tak banting neng jogan, Ki Suwela tiba mengkureb. Lan sadurunge ragane tekan jogan, dhadhane tak papag karo sadhukan sikilku tengen. Ki Suwela kontal, mencelat nganti nabrak gebyog sing dadi watese pringgitan kuwi.

 

Makara sing weruh wong tuwane tiba golong koming ora karuwan, tanpa dingerteni sing dadi sababe, mara nyedhaki wong tuwane sing isih bengok-bengok kelaran. Karepe arep aweh pitulungan, nanging sadurunge Makara tekan cedhake Ki Suwela, sikile tak jegal luwih dhisik. Makara tiba kejengkang, sadurunge kober tangi, sikilku bali tak obahne, githoke Makara tak gejroh nganggo tungkakku sabantere. Ora nganggo sambat Makara krungkeb neng jogan semaput ora eling apa-apa maneh.

 

Gumarang sing weruh kahanan kaya ngono kuwi ngadeg banjur mlayu ngithar ninggalne pringgitan. Sauntara Dhandhaka karo Lokapa padha pating domblong kaya kethek ketulup, bingung ngadhepi kahanan sing babar pisan ora gathuk karo lakuning nalare. Kanggo nambahi rasa senengku, penggedhening prajurit saka Kedhiri Kedhiri karo saka Keling kuwi tak cedhaki tak wenehi kaplogan menyang prenah raine. Wong loro kuwi genti-genten padha mbengok kelaran. Aku mundur banjur mapan lungguh rada ngadoh ngenteni lelakon sabanjure.

 

 

 

Ana candhake.

 

SENDHANG MUSTIKANING WARIH VI (065)

65.

Cahya kuning kuwi dumadakan wis salin wujud, kaya dene wujude Kyai Bancik sing wujud bocah bajang mau, Cahya Kuning kuwi uga wujud bocah bajang mung duwe cahya sing sumunar kuning semu rada mbalerengi. Aku ora enggal sapa aruh marang wewujudan anyar iki, nanging aku panggah ora tinggal kaprayitnan, nek nitik solahe Bocah Bajang mawa cahya iki cetha nek ora sabaene, nanging duwe kadigdayan sing wangune ora gemen-gemen.

 

“Kula abdi jengandika Raden, sami kalihan Kyai Bancik” kandhane Bocah Bajang mawa cahya kuning kuwi alus, anoraga “kula pun Sipat ingkang wujud kasaripun arupi Slendhang Sutra Kuning ingkang tansah jengandika agem sabukan”.

 

Aku kaget semu gumun, mau Kyai Bancik sing wujude Keris nemoni lan aweh weruh sing dadi daya kekuwatan sing sinimpen ing awake, saiki Bocah Bajang iki ngaku yen dheweke Slendhang Sipat, sipat kandel peparinge Wa Anggara. Alon-alon tanganku nggrayahi bangkekan sing saben dina tak taleni nganggo Slendhang peparinge Wa Anggara kae. Kaya Kyai Bancik nalika ngongkon aku nggrayahi lempeng mau, saiki bangkekanku wis ora ketalenan slendhang Sipat maneh.

 

“Sami kalihan Kyai Bancik Raden” Slendhang Sipat sing wis wujud Bocah Bajang kuwi guneman maneh “minangka abdi, kula tansah ngantu-antu kaparingan dhawuh saking jengandika Bendara kula”.

 

“Mengko dhisik Kyai Sipat” aku wangsulan alon “aku ngerti yen jejer ndika iku mung piranti kanggo nyengkuyung apa sing tak karepake. Banjur piranti wujud Slendhang kaya ndika kuwi bisa digunakne ing babagan apa?”.

 

“Kados ingkang sampun jengandika buktekaken piyambak nalika jengandika Raden kepanggih prajurit Keling siswa-siswanipun Ajar Srapat saderengipun jengandika Raden kepangih kalihan Maharsi Doradruwasa nika. Menawi asta jengandika Raden kasabet kaping tiga mawi slendhang sipat, saestu saged damel mirisipun sok sintena ingkang amengsahi jengandika Raden lan menawi nekad boten miris mangka tiyang kala wau badhe nandhang lumpuh tanpa daya” Bocah Bajang mawa cahya kuwi aweh wangsulan.

 

“Iya aku wis mbuktekne dhewe ing babagan kuwi” aku guneman maneh “nanging tak kira ora mung mandheg tekan semono katiyasan sing mapan ana pusaka peparinge Wa Anggara iki”.

 

“Mila leres makaten Raden” wangsulane Slendhang Sipat sabanjure “Slendhang Sipat menika estu Slendhang ingkang dipun tampi dening Sang Begawan Satiban nalika panjenenganipun mahas ing samun ing pucuking Ardi Argapura nalika samanten, lajeng dening Panembahan Satiban kaparingaken dhateng Ki Kebayan Bulak Pandhe ingkang lajeng kaparingaken dhateng jengandika Raden menika. Saestu menawi Raden ngersakaken ngelih barang ingkang awratipun ngungkuli gunung pisan, menawi wonten peranganing barang menika saged katangsulan mawi Slendhang Sipat, saestu saged kanthi gampil jengandika seret utawi kabandhilaken”.

 

“mBok menawa ana piguna sing liyane ?” aku takon maneh.

 

“Kathah Raden” Slendhang Sipat wangsulan “manawi jengandika watak, Slendhang Sipat saged jengandika ajak nrabas tembok ingkang kandel tanpa damel risaking tembok, ugi saged jengandika dhawuhi murih ngewahi wewujudan jengandika dados wewujudanipun tiyang sanes ingkang jengandika kersakaken lan pigunipun ingkang sanes, benjang-benjang saged kula aturaken kanthi mirunggan. Samangke keparenga kula wangsul malih anggubed salira jengandika Raden, awit kula tingali lan kula raosaken dalu menika jengandika badhe nindakaken pakaryan ing kang wigatos, mugi2 kangge ngrampungi pakaryan menika kajawi ngginakaken Kyai Bancik mugi kula saged ugi kaginakna”.

 

Bubar muni ngono kuwi, Bocah Bajang mawa cahya kuwi ilang, lan kaya mau saiki ing bangkekanku wis katalenan Slendhang peparinge Wa Kebayan Bulak Pandhe sing wujud Slendhang Sutra Kuning kang aran Slendhang Sipat.

 

Sansaya bombong rasaning atiku, sansaya manteb tekading rasaku, wengi iki aku kudu bisa males lara wirange Rama Tumenggung marang Ki Suwela lan Makara sarta nagihake utang wirang sing disandhang dening Andalu merga saka tumindake Makara.  Kanthi laku dhedhemitan sing ora bisa disawang dening wong liya, aku mlaku kanthi kepenak, nurut dalan sing tumuju omahe Makara lan omahe Ki Suwela.

 

Bener apa sing dikandhakne dening Karta Cikrak pas mara menyang warunge Togog sore mau, wengi kuwi prajurit kraman saka Kedhiri lan Keling padha jaga-jaga kanthi sikep gegaman sing jangkep. Malah meh sadawaning rattan sing tak liwati, akeh prajurit sing uga mlaku baris wor sapantha-pantha kaya yen arep budhal methukne mungsuh ing palagan ngana kae. Weruh solahe para prajurit kraman kuwi, atiku dadi panas. Ngiras pantes mbuktekne warta sing tak tampa saka Kyai Bancik mau, aku ntedhaki Lurahing prajurit sing lagi mratitisake andhahane nggone padha mlaku.

 

“Dhug!” tanpa ngucapne apa-apa, tanganku kumlawe uwange lurah prajurit kuwi tak cakruk nganggo kepelan tangan sakayange.

 

“Adhuuuuuuuh……..!” Lurah Prajurit sing oira weruh sangkan parane bilahi kuwi njerit kelaran banjur rubuh tumiba neng lemah, untune padha rampal saking bantere cakrukanku. Kanca-kancane padha kaget, banjur pating pencolot padha nyedhaki, kepengin ngerti apa sing wis dialami dening lurahe.

 

Genti sikilku sing tak obahne, Lurah Prajurit sing isih gereng-gereng kelaran kuwi tak gajul prenah dhadhane. Sepisan maneh Lurah Prajurit kuwi mbengok banter, banjur kejet-kejet semaput. Para andhahane dadi sansaya geger ora karuwan, aku sumingkir rada ngadoh, karo ngenteni apa sing bakal ditindakne para prajurit sing ditinggal semaput lelurahe kuwi.

 

“Piye ca iki?” salah sijine prajurit mbengok banter nakoni kanca-kancane “Ki Lurah dumadakan kaya ketiban gegaman sing ora katon ing mripat, ngerti-ngerti rubuh ing lemah lali puwa duksina”.

 

“Lha ya piye?” kancane ana sing semaur “katone Ki Lurah kena guna dhesthi sing ditindakne bangsa alus, mau aku krungu suwara kaya ana bindhi sing tumiba ing pipine Ki Lurah, banjur aku weruh Ki Lurah tiba neng lemah. Lan sing sadurunge Ki Lurah semaput iki mau mesthine kabeh ya padha krungu lan weruh, dhadhane Ki Lurah kaya ditibani gandhen wesi, sing ndadekne Ki Lurah banjur ora kelingan iki”.

 

“Sing ngganggu gawe Ki Lurah iki mau cetha nek dudu bangsane manungsa” prajurit liyane ana sing guneman “mbok menawa wae, Ki Suwela utawa Ki Makara pirsa sapa sing wis ngganggu gawe Ki Lurah iki lan nganggo sarat utawa sajen apa murih bangsa alus kuwi ora nindakne ganggu gawe maneh marang awake dhewe lan prajurit saka Kedhiri lan Keling liyane, jalaran bisa wae Ki Lurah wis nindakne sing dadi sirikane warga kene jalaran Ki Lura hora ngerti, ngerti-ngerti wis nampa pidana kaya ngene iki wujude”.

 

“Yen ngono” Prajurit sing dhisik dhewe nakoni kancane mau aweh prentah, wangune prajurit kuwi wewakile Lurah Prajurit sing lagi ngrasakne cakrukan karo gajulanku kuwi “ayo Ki Lurah digawa menyang pasangrahan, gajege wengi iki Ki Suwela karo Ki Makara uga lagi ana ing pasanggrahan”.

 

Krungu yen para prajurit kuwi arep nemoni Ki Suwela lan Makara ing pasanggrahan, batinku krasa seneng, rumangsa kabeneran tenan, olehku tumindak gawe cilakane Lurah Prajurit mau jebul malah ana gunane. Saupama aku mau bablas menyang omahe Makara, mesthi malah ora oleh gawe, wong Makara ora ana ing omahe, samono uga karo Ki Suwela. Yen bengi iki Ki Suwela karo Makara manggon neng Pasanggrahane Prajurit saka Kedhiri lan Keling, ateges wong loro kuwi manggon neng omahe Wa Anggara. Lan kuwi luwih becik kanggoku, bengi iki ora sah ndadak mindhon gaweni, wong loro kuwi bakal tak rampungi, jumbuh karo dosa lan kaluputan sing wis ditindakne.

 

Aku banjur ngadeg ngenteni budhale para prajurit sing arep nggawa lurahe sing ora eling kuwi menyang pasanggrahane, aku arep ngetutne saka mburi, mesthi wae karo isih ngecakne dayane Kyai Bancik sing wis ndadekne aku ora bisa disawang dening mripate wong-wong sing ana kono, kanthi cara iki tak kira luwih gampang kanggoku arep methuki Ki Suwela lan Makara, anake.

 

 

Ana candhake.
 

SENDHANG MUSTIKANING WARIH VI (064)

64.

Bocah Bajang sing ngaku jeneng Bancik kuwi cengar-cengir ngguyu aku sing lagi bingung semu gumun dene gegaman peparinge Rama Tumenggung sing selawase ora tau uwal saka ragaku dumadakan wis ora ana.  Banjur karo mencolot neng dhuwur lincak sing mau tak engge lungguh, Bocah Bajang sing dedege mung sadhengkulku lan gedhene mung sak lengen kuwi guneman sansaya cetha :

 

“Mesthi kemawon boten wonten mriku Raden, jalaran estunipun Kyai Bancik ingkang wujud saben dintenipun rupi dhuwung menika, estunipun inggih kula menika”.

 

“Dadi ndika iku Keris Kyaiu Bancik?” aku takon.

 

“Leres Raden” wangsulane Bancik karo manthuk kurmat.

 

“Banjur ana karep apa ndika salin wujud kaya mangkono iku Kyai Bancik?” aku takon maneh.

 

“Mugi kaemutan Raden” kandhane Bancik anoraga “kula menika mila estu kawulanipun Bendara kula Raden Tumenggung Jatikusuma ingkang nunten kaparingaken dhateng jengandika Raden Suwanda, dados wekdal samangke menika Bendara kula inggih namung jengandika Raden Suwanda, ngantos dumugi titi wancinipun Raden Suwanda ngersakaken kula kesah misah kalihan jengandika Raden, kados lelampahanipun Kyai Baratketiga ingkang nunten dados titihanipun Sang Maharsi Doradruwasa kundur makahyangan”.

 

“Aja nyebut-nyebut jeneng Kyai Baratketiga maneh Kyai Bancik” aku wangsulan rada sengol “anane Kyai Baratketiga tak tundhung lunga nalika samana, merga aku ora ngerti sapa satemene Jaran sing jare asale saka Bumi Sumbawa kae”.

 

“Sami kalihan panganggep jengandika dhateng kula Raden” Kyai Bancik aweh wangsulan karo cengar-cengir “menawi boten mawi srana makaten tartamtu jengandika Raden namung badhe nganggep kula menika namung wujud tosan pinipih ingkang ginanipun namung kangge nyuduk sok sintena ingkang pantes sipun suduk, harak inggih makaten ta?”

 

Ditkemak kaya mangkono kuwi aku ora semaur, mung meneng, ngenteni rembug sing sabanjure saka Kyai Bancik.

 

“Lha dene anggen kula kumawantun matur dhateng Raden Suwanda kanthi cara ingkang makaten menika, jalaran kula ngrumaosi bilih jengandika menika Bendara kula lan kula kawula jengandika. Kuwajiban jengandika minangka Bendara sampun jengandika tindakaken kanthi sae, inggih menika tansah ngreksa lan paring pangayoman dhateng kula ingkang jejer minangka kawula. Dene kuwajiban kula minangka kawula, mila namung nengga dhawuh saking Bendara menapa ingkang kedah kula lampahi, nanging kula raos minangka Bendara enggal, jengandika dereng pirsa menawi kula nengga dhawuh saking jengandika ingkang titi kalenggahan menika saestu nembe badhe nindakaken pakaryan ingkang sakalangkung awrat” kaya sing tak badhe, Kyai Bancik nutugne rembuge.

 

Aku lenger-lenger krungu kandhane Kyai Bancik sing mangkono kuwi mau, pancen sasuwene iki aku mung nganggep yen Keris sing tak sengkelit neng lempengku kae mung piranti kanggo ngadhepi bebaya. Mula aku ya ora aweh prentah apa-apa, jalaran mung wong sing ora waras sing aweh prentah marang barang sing ora bisa obah. Nanging jebul kanyatane Kyai Bancik iki jebul ora mung  bisa obah wae, nanging malah bisa caturan kaya lumrahe manungsa lan malah bisa maujud dadi bocah bajang sing nduweni anggautaning raga ora beda kaya manungsa lumrah. Saiki dheweke kandha yen ngenteni prentah saka aku sing dadi bendarane, banjur prayogane aku aweh prentah apa marang Bocah bajang sing temene wujud keris cilik iki?.

 

“Raden Suwanda menapa saestu jengandika kagungan kersa badhe manggihi titah murtad ingkang nami Makara lan Suwela?” sawuse rada suwe meneng, Kyai Bancik takon, sing dadi pitakone iki cetha mung aku dhewe sing meruhi jalaran gagasan anggonku kepengin bisa adu arep karo Makara kanggo nagih utang wirange Makara marang Andalu, yektu durung tak kandhakne marang sapa wae. Mangka kanthi anane pitakon saka Kyai Bancik sing mangkono mau, nuduhake yen Kyai Bancik malah luwih ngerti karo apa sing ana sajroning angen-angenku.

 

“Gene ndika wis ngerti apa sing ana sajroning batinku Kyai?” aku mbalik takon “Apa Kyai Bancik kuwawa tak jaluki tulung kanggo mujudne angen-angenku iki Kyai?”.

 

“Kula menika namung piranti Raden” wangsulane Kyai Bancik karo mesem “kuwawi menapa botenipun gumantung dhateng bendara ingkang ngginakaken kawula ingkang wujud piranti menika”.

“Sing dikarepne Kyai Bancik karo wangsulan mangkono kuwi piye?” aku  blaka yen durung ngerti apa sing dikarepne karo tembunge Kyai Bancik.

 

“Makaten inggih Raden” Kyai Bancik aweh katrangan “menawi jengandika Raden badhe ngginakaken piranti ingkang wujud wangkingan alit ingkang nami Kyai Bancik menika, salah satunggalipun mawi cara, kanthi ngusap wilahipun Kyai Bancik mawi tapak asta kanan manginggil, mangka jengandika Raden badhe boten saged katingalan dening sok sintena kemawon ingkang wujud janma manungsa, ngantos Raden ngusap wilah malih mawi asta ingkang sami, namung saking nginggil mangandhap, ing mriku jengandika badhe katingalan malih dening sadhengahing tiyang. Dados menawi jengandika Raden ngersakaken manggihi Makara utawi Suwela kanthi sesidheman lan boten kadenangan sinten kemawon cara kala wau saged jengandika tindakaken”.

 

Aku manthuk-manthuk rumangsa eram karo katiyasane keris Kyai Bancik peparinge Rama Tumenggung sing sasuwene iki durung tak weruhi mungguh sing dadi katiyasane.

 

“Salajengipun” Kyai Bancik nutugne rembuge “menawi Raden ngersakaken murih wonten wewujudan ingkang kasat mripat saged katut boten katingalan dening tiyang sanes, Raden cekap angusap wilahing keris Kyai Bancik mawi asta kering manginggil sarwi mirsani wewujudan ingkang jengandika kersakaken, ing mriku sadaya wewujudan kalebet janma manungsa badhe ical saking panduluning tiyang sanes ngantos jengandika Raden ngusap mangandhap wilahing keris Kyai Bancik mawi asta kering”.

 

“Sabanjure apa maneh Kyai ?” aku takon katiyasan liyane sing ana sajrone Keris Kyai Bancik.

 

“Taksih kathah sanget Raden” wangsulane Bocah Bajang sing jebul wujud liya saka Keris Kyai Bancik kuwi “mangke ing wanci sanes ingkang radi mirunggan saged kula jlentrehaken kanthi cetha. Namung kemawon, menawi jengandika taksih dereng uwal saking pusaka Kyai Bancik, liripun Kyai Bancik taksih nyenggol salira jengandika, estunipun boten wonten malih ingkang pantes jengandika ajrihi, jalaran sakujuring salira jengandika badhe boten pasah ketiban gegaman wujud menapa kemawon, inggih kenging sinebat jengandika badhe tan tedhas tapak paluning pandhe sisaning gerinda tanapi tedhaning kikir”.

 

“Ngono ya Kyai?”

 

“Inggih Raden” wangsulane Kyai Bancik sabanjure “samangke kula badhe wangsul dhateng panggenan ingkang jengandika kersakaken inggih menika sinengkelit ing lempeng jengandika Raden lan sedaya ingkang sampun kula aturaken, saged jengandika tindakaken, inggih menika ingkang kula wastani tumibaning dhawuh saking bendara dhateng kawula”.

 

Rampung guneman mangkono iku, dumadakan wewujudan Bocah Bajang banjur ilang saka panduluku, kasusul ana rasa gumrenjel ing lempengku. Nalika tak grayahi, jebul Keris Kyai Bancik sing maune ora ana wis mbalik manggon neng sengkelitanku maneh. Aku banjur nggagas, arep ngecakne apa sing lagi wae dikandhakne Kyai Bancik marang aku, aku nedya ngambah alam sing ora bisa disawang sapa wae. Aku kepengin enggal bisa males wirang marang Makara lan Ki Suwela sing nyata-nyata wis nyidrani kasetyane marang Kanjeng Rama Tumenggung Jatiukusuma munggahe marang Samparan Dalem Kanjeng Sinuhun Prabu Brawijaya. Lan kang luwih baku maneh, aku kepengin enggal bisa nagih utang lara wirang sing disandhang dening Andalu merga tumindake Makara sing koncatan jiwa kamanungsane.

 

Keris Kyai Bancik tak unus saka lempengku, ukirane tak candhak nganggo tangan kiwa, banjur karo memuji marang Hyang Agung sinartan tembung marang Kyai Bancik, wilahe keris tak usap mendhuwur nganggo epek-epek tangan tengen, kanthi mangkono aku wis percaya yen wektu kuwi aku ora bisa kesawang dening mripate sapa wae. Keris Kyai bancik banjur bali tak sengkelit neng lempengku kiwa lan aku tata-tata arep mlaku sumedya menyang omahe Makara sing manggon rada adoh saka papan kono, ya iku ing pinggirane Kutha Raja, cedhak karo Dalem Katumenggungan sing biyen tau tak panggoni.

 

Nanging durung nganti sikilku jumangkah, dumadakan saka dhuwur ana cahya sumorot anelahi gawe sulaping panyawangku, cahya kuwi mandheg persis ana ngarepku sajak arep ngadhang laku. Aku kaget lan banjur tata-tata ngadhepi bebaya.

 

 

Ana candhake.

 

 

 

 

SENDHANG MUSTIKANING WARIH VI (063)

 

63.

Sawuse padha meneng lan ngumbar gagasane dhewe-dhewe, dumadakan saka gredhu panjagan cedhak regol mlebu desa keprungu thonthongan ditabuh, uluk-uluk dara muluk rambah kaping telu. Karta Cikrak banjur ngadeg, suwara thonthongan cakruk nganggo irama dara muluk ngono kuwi wis dingerteni yen duwe teges ana wong sing neng gredhu parondhan kuwi ngundang kanca-kancane supaya enggal padha mara mrono, mligine sing padha duwe jejibahan ing wengi kuwi.

 

“Sajake ana sing celuk-celuk Gog” kandhane Karta Cikrak karo mbenerne jarike “rumangsane sing nabuh dara muluk kae tekane dhisik dhewe, ora ngerti nek wong sing wis Gerang iki wiwit mau olehe teka malah wis nindakne wajib ndelok dimar neng warung kene”.

 

“Iya Dhe” wangsulane Togog karo melu ngadeg “ayo nek ndika arep bali menyang gredhu, aku karo Minthul tak bareng, ngiras tak mapir menyang Gredhu aweh kabar yen warungku bengi iki ana sing nuroni, ya kuwi Adhiku Genter wong-wong lan prajurit-prajurit kae ben ora duwe pangira sing neka-neka”.

 

“Ngono ya luwih becik” Karta Cikrak aweh wangsulan.

 

“Ayo Thul bali dhisik, Adhi Genter ben leren” Togog ngajak bojone bali, banjur kandha marang aku “tinimbang mengko weruh apaapa sing ndadekne dheg-dhegan Adhi Genter turu neng jero warung wae, kahanan lagi ora pati becik kanggo leledhang ana latar sanadyan rembulane lagi purnama”.

 

“Iya Kang” aku wangsulan cekak.

 

Sawuse Wong telu kuwi padha mlaku rada adoh, klasa sing mau digelar Togog banjur tak gulung tak lebokne neng jero warung. Aku bali metu lungguh neng lincak sendhen wit munggur karo nggagas apa sing kudu tak tindakne wengi iki.

 

Pancen atiku sing lara merga ngerti kelakuwane Ki Suwela, Makara apa dene Waraka, wis aweh prentah supaya daya-daya tumindak malesake lara wirange wong-wong sing dadi kurban kajuligane wong-wong kuwi. Luwih-luwih lara wirange Andalu sing olehe lampus dhiri merga ora kuwat nandhang wirang jalaran wis diprosa asmara dening wong-wong sing duwe watak ngungkuli kewan, lan salah siji saka wong kuwi jebul Makara sing kudune aweh pitulungan marang Andalu, nanging jebul malah dadi salah siji saka kewan-kewan sing ambleger manungsa kuwi.

 

Aku uga kelingan yen tenane tekaku ing Bulak pandhe kene kuwi wis dingerteni dening para telik sandine prajurit Keling lan Kedhiri, lan tekaku iki bakal dipapagne kanthi kekuwatan sing kliwat saka wutuh, murih aku bisa dirangket lan digawe cilaka. Mula aku kudu luwih ngati-ati maneh, lan aku uga ora niyat ngendhani bebaya sing cetha ngadhang lakuku ing Padhukuhan Bulak Pandhe iki. Jalaran kaya sing wis tak kandhakne neng ngarep, aku ora bakal ninggalne Desa Bulak Pandhe kene sadurunge klakon males lara wirange Andalu, putrane Wa Anggara sing mati sia-sia merga saka pakartine Makara sakanca-kancane.

 

Dumadakan thukul gagasan ing angen-angenku, wengi kuwi aku arep nggoleki  Makara neng omahe sing manggon neng pinggiran Kutharaja Majapahit. Utang wirange Makara marang Andalu arep tak tagihne wengi kuwi, nanging aku ya nggagas kepiye carane murih aku bisa tekan kana lan kepethuk Makara tanpa dingerteni prajurit-prajurit Keling utawa Kedhiri?. Yen ngono aku kudu bisa tumindak kaya lakune maling, akua rep golek dalan sing arang diambah menungsa, sing bisa anjog ing omahe Makara. Nek perlu kanggo mlebu omahe Makara kudu nggangsir tlisig murih ora konangan wong. Dadi memper karo critane Bambang Aswatama sing nindakne laku maling, nggangsir kedhaton Ngastina kanggo males ukum marang Dhrethajumena sing wis nugel gulune wong tuwane, kaya sing dicritakne neng wayang purwa ngana kae.

 

Kanggo nindakne laku maling ngono kuwi, kudu diwiwiti sasoresorene iya yen wis ngancik wayah sepi bocah, mula aku banjur nutugn enggonku lungguh karo ngrancang apa wae sing kudu tak tindakne yen wis klakon adu arep karo Makara utawa Ki Suwela. Dumadakan saka sisih mburiku krasa kaya ana wong sing ngelus-elus pundhaku, aku dadi kaget lan tumuli mencolot maju karo noleh, sapa sing wis ngelus-ngelus pundhakku iki mau.

 

“Nyuwun pangapunten menawi kula sampun damel kejoting penggalih jengandika Raden” ana bocah cilik utawa kena diarani bocah bajang, merga dedege kira-kira mung sadhengkulku wae, sing ngadeg ing tilas papanku lungguh, karo guneman sing alus kebak trapsila marang aku. Aku dadi gumun, lan wiwit duwe pangira yen bocah bajang iki dudu bangsane janma manungsa, nanging bangsane apa?.

 

“nDherek tepang gladhi wanuh Raden, estunipun kula sampun radi dangu ndherek jengandika Raden Suwanda, nami kula Bancik Raden” bocah bajang kuwi guneman maneh, nggenahne sapa dheweke.

 

“Bancik?” aku wangsulan karo takon “Bancik kuwi sapa? Gajege lagi iki aku kepethuk karo awakmu he Bocah Bajang? Kowe kuwi bangsane apa? Lan ana parigawe apa dene bengi-bengi kowe teka nemoni aku neng kene? Sumurupa Bancik, aku iki Genter anake Ki Sarma saka Pandhansari, isih sedulur nak dulure kang Togog sing duwe warung iki”.

 

“He he he he” Bocah bajang sing ngaku duwe jeneng Bancik kuwi ngguyu, banjur celathu “menawi kalih tiyang sanes, manga kemawon sakersa ndika badhe ngaken sinten kemawon, nanging menawi kalih kula inggih tanpa gina ta Raden? Jaragan kula sampun ngertos sedaya lelampahan jengandika wiwit bidhal nilar Dalem Katumenggungan kalih nitih Turangga Kyai Baratketiga, lajeng kepanggih kalih alusipun Resi Doradruwasa, lajeng kadhawuhan nyampurnakaken ngelmi Sejatining Sih dening Kanjeng Ratu Setyawati, lajeng jengandika bidhal malih dhateng Majapahit lan gantos nami dados Genter, menika boten wonten ingkang kecicir saking panyawang lan pamireng kula”.

 

Diuneni kaya mengkono kuwi aku dadi sansaya gumun. Cetha yen Bancik iki ngerti sabarang kalir sing magepokan karo lelakonku kabeh. Banjur tuwuh pitakon lan pangira-ira ing angen-angenku, nek dudu bangsane lelembut saka Alam Sonyaluri Bancik iki bisa uga Dewa sing lagi tumurun saka Kahyangan. Nanging apay a ana Dewa kok nganggp bebisik Bancik?.

 

“Kula menika dede Dewa saking kahyangan ingkang mangejawantah Raden” kaya ngerti apa sing lagi tak pikirake, Bancik guneman maneh “ugi dede panunggalanipun Jim, Setan, Peri, Prayangan, Ilu-ilu Banaspati saking jagad samun”.

 

“Yen dudu Dewa lan uga dudu bangsane Ji, banjur ndika kuwi bangsane apa?” aku genti takon.

 

“Kula menika barang ingkang kinodrat pejah, nanging kawiradatan dening Empu ingkang asma Panembahan Satiban saking Gunung Argapura, temah dados titah ingkang sepalih gesang sepalih pejah” wangsulane Bancik sing ora bisa tak ngerteni karepe, mung aku gumun wae dene Bancik nyebut-nyebut asmane Kanjeng Eyang Panembahan Satiban, ya gurune sawargi Kanjeng Rama Tumenggung Jatikusuma lan uga gurune Kanjeng Eyang Resi Doradruwasa sing wis makahyangan.

 

“Nuwun sewu Raden” Bancik sing sajak ngerti yen aku lagi ketaman rasa gumun banjur guneman maneh “menawi boten klentu, dhuk nalika jengandika badhe jengkar saking Dalem Katumenggungan rumiyin, dening Gusti Tumenggung Jatikusuma kaparingan sipat kandel wujud curiga alit, menapa leres makaten  Raden?”.

 

“Iya, bener apa sing dadi kandhamu iki” wangsulanku rada kaget “aku diparingi keris sing jeneng Kyai Bancik, dadi apa ndika kuwi………….?”.

 

“Leres Raden estunipun kula menika Kyai Bancik, wangkingan jengandika peparing saking Gusti Tumenggung Jatikusuma” Bancik aweh katrangan sapa satemene dheweke “smangke cobi jengandika pirsani, ing lempeng jengandika ingkang padatan sumlempit wangkingan Kyai Bancik, taksih wonten mriku menapa boten?”.

 

Aku nggrayahi lempengku, keris Kyai Bancik sing wiwit biyen ajeg tak sengkelit ana kono, jebul wis ora ana. Aku dadi sansaya gumun, menyang ngendi parane gegaman sing wujud keris iki? Kamangka selawase ora tau pisah karo lempengku kajaba yen aku wayah reresik awak, kuwi wae mesthi tak selehne ora adoh karo papanku, teka saiki wis ora ana?.

 

 

Ana candhake

SENDHANG MUSTIKANING WARIH VI (062)

 

62.

Karta Cikrak ngingset lungguhe nyedhaki papane lungguh Togog, noleh ngiwa, nengen banjur noleh memburi. Sawuse sing ditoleh ora ana wewayangan apa-apa sing sajak dikuwatirake, banjur setengah bisik-bisik wiwit guneman. Mangsuli pitakone Togog sing lugu mau.

 

“Kowe ngerti punggawa Dalem Katumenggungan sing jeneng Makara kae?” sadurunge mangsuli pitakone Togog, luwih dhisik Karta Cikrak takon.

 

“Ya ngerti ta Dhe?” Togog wangsulan “Makara sing senengane mendem ciu karo kondhang tukang ndhemeni bojone wong liya kae ta?”.

 

“Iya bener” Karta Cikrak nyauti rembug “lha ya Makara kae sing ngandhani para Prajurit yen kira-kira wae Raden Bagus Suwanda bakal niliki kuburan kembar kuwi, merga kandhane Makara, satemene Raden bagus Suwanda kuwi kayungyun marang Andalu, malah jarene wis duwe niyat arep didadekne garwane, nanging dening wong tuwane Makara sing jeneng Ki Suwela, arep direkakne murih Andalu ora digarwa dening Raden Bagus Suwanda, cukup didadekne selir wae”.

 

“Oo, dadi Andalu kae selire Raden Bagus Suwanda?” Togog nyelani takon.

 

“Durung sida, merga durung nganti klakon nyelir Andalu, Raden Bagus Suwanda dumadakan murca saka dalem Katumenggungan, menyang ngendi parane ora ana sing ngerti” Karta Cikrak aweh wangsulan.

 

“Nuwun sewu Dhe” karo ngempet gumronjaling dhadhaku sing wis panas aku nyoba amul rembug “Ndika wau criyos nek sing ngandhani para prajurit murih ngulat-ulati kuburan kembar niku sinten Makara?,  nanging ndika nggih criyos nek tiyang sepuhe Makara niku rencange Den Bagus Suwanda?  Pripun ta genahe ngoten?”.

 

“Kowe durung pati mudheng bab iki Ter” Karta Cikrak semaur alon “maune Makara kuwi rak andhahane Raden Bagus Suwanda neng dalem Katumenggungan kana? Klebu Ki Suwela ya dadi andhahane Raden Bagus Suwanda. Nanging kuwi biyen jaman sing jumeneng minangka Tumenggung isih Gusti Tumengung Jatikusuma, wong tuwane angkat Raden Bagus Suwanda. Bareng Gusti Tumenggung Jatikusuma seda ing rana, Ki Suwela lan Makara banjur padha malik tingal, ora bela pati awit gugure pepundhene, malah banjur melu nyawiji karo para prajurit kraman. Malah kabare sadurunge ana kraman sing ndadekne Kanjeng Sinuhun kendhang saka praja kae, Ki Suwela lan Makara wis mangun pasekuthon karo wong-wong ing Keling, nanging ya kanthi sesidheman. Lagi sawuse Gusti Tumenggung gugur, wong loro kuwi banjur ngatonake jati dhirine”.

 

“Keparat ora weruh kabecikan tenan wong-wong sing mangkono kuwi” ora sengaja aku nggeget untu karo ngetokne pangucap minangka rasa gela lan kuciwaku marang Ki Suwela lan Makara.

 

“Pancen ya ngono kuwi tekune wong loro kae” Karta Cikrak semaur alon “wong-wong kene ya wis apal kabeh karo tekune wong loro kae. Nanging awake dhewe iki wong cilik sing ringkih ora duwe daya kekuwatan apa-apa, bisane mung mbenerake apa sing dadi ucape sapa sing lagi kuwasa”.

 

“Enggih Dhe” aku kelingan yen wektu kuwi aku iki Genter dudu Suwanda, mula tembungku ya tak gawe kaya mau sadurunge aku krungu kabar yen Andalu wis dikubur neng Kuburan Kembar.

 

“Wong cilik kaya awake dhewe ngene iki” Karta Cikrak guneman maneh, suwarane luwih alon tinimbang mau “bisane mung ngrewangi para bendara sing lakune bener sing saben wektu tansah mikirake kawulane kaya Raden Bagus Suwanda kuwi, mung sarana ndedonga lan nyenyuwun marang pangwasane Bathara, muga-muga Jawata kang Kawekas tansah paring pangayoman marang panjenengane. Lan muga-muga wae, wong-wong sing tekune kaya Suwela lan Makara kae enggal nampa benduning Dewa jumbuh karo kaculikane”.

 

“Iya Dhe” Togog genti semaur “nanging olehe nyenyuwun kuwi cukup ana ing batin wae, nek nganti keprungu wong-wong sing mBathara marang kumrincinge dinar, sadurunge panyuwune awake dhewe dimirengne dening Jawata, awake dhewe wis kedhisikan digantung utawa ditugel gulune, didadekne pangewan-ewan”.

 

“Kuwi wis cetha Gog” wangsulane Karta Cikrak “awake dhewe pancen kudu luwih ngati-ati, senajan satemene apa sing ditindakne cengkah karo suwaraning batin. Kaya yen ngadhepi iblis kaya Makara kae, tata gelar awake dhewe kudu kurmat lan kudu nyembah-nyembah, nanging sajroning batin rak misuh-misuh ta? Mosok menungsa waras kaya awake dhewe iki dikongkon ngajeni Iblis sing mripate wuta, nganti ora weruh ing budi becik, ora mung tumindak cidra mangun pasekuthon karo mungsuh wae, malah kabar sing tak tampa jebul Makara kuwi uga melu ngrodhapeksa Andalu sing cetha yen kuwi wanita sing banget ditresnani dening Raden Bagus Suwanda sing wis paring kekocah lan kamukten marang dheweke”.

 

Sansaya umub rasane getih sing mili ing sarandhuning ragaku krungu kandhane Karta Cikrak sing keri dhewe iki mau. Ora nyana ora ngira babar pisan yen Makara jebul wis kliwat wates nggone nyidrani kekancan antarane aku lan dheweke. Jebul menungsa kuwi wis wani melu ngrodha peksa Andalu lan sawuse Andalu suduk jiwa lan dipendhem neng kuburan kembar, saiki genti arep ngarah patiku sarana kongkonan prajurit kraman murih gawe cilakaku. Nanging aku isih eling, yen dina kuwi aku isih sajroning sesinglonan, durung wancine wong-wong kuwi ngerti yen aku iki sejatine Raden Bagus Suwanda, putra angkate Rama Tumenggung Jatikusuma. Mula aku ya banjur meneng, ngempet lan ngedhem panasing ati. Mung sajroning tekad, aku duwe prasetya, kudu bisa malesake lara wirange Andalu marang Makara lan para prajurit kraman sing wis ngrodhapeksa dheweke.

 

“Pancen jagad iki lagi gonjang-ganjing tenan kok Dhe” keprungu Togog guneman ngegongi rembuge Karta Cikrak “nek Makara utawa Ki Suwela tega nyidrani Gusti Tumenggung Jatikusuma munggahe marang Kanjeng Sinuhun Prabu, kuwi jalaran kepengin oleh palungguhan sing luwih dhuwur maneh, lha nek Juragan Waraka kae? Mung merga wedi yen dikira duwe kasetyan marang Ki Kebayan sing tenane isih maratuwane dhewe, banjur wani tumindak nistha, Rinten sing ora dosa apa-apa, diuman-uman banjur dikongkon mati lampus dhiri kaya sing ditindakne sedulur kembare, kamangka Juragan Waraka ya ngerti nek Rinten kuwi wis ajiwa loro, awit Rinten lagi ngandheg jabang bayi sing dumadi saka wijine Juragan Makara dhewe. Dadi mung merga kepengin oleh rai saka para prajurit Kraman, Juragan Waraka uga wis tega mateni anak bojone dhewe. Apa ngono kuwi ora luwih edan maneh?”.

 

Sadurunge Karta Cikrak aweh wangsulan, dumadakan saka kadohan keprungu suwarane wong lagi rerepen, adoh banget nanging keprungu cetha, rerepen tembang Asmaradana :

 

Lelakon ing jagad iki,

Nyata angel diraksakna,

Yen ora wening nalare,

Nalar kang wening punika,

Wahyu saka hyang suksma,

Mula aywa kongsi kliru,

Ngati-ati ywa tinilar.

 

Karta Cikrak, Togog, Minthul lan aku padha mingkem. Tembang Asmaradana sapada kuwi cetha yen aweh pepeling supaya kabeh padha ngati-ati, supaya kabeh padha ding waspada. mBok menawa pancen bener apa sing dikandhakne dening Togog, yen jagade lagi gonjang-ganjing. Urip neng jagad sing lagi gonjang-ganjing yen ora ngati-ati bisa dadi lan cilakane. Kahanan dadi sepi, ora ana sing guneman apa-apa, kabeh kairup dening perbawaning tembang Asmaradana sing keprungu ditembangne dening sawijining wanita, ora ana sing bisa ngira-ira suwara kuwi saka ngendi asale, nanging bisa dirungokne kanthi cetha. Angi wengi ing mangsa ketiga sansaya ngidhit nggone sumilir, nambahi kekes lan sepining wengi.

 

 

Ana candhake.