SENDHANG MUSTIKANING WARIH 7 (016)

 16.

       Ki Lurah dados radi bingung penggalihipun, tangisipun Puranti menapa dene wangsulan saking Ki Butulan estu boten saged nyethakaken menggah menapa ingkang sampun dumados ingkang adamel Ki Butulan dipun banda lan kairit dhateng Pendhapa. Sauntawis menika, Ki Bebau ing Sela nyata taksih ketingal menawi dereng lerem anggenipun nesu. Pramila ki Lurah nunten dhawuh dhateng sedaya ingkang wonten mriku murih lenggah kanthi sekeca, mirunggan rumuyin. Ingkang kadhawuhan inggih ugi boten saged suwala. Namung papanipun linggih antawisipun Ki Bebau Sela kalihan Ki Butulan ingkang dereng ucul bandanipun, mila radi tetebihan. Namung Ki Bau ing Padhukuhan Tengah inggih Ki Jaladri ingkang sampun ketingal radi sareh praupanipun.

       “Saiki kabeh wae aja ana sing guneman dhisik, sing nangis tumuli menenga” sasampunipun sami ketingal sekeca anggenipun sami linggih, Ki Lurah lajeng paring pangandika “aku arep rembugan karo Ki Jaladri, liyane aja ana sing ngganggu utawa nyelani wuwus”.

       “Inggih” sedaya ingkang wonten pendhapa sesarengan nginggihi dhawuhipun Ki Lurah.

       “Saiki ndika Ki Jaladri, coba critaa marang aku apa sing wis dumadi satemah ana lelakon kaya mangkene iki?” Ki Lurah nunten paring dhawuh dhateng Ki Jaladri, inggih Ki Bebau Padhukuhan Tengah.

       “Ngestokaken dhawuh Ki Lurah” Ki Jaladri atur wangsulan “nanging ingkang saged kula aturaken inggih winates ingkang kula sumerepi kemawon”.

       “Iya, critaa apa anane aja ana sing ndika tutupi utawa ndika singidake lan iya aja ndika tambahi klawan crita kang ngayawara” Ki Lurah mangsuli anggenipun paring dhawuh dhateng Ki Jaladri.

       Ki Jaladri kendel sakedhap, lajeng nata anggenipun lenggah. Sasampunipun unjal ambegan panjang kaping tiga, Ki Jaladri miwiti crita :

       “Kawiwitan sakunduripun Ki Lurah saking dalemipun Ki Sela kala wau enjing, Ki Pikatan inggih Ki Bebau Padhukuhan Wetan ugi lajeng nyuwun pamit wangsul, semanten ugi kula pun Jaladri. Nanging dening Ki Wungkul kula dipun candhet lan dipun sraya murih ngancani anggenipun badhe nindakaken dhawuhipun Ki Lurah, ngaturi pirsa dhateng Bebau Kilen Ki Suganda, Bebau Ler Ki Widhig lan Bebau Kidul Ki Butulan, prakawis dhawuhipun Ki Lurah murih para Bebau saben dinten ing wanci surya ing langit sisih wetan sampun minggah watawis salandheyan, sami mlempak ing Pendhapa Kalurahan. Gandheng kula ngrumaosi bilih kula menika Bebau enggal ingkang dereng dangu anggen kula nggentosi Bapak ingkang sampun sepuh, kula inggih lajeng ndherek menapa ingkang dipun dhawuhaken Ki Wungkul.

       Sadaya para Bebau sampun kaaturan menggah ingkang dados dhawuhipun Ki Lurah, kajawi Ki Butulan Bebau ing Sisih Kidul. Awit nalika Ki Wungkul kalihan kula sowan ing dalem Kabutulan, Nyai Butulan paring dhawuh bilih Ki Bebau Kidul nembe dhateng Kalurahan awit katimbalan dening Ki Lurah saprelu nglarapaken putra kuwalonipun Ki Butulan ingkang badhe suwita dhateng Ki Lurah”.

       “Sing kandha nek Paman Butulan tak timbali supaya nglarapake anak kuwalone kuwi Bibi Butulan dhewe?” Ki Lurah nyelani cariyosipun Ki Jaladri.

       “Inggih Ki Lurah, awit ingkang wonten dalem Kabutulan kala wau inggih namung Nyi Butulan piyambak lan kula ugi boten taken sinten naminipun anak kuwalonipun Ki Butulan menika” wangsulanipun Ki Jaladri.

       “Ya wis, tutugna anggon ndika crita!” Ki Lurah lajeng paring dhawuh malih.

       “Gandheng kula kalihan Ki Wungkul pitados dhawuhipun Nyai Butulan, kula kekalih lajeng pamitan badhe nusul Ki Bebau Kidul dhateng Kalurahan. Amargi kula kalihan Ki Wungkul mbujung cepet, lajeng pados margi sidhatan. Kula kalihan Ki Wungkul anggebal margi ingkang langkung caket, kanthi liwat galengan pasabinan miwah seliping pategilan, dados boten medal margi ageng. Sanaosa kula ugi nate mireng bilih medal margi sidhatan ingkang kula langkungi menika kedah ngatos-atos awit sok wonten buron wana ingkang wujud segawon ajak utawi sima loreng ingkang ngadhang margi” Ki Jaladri inggih Ki Bebau Padhukuhan Tengah kendel sakedhap anggenipun criyos awit ngulu idu nelesi gorokanipun ingkang kraos garing.

       “Sabanjure kepriye?” Ki Lurah ketingal kepengin uninga candhaking cariyos.

       “Dumadakan nalika kula kekalih mlampah kanthi ngatos-atos, ngulat-ulati mbok menawi kepanggih bebaya, dumadakan kula kekalih mireng tiyang ingkang paben regejegan saking waliking gegrumbulan” Ki Jaladri mbacutaken cariyosipun “kula kalih Ki Wungkul sakalangkung kaget lan kepengin mangertos sinten ingkang nembe paben lan menapa sebabipun paben, badhea kados menapa sampun dados kuwajibaning para pamong sami misah tiyang ingkang nembe tukaran lan angrukunaken malih”.

       “Bagus, pancen kudune mangkono Ki Bau” Ki Lurah nyelani rembag klawan ngalembana dhateng Ki Jaladri miwah Ki Wungkul.

       “= Sampun ngoten niku Ramake, kula niki yoga ndika dhewe lho ?!? =

Nalika kula dumugi sacaketing grumbul kula mireng ukara makaten menika, cetha menawi menika suwantenipun tiyang estri, nanging kula supe menika suwantenipun sinten?” Ki Jaladri nglajengaken anggenipun cariyos “lajeng kapireng suwantenipun tiyang jaler ingkang radi serak wangsulan dhateng tiyang estri kala wau makaten :

= Aja ngawur kowe Sundel, aku ora tau anak-anak kowe, ngerti? =

       = Nanging Ramake niku bojone Biyung kula, mosok ndika badhe tega lan mentala kalih yogane semah ndika piyambak? = makaten wangsulanipun tiyang estri kala wau.

       = Maune aku ya ora arep tega, nanging bareng ngerti nek kowe kuwi ora ana gunane, kajaba malah gawe wirangku wae, luwih becik kowe mati wae, nanging sadurunge kowe mati aku kepengin ngincipi legining madumu luwih dhisik ha ha ha… mula kowe aja kakehan polah ben ora kesuwen nggonmu nandhang lara =

Kepireng wangsulanipun tiyang jaler kala wau, lamat-lamat kula kados sampun nate mireng menika suwantenipun sinten?. Boten sabar malih kula kalih Ki Wungkul daya-daya nasak gegrumbulan kala wau, awit kula kekalih ngertos menawi estu badhe wonten kadurjanan ingkang nggegirisi. Nanging sepinten kageting manah kula nalika kula sumerep jebul Tiyang jaler ingkang badhe tumindak culika dhateng tiyang estri kala wau jebul………”.

“Jebul sapa Ki Bau?” Ki Lurah nigas cariyosipun Ki Jaladri.

“Nyuwun pangapunten Ki Lurah” Ki Jaladri atur wangsulan “tiyang jaler kala wau nuwun inggih Ki Bebau Kidul, lha tiyang estri kala wau tiyang estri ingkang nate tepang sae kalihan kula, putunipun mBah Lurik Bakul Wedang ing Jatisari mrika,naminipun Puranti, kula babar pisan boten nginten menawi Puranti menika jebul taksih yoga kuwalonipun Ki Butulan”.

“Ki Butulan ?” Ki Lurah ketingal kejot “kok bisa mangkono? Banjur kepriye sabanjure?”.

“Leres ki Lurah, kula boten nginten manawi Ki Butulan saged tumindak ingkang makaten kala wau. Nanging kula kalih Ki Wungkul sampun boten saged mikir panjang malih, awit kawontenanipun Puranti sampun boten gadhah daya kenging pangabaran ingkang dipun wedalaken dening Ki Butulan. Tanpa sranta kula mencolot , Ki Butulan lajeng kula geret saking wingking, temah anggenipun nyengkerem Puranti saged wudhar.

Ki Butulan sanget bendu sareng sumerep menawi ingkang nggeret piyambakipun menika kula, mripatipun mencereng lajeng anglolos keris ingkang dipun agem saking waranganipun sarwi wicanten :

= Keparat kowe Bebau sing isih mambu kencur, dina iki kowe kudu mati ana ing pucuking kerisku=

= Sabar Ki Bau Kidul = saderengipun kula wangsulan langkung rumiyin Ki Bau Sela ingkang semaur, ngaturi Ki Bebau Kidul murih sabar.

= Jebul kowe ya ana kene Bebau Bodho Sing keminter? Nek ngono kowe wong loro kudu tak rampungi pisan !!! =

Tanpa nengga wangsulan saking kula menapa dene Ki Bebau Sela, Ki Butulan sampun ebah kanthi kasudiranipun badhe namakaken Kerisipun dhateng kula. Nanging jebul Ki Bebau Sela boten kendel kemawon, sumerep kula kacipuhan ngendhani kerisipun Ki Butulan, Ki Bebau Sela lajeng nglolos sabetipun. Klawan ngempakaken sabetipun, Ki Wungkul paring pitulungan dhateng kula, sarana ngadhang kerisipun Ki Butulan mawi sabet.

Ki Butulan sansaya anggenipun duka, Kalih ngundamana mawi basa ingkang boten pantes kula ucapaken, Ki Butulan ngrangsang dhateng Ki Bebau Sela. Priyantun kalih ingkang sampun sepuh-sepuh menika sami ngunggar kasudiran. Sakalangkung rame. Nanging dangu-dangu ketingal menawi Ki Wungkul langkung unggul, inggih labet yuswanipun langkung timur menawi katandhing kalihan Ki Butulan. Wasana nalika wonten kalodhangan ingkang sae, Ki Wungkul saged nyabetaken sabetipun pas ing wilah kerisipun Ki Butulan temah keris ucul saking gegeman. Kula tanggap, keris ingkang dhawah ing siti nunten kula pendhet, kula gujengi kenceng ukiranipun.

Sanaosa sampun boten nggegem gegaman, suprandene Ki Butulan boten purun ngakeni menawi sampun kawon. Panggah ngasah nerjang Ki Wungkul, wekasan kanthi kasektenipun Ki Wungkul kapeksa damel Ki Butulan lumpuh lajeng astanipun kekalih dipun geret dhateng wingking dipun tangsuli mawi iketipun Ki Butulan piyambak. Ngantos makatena Ki Butulan dereng kendel, taksih misuh-misuh boten kantenan, mrentah dhateng Ki Wungkul menawi nyata perwira supados Ki Wungkul amejahi Ki Butulan. Boten namung dipun pisuhi lan dipun undamana mawi basa ingkang boten limrah, Ki Wungkul ugi dipun idoni dening Ki Butulan. Wekasan kados ingkang Ki Lurah uningani, wajanipun Ki Butulan kapeksa dipun damel rampal dening Ki Wungkul. Lajeng dening Ki Wungkul kula kaajak mbekta Ki Butulan mriki menika kala wau. Ki Wungkul ugi ngengken Puranti supados ndherek mriki, minangka seksi dhateng tindak kadurjanan ingkang dipun lampahi dening Ki Bebau Kidul. Makaten ingkang saged kula aturaken Ki Lurah, samangke sumangga kula namung saged anengga dhawuh saking jengandika. Lan keris ingkang ing tangan kula menika wujudipun keris kagunganipun Ki Butulan dados inggih dede gadhahan kula piyambak”.

Ngantos dangu Ki Lurah legeg penggalihipun, sakecap dereng saged ngedalaken suwanten, inggih awit saking kejoting penggalihipun. Manggihi lelampahan ingkang babar pisan boten dipun nyana-nyana ing saderengipun. Menapa malih, Ki Bebau Kidul lan yoganipun kuwalon kala wau siang sowan ing Kalurahan lan lenggah sapajagong kalihan Ki Lurah lan boten wonten tandha-tandha menawi Ki Butulan badhe nglampahi kados ingkang dipun cariyosaken dening Ki Bebau Padhukuhan Tengah menika.

“Nini Puranti” sareng sampun radi dangu anggenipun kendel, Ki Lurah lajeng ndangu anak kuwalonipun Ki Bebau Kidul “apa bener ndika kuwi tepung cedhak karo Bebau Tengah kaya sing dikandhakne marang aku mau?”

“Mila leres Ki Lurah” wangsulanipun Puranti kalih ndhingkluk “namung kemawon kula boten mangertos menawi Kakang Jaladri menika Bebau ing Dhusun Tambak mriki. Awit nalika tetepangan kalihan kula ngakenipun pangenipun Ki Bebau Padhukuhan Tengah Kalurahan Tambak menika”.

Ana candhake

SENDHANG MUSTIKANING WARIH 7 (015)

 

15.

       Pranyata anggenipun rerepen Emban Sidhem kalihan linggih timpuh ing jogan, sawatawis ingkang dipun mong nembe tilem ing amben alit. Kalih sinambi rerepen, tanganipun Emban Sidhem boten kendel anggenipun anepasi Jaswana ingkang katingal angler anggenipun tilem. Ki Lurah boten daya-daya nyaket, namung nguwasi saking katebihan solah bawanipun Sidhem ingkang boten mangertos menawi nembe dipun uwasi dening bendaranipun.

       Adhuh Raden Jaswana wong pekik

       Nyata ndika trahing wikuraja

       Ingkang gedhe prihatine

       Amba mung bisa nuwun

       Marang Gusti Kang Maha Suci

       Muga Raden Jaswana

       Benjing tembenipun

       Dadya wong mukti wibawa

       Kineringan dening sesamining jalmi

       Winongwong ing Hyang Suksma

 

       Kala wau rerepen ingkang dipun sekaraken Emban Sidhem sekar macapat kinanthi, samangke gentos dhandhanggula. Ki Lurah langkung pana, menawi rerepen kinanthi kala wau nenggih dhapur aniru rerepening mantra kina ingkang kondhangipun yasan saking Kanjeng Susuhunan ing Kadilangu, nanging menawi sekar dhandhanggula ingkang Kantun menika cetha menawi anggenipun nggothak-gathukaken ukara dening Emban Sidhem piyambak. Ewa samanten kepireng sekeca dipun mirengaken, labet dhumawahing sukon wulon ingkang boten slewah kalihan paugeraning sekar macapat. Isining sekar ugi damel ayem ingkang mirengaken, awit isinipun pamuji kunjuk Gusti ndedonga lan nenuwun mugi-mugi lare ingkang dipun tenggani ing tembenipun saged dados tiyang ingkang mukti wibawa kineringan dening sesamining titah. Tuhu panyuwunan ingkang tulus ingkang medal saking manah ingkang suci, menapa malih kanthi basa saha sikepipun, Emban Sidhem tansah angaosi dhateng ingkang dipun mong. Sanadyan menika taksih lare alit ingkang dereng saged micara, suprandene pangrengkuhipun Emban Sidhem boten benten anggenipun bekti dhumateng sawargi Nyai Lurah, bendara ingkang dipun dhereki wiwit jaman taksih timur ing Kitha Pajang.

       Ki Lurah Raden Riyasa rumaos eram dhateng patrapipun Emban Sidhem ingkang tuhu setya dhateng bendara menika. Sanaosa boten wonten ingkang nyumerepi parandene Emban Sidhem boten ngewah-ewahi trapsilanipun. Menika tuhu nedahaken bilih anggenipun ngawula Emban Sidhem dhateng bendaranipun menika namung minangka sarana anggenipun ngawula dhateng Gusti Ingkang Maha Suci. Wonten panguda raos salebeting penggalihipun Ki Lurah, mendah kados menapa bombongipun Nyai Lurah saupami pirsa putranipun dipun mong dening wanita ingkang nggadhahi kasetyan kados Emban Sidhem menika. Nanging pangudaraos menika tumuli kacupet, emut menawi Gusti ngersakaken Nyai Lurah tentrem ing alam kaswargan langkung rumiyin. Namung kemawon, dumadakan wonten raos aneh ingkang nggremet ing salebeting jaja. Raos tresna lan asih dhateng wanita limrah ingkang sarwa prasaja nanging nyimpen jiwa ingkang tuhu luhur, inggih pun Emban Sidhem. Ki Lurah kagungan dudutan, boten namung nama pas menawi Sidhem dados juru mongipun Jaswana putranipun menika, nanging anglangkungi ing saenipun. Malah kepara langkung pas yen ta Sidhem menika saged dados Biyungipun Jaswana. Biyung ingkang minangka pawiyatan kapisan tumrap para putra kangge nggayuh kawruh sanguning gesang. Ki Lurah sampun wongsal-wangsul kanthi sesidheman nyumerepi bilih Emban Sidhem tansah ngeggulang ing kasaenan dhateng Jaswana. Sanaosa kathah rewang ingkang sami maiben saha nglepataken lekasipun Sidhem ingkang ngajak rembagan dhateng lare ingkang dereng saged menapa-menapa kajawi namung nangis saha gumujeng, nanging Ki Lurah pitados bilih tutur-tutur sae saking Emban Sidhem dhateng Jaswana menika saged katampi lan kasimpen rapet ing nalaripun Jaswana ingkang ing benjangipun saged kawaos menawi Jaswana sampun diwasa.

       “Ehem…ehm….” Dumadakan Ki Lurah dhehem minangka sasmita paring sumerep dhateng Emban Sidhem menawi panjenenganipun rawuh ing mriku.

       “Oh, Ki Lurah?.... mangga.. mangga Ki Lurah” Sidhem ingkang boten nginten menawi Ki Lurah badhe mrepegi papanipun rumaos kaget, lajeng mbagekaken rawuhipun Ki Lurah.

       “Iya Sidhem” Ki Lurah paring wangsulan kalih mesem nedahaken bilih rawuhipun ing mriku mawi sedya sae, lajeng kalihan mapan lenggah ing amben boten tebih saking Jaswana ingkang kepati anggenipun tilem api-api mundhut pirsa “apa anakku lagi beka?”

       “Awit pangestunipun Ki Lurah” Sidhem caos wangsulan blaka “keng putra pun Gus Jaswana tuhu pinter lan wicaksana, nulad lekasipun ingkang Rama miwah ingkang Ibu, boten nate rewel menapa dene beka, Ki Lurah”.  

       “Ya sokur ta yen anakku ora rewel” Ki Lurah ngendika mundhut pirsa malih “lha sajake wis sawatara Jaswana anggone turu, ya gene ora mbok tinggal malah isih mbok kebuti barang?”.

       “Nyuwun duka Ki Lurah” Emban Sidhem matur kalih nangkepaken tanganipun kalih ngemba tiyang manembah “estunipun makaten menika awit kula nglampahi dhawuh paweling saking Nyai Lurah nalika saderengipun Gus Jaswana miyos rumiyin, dados inggih kula lampahi kanthi sakiyat-kiyat kula”.

       “Mengko dhisik, ditakoni perkara sepele kok olehmu wangsulan teka nyebut asmane Nyai Lurah barang?” Ki Lurah mundhut pirsa mawi suwanten ingkang nedahaken raos ngungun “Kowe tau nampa piweling apa saka Nyai Lurah sawargi?”.

       “Kala rumiyin nalika nembe anggarbini, Nyai Lurah paring dhawuh dhateng kula makaten : - Sidhem mbesuk yen putraku wis lair, aku rewangana momong ya? Jaganen putraku aja nganti ana sing ganggu gawe marang dheweke, cilike ana sing memada gedhene ana sing gawe laraning ragane anakku, aku ora lila, Sidhem – makaten dhawuh ingkang wongsal-wangsul kula tampi saderengipun Gus Jaswana miyos, Ki Lurah” Emban Sidhem ngaturaken menapa ingkang nate kadhawuhaken Nyai Lurah sawargi saderengipun seda.

       Ki Lurah namung manthuk-manthuk, pitados dhateng menapa ingkang dipun aturaken Emban Sidhem makaten menika. Jalaran Ki Lurah emut bilih Sawargi Nyai Lurah menika menawi kalihan Emban Sidhem bebasan toya binelah ingkang boten saged kapisah. Sambeting bendara kalihan abdinipun menika kalambaran raos sih saha tresna ingkang tulus, Nyai Lurah sawargi sakalangkung anggenipun asih dhumateng Sidhem lan Emban Sidhem sakalangkung bekti dhumateng Nyai Lurah.

       “Anggen kula boten nilar Gus Jaswana nalika panjenenganipun nembe sare menika, awit kula ngertos sanaosa kagungan kaprayitnan ingkang kados menapa kemawon, tiyang menawi nembe sare tartamtu lajeng suda kaprayitnanipun. Kula boten badhe lila menawi ngantos Nyai Lurah ing Alam Katentreman mrika dumadakan muwun awit saking mrika pirsa menawi Gus Jaswana muwun jalaran dipun gigit lemut utawi jingklong, awit saking menika kula kedah sasaged-saged mbudidaya murih Gus Wana boten ngantos muwun awit dipun sakiti dening Jingklong”.

       Ki Lurah sansaya eram dhateng Emban Sidhem ingkang ngantos samanten anggenipun setya dhateng janji ingkang dipun ucapaken dhateng Nyai Lurah. Kasetyan ingkang tuhu kiyat tumancep ing salebeting jiwa, boten kasetyan ingkang asipat lamis, kasetyan ingkang ngalap pituwas, menawi pituwas ingkang dipun ajeng-ajeng telas kasetyanipun ugi tumut telas. Lan Emban Sidhem nyata nggadhahi kasetyan ingkang langgeng, sanaosa Nyai Lurah sampun seda lan boten saged dipun ajeng-ajeng kekocah saha peparingipun malih, suprandene Emban Sidhem boten suda kasetyanipun. Inggih awit saking menika, ndadosaken Ki Lurah sansaya sengsem kayungyun dhateng Emban Sidhem. Kayungyun boten awit sumerep endahing warna, boten jalaran kathahing bandha, ugi boten awit menapa-menapa. Salabeting penggalihipun Ki Lurah nunten tuwuh pitakenan : baya iki sing diarani tresna suci?.

       Sanaosa makaten, Ki Lurah ugi boten kasesa nyariyosaken suwantening nala menika dhateng Emban Sidhem. Langkung-langkung nalika samanten wancinipun sampun radi sonten, sang surya sampun mangandhap ing langit sisih kilen. Dumadakan Ki Lurah dipun kejotaken awit duginipun salah satunggaling rewang ing dalem kalurahan ingkang gita-gita atur uninga :

       “Nyuwun pangapunten Ki Lurah, atur uninga Ki Bau Kidul kalihan tiyang ayu ingkang wau sowan Ki Lurah sak niki mriki malih”.

       “Ki bau Kidul karo anake kuwalon mrene maneh?” Ki Lurah mundhut pirsa “ana gawe apa maneh?”.

       “Kirang mangertos Ki Lurah” rewang kala wau atur wangsulan “duginipun Ki Bau Kidul kairit dening Ki Bau Tengah kalihan Ki Bau Sela, tanganipun Ki Bau Kidul dipun tangsuli, dipun banda mawi iket. Ketingalipun nembe wonten prakawis ingkang wigatos, Ki Bau Sela ingkang ndhawuhi kula supados ngaturi Ki Lurah murih tedhak dhateng Pendhapa”.

       Midhanget aturipun rewang ingkang Kantun piyambak makaten kala wau, Ki Lurah boten sranta malih tumunten mandhap saking amben ingkang dipun lenggahi, ngawetaken nyampingipun dhateng wingking lajeng miyos  saking patengganipun Jaswana tumuju Pendhapa. Boten kober pamit dhateng Jaswana menapa dene dhateng Emban Sidhem.

       Sadumuginipun ing pendhapa Ki Lurah sumerep Ki Butulan ingkang sandhanganipun boten tumata, iketipun ugi boten diangge, malah ketingalipun ingkang kangge mbanda tanganipun menika ugi iketipun Ki Bau Kidul piyambak. Ki Bau Kidul linggih ing jogan kanthi praupan ndhingkluk marikelu, boten tebih ketingal Puranti ugi linggih ndhingkluk. Ing wingkingipun Bebau Kidul, Ki Wungkul ngadeg kanthi sikep waspada, tanganipun kering ngepel lan tanganipun kanan nyepengi pedhang ingkang sampun kaliga saking wrangkanipun. Ngadegipun Ki Bebau Padhukuhan Sela menika boten tebih kalihan ngadegipun Ki Bebau tengah ingkang asikep sami, namung bentenipun Ki Bebau tengah boten nyepeng pedhang, nanging mandi keris ingkang ketingal mramong pamoripun.

       “Nyuwun pangapunten Ki Lurah, kula sowan boten awit katimbalan”  Ki Bau Sela mapag rawuhipun Ki Lurah mawi atur nyuwun pangaksami.

       “Gawe kageting atiku. Ana apa iki Ki Bau Sela?” Ki Lurah lajeng ndangu dhateng Ki Bau Sela.

       “Kula suwun Ki Lurah mundhut pirsa dhumateng, Tiang Gerang ingkang boten pados dalan padhang menika piyambak. Ingkang meksa kula nglarak piyambakipun dhateng pendhapa mriki” Ki Bau Sela matur, sanadyan basanipun alus nanging kapireng taksih ngemu kanepson ing manahipun.

       “Wong Gerang sing ora golek dalan padhang? Apa sing ndika karepake Paman Bebau ing Padhukuhan Sisih Kidul iki he?” Ki Lurah mundhut pirsa kanthi suwanten ingkang kapireng atos, lajeng ndangu dhateng Ki Butulan “ana apa Paman? Apa sing wis kedaden antarane ndika karo Bebau Sela lan Bebau Tengah he?”.

       “Kula sampun ndhadha kalepatan kula Ki Lurah” atur wangsulanipun Ki Butulan kalihan panggah tumungkul “kapejahana kemawon kula langkung remen tinimbang kedangon anggen kula nandhang wirang”.

       “Aku durung ngerti apa sing ndika karepake Paman Bau” wangsulanipun Ki Lurah panggah atos, lajeng gentos ndangu dhateng Puranti “satemene ana apa iki Puranti? Apa sing wis kedaden nganti ndika lan Paman Butulan bali mrene maneh iki?”.

       Dipun dangu makaten menika, Puranti boten saged atur wangsulan malah lajeng nangis sesenggrukan kados lare alit.

 

Ana candhake.

SENDHANG MUSTIKANING WARIH 7 (014)

 

14.

Ki Lurah boten tumunten paring wangsulan dhateng Ki Butulan, namung salebeting penggalih rumaos radi kejot. Saderengipun boten nyana babar pisan menawi Ki Butulan badhe misungsungaken anakipun kuwalon minangka klangenan dhateng panjenenganipun. Sapandurat Ki Lurah nglirik dhateng Puranti, anakipun kuwalon Ki Butulan ingkang dipun pisungsunaken dhateng panjenenganipun menika. Ki Lurah ugi ngakeni bilih boten kathah pawestri ingkang ayunipun saged nyameni Puranti, langkung-langkung angungkuli. Pawakan weweg, sedhet nengsemaken, prasasat wiwit dlamakan dumugi pucuking rambut babar pisan boten wonten ingkang nguciwani, sadaya katingal damel reseping pandulu. Tiyang jaler pundi kemawon tartamtu badhe kasengsem menawi ta ngulati prawan ayu yoganipun Nyai Butulan menika.

“Duwe karep apa maneh Bebau Kidul teka misungsungake anake kuwalon sing ayune kaya widodari ngejawantah iki marang aku?” makaten panglocitaning Ki Lurah ing salebeting batos.

Sawatawis menika, manah jaler ing penggalihipun Ki Lurah ugi kagugah, rumaos sengsem dhateng Puranti ingkang bebasan tanpa cacad menika. Napsu supiyah wiwit ebah, ngojok-ojoki murih Ki Lurah daya-daya nampi kanthi gembira menapa ingkang dipun aturaken Ki Butulan menika. Namung tiyang jaler ingkang bodho menawi ta ngantos nampik dhateng Puranti. Sawatawis napsu sanesipun ugi kraos angrojongi menapa ingkang dipun suwantenaken dening Napsu Supiyah ing panggalihipun Ki Lurah. Namung napsu Mutmainah ingkang asung sasmita bilih ing lebeting wohipun jambu darsana ingkang ketingal seger, sok wonten uleripun. Samanten ugi wohing mundhu ingkang katingal kuning nengsemaken pandulu jebul nggadhahi raos ingkang  boten cundhuk kalih wewujudanipun. Malah ugi boten sakedhik laron-laron ingkang dumugi ing pejah jalaran kapilut dhateng endahing sunaripun diyan ingkang pranyata ngemu geni panas ingkang saged damel pejahipun laron ingkang nedya amencoki. Ngantos radi dangu penggalihipun Ki Lurah goreh jalaran saking suwantenipun hawa nafsu ingkang boten sami menika.

“Kados pundi Ki?” sareng sampun radi dangu Ki Lurah boten tumunten asung wangsulan, Ki Bau Kidul lajeng munjuk atur malih, polatanipun ketingal ngemu raos ajrih “inggih kaparenga Ki Lurah paring pangaksami menawi kula kapiji degsura, dene kumawantun misungsunaken lare dhusun ingkang tanpa gambar dhateng ngarsanipun Ki Lurah. Menawi ta kadegsuran kula menika kedah nampi pidana, saestu kula badhe rila lan legawa nampi pidana awit saking kadegsuran kula menika”.

“Hm………” Ki Lurah ngedalaken suwanten kados tiyang nggereng nunten paring wangsulan “ora Paman, Paman Bebau ora luput luwih-luwih degsura, kuwi ora. Bares wae aku uga ngakoni arang golek tandhing wong sing bisa madhani kasulistyane anak ndika si Puranti iki. Malah upama Puranti iki dadi Nyi Menggung utawa Nyi Adipati ngono luwih pantes maneh, jalaran iya saka kasulistyaning rupane. Dadi sepisan maneh ndika ora luput lan ora prelu njaluk pangapura marang aku”.

“Ngaturaken genging panuwun awit kawicaksanan jengandika dhumateng kula Ki Lurah” Ki Butulan matur malih kanthi polatan ingkang wangsul bingar kados wau “lajeng samangke menapa Ki Lurah kepareng nampi pasuwitanipun yoga kula pun Puranti?”.

“Alon dhisik Paman” wasana kanthi wicaksana Ki Lurah angandika “aja kesusu mundhak dadine ora becik, satemene aku matur nuwun lan nedha nrima banget marang ndika kang tuhu migatekne uripku, nganti ndika rewangi misungsungake anak ndika marang aku, murih tentreming uripku. Sepisan maneh aku nedha nrima marang Paman Bau. Sabanjure kaya sing wis tak kandhakne neng ngarep, anak ndika iki nyata wanita sing sulistya bebasan tanpa ana cacade, mung wong lanang sing bodho wae sing ora kasengsem ndulu kaendahane Puranti iki”

Ki Lurah kendel sakedhap anggenipun ngendika, sawatawis Ki Butulan ketingal remen manahipun awit pangalembananipun Ki Lurah dhateng piyambakipun miwah pangalembananipun Ki Lurah dhateng kasulistyanipun Puranti. Puranti piyambak, sanadyan lenggahipun namung tumungkul anyingidaken praupan kanthi ningali jogan, nanging ketingal menawi praupan ingkang tumungkul menika ewah dados semu abrit, kawistingal menawi manahipun katuwuhan raos isin nanging remen, awit nampi pangalembana saking Ki Tambak Kapisan.

“Nanging Paman Bau kudu eling piwulange wong kuna-kuna biyen” Ki Lurah nglajengaken pangandikanipun.

“Piwucal ingkang pundi Ki?” Ki Butulan nyela  atur.

“Kae neeeeh…….” Ki Lurah paring wangsulan kalih mesem “sing kerep dienggo rerepen para Sindhen, gegarane wong akrami kuwi dudu bandha, ya dudu rupa, mesthine iya ora merga pangkat lan kalungguhan, nanging amung ati pawitane. Tegese ati ing kene, ya iku rasa tresna kang suci, tulus awit peparing saka Kang Maha Suci. Dudu tresna semu kang sejatine kuwi napsu. Jalaran wong omah-omah utawa wong jejodhowan kang linandhesan mung nuruti pangajake napsu kuwi bakal nguwohake keduwunging wuri munggahe dadi papa lan cintrakane. Dene titikan saka tresna semu sing sejatine napsu kuwi, ya iku tresna sing jalaran saka sengsem ndulu endahing rupa, kapindho kumecer merga kepengin ndarbeni akehing bandha donya, kaping telu kapencut marang dhuwure pangkat lan drajat dene kang kaping papat mung jalaran saka pakulinan sinuguhan wedang lan kinang sinurung ulat kang padhang tembung kang manis sing ndadekne kapincuting rasa. Teka kene Paman Bau wis bisa nyandhak marang kang tak kandhakne iki ta?”.

“Inggih sampun Ki Lurah” wangsulanipun Bebau Kidul manthuk-manthuk “nanging kaparenga Ki Lurah nglajengaken candhakipun”.

“Kamangka wektu dina iki” Ki Lurah nunten nglajengaken anggenipun ngendika “aku durung nemokne rasa tresna kang suci ing atiku. Dadi dina iki tak kandhakne marang Paman Bau yen aku durung bisa nindakne palakrama maneh embuh karo sapa wae kalebu karo Puranti anak ndika sing ayu iki”.

“Makaten inggih Ki Lurah” kepireng mawi suwanten ingkang sareh Ki Butulan matur malih dhateng Ki Lurah “jengandika paring dhawuh dereng kepareng badhe pala krama menika, kula saged nglenggana lan nampi kanthi manah ingkang wening. Lan mugi Ki Lurah uninga, kados ingkang sampun kula aturaken ing ngajeng, kula babar pisan boten wantun ngajeng-ajeng Ki Lurah kepareng mundhut garwa anak kula kuwalon menika. Panyuwun kula dhumateng Ki Lurah namung mugi Ki Lurah kepareng nampi pasuwitanipun Puranti kadadosna klangenan, kaginakakna menawi Ki Lurah nuju betah kemawon. Dene saupami ing tembenipun Ki Lurah tuwuh raos tresna ingkang suci dhumateng pun Puranti, menika tuhu nugrahaning Gusti tumrap anak kula kuwalon menika”.

“Paman Bau” Ki Lurah ngendika mawi suwanten ingkang canthas “pancen aran wis lumrah wong lanang mligine sing kasampiran pangkat lan bandha, padha duwe klangenan rupa wong wadon sing dudu bojone, meh kabeh para luhur para raja, tumenggung, mantri, bupati mudhune nganti tekan para lurah ing jagad iki padha ngopeni klangenan kang lumrah diarani Selir mangkono kuwi mau. Aku ora maido lan ora ngluputake marang sing karem ngopeni klangenan, nanging aku wiwit biyen lan muga-muga nganti tekan mati mbesuk ora seneng lan ora kepengin nduweni selir utawa klangenan. Aku ora gething, merga kanyatane aku dhewe linahirake dening biyungku sawijing wanita sing drajate malah sangisore garwa selir utawa garwa klangenan, merga Biyung kuwi mung wanita lembu petenge Kanjeng Sultan ing Pajang. Dadi menawa Paman Bau duwe karep supaya aku ngingu klangenan, sanadyan sing didadekne klangenanku kuwi isih  waris dhewe karo Paman Butulan, aku panggah ora bisa nglakoni”.

Ketingal mbrabak praupanipun Ki Bau Kidul mireng dhawuh saking Ki Lurah ingkang makaten menika kala wau. Kanthi pangandikan ingkang makaten ateges atur pisungsungipun Ki Bau Kidul dhateng Ki Lurah boten dipun tampi.

“Sepisan maneh tak baleni kandhaku” Ki Lurah nglajengaken anggenipun ngendika “tenane ngono, aku banget kasengsem sumurup kasulistyaning Puranti, nanging merga wis dadi sumpahku aku ora arep nibakne hardaning napsuku kajaba marang sisihanku sing sejati, mula aku ya banjur ora gelem nampa pasuwitane Puranti sing nedya kepengin ngladeni aku minangka klangenan. Jalaran Puranti kuwi ora pantes yen mung dadi klangenan, luwih-luwih klangenane wong sing mung pangkat lurah. Pantese Puranti kuwi ya dadi garwa, garwane wong lanang sing tresna lahir batine marang Puranti. Mula mbok menawa ing sawijining dina mengko aku ketaman asmara kang linandhesan saka tresna tulus kang asipat suci, aku ya ora kabotan bakal sowan menyang omahe Paman Bau nembung kanthi panglamar sing murwat jumbuh lan budaya kang lumaku. Nanging, saupama tekane rasa tresna suci ing atiku mengko jebul kedhisikan priya liya aku ya bakal nglenggana lila lan legawa. Malah welingku dina iki minangka Lurah ing Tambak kene, saupama bisa, pisan maneh saupama bisa, tegese aku ya ora meksa, aja nganti wanita-wanita ing Tambak kene gelem dadi klangenane sapa wae”.

Ki Bebau Kidul sampun boten wantun matur malih dhateng Ki Lurah. Bebau ingkang sampun radi lungse ing yuswa niku inggih namung tumungkul amarikelu. Wonten raos ingkang boten sekeca ingkang nggremeti salebeting dhadha. Ki Lurah ugi nglenggana, sanadyan tata gelar Ki Butulan sampun boten wicanten menapa-menapa malih, nanging Ki Lurah ugi kagungan pangira menawi estunipun Ki Bebau Kidul niku dereng saged nampi kanthi legawa menapa ingkang dipun dhawuhaken dening Ki Lurah.

“Saiki yen wis cukup apa sing dadi sedya ndika, ndika sakloron tak lilani bali” setengah nundhung Ki Lurah nunten paring dhawuh dhateng Ki Butulan miwah Puranti.

Kanthi atur ingkang meh boten kapireng dening talingan, Ki Butulan lajeng pamit wangsul dhateng Ki Lurah, samanten ugi ingkang dipun tindakaken Puranti. Ki Lurah nguntapaken wangsulipun Ki Butulan lan Puranti ngantos dumugi regol ngajeng, lajeng wangsul minggah dhateng Pendhapa. Raos kapang dhateng ingkang putra tuwuh malih ing penggalihipun Ki Lurah. Awit saking menika, Ki Lurah ugi daya-daya mlebet ing griyanipun badhe madosi Jaswana ingkang nembe dipun emong dening Emban Sidhem.

Sasampunipun mlebet griya, Ki Lurah mesem rena, saking katebihan lamat-lamat kapireng suwantenipun Emban Sidhem ingkang rerepen anglelipur momonganipun : (kinanthi)

Ki Jabang Bayi puniku

Kekasihe Sang Hyang Widhi

Rineksa pra malaikat

Sing momong pra widodari

Pinayungan ing Hyang Suksma

Kinebutan para Nabi

 

 

Sakathahing wali kutub

Ngulama lan para Mukmin

Samya angreksa Ki jabang

Mila tebih ing sesakit

Sirna larane si jabang

Walagang slamet Ki Bayi.

 

 

Ana candhake.

SENDHANG MUSTIKANING WARIH 7 (013)

 

13.

       Sasampunipun radi sawatawis kendel awit rumaos kasoran kalihan kaperbawanipun Ki Lurah, Ki Bebau Padhukuhan Sisih Kidul lajeng lon-lonan matur :

       “Nyuwun pangapunten Ki Lurah, menapa menawi kula matur nyuwun pitulungan dhumateng jengandika kula boten nami lepat saha degsura awit ingkang badhe kula aturaken menika estunipun boten wonten kalihan sambung rapetipun tataning reh paprentahan ing Dhusun Tambak mriki?”.

       “Jenenge wong njaluk tulung, kuwi ora kudu ana sambung rapete karo jejibahan minangka pamong Paman, yen sing ndika jaluki tulung kuwi Riyasa mangka sing bakal mbudidaya kanggo aweh pitulungan ya Riyasa. Nanging yen sing ndika jaluki tulung kuwi Ki Tambak, ya Ki Tambak utawa Lurah ing Desa Tambak iki sing bakal mbudidaya nulungi ndika” dhawuh wangsulanipun Ki Lurah “mbok sing bares wae, Paman Butulan iki satemene duwe karep apa?”.

       “Inggih sepisan malih kula nyuwun pangapunten Ki” Ki Bebau Kidul atur wangsulan “estunipun minangka sami-sami tiyang jaler, kula saged ngraosaken sepinten sungkawanipun Ki Lurah ingkang katilar seda dening garwa. Awit sangertos kula, priyantun kakung ingkang gesang tanpa tinenggan garwa menika sok ndadosaken kirang tentrem penggalihipun, kenging dipun wastani bilih gesangpun taksih gothang lan ingkang gothang menika manawi dipun umbar lan boten enggal dipun jangkepi sok nuwuhaken panggalihan enggal ingkang tundhonipun badhe nuwuhaken prakawis ingkang kirang prayogi……..”.

       “Dadi tekane Paman mrene iki mau arep ngandhakne nek merga aku wis ora duwe sisihan maneh banjur uripku dadi gothang lan merga saka gothang mau ndadekne aku ora bisa ngayahi kuwajibanku kanthi becik, apa ya ngono Paman?” Ki Lurah munggel aturipun Ki Bebau Kidul kanthi suwanten radi inggil sanaosa inggih boten nedahaken menawi penggalihipun runtik awit aturipun Ki Butulan.

       “Boten makaten pikajeng kula Ki Lurah” Ki Bebau Kidul rumaos ajrih awit dipun dangu Ki Lurah mawi suwanten ingkang manginggil.

       “Banjur kepriye?” Ki Lurah mundhut pirsa malih, suwantenipun sampun kapireng limrah.

       “Makaten Ki Lurah” Ki Bebau lajeng matur malih “saestu kula pitados bilih Ki Lurah menika boten badhe kirang anggenipun lelabet dhateng Dhusun Tambak menika namung jalaran katilar seda Nyai Lurah, nanging kula ugi pitados bilih anggenipun Ki Lurah ngayahi kuwajiban minangka pangayomaning sanggya para kawula ing Dhusun Tambak mriki badhe langkung sampurna menawi Ki Lurah kepareng kagungan garwa malih, minangka sulihipun Nyai Lurah ingkang sampun kundur dhateng suwarga langgeng”.

       “Ha ha ha…..” dumadakan Ki Lurah gumujeng tadi seru “grethek pethele ndika kuwi mung arep aweh eguh pratikel marang aku supaya aku gelem golek bojo maneh, ngono ta Paman jebule?”.

       “Kenging kawastanan makaten Ki” wangsulanipun Ki Bebau Kidul “nanging menika inggih awit raos tresna kula dhumateng Ki Lurah saha para kawula ingkang sami angayom dhateng Ki Lurah”.

       “Aku banget nedha nrima marang eguh pratikel ndika kuwi Paman” Ki Lurah lajeng ngendika “bares wae, satemene aku ya wis mikir babagan kuwi. Nanging, kahananku saiki wis beda karo jaman aku arep ngepek bojo wong wadon sing jeneng Mirasih biyen, sing wekasane dadi Nyai Lurah sing saiki wis ndhisiki sowan ing ngayunaning Pangeran”.

       “Bedanipun kados pundi Ki?” Bebau Kidul nyuwun pirsa, polatanipun ketingal wiwit bingar malih.

       “Jaman aku duwe karep ngepek bojo Mirasih biyen kahananku isih ijen” dhawuh wangsulanipun Ki Lurah “aku ora duwe tanggungan kulawarga kajaba mung siji ya iku Biyungku sing ora mbutuhake kawigaten sing mirunggan dadi nalika aku klakon duwe bojo Mirasih, kawigatenku marang biyung ora suda malah kepara wuwuh. Beda karo wektu iki, kajaba aku kudu migatekne Biyung sing sansaya sepuh aku uga isih duwe kuwajiban maneh ya iku anakku si Jaswana sing saiki isih cilik lan mbutuhake kawigaten sing cukup saka wong tuwane, kamangka wong tuwane Jaswana kuwi saiki mung kari siji, ya mung aku dhewe”.

       “Kasinggihan Ki Lurah” Bebau Kidul nugel rembag kalihan praupan langkung bingar malih “leres sanget ingkang jengandika dhawuhaken menika, langkung-langkung ingkang wonten sambetipun kalihan ingkang putra Gus Jaswana. Menawi Ki Lurah ngantos kedangon aggenipun mitadosaken panggulawenthahing Gus Jaswana namung dhateng abdi, benjingipun saged ndadosaken Gus Jaswana kados abdi, awit niru lekasipun ingkang momong. Inggih awit saking menika, kula kinten langkung sae menawi Ki Lurah enggala misuda Nyai Lurah ingkang enggal, nyulihi Nyai Lurah ingkang sampun radi dangu seda. Nyai Lurah ingkang enggal mangke ingkang badhe nyulihi lan nglajengaken kuwajibanipun Nyai Lurah ingkang sampun seda kalebet kuwajiban nggulawenthah ingkang putra pun Gus Jaswana”.

       “Panemu ndika kuwi pancen ana benere Paman” Ki Lurah paring wangsulan kanthi suwanten ingkang sengaja dipun damel sareh, awit estunipun Ki Lurah boten patos remen kalihan rembagipun Ki Butulan ingkang makaten menika, nanging Ki Lurah ugi boten kepengin damel serikipun Bebau Kidul menawi rembagipun dipun pancasi “nanging, sing momong anakku si Jaswana iki Emban Sidhem, emban kinasihe  Nyai Lurah wiwit jaman isih ana Pajang biyen, dadi kang ndika kuwatirake yen nganti Jaswana kaya sing ndika kandhakne mau muga-muga wae ora bakal kedadeyan. Kaping pindhone ngupadi wanita sing bisa diwisuda nggenteni kalungguhane Nyai Lurah sawargi kuwi ora gampang. mBok menawa wae ya ora kurang  Lanjar, Warandha malah mbok menawa Kenya sing gelem tak rabi. Nanging, wong wadon sing gelem tak pek bojo kuwi durung karuwan gelem lan bisa dadi  biyunge anakku kanthi becik. Awit satemene dadi bojone dhudha kuwi ora angel, nanging dadi biyung kuwalon sing bisa nduweni rasa asih marang anake kakunge kuwi angel, luwih-luwih mengko yen wong wadon mau uga wis duwe anak dhewe. Paman Bebau Kidul kudu ngelingi, nek aku arep rabi kuwi ora mung ngrabekne awakku dhewe, nanging uga nggolekne biyung sing duwe rasa tresna kang tulus marang anakku si Jaswana”.

       “Sepisan malih tuhu leres dhawuh jengandika menika Ki Lurah” Ki Bebau Kidul matur malih “mila kathah tiyang estri ingkang purun dipun semah dening kakung ingkang sampun kagungan putra, nanging boten saged lan boten purun anresnani putra-putranipun kakungipun kala wau. Malah ugi kathah pawestri ingkang purun dados semahipun kakung ingkang sampun peputra, nanging lajeng wentala anyikara lan damel cilaka dhateng putranipun ingkang kakung kala wau, inggih anak kuwalonipun piyambak. Kathah dedongengan ingkang nyariyosaken bab kejeming para biyung kuwalon dhateng anak kuwalonipun. Inggih dedongengan ingkang nyariyosaken kedadosan wiwit ing kraton ngantos dumugi ing redi-redi lan ing papan pinggiring wana, sedaya sami, bilih biyung kuwalon menika adhakanipun kejem, wentala lan tega damel cilakanipun anak kuwalon”.

       “Mula saka kuwi Paman Bebau” ngendikanipun Ki Lurah sarwi mesem “mbok menawa salah siji sing njalari aku tekan titiwanci iki durung kepengin nggolekne biyung sambungan marang anakku Jaswana”.

       “Nanging Ki Lurah kedah emut, bilih Gusti menika Maha Adil” Ki Butulan matur malih “boten sedaya biyung sambung menika sami teku lan watakipun, dados inggih sampun dipun gebyah uyah asin sedaya. Tartamtu ugi wonten lan boten kirang kathah Biyung sambung ingkang nggadhahi katresnan tulus dhateng anak kuwalonipun lan nganggep bilih menika anakipun piyambak malah kepara sok nglangkungi katresnanipun dhateng anakipun piyambak”.

       “Bener Paman Bau” dhawuh wangsulanipun Ki Lurah “ya muga-muga wae, saupama aku iki kinodrat mbesuk bakal omah-omah maneh, oleha wanita kaya sing ndika kandhakne keri dhewe kuwi mau”.

       “Gusti tamtu ngijabahi panuwun jengandika Ki Lurah” Ki Butulan matur kanthi ulat sansaya ketingal bingar “menawi Ki Lurah kagungan panjangka badhe palakrama malih kalihan wanita ingkang kajawi bekti dhateng Ki Lurah ugi tresna asih dhateng ingkang putra pun Gus Jaswana, murih kasembadaning sedya ugi kedah dipun jangkah, boten cekap kendel lan tansah ngingah panggalih menawi sedaya Biyung sambung menika badhe nyilakaken ingkang putra”.

       “Iya Paman, rerigen sarta eguh pratikel saka Paman Bau bakal dak penggalih sarta bakal tak cakne sajroning urip” Ki Lurah paring wangsulan.

       “Samangke kaparenga kula matur malih Ki Lurah” Ki Bebau Kidul sansaya wantun anggenipun matur.

       “Iya arep kandha apa maneh Paman?” Ki Lurah paring pandangu.

       “Nuwun inggih Ki Lurah” Bebau Kidul lajeng matur “Sowan kula mriki wau, kados sampun jengandika uningani bilih kula boten piyambak nanging kalihan pun Puranti yoganipun Jatun semah kula. Gandheng kula menika bapakipun kuwalon ingkang sampun ndhaku pun Puranti kados anak kula piyambak, kula lajeng ngertos kados menapa tekunipun Puranti menika.  Sanaosa Puranti menika lare saking gunung, nanging estu sampun nggadhahi kawruh tatacara lan budayanipun para luhur, inggih awit saking anggen kula tansah nyukani piwucal dhateng piyambakipun. Kajawi saking menika, lare menika ugi nggadhuh watak sabar, tlaten lan narima, boten kados limrahipun lare estri sapantaranipun ingkang namung nggagas murih sageding mulya gesangipun piyambak. Wiwit alit Puranti tansah kula gegulang murih nggadhahi jiwa remen tetulung dhateng sesami nebihi tumindak ingkang nerjang sarak saha nyingkiri bebener. Lha angkah kula, sowan kula kanthi nganthi pun Puranti menika, Puranti badhe kula pisungsunaken dhateng Ki Lurah murih gesangipun langkung migunani tumrap piyambakipun lan tumrap bebrayan agung. Samangke kaprenga Ki Lurah kersa nampi pasuwitanipun anak kula pun Puranti”.

       “Ooo, Paman Bau ngersakne supaya aku mundhut Puranti dadi bojoku ngono apa piye ?” Ki Lurah ndangu malih kalihan pasuryan ingkang nedahaken kejoting penggalihipun.

       “Sampun klintu ing panampi Ki Lurah” Ki Butulan matur kanthi semu gragapan “sanaosa saupami kalampahan Ki Lurah kersa mundhut garwa anak kula pun Puranti tuhu kula sakalangkung remining manah. Nanging wekdal menika kula boten wantun nyuwun dhateng Ki Lurah supados mundhut garwa anak kula menika”.

       “Lha banjur karepe paman kepiye?” Ki Lurah miterang kersanipun Ki Bau.

       “Puranti kula pisungsungaken dhateng Ki Lurah minangka klangenan kemawon, sinambi Ki Lurah angulat-ulati kados menapa sejatosipun Puranti menika, dene mbok menawi ing benjingipun Ki Lurah kepareng nyengkakaken Puranti nyulihi kalenggahanipun Sawargi Nyai Lurah, kula sakalangkung ngaturaken panuwun. Dene menawi Ki Lurah kagungan panggalih menawi Puranti boten pantes kapundhut garwa, inggih boten dados menapa, saestu kula lan semah kula miwah Puranti piyambak sampun rumaos marem lan seneng menawi ta Puranti saged ngladosi Ki Lurah minangka dados klangenan”.

 

Ana candhake

 

SENDHANG MUSTIKANING WARIH 7 (012)

 

12.

       Sadumuginipun Ki Lurah ing ing dalem, jebul ing pendhapa sampun wonten tamu ingkang angrantos. Inggih menika Ki Butulan bebau ing Padhukuhan sisih Kidul, utawi kaprah sinebut Ki Bau Kidul. Ki Bebau Butulan nalika samanten nembe lenggah ing pendhapa Kalurahan, ing sacaketipun Ki Butulan ketingal satunggaling pawestri, taksih timur lan pasuryanipun ayu, pakulitan kuning ngemu giring, rikmanipun panjang dipun kucir mawingking, ngantos dumugi sangandhaping cingklok. Polatanipun sumunar, netranipun mblalak kawistingal menawi pawestri menika pakulinanipun tregal-tregel, kados Dewi Banuwati ing pawayangan ngaten menika. Anggenipun lenggah pawestri ing sacaketipun Ki Bebau Kidul menika tumungkul, nanging astanipun ketingal nembe ngelus-elus bandhuling sangsangan ingkang dipun copot saking sangsanganipun, ingkang kadamel saking sesotya, sela abrit ingkang rineka mirah delima.

       Dupi Ki Butulan sumerep menawi Ki Lurah minggah dhateng pendhapa, sakala gurawalan anggenipun mapagaken. Sarwi mbungkuk caos kurmat, Ki Butulan nyaketi Ki Lurah ngaturaken pangabekti lajeng anjawat astanipun Ki Lurah. Pawestri ingkang suawaunipun ketingal sengsem angelus sesotya ingkang pindha mirah delima, sareng ngertos menawi Ki Butulan gurawalan mapag rawuhipun Ki Lurah, lajeng tiru-tiru ing wingkingipun Ki Bebau.

       “Wis suwe ndika mau ngrantu tekaku Paman Bau?” pandangunipun Ki Lurah dhateng Ki Butulan sasampunipun Ki Butulan ngaturaken pangabekti, nunten kalajengaken dhawuh supados Ki Bebau Kidul lan kancanipun menika lenggah ing dhampar wiyar ingkang kulina dipun agem lenggah jejagongan dening Ki Lurah lan tamunipun “ayo padha linggih ing dhampar kana, murih gayeng anggone jejagongan”.

       “Nembe kemawon kok Ki Lurah” wangsulanipun Ki Bebau Kidul “ngaturaken genging panuwun Ki Lurah, suwawi mangga kula dherekaken pinarak ing dhampar”.

       “Ya sadurunge aku njaluk pangapura luwih dhisik Paman Bau” dhawuh pangandikanipun Ki Lurah sasampunipun sekeca lenggahipun, makaten ugi kalihan linggihipun Ki Butulan miwah pawestri kancanipun menika “aja ndika anggep tambuh utawa nambong, yen aku takon marang ndika Paman, tekane Paman ing pendhapa Kalurahan iki, mung arep sanja kuwarasanku sakulawarga apa ana perkara liya sing wigati sing kudu tak ngerteni?”.

“Matur nuwun Ki Lurah” atur wangsulanipun Ki Butulan kepireng ngatos-atos “langkung rumiyin kaparenga kula anepangaken dhateng Ki Lurah, ingkang sowan sareng kalihan kula menika…”.

       “Iya, sapa iki Paman Bau?”  Ki Lurah nigas rembagipun Ki Butulan “gajege lagi sepisan iki aku weruh”.

       “Mila leres ingkang kadhawuhaken Ki Lurah menika” atur wangsulanipun Ki Butulan “lare estri menika pun Puranti, yoganipun semah kula saking tiyang jaleripun ingkang rumiyin. Dados inggih taksih yoga kuwalon kula piyambak. Wiwit alit, Puranti menika gesangipun tumut simbahipun ing Jatisari mrika. Lha samangke lajeng nusul biyungipun mriki”.

       “Lha wong tuwane Lanang si Puranti iki saiki ana ngendi? Ki Lurah ndangu Ki Butulan.

       “Bapakanipun Puranti menika rumiyin rak tiyang mbara kerja ngupadi boga saking tlatah Banyumas mrika ta Ki Lurah?” Ki Butulan lajeng ngaturaken sinten tiyang sepuhipun jaler Puranti “sareng anggenipun ngumbara pados tedha dumugi ing Jatisari kepanggih kalihan Ki Lurik, inggih simbahipun Puranti menika, nunten dipun pek mantu kajodhokaken pikantuk Jatun ingkang sak niki dados semah kula menika, ngantos patutan yoga setunggal inggih pun Puranti menika. Lha sareng anggenipun emah-emah kalihan biyungipun Puranti boten lana, tiyang jaler ingkang nami Senu menika inggih lajeng kesah, kinten-kinten inggih wangsul dhateng nagarinipun ingkang rumiyin”.

       Ki Lurah namung manthuk-manthuk midhanget katranganipun Ki Bebau Kidul makaten menika kala wau. Ki Lurah ugi pirsa lan ngakeni salebeting penggalihipun, menawi Ki Butulan menika sanadyan samangke sampun ngunduri sepuh, nanging taksih ketingal njenthara, tilas-tilas kebagusanipun Ki Butulan jaman timuripun nyata boten ical babar pisan. Ki Lurah lajeng kemutan bilih, semahipun Ki Bebau Kidul ingkang dipun sebat minangka biyungipun Puranti utawi Jatun menika, semahipun Ki Bebau ingkang kaping kalih. Yuswanipun ugi langkung sepuh tinimbang Ki Butulan. Semahipun Ki Bebau Kidul ingkang janur ajur, menika tiyang saking tlatah wetanan, sacaketipun laladan Gunung Rambut, rumiyin Tledhek ingkang mbarang, naminupun Sinem, sareng kepanggih Ki Butulan ingkang nalika samanten taksih jaka lan Sinem, tledek mbarang kala wau inggih dereng gadhah sisihan nunten dipun rabi dening Ki Butulan. Sareng Tledhek mbarang kala wau sampun patutan yoga setunggal, Ki Butulan tepang kalihan Jatun, Sindhen ingkang griyanipun Jatisari, Sindhen kala wau sampun gadhah bojo, ingkang padamelanipun dados panjak, inggih manjaki semahipun menawi nuju tanggapan. Wiwitan anggenipun Ki Butulan tepang kalihan Sindhen Jatun saking Jatisari menika inggih langkung rumiyin Ki Butulan tepang kalihan Panjak Senu, sisihanipun Sindhen kala wau. Ki Butulan dados asring sanja dhateng griyanipun Senu ingkang taksih manggen tunggil sapekarangan kalihan marasepuhipun. Duka ingkang miwiti, dangu-dangu antawisipun Sindhen Jatun kala wau kalihan Ki Butulan wonten sambeting asmara. Kamangka kekalihipun sami-sami sampun gadhah sisihan lan malah sampun sami gadhah yoga. Sareng Panjak Senu mangertos menawi sisihanipun tumindak sedheng kalihan kancanipun piyambak, lan sampun dipun kandhani nanging malah wani. Wasana dening Ki Senu semahipun nunten dipun perak. Ki Panjak Senu lajeng kesah nilar Jatisari. Ki Butulan nunten gadhah lekas kepengin ngrabi Sindhen ingkang sampun dados warandha menika minangka semah angka kalih. Nanging Sinem, semahipun Ki Butulan boten purun menawi dipun wayuh, wekasan dening Ki Butulan lajeng dipun perak lan dipun wangsulaken malih dhateng Gunung Rambut. Yoganipun ingkang taksih nesep toya susu, ugi katut kabekta biyungipun. Ki Lurah ugi pirsa menawi sasampunipun gadhah semah Sindhen menika, Ki Butulan inggih taksih gadhah semah sanesipun, nanging boten kabekta wangsul dhateng Tambak, Nyai Butulan, utawi Jatun ingkang tilas Sindhen menika mila marengaken jaleripun rabi malih, kajawi ngrumaosi menawi yuswanipun langkung sepuh tinimbang ingkang jaler, panyuwunipun Nyai Butulan ingkang boten marengaken Ki Butulan mboyong semah-semah sanesipun dhateng Dhusun Tambak, ugi dipun tetepi.

       “Iya sawuse kuwi, Paman Bau duwe kersa apa maneh?” gandheng Ki Lurah ngrumaosi menawi kirang prayogi ngemut-emut langkung tebih bab lelampahaning gesangipun Ki Butulan, Ki Lurah nunten mundhut pirsa dhateng Ki Butulan menggah menapa ingkang dados jatining sedya.

       “Ingkang sepisan Ki Lurah” Ki Bebau Kidul lajeng matur “boten nama wadul lan boten jalaran kabekta saking raos meri, kula badhe matur dhateng Ki Lurah, bilih sampun kathah kawula-kawula saking pitung padhukuhan ingkang manunggal dhateng Kalurahan Tambak menika, ingkang sami dugi ing griya kula saprelu wadul, magepokan kalihan tandang grayangipun Adhi Wungkul inggih Adhi Bebau Sela, sadangunipun kaparingan purba wasesa dening Ki Lurah, minagka wakil lan anyulihi Ki Lurah”.

       “Iya Paman” Ki Lurah ketingal tanpa mawi menggalih paring wangsulan ngleresaken menapa ingkang dipun wadulaken Ki Bebau Kidul “aku dhewe ya wis meruhi gegayutan karo kabar sing ndika kandhakne mau. Ora liwat, aku ya nedha nrima banget marang ndika Paman Bebau Kidul, dene wis migatekne marang apa sing dadi wadulane kawula kang kacuwan atine. Sabanjure, tak jaluk marang Paman Bebau, aja was lan aja kuwatir mikirake babagan kuwi. Jalaran aku uga wis menggalih sarta wis oleh marga kanggo ndandani kahanan murih para kawula ora kebacut padha cuwa atine lan Kalurahan Tambak ora kebanjur-banjur dadi bubrah merga tumindak sing ora bener dening para pamonge”.

       “Dados Ki Lurah sampun uninga babagan menika?” Ki Butulan matur malih ketingal menawi boten nyana bilih Ki Lurah sampun pirsa magepokan kalihan ingkang dipun wadulaken. Waunipun Ki Butulan nginten menawi Ki Lurah badhe paring wangsulan nggorohaken wadulanipun, nanging jebul boten makaten.

       “Ora mung wis ngerti” dhawuh wangsulanipun Ki Lurah salajengipun “nanging kaya sing wis tak kandhakne, aku ya wis oleh dalan kanggo ngatasi perkara kuwi. Sauntara Paman Bebau durung prelu ngerti cara apa sing arep tak cakne, mbok menawa sesuk utawa suk emben sajroning sepasar iki Paman Bebau lan kabeh Bebau, sapukawat lan paraga kang mangreh Desa bakal tak jarwani lan bakal tak prentah nindakne apa sing dadi putusanku”.

       “Inggih matur nuwun Ki Lurah” atur wangsulanipun Ki Bebau Kidul “sedaya dhawuhipun Ki Lurah badhe kula estokaken kanthi lila legawaning manah waton kangge damel karaharjaning Kalurahan Tambak lan kawulanipun sedaya”.

       “Iya Paman” Ki Lurah ngendika malih “mau ndika kandha nek sing ndika kandhakne iki mau kang kapisan, lha kang kapindho lan katelu sarta sateruse babagan apa?”.

       Ki Bebau Padhukuhan Sisih Kidul ketingal lajeng nata anggenipun lenggah malih, sasampunipun radi dangu nembe matur dhateng Ki Lurah, wedaling tembung kapireng las-lasan :

       “Ki Lurah, mila minangka Bebau ingkang mangayom ing saandhaping kawibawan jengandika Ki Lurah, kula sakalangkung ngrumaosi bilih kekocah saha kasaenan ingkang sampun jengandika paringaken dhumateng kula saestu boten kantenan kathahipun, mbok bilih kenging kaupamekaken inggih kados ilining toya lepen ingkang tumuju dhateng seganten. Nanging Ki Lurah, saben-saben kula manggih prakawis ingkang boten saged kula udhari piyambak, kula taksih wantun nyuwun sih kawelasan jengandika murih prakawis menika saged dipun udhari”.

       “Kuwi wis dadi kuwajibanku Paman” dhawuh wangsulanipun Ki Lurah nigas rembagipun Bebau Kidul “merga aku iki lurah ndika, lan aku wis gelem nampa sampiran wujud panguwasa kanggo nglurahi Kalurahan Tambak kene. Dadi Paman Bebau aja kaduk ati bela panampa yen ana perkara sing mbutuhake aku kanggo aweh pambiyantu murih perkara kuwi bisa diudhari kanthi becik, Paman bebau malah wajib, tegese kudu ora kena ewuh pakewuh kandha marang aku murih padhanging babagan kang lagi peteng. Yen Paman Bebau ora gelem blaka karo aku kanthi pawadan rikuh lan ewuh sarta pakewuh, kuwi padha wae ndika arep nambahi dosa lan kaluputanku marang kang wis nyampirake pangwasa marang aku, ya iku Gusti Prabu Kanjeng Sultan Adiwijaya ing Pajang, munggahe marang Gusti Allah sing Maha Kawasa. Lan mesthi wae aku ora seneng yen Paman Bebau ora gelem blaka marang aku sing wis ndika akoni dadi Lurah nDika”.

       Kumlanthang pindha slaka dhawah ing jobinan pangandikanipun Ki Lurah dhateng Bebau Kidul, temah Bebau Butulan rumaos kasoran perbawanipun Ki Lurah Raden Riyasa.

 

Ana candhake.

SENDHANG MUSTIKANING WARIH 7 (011)

 

11.

       “Kula nuwun Ki Bau……” kalihan uluk salam Ki Tambak Kapisan mlebet dhateng Pringgitan papanipun jejagongan Bebau Sela, Bebau Tengah saha Bebau Wetan.

       Bebau saking tigang padhukuhan menika sakalangkung kaget, awit babar pisan menawi Ki Lurah ingkang nembe kemawon dipun raosi dumadakan njedhul rawuh ing Pringgitan mriku. Nanging inggih lajeng sami sinamudana. Malah Ki Wungkul lajeng ngadeg, mapag rawuhipun Ki Lurah sarwi ambagekaken :

       “Mangga… mangga Ki Lurah” aturipun Ki Wungkul sarwi anjawat astanipun Ki Lurah lajeng kaaturan lenggah anjajari piyambakipun “ngaturaken kasugengan sarawuhipun jengandika Ki Lurah, bekti kula mugi katur”.

       “Iya, banget ing panarimaku Ki Bau dene ndika ngaturake bekti marang aku ora liwat ya tiba sapadha-padha” dhawuh wangsulanipun Ki Lurah kalihan mesem, kalajengaken ngendika dhateng Bebau Wetan lan Bebau Tengah “Ki Bau  Wetan lan Ki Bau Tengah harak ya padha becik ta kabar ndika sakloron?”.

       “Inggih awit saking berkahipun Ki Lurah kula kekalih sami kaparingan wilujeng, bekti kula katur Ki” Bebau Tengah saha Bebau Wetan sesarengan ngaturaken bekti.

       “Iya, iya tak tampa lan tiba sapadha-padha” dhawuh wangsulanipun Ki Lurah.

       “Nyuwun pangapunten Ki Lurah, babar pisan kula boten nyana dene jengandika kepareng rawuh ing griya kula. Menapa sakintenipun wonten dhawuh ingkang sakalangkung wigatos ? Mangga kaparenga Ki Lurah paring dhawuh” sasampunipun rampung anggenipun bage binage, Ki Wungkul tumunten matur nyadhong dhawuh dhateng Ki Lurah.

       “Aja ndadekne kageting ati ndika Ki Sela lan ndika Ki Tengah apa dene Ki Wetan” dhawuh wangsulanipun Ki Lurah sarwi mesem semanak nedahaken bilih penggalihipun nembe pajar “tekaku mrene iki mau mung tiba ing kabeneran wae, sawuse aku nganglang desa ya Kalurahan Tambak, nuju tekan laladan Dhukuh Sela, dumadakan aku kepengin mampir ing omah ndika iki. Mesthine rasa ing ati ndika lan uga ing atine Ki Tengah apa dene Ki Wetan ora pati beda karo rasa ing atiku wektu iki, ya kuwi wis kangen kepengin bisa lungguh sapajagong kanthi mardikaning ati kaya sing uwis-uwis sadurunge aku kelangan Nyai Lurah kae”.

       “Ngaturaken genging panuwun Ki Lurah, menawi rawuh jengandika ing rompok kula mriki awit sampun kangen kalihan kula” aturipun Ki Bebau ing Dhusun Sela, tumunten badhe matur blaka “inggih estunipun wekdal menika kajawi wonten raos kangen dhateng jengandika Ki Lurah, ing manah kula ugi wonten raos wirang kaworan ajrih dhateng jengandika Ki Lurah”.

       “Uwis Ki Bau” Ki Lurah paring wangsulan kalihan esemipun katingal sansaya wiyar “ora prelu ndika kandhakne apa sing ndadekne ndika rumangsa wedi lan wirang marang aku, awit aku wis ngerti tuking perkara sing wis ndadekne ndika kasinungan rasa wirang lan wedi marang aku kuwi mau iya mapan ana aku dhewe, kabeh kuwi mau dudu lupute Ki Bebau ing Sela kene, Bebau Tengah apa dene Bebau Wetan. Uga dudu lupute Ki Butulan bebau ing Padhukuhan Kidul. Nanging sepisan maneh, kuwi kabeh merga saka luputku dhewe”.

       “Boten Ki Lurah……” Ki Bebau ing Sela rumaos boten sekeca manahipun mireng pangandikanipun Ki Lurah makaten menika mila lajeng nyela wuwus “kula ingkang lepat inggih labet cupeting seserepan kula, kadukanana kula boten badhe suwala malah saupami kedah kapidana, kula pun Wungkul botem badhe nggrantes”.

       “Ki Bau ing Sela aja salah tampa” Ki Lurah ngendika kalihan mesem malih “kandhaku mau mula bener, sak jege ditinggal Nyai Lurah kae aku pancen lali lan wiwit mau bengi aku lagi eling. Mula dina iki mau aku arep miwiti ndandani karusakan-karusakan sing tuwuh awit saka anggonku wis lali temah lirwa ing kuwajiban mula tekaku mrene mau ya arep njaluk pambiyantu saka ndika lan saka bebau liyane”.

       “Inggih Ki Lurah” Bebau ing Sela, Bebau ing Padhukuhan Tengah lan Bebau Wetan sami semaur sesarengan.

       “Ya pancen bener apa dhawuhe wong tuwa-tuwa biyen” Ki Lurah lajeng ngendika malih.

       “Dhawuh ingkang pundi Ki Lurah?” Bebau Padhukuhan Tengah nyuwun pirsa.

       “Dhawuh babagan yen urip neng dunya iki isine amung pacoban” dhawuh wangsulanipun Ki Lurah “kabeh kang dumadi marang titah ya sing nyenengake ati ya sing nyedhihake ati, kuwi kabeh-kabeh sejatine padha, ya iku padha – padha pacoban saka Gusti. Lan sing dicoba bisa lulus lan bisa ora, ana sing bisane lulus sawise dikandhani liyan contone ora liya ya aku dhewe iki”.

       “Inggih Ki Lurah” Ki Bebau Sela nyauti rembag.

       “Aku tau meh wae ora lulus nalika nampa pacoban sing gawe senenging atiku, jalaran wektu kuwi aku ora nggraita yen kuwi jebul coba, meh wae kasenengan lan kabungahan kuwi malah gawe bubrahing desa sing dadi tanggung jawabku. Ya iku nalika aku kasengsem lan seneng merga aku weruh yen garwaku Nyai Lurah wis nggarbini, banjur aku lirwa ing wajib sarta mercayakne kuwajibanku marang Ki Butulan utawa Ki Bebau ing Padhukuhan Kidul. Sing wekasane ndadekne Desa Tambak iki dadi rada usreg, akeh kawula sing padha digawe kuciwa atine jalaran Ki Butulan ora bisa nindakne kanthi becik apa sing wis tak percayakne marang dheweke” Ki Lurah kendel sakedhap anggenipun ngendika jalaran gorokanipun kraos sangklit. Lajeng ngranggeh Kendhi isi toya ing sacaketipun, dipun langga isinipun kangge nelesi gorokan.

       “Tujune jaman semana Nyai Lurah atur pemut marang aku” Ki Lurah nglajengaken pangandikanipun malih “temah Desa Tambak tumuli bisa didandani”.

       “Inggih Ki Lurah” Ki Wungkul namung ngleresaken dhawuhipun Ki Tambak Kapisan.

       “Sabanjure, aku uga nampa pacoban sing ora nyenengake atiku babar pisan ya iku klawan kapundhute Nyai Lurah bali menyang Jaman Kelanggengan. Wektu kuwi, padha karo sing dhisik aku ya durung nggraita yen kuwi pacoban sing kudu tak tampa kanthi nalar sing wening ati sing pasrah. Malah saka ruweting nalarku lan petenging atiku, aku banjur duwe pandakwa marang Gusti Kang Murbeng Urip lamun Panjenengane wis kagungan kersa gawe susahing atiku. Ya merga kliruning pangira sing nuwuhake pandakwa ala marang Hyang kang Maha Kawasa kuwi sing ndadekne aku sepisan maneh lali marang kesaguhan lan lirwa marang kuwajiban minangka kawula kang dititipi dening Ratune sarta Gustine. Lali yen Desa Tambak iki titipan saka  Kanjeng Sinuhun ing Pajang, supaya tak reksa lan tak upakara sarta tak budidaya murih sansaya ngrembaka lan para kawula kang manggon ing desa kene ora nganti bubrah tata panguripane. Nanging Gusti Tuhu Maha Asih, mau bengi aku nampa tamu sing wujud titahing Gusti saka alam liya, tamu kuwi mau kepareng ngelingake aku yen satemene kapundhute Nyai Lurah kanthi dalan seda kunduran kuwi ora ana liya kajaba wujud sih saka Gusti kang tumanduk marang aku apa dene marang Nyai Lurah, kang kaping pindhone tamu mau uga wis ngelingake aku mungguh kang dadi tanggung jawabku minangka kawulaning ratu lan tanggung jawabku minangka titahing Gusti. Ya iku wujud titipan sing rupane Desa Tambak iki. Yen kongsi Desa Tambak rusak, kawulane dadi rekasa lan tataning panguripan dadi bubrah, mangka aku bakal nampa sapudhendhaning Hyang Agung jalaran wis nindakne dosa telung perkara kang maujud dadi siji. Kang kapisan dosa marang para kawula sing kudune wenang nampa pangayomaning lurah, kapindho dosa marang Kanjeng Sultan ing Pajang jalaran aku ora bangkit bisa angreksa, ngupakara lan ngrembakakne peparinge kang wujude Desa Tambak, dene jangkepe kang kaping telu Dosa marang Gusti Kang Maha Kawasa, awit aku kang wis kasampiran panguwasa nanging jebul aku nglirwakne kuwajiban temah aku mung katrem mikirake butuhku dhewe”.

       Sanadyan nalika samanten dhawuh pangandikanipun Ki Lurah menika minangka wujuding pangudarasa ingkang nyariyosaken kalepatanipun  piyambak, nanging pranyata kuwawa nggigah manahipun para Bebau ingkang dipun ajak ngendikan. Bebau saking tigang padhukuhan menika sami mulat salira, temah nyumerepi bilih anggenipun lumampah minangka Bebauning Padhukuhan taksih kathah ingkang eneripun namung nuruti karsa priyangga utawi namung lelandhesan pikajenganipun piyambak namung kanthi lelamisan pinulas mawi basa ingkang alus wantun umuk bilih tumindak ingkang dipun cakaken namung kangge murih karaharjaning padhusunan miwah sakecaning para warga lan kawula. Tuwuh salebeting manahipun para Bebau cacah tiga menika kekajengan badhe ngewahi tumindakipun sarta badhe anulad lekasing Ki Lurah Raden Riyasa.

       “Saiki aku njaluk tulung marang ndika kabeh supaya ndika padha gelem ngrojongi apa sing dadi lakuku kanggo ndandani desa Tambak saisine iki” wekasan Ki Lurah nunten paring dhawuh.

       “Kula tetiga saestu sendika ngestokaken dhawuh Ki Lurah” Bebau Sela, Bebau Padhukuhan Tengah lan Bebau Wetan sesarengan matur sendika.

       “Lan kanggo ngayati laku iki” Ki Lurah nunten nglajengaken anggenipun paring dhawuh “wiwit dina sesuk, saben dina ing wanci srengenge munggah salandheyan dhuwure ing langit sisih wetan, kabeh para Bebau tak jaluk padha mlumpuk ing pendhapa kalurahan, arep taka jak andum gawe lan nata gelar kanggo ngecakne laku sing tak sebutake mau”.

       “Nuwun inggih sendika Ki Lurah” Bebau tetiga wangsulan sareng.

       “Mligine marang ndika Ki Wungkul, gandheng nganti titi wanci iki ndika isih jejer dadi wakilku, mangka dhawuhku marang ndika tekakna panjalukku marang para Bebau ing Padhukuhan sisih kulon ya Ki Suganda, ing Padhukuhan sisih Lor ya Ki Widhig lan Ki Butulan Bebau ing Padhukuhan sisih kidul, supaya padha netepi marang panjalukku kang wis tak kandhakne marang ndika mau”.

       “Inggih sendika ngestokaken dhawuh Ki Lurah” wangsulanipun Ki Wungkul.

       Karaos sampun cekap anggenipun paring dhawuh, Ki Lurah tumunten mundhut pamit badhe kundur dhateng dalem Kalurahan malih. Inggih ing nalika samanten nembe Ki Wungkul kemutan menawi tamu-tamunipun kalebet Ki Lurah jebul boten dipun segahi menapa-menapa. Sanaosa inggih pirsa menawi Ki Wungkul supe boten caos pasegahan, nanging Ki Lurah rumaos langkung marem jalaran penggalihipun kraos sansaya padhang. Anggenipun tindak lajeng sansaya ginelak, daya-daya dumugia griya awit Ki Lurah ugi katuwuhan raos kangen kepengin enggal pirsa kawontenanipun ingkang putra pun Jaswana.

 

Ana candhake