SENDHANG MUSTIKANING WARIH VI (071)

 71.

Rada sauntara suwene wong loro kuwi padha glenteran ana lemah angel anggone bisa tangi, pancen anggonku nyrampang sikile mau rada tak rosani. Nanging wangune wong loro kuwi uga isih lamur panyawange, mbok menawa saking anggone ngempet rasa lara sing tumiba ing saradhuning ragane, ketitik durung ana sing ngulati aku, kamangka aku isih ngadeg ana sacedhake lan wis ngatonake wujud sing bisa disawang nganggo mripat wantah. Mung pisuhe wae sing padha pating pecothot metu saka lambene Suwela lan Makara ngunekne tembung saru lan lekoh sing gawe gila saupama ana sing ngrungokne.

 

Aku banjur mlangkah maju, ngadeg neng kaprenah sisih ngarepe wong loro kuwi, banjur lon-lonan sirahe Ki Suwela tak jambak rambute, tak dengengekne mendhuwur murih wong kuwi bisa nyawang praupanku. Karo tak penthelengi.

 

“Elho…..?” Ki Suwela mbengok kaget bareng liringing mripate tempuk karo panyawangku.

 

“Menapa ndika pangling kalih kula Ki?” aku takon, nanggapi rasa kagete Ki Suwela nganggo suwara sing anyep, tanpa ana rasa seneng babar pisan.

 

“Niki Bendara saking jagad alus, menapa estu Raden Bagus Suwanda?” karo isih pringisan ngempet rasa lara Ki Suwela genti takon. Sauntara tak lirik Makara wiwit bisa tangi saka anggone glenteran, banjur mapan lungguh neng lemah klawan ngrekasa, mripate nyawang aku kanthi kebak rasa gumun.

 

“Sinten malih sing dadi Bendara ndika Ki Suwela?” aku wangsulan karo mesem ngece “wiwit wingi aku ngubengi Kutha raja nggoleki ndika lan anak lanang ndika sing tau dadi mitraku jaman aku ngawula ing Dalem Katumenggungan biyen, jalaran aku krungu warta sing digawa mBok Bakul, jare ndika lan Makara kepengin kepethuk aku? Malah saking anggon ndika kepengin ndika wis prentah marang para prajurit Keling supaya ngrewangi nggoleki aku? Nganti saben dalan mlebu menyang Padhukuhan Bulak Pandhe dijaga rapet dening Prajurit lan wong desa malah kuburan wae uga ora luput katut melu diuwasi dening andhahan ndika. Saiki bareng klakon kepethuk, malah pitakonan ndika keprungu aneh lan keneh-keneh? Ana apa Ki Suwela?”.

 

Akeh-akeh anggonku guneman, tak sengaja ora nganggo basa krama lan migunakne suwara sing rada sereng, murih wong kuwi ngerti nek aku iki wis dudu rewange maneh malah wis dadi mungsuh sing siaga mateni utawa dipateni.

 

“Nyuwun pangapunten Anakmas” karo gemeter Ki Suwela nyoba aweh wangsulan “inggih saderengipun kaparenga kula ngaturi kasugengan sarawuh jengandika ing papan mriki, salajengipun mugi anakmas Suwanda uninga, anggen kula kados makaten menika estunipun awit saking wontenipun prakawis aneh ingkang dumadakan kula panggihi lan prakawis aneh menika nyata boten saged kula mangertosi mawi nalar kula”.

 

“Wiwit biyen ndika kuwi pancen wasis yen olah rembug Ki Suwela” aku wangsulan sengol babar pisan ora nyambung karo apa sing lagi wae dikandhakne Suwela “sing baku esuk iki aku wis bisa ketemu karo ndika lan anak ndika Kakang Makara kuwi. Aku ngerti, yen ndika apa dene Kakang Makara duwe karep gawe cilakaku kanthi maneka cara klebu ngerigne prajurit kraman lan wong-wong ing padesan supaya nggoleki aku sing miturut kabar sing digawa telik sandi ndika, aku wis mlebu ing Desa kene. Mula saiki aku uga kepengin banget ngrampungne perkara antarane ndika lan anak ndika karo aku, ing kene dirampungne, aku apa ndika sakloron sing kudu koncatan nyawa. Nanging sadurunge ndika utawa aku sing tumekeng pati, aku bakal luwih dhisik malesake lara wirange Rama Tumenggung Jatikusuma marang Ki Suwela sing wis nyidrani kasetyane, malesake lara wirange Bapa lan Biyung Kebayan Bulak Pandhe marang ndika Ki Suwela sarta nagih utange Kakang Makara marang Andalu. Ngerti?”.

 

Kaya wis semayan sadurunge, krungu tembung sing tak kandhakne mau, dumadakan Makara sing wis bisa tangi lan lungguh neng lemah sarta Ki Suwela sing wis bisa tak lungguhne kanthi tak jambak rambute mau, bebarengan ndhengkluk lan bali rubuh neng lemah, ora obah, semaput. mBok menawa wae kang mangkono iku jalaran saking wedine lan rasa giris ing atine wong loro kuwi wis ora bisa disuyudi maneh. Aku dadi rada getun, nggetuni ya gene wong loro kuwi gampang temen anggone padha semaput lan ora eling apa-apa, dadi saupama tak pateni mesthi kanthi gampang matine, ora ndadak ngliwati panyiksa kaya sing wis tak tata lan tak rancang sadurunge.

 

“Nuwun sewu, kula ingkang sowan Gus Wanda……..” dumadakan ora tak ngerteni sadurunge, saka waliking grumbul ora adoh saka papan kono, mecungul banjur njrunthul sawijing pawongan sing banjur ndheprok neng ngarepku karo nyembah. Pawongan kuwi ketok ora karuwan rupane, awake kuru, sandhangan sing dienggo wis katon kumel, reged, rambute awut-awutan setengah gimbal. Bareng rada suwe tak waspadakne, aku lagi kelingan yen wong kuwi jebul Lancur salah sijine punggawa dalem Katumenggungan, andhahane Makara.

 

“Apa ora kleru panyawangku? Iki harak Ki Lancur sing tau dadi abdi ing dalem Katumenggungan bareng karo aku kae ta?” tembungku nakoni paraga sing lagi wae teka kuwi.

 

“Leres Gus” wangsulane Lancur karo rada ndengenek nyawang praupanku “kula abdi jengandika pun Lancur” .

 

“Lha Ki Lancur kok bisa tekan papan kene? Lan ya gene kahanane Ki Lancur dadi kaya mangkono kuwi? Beda adoh karo kahanane Ki Lancur sing tau tak ngerteni sasuwene iki?” aku banjur takon, kanggo sawantara kawigatenku marang Ki Suwela lan Makara sing wis kebacut semaput dadi rada klendran.

 

“Radi panjang wangsulan ingkang saged kula aturaken dhateng pandangunipun Gus Wanda makaten menika” wangsulane Lancur karo suwara sing serak “inggih kawiwitan saking kedadosan nalika kula kerengan kalih Ki Makara ing latar dalem Katumenggungan ingkang ugi kapirsanan dening jengandika Gus Wanda menika”.

 

“Iya, iya aku eling, jaman awake dhewe bubar niti priksa papan panggaotane Waraka sing disuwunake Layang Palilah lan arep diaturake marang Rama Tumenggung” aku kelingan sawengi sadurunge aku lunga ninggalne dalem Katumenggungan, didhisiki dening kedadeyan kerengan antarane Lancur karo Makara. Sing dadi jalarane amarga Lancur ora sarujuk yen Makara kepengin ngerteni isine lapuran marang Rama Tumenggung sing ndadekne Makara nesu.

 

“Lha piye kedadeyan sabanjure? Awit nalika kuwi aku banjur lunga saka dalem Katumenggungan nindakne jejibahan liya saka Rama Tumenggung” pitakonku sabanjure marang Lancur.

 

Lancur banjur ngandhakne, yen sedina sawuse dheweke kerengan karo Makara sing banjur dipisah dening Ki Kebayan Bulak Pandhe kae, omahe Lancur ditekani wong brandhalan sapirang-pirang  sing jebul kongkonane  Makara. Lancur dikrubut lan banjur dipilara nganti ora bisa obah. Bojone dibradhat lan digawa lunga dening para brandhalan mau. Sauntara lancur diseret banjur dibuwang neng kali turute kali sing ora adoh saka papan sing saiki tak pidaki.

 

“Sakniki kula sansaya manteb kalih kapitayan bilih pati uripe manungsa menika estu ing astanipun Hyang Ingkang Maha Gesang, Gus Wanda” Lancur nutugne anggone crita “kula ingkang sampun dipun kinten pejah dening para brandhalan nalika samanten lan dipun buccal dhateng lepen kilen niku, jebul taksih manggih pitulungan saking Hyang Agung. Kula dipun panggih dening satunggaling tiyang ingkang asring saba ing sakanan keringipun Dalem Katumenggungan, gresek tetedhan, nanging titiyang sami boten wonten ingkang ngertos nami saha griyanipun, awit tiyang menika kathah ingkang mastani bilih tiyang ingkang boten waras nalaripun utawi tiyang ingkang edan. Lha dening tiyang kala wau, kula dipun beta dhateng panggenanipun lan dipun upakara ngantos garing tatu-tatu ing saranghuning badan kula, saha pulih tenaga lan kekiyatan kula”.

 

Lancur leren sedhela anggone crita, nelesi gorokane sing garing, sarana ngulu idune dhewe. Aku dhewe banjur manthuk-manthuk jalaran rumangsa eram karo apa sing dicritakne Lancur lagi wae iki mau lan mesthi wae aku ya banjur kepengin krungu apa sing dadi bacutaning critane Lancur sing dumadakan marani aku nalika aku arep nindakne petung karo Ki Suwela lan Makara. Aku duwe pangira yen critane Lancur iki mengko bakal ana sambung rapete karo lelakon sing arep tak tindakne.

 

 

 

Ana candhake.

SENDHANG MUSTIKANING WARIH VI (070)

 

70.

Amarga nggagas pidana apa sing trep kanggo iblis sing awujud manungsa loro kuwi, aku rada suwe ora guneman apa-apa. Ki Suwela lan Makara sing isih lungguh ndheprok neng lemah karo ndhingkluk marikelu ing ngarepku, wangune uga nggagas yen aku wis bisa nampa pawadan sing dikandhakne kanggo nyelaki tumindake sing lekoh lan njenjemberi kuwi. Ketitik nalika tak lirik, kekarone padha meneng lan wis ora suntrut banget kaya mau. Kang mangkono kuwi, nyata nambahi rasa pangigit-igitku marang Suwela lan Makara sing temen-temen julig lan ora duwe jiwa satriya babar pisan.

 

“Suwela lan kowe Makara” aku banjur guneman, tembungku tak sareh-sarehne “sawise ngrungokne kabeh sing mbok critakne iki mau, aku banjur duwe dudutan yen satemene anggonmu wong loro wis tumindak sing nyebal saka angger-anggering kamanungsan, mligine sing mbok tindakne marang kulawargane Ki Kebayan lan Gusti Tumenggung, kuwi mung sabab saka kapeksa. Jalaran sabab sira sakloron nglakokne prentah sing mbok anggep prentah saka bendaramu, mula miturut panemumu upama ana walat lan pidanane dudu sira sakloron sing kudu nampa luwih-luwih kulawarganira, nanging walat utawa pidana kuwi kudune ditibakne marang sing wis mrentah sira sakloron. Apa ya mangkono he?”.

 

“Tuhu wicaksana ingkang jengandika dhawuhaken menika dhuh Bendara” Suwela wangsulan karo nyembah sajak atine wiwit nicil ayem, merga krungu dudutan sing tak kandhakne iki mau “lakar kados makaten kanyatanipun, nanging kula ugi ngrumaosi bilih ambok bilih kula lan anak kula pun Makara ugi kapidana, kula ugi sampun saged nglenggana namung kemawon dhumawahing pidana kedah linandhewsan kukum adil jumbuh kalihan sepinten dosa lan kalepatan ingkang kula lampahi ingkang jejer namung minangka pirantining para prajurit saking Kedhiri lan Keling”.

 

“He he he wasis wicaramu, manis tetembunganmu Suwela” aku wangsulan karo ngguyu lirih, ngempet kanepson sing wis ngobong jantungku “sumurupa yen aku nggugu marang apa sing sira kandhakne iki mau, aku dadi ngrumangsani yen jejerku neng kene iki ora beda karo jejermu sing mung piranti, ora duwe wewenang apa-apa kajaba mung ngemban prentah ngayahi wajib sing didhawyuhne dening bendara. Mula dina iki aku njaluk marang sira sakloron ngenteni ana kene, aku arep ngadhep bendaraku lan ngaturake kabeh apa sing wis tak rungu saka kowe, ngiras pantes nyadhong dhawuh pidana apa sing kudu tak tibakne marang Ki Suwela lan Makara sing jebul mung piranti iki. Kepiye?”.

 

“Kula kekalih namung saged ndherek menapa ingkang jengandika dhawuhaken Bendara, jer nyatanipun kula kekalih sampun ing sangandhaping pangwasa jengandika” Suwela wangsulan praupane nuduhne yen atine wis wiwit ayem.

 

“Sokur yen kowe wong loro wis ngrumangsani, kalungguhanmu wektu iki sing wis sajroning pangwasaku. Mula yen nyatane mengko sira sakloron wani-wani nyidrani apa sing wis sira kandhakne, mangka aja takon dosa”.

 

Bubar wangsulan ngono kuwi aku banjur mlaku ngalih, wong loro kuwi tak tinggal. Lan nalika tekan waliking watu sing sak gajah gedhene, sing ngaling-alingi panyawange wong loro kuwi marang blegerku, aku banjur ngecakne pangaribawane Keris Kyai Bancik sing bisa nyingidake wujudku saka panyawange manungsa wantah.  Aku tumuli mencolot menyang dhuwuring watu sing mau tak enggo lungguh, karo nggagas ngrancang anggonku bakal aweh pasiksan marang Suwela lan Makara kanthi pasiksan saabot-abote, sing mbok menawa wae pasiksan sing luwih dening kejem sing durung tau dicakne dening sapa wae. Karo ngangen-angen rancanganing pasiksan sing arep tak tibakne marang wong loro kuwi, mripatku ora kendhat nguwasi saparipolahe Suwela lan Makara, kupingku tansah tak tilingne kanggo ngrungokne apa sing bakal diucapake wong loro kuwi sasuwene api-api tak tinggal lunga.

 

“Menapa awakipun piyambak estu saged pikantuk pangapura saking dhemit kala wau Rama?” dumadakan Makara takon marang bapakne.

 

“Aku dhewe ora wani ngejibne Makara” wangsulane Suwela alon “sing baku awake dhewe kudu golek slamet luwih dhisik”.

 

“Pados slamet kados pundi Rama?”.

 

“Satemene nggonku ngulur wektu kanthi crita akeh-akeh mau, jalaran aku weruh pangapesane para dhemit ing wanci srengenge isih katon ngene iki” Suwela ngandhani anake “ya iku dhedhemit kuwi ora kuwat lan ora pati betah nahan hawa panasing srengenge, mula saupama iki mau dhedhemit sing memba warna wiwit saka wujud Kebayan Bulak Pandhe, Tumenggung Jatukusma lan wekasan memba dadi pekathik Dhukut mau, ora enggal lunga saka kene mesthi bakal lebur awit saka panasing srengenge”.

 

“Menapa leres makaten Rama?” Makara takon semu ora percaya.

 

“Iya aku nate dicritani dening Ki Jumok , Dhukun Prewangan sing dadi pujanggane kulawargane dhewe kae bab perkara iki” wangsulane Suwela manteb “sadurunge ngilang Dhedhemit mau meling marang awake dhewe supaya ngenteni neng papan kene lan aku uga wis nyaguhi”.

 

“Dados awakipun piyambak panggah mapan ing mriki ngrantos duginipun dhedhemit kala wau Rama? Ngantos benjang menapa? Menapa ngantos mangke sasampunipun srengenge serap?” Makara takon maneh “raosing badan kula sampun oten kanten-kantenan, otot, balung lan daging sarandhuning badan kraos sakit sedaya, sirah ugi tansah klemun-klemun, sakedhap-sakedhap kraos mumet ingkang boten kantenan, kula boten mangertos badhe kados pundi kedadosaning raga kula menawi boten tumuli pikantuk usada”.

 

“He he he……” sanajan ketara yen wis ora duwe tenaga Suwela meksa awake kanggo ngguyu lirih, banjur wangsulan karo mesam-mesem “aku karo kowe iki manungsa sing duwe nalar jangkep Makara, bisa nggunakne utek kanggo mikir, ora kaya dhedhemit sing goblog mau he he he”.

 

“Kersanipun Rama?” Makara durung mudheng karo sing dikarepne wong tuwane.

 

“Dhedhemit mau saiki wis bali menyang papane sekawit, miturut petunganku dheweke mesthi banjur mulihake tenagane sing kebacut diobral neng ngarepe awake dhewe mau. Dadi saiki awake dhewe kudu enggal lunga ninggalne papan kene, kaya sing tak kandhakne neng ngarep, awake dhewe kudu golek slamet luwih dhisik” Ki Suwela banjur ngadeg, isih katon ngrekasa anggone bisa ngadeg kanthi jejeg.

 

“Ayo saiki awake dhewe marani Kaki Jumok, njaluk tulung supaya dipageri nganggo ngelmune, murih dhedhemit mau lan kanca-kancane padha bawur matane temah ora ana sing padha weruh marang awake dhewe lan kabeh kulawargane dhewe” kandhane Suwela ngajak anake ninggalne papan kono lan golek pitulungan marang papane Dhukun Prewangan sing dadi pujangga kulawargane.

 

“Menapa Ki Jumok, kinten-kinten saged mrantasi prakawis menika Rama?” karo melu ngadeg sing sajak ngrekasa, Makara takon.

 

“Mesthi bisa” wangsulane Ki Suwela “biyen kedadeyan kaya mangkene iki tau tak alami, ya iku nalika jaman aku negori wit-witan ing kebon Sigitan biyen, sing kayu-kayune tak enggo bebalungane omah sing saiki dadi lumbung kae. Nalika samana, dhedhemit sing manggon neng wit-witan kuwi padha ngamuk lan gawe geger ing omahe dhewe , malah meh wae kowe lan sedulur-sedulurmu arep didadekne tumbal dening para dhedhemit sing omahe tak obrak-abrik kuwi. Nanging awit oleh pambiyantune Kaki Jumok, dhedhemit sing ngamuk kuwi padha dilumpuhake lan digawe bawur mripate, sing wekasane sawuse dingapura dening Kaki Jumok dhedhemit kuwi padha kanthi lila legawa ngalih panggonan rada ngadoh mapan ing wit gedhe sing dituduhne dening Kaki Jumok. Dadi nek mung ngadhepi dhedhemit sing mendho kaya sing lagi wae kawanen iki mau, tak kira luwih gampang tumrape Kaki Jumok”.

 

Krungu olehe padha rembugan antarane Suwela lan anake ngono kuwi mau, cetha yen wong loro kuwi pancen wis ora kena digawe becik maneh. Kudu tumuli disirnakne saka lumahing bumi iki muri hora sansaya ndadra nggone padha nyebar duraka. Nanging sadurunge mati, wong loro kuwi kudu ngrasakne lara lan wirang sing tanpa upama luwih dhisik.

 

Karo ngatonake wujudku sing asli ya iku wujude Raden Suwanda, aku mencolot. Sikile Ki Suwela lan Makara sing mlaku klawan ora jejeg kuwi tak srampang nganggo sabetaning sikilku saka mburi. Wong loro tiba glangsaran ana lemah, banjur padha misuh-misuh, awit ngira wis ana sing nggangu gawe marang dheweke.

 

 

 

Ana candhake.

 

 

 

 

 

 

SENDHANG MUSTIKANING WARIH VI (069)

 

69.

Ngerti kahanane Ki Suwela lan Makara sing klesetan, rasa sengitku marang wong sakarone kuwi sansaya mundhak gedhe. Nanging aku isih eling yen kanggo ngajar lan milara wong loro kuwi, ora pantes yen aku nggunakne pasuryan lan salirane Rama Tumenggung Jatikusuma. Mula sadurunge wong loro kuwi bisa tangi, aku tumuli ngrucat wewujudanku sing nganggo wewujudane Rama Tumenggung lan tak ganti nganggo praupan lan wewujudan sing diduweni Dhukut, abdi Katumenggungan sing duwe jejibahan dadi Pekathik.

 

Nganti sauntara Ki Suwela lan Makara anggone padha glenteran lan mung tak umbar ora tak tulungi, mung tak tunggoni karo ngadeg lan ora guneman apa-apa. Suwe-suwe wong loro kuwi bisa tangi, banjur karo mbrangkang nyedhaki papanku ngadeg.

 

“Dhuh Gusti Tumenggung, abdi jengandika pun Suwela lan Makara saestu sampun ngrumaosi dosa, mugi Gusti Menggung keparenga paring sih pangaksami dhateng kula kekalih Gusti” karo nangis Ki Suwela nemplekne bathuke ing lemah pas neng cedhake sikilku, sauntara Makara uga tumindak sing padha.

 

“Estunipun abdi jengandika kula lan Makara boten tulus anggen kula manunggal kalihan para kraman ingkang dipun tindhihi Adipati Girindrawardana menika Gusti, sedaya menika kula lampahi namung kangge madosi ing pundi mapan karingkihanipun mengsah, manawi sampun kula sumerepi tumuli kula badhe madosi para kanca ingkang taksih setya dhateng Kanjeng Sinuhun lan badhe kula ajak sesarengan males wirang dhateng para kraman” Ki Suwela nggenepi kandhane tanpa nyawang praupanku sing dikira Rama Tumenggung.

 

“He he he…….” Aku gumuyu ngekek, nerokne yen Dhukut ngguyu ngana kae, banjur api-api takon “nDika Ki Suwela lan Ki Makara niku kenging napa? Kok dumadakan nyembah-nyembah dhateng kula sing mung apangkat Pekathik?”

 

Ki Suwela ndengengek, samono uga Makara, kekarone nyawang praupanku sing ngadeg ana ngarepe. Wong loro kuwi bali kaget maneh, wangune kekarone uga banjur gumun lan bingung jebul sing dikira Rama Tumenggung mau jebul Dhukut. Nanging pranyata Ki Suwela luwih lan luwih pinter tinimbang Makara. Tilas abdi Katumenggungan sing saiki embuh duwe pangkat apa kuwi, wangune banjur duwe pangira yen aku sing bisa solan-salin wujud iki, panunggalane lelembut utawa bangsa alus sing mau bengi wis gawe cilakane Lurah Prajurit sing jeneng Galunggung. Ketitik, Ki Suwela banjur bali nyembah marang aku sing nganggo wewujudan mung sapekathik, karo guneman sing swarane keprungu ngasih-asih murih diwelasi :

 

“Dhun Bendara ingkang tuhu mangwasani lan mbaureksa Padhukuhan ing Bulak Pandhe mriki, estu kula Suwela lan anak kula Makara, sampun ngrumaosi menawi sampun tumindak ingkang boten leres ing wewengkon jengandika menika. Saha mugi kauningan, bilih anggen kula tumindak boten leres menika inggih kabekta saking cubluk lan cupeting nalar saha pangertosan kula, temah boten sumerep menawi ingkang kula lampahi sampun ndadosaken jengandika boten karenan ing panggalih. Inggih awit saking menika, mugi katedahna marginipun kula kekalih kangge anebus dosa kula dhumateng jengandika Bendara kula”.

 

Sanadyan aku ngerti yen Ki Suwela wis kesasar jroning pikire, awit ngira yen aku iki bangsane Lelembut utawa Bangsa Alus, nanging aku ora niyat aweh weruh marang dheweke yen satemene panganggepe kuwi luput. Malah banjur kaya-kaya aku wis mbenerake kang dadi pangirane.

 

“Heh Suwela lan Makara” wangsulanku sabanjure “temene saking gedhene dosa lan kaluputanmu, ora ana liya paukuman sing trep lan satimbang karo dosa sing wis padha mbok lakoni, kajaba sira lan kabeh kulawarganira kudu kapatrapan pidana ditumpes kelor sak cindhil abange. Ngerti?”.

 

“Dhuh Bendara, dugi ngantos samanten agenging pidana ingkang kedah kula sandhang awit tumindak dosa ingkang anggen kula nglampahi saestu awit boten sengaja jaragan boten mangertos menawi ingkang kula tindakaken sampun damel duka jengandika Bendara kula?” Ki Suwela nadyan karo suwara kedher nanging isih bisa kandha yen temene lupute kuwi dilakoni jalaran saking ora ngertine wae utawa ora kanthi disengaja “lan mugi kauningan dhuh Bendara, bilih sedaya tumindak dosa ingkang kula lampahi kanthi boten sengaja kasebat,  boten wonten sambetipun kalihan anak lan semah tuwin kulawarga kula, anak, semah lan kulawarga kula saestu boten tumut-tumut saha boten ngertos menapa-menapa dhuh Bendara”.

 

“Dadi sira babar pisan ora ngrumangsani luput heh Suwela lan Makara?” aku aweh wangsulan karo suwara sing tak gawe sereng tak tuduhne marang wong loro kuwi yen aku temen-temen lagi nesu “kowe bisa kanthi gampang ngucap yen kulawargamu ora ngerti apa-apa lan ora ana sambunge karo tumindakmu sakloron. Sagebyaran apa sing mbok kandhakne kuwi pancen rada tinemu ing nalar, nanging apa kowe wong loro isih kelingan karo tumindakmu marang kulawargane Raden Tumenggung Jatikusuma sarta anak bojone Ki Kebayan Anggara sing kabeh kan tak kandhakne keri dhewe iki uga padha karo kulawargamu sakloron, lire padha olehe ora melu-melu perkarane Gusti Tumenggung lan Ki Kebayan Bulak Pandhe he?”.

 

Ki Suwela banjur nubruk sikilku karo nangis ngglolo kaya bocah cilik, samono uga Makara uga banjur nangis kaya wong tuwane. Babar pisan ora cundhuk karo adat pakulinan sing tansah ngongasake kuwanen lan kuwasane kanggo ngeden-edeni wong sing duwe drajat manggon ing sangisore.

 

“Dhuh Bendara kula ingkang tuhu wicaksana” ing sela-selaning tangise Ki Suwela bali guneman maneh “babar pisan boten badhe kula selaki, menawi kula sampun mrosa asmara dhateng Nyi Kebayan Bulak Pandhe lan anak kula pun Makara ugi sampun ngrodhapeksa dhumateng Andalu yoganipun Ki Kebayan Anggara, nanging mugi kauningan dhuh Bendara, sedaya menika kula lan anak kula lampahi inggih awit saking murih dipun pitados dening Prajurit Keling tuwun Kadhiri menawi kula sampun lepas saking tali kasetyan dhateng Sinuhun Brawijaya, lan anggen kula ngantos tegel tumindak makaten kala wau inggih awit dipun peksa dening para prajurit kala wau. Lan kula ugi rumaos prihatos awit saking tumindak kula ingkang dados jalaran Nyai Kebayan lan Andalu nganyut tuwuh temah dados lan pejahipun. Ewa dene pejahipun Rinten, sedherek kembaripun Andalu, ingkang ugi awit suduk jiwa, menika dede kalepatan kula kekalih nanging mligi awit saking tumindakipun semahipun Rinten piyambak, nuwun inggih Waraka ingkang rumaos lingsem dene semahipun sampun nandhang reged boten saged njagi dhirinipun saking tumindakipun para prajurit ingkang ngajak tilem piyambakipun”.

 

Ki Suwela meneng sedhela ngulu idu kanggo nelesi gorokane sing garing. Aku njegreg ora kuwawa guneman bareng ngerti yen ora mung Andalu sing nampa pacoban wujud dirodhapeksa dening wong lanang sing rupane Makara, nanging jebul malah Wa Nyai Kebayan uga wis dirodhapeksa dening menungsa sing jeneng Suwela iki. Mung ing angenangenku banjur tuwuh gagasan, kepengin aweh piwales marang wong loro kuwi luwih nggegirisi lan luwih nglarani maneh tinimbang karo piwales sing maune wis tak gagas sadurunge krungu critane Ki Suwela.

 

“Salajengipun Dhuh Bendara” Ki Suwela nutugne anggone kandha “gegayutan kalihan sedanipun Nyai Tumenggung ingkang ugi seda kanthi anganyut tuwuh, menika inggih awit sampun klentu panampinipun Nyai Tumenggung dhumateng sedya kula ingkang estunipun sae”.

 

“Salah tampa sing kaya apa?” ora krasa aku ketrucut medhot rembug kanthi nguncalne pitakonan.

 

“Nyuwun pangapunten dhuh Bendara kula” Ki Suwela aweh wangsulan ngiras nyambung apa sing dadi critane “estunipun anggen kula matur dhateng Nyai Tumenggung bilih panjenenganipun menika badhe kula dadosaken semah kula kala rumiyin namung samudana kewala, murih Nyai Tumenggung saged manggih rahayu lepas saking pangganggu damelipun para Prajurit saking Keling miwah Kedhiri. Nanging dening Nyai Tumenggung rembag kula ingkang namung kangge  ngawoni paningalipun mengsah menika katampi rembag ingkang saestu, inggih menika kula kaanggep estu badhe mendhet Nyai Tumenggung dados semah kula, lajeng panjenenganipun pilih seda asarana nunjemaken patrem dhateng jajanipun piyambak, saestu kula boten nyana bilih Nyai Tumenggung jebul boten saged nampi sasmita saking kula”.

 

Kaya disamber gelap rasane sirahku krungu margane seda sing ditempuh dening Ibu angkatku kuwi, sing ora liya ya awit  pakartine Suwela. Untuku tak geget keket kanggo ngempet rasaning atiku. Lekasku arep aweh paukuman sing luwih abot marang Suwela lan Makara bakal tak wuwuhi maneh.

 

 

 

Ana candhake.

 

 

SENDHANG MUSTIKANING WARIH VI (068)

68.

Aku ngguyu ngekek, sajak gumun karo sikepe Ki Suwela sing gunemane keprungu glageban, praupane pucet nuduhne kaweden ing jero atine kuwi. Sauntara tak sawang Makara ora kalah anggone ndhredheg lan ngewel kaya wong lagi keneng panastis nalika arep manasi ngana kae. Aku mencolot, mudhun saka watu sing tak lungguhi banjur sansaya nyaketi panggonane wong loro sing lagi padha dheg-dhegan kaweden kuwi.

 

“Ndika tiyang kalih menika kok nggih rukun sanget lho Ki Suwela?” pitakonku sawise cedhak karo wong loro kuwi “ing atase putra sampun ageng, kok sare kemawon taksih dipun kancani ? Nanging sare kok inggih boten dhateng patunggon, malah kepara dhateng ara-ara kados makaten?. Menapa ndika nembe nindakaken lampah prihatos? Nanging kok malah ngantis srengenge inggil nembe wungu?”.

 

Tak takoni nganggo pirang-pirang pitakonan ngono kuwi Ki Suwela dadi mundhak katon nek bingung, nanging mbaka sethithik rasa wedine wiwit suda, ketitik praupane wis sansaya abang, ora pucet njejet kaya mau.

 

“Apa bener sing ngadeg ana ngarepku iki nyata Ki Kebayan Bulak Pandhe?” Ki Suwela wiwit bisa guneman kanthi cetha. Aku pancen kerep digawqe eram marang lagune wong iki luwih cepet bisa ngadhepi kahanan kanthi sareh sanadyan kaya apa ruwete perkara sing lagi diadhepi.

 

“Lha sak niki malah genti kula walik” aku wangsulan karo mesem “ingkang lenggah ing ngajeng kula niki napa leres Ki Suwela abdi kinasih ing dalem Katumenggungan saha Ki Makara kanca raketipun Raden Bagus Suwanda putra angkat saking Gusti Tumenggung Jatikusuma?”.

 

“Aja ndadak nganggo guyon Kisanak” sanadyan awake isih katon nek ringkih merga bubar tak ajar lan tak sere ting dalan, Ki Suwela katon nek nyingidne ringkihe lan nuduhne kaprawirane “cetha nek ndika kuwi dudu bangsa alus, ketitik sikilmu ngambah lemah kabeh, mula tumuli ngakuwa ndika iku sapa? Lan duwe sedya apa nemoni aku karo anakku ana kene?”.

 

“Aneh carup lan lucu” aku wangsulan karo ngguyu ngece “dados ndika wau sampun nginten menawi kula menika bangsane lelembat utawi panunggalane dhedhemit ngoten menapa pripun Ki?. Kula aturi pirsa nggih Ki, sanajan sadangune urip kula niki dereng nate srawung kalih dhemit, nanging kula ngertos lan pitados bilih dhemit niku nyata wontenipun. Ewa samanten, dhemit niku gadhah panggenan piyambak, boten awor kalih menungsa kados kula napa dene ndika niku. Dhdhemit utawi badan alus niku mila sok ngetingal dhateng titiyang ingkang pantes dipun ajrih-ajrihi, kados ndika kekalih, nanging anggenipun ngetingal nggih mawi tatacara, liripun ngetingalipun menawi sampun boten wonten sunaring surya kasaranipun menawi wanci sampun dalu, boten enjing utawi siang-siang ngeten niki…….”.

 

“Iya aku wis ngerti perkara kuwi” Ki Suwela medhot rembugku karo menthelengne mripate “ndika ora prelu kojah maneh bab dhedhemit utawa setan, saiki ndika enggal ngaku wae ndika iku sapa lan duwe karep apa? He?”

 

“Heh heh heh……” aku ngekek persis kaya nek Wa Anggara ngguyu “lha saiki kira-kira aku sing kleru, tak kira iki mau nek nDara Ki Suwela lan Ndara Makara, sing kekarone wis apal banget karo aku. Malah durung suwe kae Ki Suwela wis rawuh ing omahku nembung anakku wedok arep didadekne selire Raden Bagus Suwanda, saiki kok malah ora ngerti marang Kebayan Bulak Pandhe, mengko dhisik Kisanak, nek ndika kuwi dudu Ki Suwela lan dudu Ki Makara, banjur sapa ndika iku satemene ya gene wayah ngene isih turu neng ara-ara cedhak kali, ndika kuwi omahe ngendi he?”.

 

“Kowe aja langap-langap waton ngucap kisanak” karo wiwit ngadeg Ki Suwela wangsulan sereng “nonton ucapmu, aku ngerti nek kowe kuwi ngaku-aku Ki Kebayan Bulak Pandhe. Mula bisa wae lan kena wae kowe ngaku-aku yen kowe kuwi Ki Kebayan, mula pancen praupanmu memper banget, nanging kudune sadurunge kowe ngaku-aku, luwih dhisik kudu ngerti sing mbok aku kuwi isih urip apa wis mati. Ngertia Kisanak, Ki Kebayan Bulak Pandhe kuwi saiki wis mati tak tugel gulune merga wani ndaga dhawuhe Gusti Adipati Girindrawardana sing wis jumeneng dadi Prabu Brawijaya………..”.

 

“Dadi bener ndika karo Makara kuwi salah siji saka wong-wong sing ngebyuk lan ngrubut Ki Anggara temah Ki Kebayan Bulak Pandhe gugur kanthi tatu sing arang kranjang dhek semana kae he?” aku wiwit mencereng karo nggetak.

 

Ki Suwela lan Makara kaget tak getak karo tak penthelengi ngono kuwi, nanging bawane kira-kira ngangep nek aku iki mung wong ndesa sing madha rupa karo Wa Anggara, wong loro kuwi ngatonake kuwanene, siaga arep ngadhepi aku sing wujudku wujude Wa Anggara, wong sing wis rada tuwa sanadyan durung tuwa banget.

 

“Heh menungsa murang tata” Makara genti sing maju sejangkah karo wiwit guneman “Tak akoni ing wiwitan mau aku karo wong tuwaku pancen kaget, tak kira yen Kebayan Bulak pandhe bali urip maneh, nanging saiki sawise aku ngerti nek jebul kowe kuwi mung wong sing ngaku-aku, saiki ngakuwa tinimbang kowe kudu tak peksa ngaku banjur tak tugel gulumu, kowe kuwi sapa lan saka ngendi asal-usulmu he?”.

 

“Ha… ha…. ha …..” aku ngguyuh ngakak krungu tembunge Makara ngono kuwi “sing mbok ucapne kaya tembunge wong sing kulina ngremuk wesi giligen ndilat wesi abang wae Makara. Ora ngrumangsani neki kowe kuwi ora duwe daya kekuwatan sing pantes mbok ngge pamer, aja maneh ngadhepi aku? Lagi ngadhepi cempe sing ngebyong tandurane wong tuwamu wae kowe kuwi durung karuwan yen Becus kok. Nek nyata kowe karo Bapakmu sing wis Gerang nanging isih nggragas kuwi, takon sapa jenengku lan ngendi asalku, coba sawangen kanthi tenanan, yen prelu luwih dhisik raupa nganggo banyu kali kulon kuwi, kowe wong loro mesthi ora bakal lali karo aku!”.

 

Bubar muni ngono kuwi, aku banjur ngatag Slendhang Sipat, supaya ngowahi wujud lan praupanku murih kaya wewujudane suwargi Kanjeng rama Tumenggung Jatikusuma. Ora ndadak nganggo gantalan wektu, sakala aku wis wujud persis kaya Kanjeng Rama Tumenggung. Ki Suwela lan Makara njomblak, kekarone mundur sajangkah karo mripate mendolo nguwasi praupanku sing wis salin wujud, ora ana gesehe karo pasuryane Kanjeng Rama Tumenggung.

 

“Lekna sing amba mripatmu loro-lorone Heh Suwela lan kowe Makara, saiki mokal nek kowe wong loro wis pangling karo aku, sing wis akeh aweh kekucah marang kowe sakloron nanging mbok wales klawan laku cidra, kowe malik tingal melu ndilati dlamakane mungsuhmu mung merga kowe padha jirih ing getih wedi marang pati, sarta kebangeten nggonmu wis ambathara marang gumrincinging dinar lan gumebyare kencana” aku guneman karo mliliki wong loro kuwi ngatonake ulatku sing lagi nesu.

 

Praupane Ki Suwela bali mingkus lan katon pucet kaya nalika weruh aku sepisanan mau, semono uga kahanane Makara katon ndhredheg wel-welan. Sapandurat sabanjure, ki Suwela nyedhaki anake banjur guneman lirih, nganggo basa sing rupa sasmita,  nanging awit oleh pangaribawane Kyai Bancik lan Slendhang Sipat, aku dadi bisa ngerteni apa sing dikandhakne Ki Suwela kuwi :

 

“Sapa sing ana ngarepe dhewe iki nyata kebak wewadi sing mbebayani Ngger, prayogane ora sah neka-neka, sing baku awake dhewe bisa slamet lan ucul saka wong sing neng ngarepe dhewe iki luwih dhisik. Ayo mlayu wae, gunakna aji peparingku dimen kebat playumu aku samono uga bakal ngecakne ngelmu playuku, murih awake dhewe ora bisa diburu dening wong sing ana ngarepe dhewe iki”.

 

Rampung nggone aweh sasmita marang Makara, Ki Suwela njangkahne sikile memburi samono uga Makara tumindak sing padha. Aku luwih prayitna, sadurunge womng loro kuwi kober ngecakne ngelmu kanggo mlayu, tanganku kiwa kebat nykruk uwange Makara lan tanganku tengen nggibeng sirahe Ki Suwela. Kagawa awak sing isih ringkih, wong loro kuwi ora kober endha, kekarone banjur rubuh neng kemah, klesetan dhewe-dhewe.

 

 

Ana candhake.

 

SENDHANG MUSTIKANING WARIH VI (067)

 

67.

Ora suwe Gumarang bali mlebu menyang pringgitan ditutne wong sapirang-pirang. Ngerti yen Ki Suwela kejet-kejet neng jogan, Makara semaput mengkurep neng dhuwur klasa, sarta Raden Dhandhaka lan Raden Lokapa padha bengeb praupane, Gumarang sakancane dadi padha bingung. Wong-wong kuwi padha wis ngerti yen, ing pringgitan kono kuwi lagi wae ana bangasa alus sing ngamuk, merga saka pangucape Ki Suwela lan penggedhe prajurit saka Kedhiri lan Keling kuwi. Wong-wong kuwi uga bingung, endi sing kudu ditulungi luwih dhisik, malah uga ana sing banjur mundur alon-alon, wangune kuwatir yen nganti katut ketiban amukane “bangsa alus” sing lagi ora kepranan atine.

 

“Nyuwun pangapunten Raden” Gumarang nyedhaki Raden Dhandhaka karo nyembah, awit Gumarang weruh sanadyan pasuryane katon bithu-bithu Penggedhene Prajurit kuwi ora lagi semaput kaya Ki Suwela apa dene Makara, dadi isih kena diajak guneman “menapa ingkang kedah kula lampahi?”.

 

“Padha sumingkira saka papan kene luwih dhisik” Raden Dhandhaka wangsulan alon lan alus, sanadyan karo ngempet rasa lara  merga kena pupuhan tanganku sing tumiba ing praupane “sedulure dhewe sing manggon neng jagad alus lagi salah tampa, dikira awake dhewe iki klebu mungsuhe, becike awake dhewe meneng dhisik karo golek cara kanggo nyuwun pangapura marang sedulure dhewe sing lumrah diarani bangsa alus sing lagi salah tampa karo awake dhewe iki”.

 

“Bener kuwi Kangmas” Raden Lokapa numpangi rembug “arepa kaya apa awake dhewe iki wis tumindak luput marang sedulure dhewe sing mapan ing waliking jagad kasat mripat ing Desa Bulak Pandhe kene iki, mung emane awake dhewe durung ana sing ngerti kaluputan apa sing wis ditindakne lan sapa sing wis gawe nesune sedulure dhewe sing ora katon iki”.

 

Krungu kandhane para penggedhene prajurit saka Kedhiri lan Keling kuwi, aku mesem lan kemudukudu ngguyu, wong loro sing mesthine duwe ngelmu kanuragan lan kasekten sing dhuwur kuwi ketara yen padha kaweden. Wedi marang barang sing ora katon wewujudane.

 

“Manawi makaten, keparenga kula sakanca mire saking pringgitan mriki langkung rumiyin Gusti” Gumarang pamitan arep ninggalne pringgitan, wangune Gumarang ya isih kaweden lan ngira menawa “bangsa alus” sing wis gawe bengeb praupane para bendarane kuwi durung lunga saka pringgitan kono.

 

“Mengko dhisik Gumarang” Raden Lokapa nyandhet sing lagi arep lunga “akua rep sowan ing ngarsane Guruku, Bapa Ajar Lodana nyuwun kalidamar piye carane nyuwun pangapura marang sedulure dhewe sing lagi salah tampa iki. Mula prentahna marang andhahanmu supaya nyawisake titihanku Jaran Kyai Samber arep tak titihi menyang Pratapan Lodanan wengi iki uga”.

 

“Nuwun sendika ngestokaken dhawuh” Gumarang wangsulan banjur aweh sasamita marang kancane supaya nindakne prentahe Raden Lokapa. Sing diprentah uga banjur budhal, metu ninggalne pringgitan kono karo atur sembah.

 

Aku banjur eling karo tujuwanku sakawit, ya iku kepengin males lara wirange Kanjeng Rama Tumenggung marang Ki Suwela lan Makara sarta nagihake utang marang Makara sing wis njalari Andalu susuk mati suduk jiwa.  Meh bareng karo lungane prajurit andhahane Gumarang sing arep ngrakiti tunggangane Raden Lokapa, aku ngecakne pituduhe Kyai Bancik ya iku nggawa ragane Kyai Suwela lan Makara murih ilang saka pandulune wong-wong sing ana pringgitan kuwi kabeh. Mung sagebyaring that-thit wektune, Ki Suwela lan Makara wis bisa tak seret manjing inga jagad panglemunan, ketitik saka wong-wong sing ana pringgitan kuwi padha mbengok sing semune rada diampet, kabeh padha gawok jalaran dumadakan Ki Suwela lan Makara padha ilang. Ilang saka pandulune wongwong sing ora weruh yen wong loro Bapak lan anak kuwi tak seret nisih ing waliking jagad sing kasat mata.

 

Ora ngenteni wong-wong kuwi mari anggone eram lan wedi, aku tumuli naleni tangane Ki Suwela lan Makara nganggo Slendhang Sipat. Bener kandhane Slendhang Sipat sadurunge aku pangkat sore mau, kena dayane Slendhang Sipat, bobote Ki Suwela lan Makara malih dadi luwih entheng tinimbang bobote truwelu. Mula kekarone nuli tak seret metu ninggalne pringgitane sawargi Wa Anggara kuwi, tanpa dingerteni dening wong-wong sing padha ana ing kono.

 

Karo mlaku aku nyeret Ki Suwela lan Makara sing isih padha semaput. Babar pisan ora mlebu ing gagasanku kaya apa dadine ragane wong loro sing tak anggep kakehan dosa kuwi, merga ragane tak seret karo mlaku sadawaning ratan sing tak liwati iki. Lagi bareng wis tekan papan sing rada adoh saka padesan lan katon sepi, adoh karo papane wong, aku mandheg. Nalika kuwi wektune wis padhang, srengenge esuk wis munggah kira-kira saranggehan dhuwure ing langit sisih wetan.

 

Marang Slendhang Sipat tak prentahne supaya wewujudanku bisa salin, ora wujud Suwanda maneh nanging genti wujud persis kaya wewujudane Wa Anggara sing wis suwargi. Tumuli tak prentahne marang Kyai Bancik supaya aku bali ing jagad kang kasat mripat maneh, klebu ragane Makara apa dene Ki Suwela iya wis melu mbalik kena disawang saupama ana sing ngonangi. Nanging aku durung tumindak apa-apa, jalaran wong loro Makara lan Ki Suwela kuwi isih padha meneng ora obah merga durung eling saka anggone semaput.

 

Dumadakan ana sasmita sing tak tampa saka Kyai Bancik sing ana sengkelitanku, yen sarana dithuthuk nganggo ukirane Kyai Bancik sok sapawa sing lagi padha semaput ora suwe mesthi bakal tumuli bali eling lan ngerti kahanan sing ditemoni lan dilakoni, ya iku kahanan ragane sarta bisa weruh kanthi cetha apa sing ana sakiwa tengene. Malah kepara yen sing lagi semaput kuwi wong sing “duwe isi” sanadyan ora akeh, bakal tumuli bisa tangi, bisa ngadeg lan lungguh maneh sanadyan dayane isih ringkih.

 

Kyai Bancik tumuli tak lolos saka wrangkane sing sumlempit ing lempengku kiwa. Sawuse Slendhang Sipat tak uculi saka tangane Ki Suwela lan Makara banjur tak ubetne kanggo naleni bangkekanku dhewe, wong loro kuwi banjur tak thuthuk sirahe alon-alon nganggo ukirane Kyai Bancik. Bareng karo aku rampung nyengkelitne Kyai Bancik neng lempengku kiwa maneh, katon wong loro kuwi wiwit padha obah. Kruget-kruget kaya wong sing lagi tangi saka anggone turu. Ora suwe kekarone padha tangi, lungguh neng lemah karo noleh ngiwa noleh nengen, kaatone lagi padha ngeling-eling apa sing wis kedadeyan.

 

“Awake dhewe iki ana ngendi Makara?” sawuse rada sauntara Ki Suwela nakoni anake lanang sing uga katon lagi bingung.

 

“Kula ugi boten ngertos Rama” wangsulane Makara blaka “emut kula wau kula kalih jengandika Rama rak sami jejagongan wonten ing pringgitan tilas griyanipun Kebayan Bulak Pandhe, kok dumadakan sampun wonten mriki? Sampun wonten kedadosan menapa menika Rama?”.

 

“He he he…….” Aku sengaja ngguyu rada banter, nerokne guyune Wa Anggara, jalaran wewujudanku wektu kuwi nggunakne wewujudane Wa Anggara sing wis gugur.

 

Wong loro, Ki Suwela lan Makara katon padha kaget, ora sranta banjur padha ngingeti papanku sing lagi lungguh neng dhuwure watu gedhe sing ana sandhinge wong loro kuwi. Kaya weruh setan dumadakan praupane wong loro kuwi dadi sansaya pucet, njejet nkaya kapas diwusoni, sunaring mripate nuduhne rasa wedi, sarandhuning awake obah kabeh, dhrodhog ngewel ora karuwan. Aku ngerti yen sing njalarni Ki Suwela lan Makara dadi mangkono kuwi, or aliya merga weruh rerupanku sing wis salin wujud dadi wujude Wa Anggara, kamangka wong loro kuwi cetha yen padha ngerti lamun Wa Anggara nyata wis gugur dadi tawuring kasetyan marang Kanjeng Sinuhun.

 

“Sampun sami wungu anggenipun sare ta nDara Suwela lan nDara Makara?” karo mesem semanak aku wiwit nakoni wong loro kuwi. Esemku tak gawe semanak nadyan aku ya ngerti yen merga esem sing semanak kuwi ora njalari Ki Suwela lan Makara dadi seneng atine nanging kepara muwuhi rasa wedine.

 

“nDika…..Ki…..Kebayan……….” sawuse rada suwe Ki Suwela lagi bisa kumecap nanging suwarane ketara yen groyok lan glogab-glageb.

 

 

Ana candhake.

SENDHANG MUSTIKANING WARIH VI (066)

66.

Tekan pendhapa Kebayanan ya omahe Wa Anggara Lurah Prahurit sing maune sempaut kuwi wiwit eling lan bisa sambat kelaran. Banjur  diudhunke saka Tandhu, diglethakne neng amben. Dhukun sing kulinane aweh tamba marang Prajurit sing lara, diceluk dikongkon nambani Lurah Prajurit sing lagi gereng-gereng karo sambat lara kuwi.

 

Wewakiling lurahe Prajurut banjur mlebu nggoleki Ki Suwela menyang Pringgitan arep ngabarake yen Lurahe lagi kena walat saka bangsa alus. Aku tansah tut wuri ing mburine, merga aku uga kepengin enggal bisa weruh Ki Suwela lan Makara.

 

Jebul Ki Suwela lan Makara bener lagi linggih neng klasa sing digelar neng  jagongan karo para penggedhening prajurit Kedhiri lan Keling sing dipercaya dening Gusti Adipati Girindrawardana sing wis madeg jumeneng Brawijaya. Karo mlaku dhodhok wakiling lurah prajurit kuwi mlebu pringgitan.

 

“Sajake ana sing wigati Gumarang? Dene kowe wani mlebu pringgitan tanpa tinimbalan? Apa sira sakancanira wis nyumurupi mapan manggone Suwanda anake Tumenggung Jatikusuma?” salah siji saka penggedhene prajurit Keling kuwi gage anggoni nakoni wakiling lurah prajurit sing jebul aran Gumarang “lan ya gene sing ngadhep mrene kowe ? Lurah Galunggung menyang ngendi he?”.

 

“Nyadhong deduka ingkang kathah Gusti” Gumarang nyembah karo aweh wangsulan “estunipun nalika para prajurit bregada kula ingkang tinindhihan dening Kakang Lurah Galunggung nembe bidhal ngayahi jejibahan, dumadakan ing margi manggih alangan, inggih menika kenging walatipun bangsa alus ing Padhukuhan Bulak Pandhe mriki, temah Kakang Galungguh nandhang kanin, ing praupanipun kados kapupuh bindhi lan ing jajanipun kados kedhawahan gandhen tosan, temah Kakang Galunggung rebah lajeng boten emut purwa duksina”.

 

“He Gumarang!” penggedhene prajurit kuwi nggetak Gumarang karo mentheleng katon yen lagi nesu “sira kuwi Prajurit sing wis gedhe tuwa, aja seneng guneman nganggo geguyonan, Gakunggung rubuh semaput? Kanthi tatu ing rai karo ing dhadha? Sapa sing wis gawe larane Galunggung kuwi he? Aja kandha nek sing tumindak kuwi bangsa alus, bangsa alus kuwi ora bisa sesenggolan karo titah sing abadan wadhag kaya awake dhewe iki, ngerti?”.

 

“Tadhah duka Dhuh Gusti kula Raden Dhandhaka” Gumarang nyembah karo matur wangsulan “saestu abdi jengandika kula boten gegujengan, sadaya prajurit ing bregada kula sami sumerep kanthi mripat ingkang awas, nalika Kakang Lurah Galunggung mlampah ing ngajeng dumadakan kepireng suwanten kados suwantening bindhi ngengingi raga, kasusul Kakang Gakunggung njerit, awit wonten untunipun ingkang rampal kados dipun bindhi uwangipun, kasusul rebah ing bumi sarwi sambat sakit. Nalika kula lan kanca-kanca sanes badhe asung pitulungan dumadakan wonten suwanten malih, dhadhanipun Kakang Galunggung kados dipun gandhen mawi gandhen tosan, lajeng piyambakipun semaput boten emut menapa-menapa”.

 

“Aneh…….” Penggedhening prajurit sing jeneng Raden Dhandhaka guwi grenengan ijen.

 

“Leres lan mila aneh saestu Raden” Gumarang guneman maneh “kula ngadhahi pamanggih bilih ingkang nindakaken tanpa saged dipun tingali mawi mripat wantah menika, menawi dede bangsa alus tuhu mokal. Awit saking menika, kula lajeng madosi Ki Suwela utawi Ki Makara, nyuwun pitedah murih para bangsa laus ing padhusunan mriki boten nglajengaken anggenipun ngganggu damel dhateng Prajurit saking Keling lan Kedhiri, menapa ingkang kedah dipun lampahi. Kula kinten para bangsa alus menika sami runtik manahipun dene sadangunipun masanggrah ing mriki awakipun piyambak dereng nate caos dhahar saha pasang sesajen kangge para bangsa alus menika”.

 

Raden Dhandhaka manthuk-manthuk krungu ature andhahane sing jeneng Gumarang kuwi. Wangune trembunge Gumarang bisa ditampa karo nalare Raden Dhandhaka. Mula penggedhene prajurit kuwi banjur nyawang marang Ki Suwela lan Makara, njaluk panemu karo tembung sing lagi wae dikandhakne dening Gumarang kuwi mau.

 

“nDika kreungu dhewe apa sing lagi wae dikabarake dening Gumarang iki mau, Ki Suwela” kandhane Raden Dhandhaka marang Ki Suwela “yen pakulinane para bangsa alus sing manggon neng Bulak Pandhe kene iki dicaosi dhahar lan diaturi sesajen, kudune biyen-biyen ndika ora meneng wae, nanging aweh weruh marang aku utawa marang Dhimas Lokapa, minangka senapati wewakiling kanjeng Sinuwun sing samengko jumeneng neng Kedhiri, ora kudu ndadak ngenteni anane kedadeyan kaya sing tumiba marang Lurah Galunggung iki mau, rak ya ngono ta Dhimas Lokapa?”.

 

“Bener Kangmas” Penggedhening Prajurit sing sijine nyauti kandhane Raden Dhandhaka “nanging aku uga ora pati ngluputake Ki Suwela apa dene Ki Makara nemen-nemen, jalaran awit saka kasengseme ngadhepi kahanan, ndadekne Ki Suwela kelalen, anggoine arep matur ing babagan caos dhahar marang bangsa alus lan pasang sesajen iki. Piye Ki Suwela lan Ki Makara?”.

 

“Nyuwun pangapunten Raden Dhandhaka menapa dene Raden Lokapa” Ki Suwela wangsulan karo nyembah “saestu kula ndhadha ing kalepatan kula, dene kula dereng matur babagan menika dhateng Gusti kula kekalih. Estunipun kula babar pisan boten supe kados ingkang dipun dhawuhaken Gusti kula Raden Lokapa kala wau………”.

 

“Yen ora lali ateges pancen ndika wis nedya ora aweh weruh marang aku lan Dhimas Lokapa, Ki Suwela?” Raden Dhandhaka munggel rembuge Ki Suwela sing durung rampung karo mripat mencereng.

 

“Boten makaten Raden” Ki Suwela wangsulan sareh, aku wis apal karo pakulinane wong iki yen lagi ngadhepi perkara apa wae sing angel diwudhari, katon ayem nanging pikirane muser “malah saestu kula boten ngertos, menawi ing Bulak Pandhe mriki wonten pakulinan lan tatacara caos sesaji dhateng para bangsa alus kados ingkang dipun aturaken Kisanak Gumarang kalawau. Mila boten saged dipun selaki bilih para bangsa alus menika sok ganggu damel dhateng titiyang inggih para manungsa, nanging boten kok lajeng mawi cara kados ingkang dipun cariyosaken dening Kisanak Gumarang kala wau, paling inggih namung mawi kasurupan lajeng sakit lan sapiturutipun. Nuwun sewu, kula kok nembe menika mireng wonten kedadosan aeng kados ingkang dhumawah dhateng Ki Lurah Galunggung menika……..”.

 

Sansaya akeh anggone kojah Ki Suwela, sajake arep nggorohake apa sing dikandhakne dening Gumarang. Mula kanggo melehake yen Ki Suwela kuwi mung wasis ing babagan nata ukara, aku banjur nyedhak lan tetep tanpa ngatonake wujud.

 

“Plak….Plak…….!” pipi kiwa tengene Ki Suwela tak gibeng banter, nganti lungguhe wong serengah tuwa kuwi koming.

 

“Adhuuuuuuuuh………….” Ki Suwela mbengok banter, sambat kelaran, lali yen lagi lungguh adhep-adhepan karo bendarane sing anyar.

 

Dhandhaka, Lokapa, Makara lan Gumarang katon padha njomblak, wong-wong kuwi ora nyana babar pisan yen Ki Suwela nemoni lelakon sing miturut wong-wong kuwi dianggep aneh. Rambute Ki Suwela sing ditalini nganggo iket tak sendhal mendhuwur banjur tak banting neng jogan, Ki Suwela tiba mengkureb. Lan sadurunge ragane tekan jogan, dhadhane tak papag karo sadhukan sikilku tengen. Ki Suwela kontal, mencelat nganti nabrak gebyog sing dadi watese pringgitan kuwi.

 

Makara sing weruh wong tuwane tiba golong koming ora karuwan, tanpa dingerteni sing dadi sababe, mara nyedhaki wong tuwane sing isih bengok-bengok kelaran. Karepe arep aweh pitulungan, nanging sadurunge Makara tekan cedhake Ki Suwela, sikile tak jegal luwih dhisik. Makara tiba kejengkang, sadurunge kober tangi, sikilku bali tak obahne, githoke Makara tak gejroh nganggo tungkakku sabantere. Ora nganggo sambat Makara krungkeb neng jogan semaput ora eling apa-apa maneh.

 

Gumarang sing weruh kahanan kaya ngono kuwi ngadeg banjur mlayu ngithar ninggalne pringgitan. Sauntara Dhandhaka karo Lokapa padha pating domblong kaya kethek ketulup, bingung ngadhepi kahanan sing babar pisan ora gathuk karo lakuning nalare. Kanggo nambahi rasa senengku, penggedhening prajurit saka Kedhiri Kedhiri karo saka Keling kuwi tak cedhaki tak wenehi kaplogan menyang prenah raine. Wong loro kuwi genti-genten padha mbengok kelaran. Aku mundur banjur mapan lungguh rada ngadoh ngenteni lelakon sabanjure.

 

 

 

Ana candhake.