SENDHANG MUSTIKANING WARIH 7 (052)

 

52.

Sanadyan Jim Ganjur wis nglumpruk tanpa daya, nanging olehku njapit gulune ora tak uculi mung rada tak kendhoni sethithik. Aku ya ora ninggal kawaspadan, aku ngerti nek wis lumrah wong tukaran maune ketok wis tanpa daya nanging bareng mungsuhe lena kanthi cukat genti males gawe cilaka. Aku mung ngenteni Jim Ganjur bali eling saka semapute, yen dheweke wis eling lan ora gelem ngaku kalah mangka bakal tak tutugne nggonku ngunci gulune. Bareng wis sauntara, Jim Ganjur wis bisa melek maneh, nanging ora tumuli sambat njaluk urip, malah gunemane isih keprungu ora kepenak dirungokne  :

“He Tambak wong tuwek, nek nyata kowe perwira aku uculana saka japitanmu, ayo ditutugne nggone adu katiyasan lan kanuragan!”.

“Lucu kowe kuwi Ganjur” wangsulanku “saiki genti tak walik, nek kowe nyata perwira ayo uculana japitanku. Yen pancen kowe ora sembada nguculi japitane sikilku becik kowe ngaku wae, yen kowe kuwi Jim sing gampang banget dikalahne dening wong tuwek kaya aku iki”.

“Setan kowe Tambak!” Jim Ganjur nggereng sajak nesu “selawase ora bakal aku ngakoni yen wis kalah karo kowe, titah sing mung wujud manungsa. Aku titah bangsa Jim asal-usulku saka geni kang tanpa pega, duwe tataran luwih dhuwur tinimbang manungsa sing asal usule mung saka lebu, sing umure ora dawa, mung bisa urip sedhela banjur mati, beda karo bangsaku sanadyan kena ing lara, nanging luput saka ing pati”.

“Wis kaya ngene kahananmu nanging kowe panggah milih dadi jim goblog, Ganjur” aku wangsulan karo ngguyu  “kowe ngendel-endelne asal-usulmu lan ngremehne asal-usule manungsa, kuwi padha wae kowe ngremehne kuwasane Gusti Sing Tan Kena Kinaya Apa, jalaran kabeh kang ana iki mung awit saka karsaNe, Banyu, Angin, Geni, Lebu, Cahya kuwi kabeh anane merga saka kersane Gusti. Luwih goblog maneh, bareng kowe ngarani yen menungsa sedhela urip banjur mati, Urip kuwi langgeng Ganjur, mung alame wae sing seje, kowe kandha yen luput saka ing pati, kuwi ya kleru. Sabab sing diarani pati kuwi mung wujude kori sing kudu diliwati dening sadhengah titah sing dikersakne dening Gusti ngalih menyang alam sing seje. Saiki yen pancen kowe isih ora gelem ngakoni luput lan rumangsa wis tak kalahake, rasakna panjepiting sikilku sing ora bakal tak uwali selawase lan iki ana lebu lemah sing wis tak carup karo gerusaning isi cabe arep tak wur-wurne menyang mripatmu lan aku ya ora ngerti kepriye dadine mripatmu mengko sawuse tak wuwuri gerusan iki“.

“Tambak…. Aja edan kowe!” Ganjur mbengok karto pluntiran kepengin ucul saka jepitanku nanging panggah ora bisa “aku uculana, yen ora kowe bakal getun, mbesuk piwalesku marang kowe bakal luwih kejem tinimbang sing wis mbok tindakne marang aku”.

“Lucu…lucu…..” Aku wangsulan karo ngguyu “kowe isih niyat arep gawe piwales marang aku? Rak isih mbesuk ta olehmu arep males aku? Saiki rasakna dhisik, kepriye dadine mripatmu sawuse tak wuwuri lebu sing wis tak carup karo gerusaning cabe sing thukul ana watu item, sing miturut kabar sing tak tampa bisa gawe picaking mripate bangsa Jim kanggo selawas-lawase, saiki rasakna dhisik ya?”.

“Aja edan …… kowe Tambak, bubukanmu kuwi bisa gawe cilaku tenan…….” Jim Ganjur bengok-bengok, sikile krencalan lan tangane sraweyan arep nyerang aku. Nanging tangan kuwi wis tanpa daya, kekuwatane Jim Ganjur wis entek kesedhot Aji Ismugunting sing tak punjerne ana jepitaning sikilku.

Nganti sauntara Jim Ganjur tak umbar kroncalan aku mung ngenteni dheweke kandha tobat lan ngakoni yen wis tak kalahake. Yen olehe kroncalan leren, jepitanku tak kencengi maneh, nganti suwe-suwe, karo nangis Ganjur sambat :

“Aku luwarana mBah Tambak, saiki aku ngakoni kalah tenan mungsuh kowe……..”.

“Saiki ta?” aku wangsulan karo ngece “nanging mengko utawa sesuk utawa suk emben, kowe mesthi banjur nglimpe aku arep mbok gawe cilaka iya apa iya? . Ya ora apa-apa, pancen kuwi wis dadi watakmu. Merga saiki kowe wis ngaku kalah, kowe ya arep tak luwari nanging sadurunge tak luwari mripatmu arep tak wur-wuri bubukan sing tak kandhakne mau luwih dhisik!”.

“Tobat mBah….. aku tobat tenan…..aja mbok mbok tindakne omongan ndika kuwi!” Ganjur nangis gero-gero.

“Guyonane dicupet teka kene dhisik mBah Tambak…!” dumadakan tan weruh sangkan parane Ki Jurudah lan Ki Prasanta jebul wis ngadeg ana ngarepku karo guneman marang aku mangkono kuwi “apa ndika ora kepengin ketemu karo Guru lan sedulur ndika sing saiki wis ana kene?”.

Tak sawang ing sisih tengene Ki Jurudah katon Guruku Ya Raden Kala Canthuka sing tangane wis dibanda memburi lan ing kiwane Ki Prasanta katon Lancur sing uga wis dadi bandan.

Aku ndlongop nyawang wong-wong sing lagi teka mau, lan jroning atiku banjur takon ya gene Guru karo Lancur dadi bandane Ki Jurudah karo Ki Prasanta?.

“Becik yen ndika luwari luwih dhisik Jim Ganjur sing wis kentekan tenaga kuwi, mBah Tambak” Ki Jurudah guneman maneh marang aku.

Tanpa dipindhoni prentahe Ki Jurudah kuwi banjur tak tindakne. Ganjur tak luwari saka japitan Aji Ismugunting, banjur tak surung tiba glangsaran neng ngarepe Ki Jurudah lan Ki Prasanta.

“Kula ingkang nyuwunaken sepinten dosa lan kalepatanipun anak kula pun Ganjur, Raden Bagus Suwanda………” dumadakan Lancur ndhingklukne sirahe karo guneman marang aku.

“Ki Lancur………? Lan Guru………?” aku sing isih durung mudheng ya gene Guru karo Lancur tekan kene lan dadi bandan kuwi, mung bisa nyebut jeneng.

“Aja kaget Gus….” Guruku Raden Kala Canthuka sing semaur “Jim Ganjur kuwi anake Ki Lancur. Biyen jaman awake dhewe pepisahan merga awake dhewe arep mlebu Kratone Ratu Setyawati, Ki Lancur banjur kepethuk Peri klambrangan diopeni lan didadekne bojone, nganti duwe anak siji ya si Ganjur kuwi. Bareng awake dhewe dikendhangake nganggo banyu banjir, ndika temangsang neng ngendi aku ora ngerti, aku dibalekne menyang Candhi Kumitir ya pasareyane  Kanjeng Rama maneh lan kaprentah supaya nindakne laku patobatan. Bareng wis rada suwe aku meneng neng Candhi Kumitir, dumadakan Ki Lancur teka karo Tumbini, bojone, ngajak anake lanang sing isih wayah demolan sing jeneng Ganjur kuwi, nembung nek arep nutugne anggone suwita marang aku”.

“Dados Jim Ganjur menika anake Ki Lancur lan ugi siswanipun Guru lan mapanipun ing Candhi Kumitir mrika ?” aku takon maneh.

“Wiwitane mengkono kuwi” Guru aweh wangsulan “nanging durung nganti bundhat nggone necep ngelmu saka aku, Ganjur pamitan arep ngumbara ngubengi Tanah Jawa. Merga ora kena dipenggak, wekasan aku ya mung bisa ngolehi lan meling supaya luwih ngati-ati. Sawuse oleh seketan tahun nggone ngumbara Ganjur bali menyang Candhi Kumitir, kandha yen saiki wis madeg dadi Guru manggon neng Kedhung Belik sing mapane ana sukuning Gunung Lawu sisih lor. Ganjur uga crita yen sajroning ngumbara tau lakune tekan Kraton Ngiyom lan kober kepethuk karo Kanjeng Ratu Setyawati barang, Ganjur kandha yen sesambungan pasedulurane karo Ratu Ngiyom mlaku kanthi becik, Ganjur kerep sanja menyang Ngiyom. Aku melu seneng dene Ganjur duwe tepungan Ratu sing wicaksana kuwi, mesthine Ganjur bakal bisa niru lan nulad marang Ratu Ngiyom kuwi”.

“Kala wau Ganjur criyos dhateng kula menawi piyambakipun nate kayungyun dhateng Kanjeng Ratu Setyawati, Guru?” aku nugel rembuge Guru Raden Kala Canthuka.

“Bener kuwi Gus” Guru aweh wangsulan “pancen Ganjur sing durung ngerti sapa satemene Ratu Kraton Pangayoman kuwi, kober kayungyun lan kedanan kepengin bisa ngepek bojo. Lan baline menyang Candhi Kumitir kuwi ya salah sijine merga kuwi, Ganjur kepengin golek senajata pitulungan marang aku uga bapakane kanggo ngadhepi Senapati kembar saka Kraton Ngiyom sing jarene Ganjur loro-lorone kuwi sing memalangi anggone arep seneng karo Ratu Setyawati”.

“Lha salajengipun kados pundi Guru? Menapa Guru inggih nuruti panyuwunipun Ganjur?” aku takon maneh.

“Mesthi wae ora ta Gus!” wangsulane Guru karo mesem “aku malah nuturi sapa satemene Kanjeng Ratu Setyawati kuwi, lan uga tak critakne yen aku uga tau kayungyun marang panjenengane. Sabanjure Ganjur uga tak kandhani supaya aja wani-wani karo Senapati Kraton Ngiyom Sapukawate Kanjeng Ratu Setyawati sing jeneng Ki Jurudah lan Ki Prasanta, awit kekarone kuwi Senapati sing punjul ing apapak, duwe kasekten sing prasasat tanpa ana sing bisa nandhingi, kekarone kuwi tau tate dadi Senapati ing Majapahit jaman sing jumeneng Nata ing kana Kanjeng Sinuhun Sri Brawijaya Wikramawardana sing jaman timure asma Raden Damarwulan. Bareng wis tak tuturi akeh-akeh, Ganjur iya bisa nampa lan kandha yen arep murungake nggone duwe sedya arep ngepek bojo Ratu Setyawati sing ayune ndika ya ngerti kaya ngana kae…….”.

“Lajeng sambetipun kalihan lelampahan dinten menika menapa Guru?” aku takon maneh “dumadakan kemawon Guru kalih Ki Lancur sampun dumugi mriki, nanging kula tingali sampun dados bandanipun Ki Jurudah lan Ki Prasanta?”.

“Hm……….” Guru ora wangsulan apa-apa mung unjal ambegan landhung, banjur ndhingkluk ngingeti lemah. Tak sawang Lancur uga banjur kaya sing ditindakne guru, mecucu karo marikelu.

“Kandhakna apa anane Raden Kala Canthuka!” Ki Prasanta dumadakan guneman aweh prentah marang Guru “aja ana sing ndika tutup-tutupi, yen ndika gelem blaka mbok menawa bisa dadi pangentheng-entheng saka pidana sing kudu ndika lakoni merga nuruti sambate murid ndika sing seneng melik barang kang melok lan kesusu selak muluk sing wekasane banjur kaselak ngene iki!”.

“Iya Ki Prasanta” wangsulane Guru sing tumuli kandha marang aku “ya iki Gus sing diarani anak polah bapa kepradah ngana kae”.

“Liripun kados pundi Guru?” aku durung mudheng apa karepe Raden Kala Canthuka.

“Watara sewulan kepungkur Ganjur sanja menyang Candhi Kumitir, njaluk bebantu kanggo ngadhepi salah siji saka trahe Prabu Adiwijaya Pajang sing nedya numpes bangsa Jim ing laladan kalurahan Tambak. Dene sing dadi jalaran, merga Trahe Sultan Pajang kuwi ngerti yen akeh kawula ing laladan kono padha kepengin dadi muride Ganjur. Kamangka sing diendel-endelne trahe Sultan Pajang kuwi ya mung Pusaka Piyandel sing satemene kagungane Kanjeng Ratu Setyawati sing aran Kyai Pantek. Mula dening Ganjur Kyai Pantek banjur dicidra lan diumpetake menyang Guw Bongkrah sing manggon ing sapinggire Kali Sumberlanang. Nanging jebul Keris pusaka kuwi ilang saka papan pandhelikane. Ganjur ngira yen sing nyolong Kyai Pantek saka Guwa Bongkrah kuwi para siluman sing nyengkuyung Trahe Sultan Pajang sing dadi Lurah ing Tambak kuwi. Ganjur banjur nembung njaluk tulung marang aku lan Ki Lancur supaya rerewang nggone arep numpes trahe Sultan Adiwijaya sing manggon ana Tambak”.

“Lajeng Guru lan Ki Lancur ugi nuruti menapa panyuwunanipun Jim Ganjur?” aku takon.

“Kaya sing ndika weruhi, aku lan Ki Lancur tumuli budhal lan nanging bareng aku tekan laladan Tambak jebul wis diadhang dening Ki Jurudah lan Ki Prasanta, ana rembug sing sulaya banjur ndadekne aku kerengan karo Senapati loro kuwi banjur aku diseret menyang papan iki. Jebu ling kene aku weruh Ganjur ndika tibani aji peparinge Gusti Menggung sing jeneng Aji Ismugunting, satemah nglumpruk kaya ngono kuwi. Mula aku sing njalukne pangapura merga lupute Ganjur marang ndika Gus Suwanda”.

 

Ana candhake

SENDHANG MUSTIKANING WARIH 7 (051)

 

51.

Karo ngladeni perange Jim Ganjur, sing bisa tak sawang lan tak ngerteni kahanane ya mung Puranta. Dadi aku ora bisa nyritakne kahanane wong liyane kalebu kahanane Ki Lurah sing lagi adhep-adhepan karo Lopara. Para Bebau lan Para Jagabaya sarta para Sapukawating kalurahan sing mungsuh para murid-muride Jim Ganjur lan andhahane murid-muride Lopara. Sarta kepriye caritane Sabekti lan Puludan sing padha kerengan mungsuh Bebau Kidul lan Jagabaya Bontot. Gandheng tak sawang kahanane Puranta sansaya ora nguwatirake babar pisan, malah kepara Jim-jim Bregejil sing padha ngrubut Puranta dadi dolanane Puranta. Aku wis mantebake tekad kanggo gawe lumpuhe Jim Ganjur sing tandange wiwit ngawur.

Dumadakan saka kadohan keprungu suwara sambat nanging aku ora ngrewes, merga aku selak kepengin bisa ngringkus Jim saka Kedhung Belik iki murih bisa tak takoni ana gandheng rapete apa antarane dheweke karo Guruku Raden Kala Canthuka. Sepisan maneh tak lirik Puranta, sing sawuse krungu suwara sambat banter sing ora tak rewes kuwi, sansaya sengkud nggone tumandang, Para Jim sing padha ngrubut wiwit ana sing rubuh ora bisa tangi. Lan aku uga banjur ngecakne ngelmu sing adoh sadhuwure ngelmu kanuragane Jim Ganjur, wasana ing sawijining kalodhangan, Jim Ganjur kena tak tibane kepelan sing tak surung nganggo hawa murni kang wutuh. Kena kepelanku prenah dhadhane, sakala Ganjur mencelat rada adoh, tiba neng lemah golung koming karo misuh-misuh nggunakne basa sing rusuh. Sawuse golung koming sauntara banjur mencolot tangi , arep ngadeg. Nanging ya durung bisa jejeg. Malah banjur saka cangkeme muntahake getih ireng sing tumiba neng lemah.

“Iblis laknat kowe Tambak wong Tuwek elek” karo misuh lan ngadeg glayaran Ganjur guneman marang aku “entenana piwalesku, sedhela maneh bakal tak jejuwing kuwandhamu!”.

“Kowe kuwi omong apa Ganjur?” aku nanggapi karo ngguyu ngece “lagi kena slenthik sethithik wae, kowe wis golung koming kaya ngono, kok wani-wanine kowe guneman arep males marang aku?. Ayo ketogna kabisanmu, ora-ora nek mBah Tambak arep kangelan ngadhepi tandangmu!”.

Ganjur ora semaur, malah banjur mapanake tangan lorone ana dhadha sedhakep. Lambene ngrapal mantra. Dumadakan Ganjur ilang saka panduluku, sing ana wujud macan loreng sing sak gajah gedhene. Cangkeme mangap amba kaya lawang guwa, untune sing rangah lancip-lancip katon nggegirisi, ngetokne pega rupa biru sing kumelun kaya kukusing dupa sing disumet. Banjur nggereng sing ngemu perbawa, ndadekne bumi sakiwa tengene klebu bumi sing tak pidaki dadi horeg katut suwara gerenge macan sing gedhene sak gajah kuwi. Macan banjur ancang-ancang arep nubruk. Aku sansaya kepengin enggal weruh sapa satemene Jim sekti sing jeneng Ganjur iki, awit ngelmu mancalawarna dadi Macan Loreng ngono kuwi aku ya tau nyinaoni, nalika aku isih dadi muride Raden Kala Canthuka biyen.

“Eh Ganjur Jim Goblog” kandhaku nalika weruh macan loreng kuwi ancang-ancang arep nubruk aku “apa kowe lali karo welinge Gurumu sadurunge kowe ngecakne Aji Sardulakrodha ngono kuwi?”.

Macan sing wis arep nglumba nubruk aku kuwi dumadakan murungake sedyane nubruk, malah banjur mundur sajangkah karo nggereng, mripate sumorot abang kaya obor ing wanci bengi, nyawang marang aku.

“Mesthine Gurumu biyen tau aweh weruh marang kowe” kandhaku sabanjure sawuse ngerti yen Ganjur sing wis wujud macan kuwi takon apa karepe omonganku sing ngelingake welinge gurune “Titahing Gusti kuwi sing luwih jangkep nalar lan budine mung titah sing wujud manungsa, nanging merga manungsa akeh sing ora bisa nggunakne nalar lan budine kanthi becik lan bener, sok banjur melik marang nugrahaning Gusti sing diparingake marang kewan klebu kewan macan. Kamangka nek wis wujud kewan ngono kuwi, manungsa ya banjur salin nalar lan budine dadi nalar lan budine kewan. Menungsa sing bisa nggunakne nalar lan budine kanthi becik lan bener, ora bakal bisa dikalahake dening Macan daden-daden sing wis wujud kewan, kelangan nalar budine manungsa, malah duwe nalar lan budine macan wae, ya nalar budi sing adoh karo nalar budine macan sing satemene. Sepisan maneh Gurumu mesthi tau kandha nek manungsa isih jangkep nalar lan budine ora gigrig krungu panggiromu, ora gila lan ora miris weruh wewujudanmu, mangka ora bakal bisa mbok kalahake nganggo ngelmumu sing jenenge Sardulakrodha ngono kuwi. Apa mbok kira sing bisa memedeni mungsuhe kanthi cara salin wujud ngono kuwi mung kowe dhewe?. Sawangen rupaku, apa wujudku miturut panyawanging mripatmu?”.

Ora gantalan wektu, aku tumuli matak ajiku Sardulakrodha kaya sing dicakne Jim Ganjur. Sakala miturut panyawange Ganjur, wujudku wis salin dadi Macan sing rupane padha karo wujude dhewe, mung gedhene wae tikel kaping telune saka gedhene macan malihane Ganjur. Sakala Ganjur mencolot mundur katon yen giris weruh wewujudanku, ora suwe banjur mbalik dadi Jim Ganjur maneh. 

“Setan tenan kowe mBah Tambak!” Ganjur sing wis mbalik dadi kaya sakawit, guneman maneh “aja mbok kira aku wedi weruh wujudmu, ayo yen nyata bisa nyenggol awakku, tak guroni kuwandhamu!”.

Bubar muni ngono kuwi, sepisan maneh Ganjur ilang saka panyawangku. Mung sagebyaring that-thit, kira-kira sepuluh jangkah saka papanku ing ngarep lan sisih kiwa lan sisih tengenku wis katon wewujudan kembar telu, kabeh ora ana bedane karo wewujudnae Ganjur. Sing luwih aneh maneh, Ganjur sing ana ngarepku nyekeli Tumbak Trisula, sing ana kiwaku nyekeli Tumbak sing duwe mata bongkot lan pucuke padha lan sing ana tengenku  nyekeli gegaman wujud pedhang kembar sing digegem gagange ing tangan kiwa lan tangan tengene.

“Ha…ha…ha…” Ganjur sing ana ngarepku ngguyu lakak-lakak banjur guneman banter “mBah Tambak manuta wae kowe tak terne menyang Neraka Jahanam kanthi cara luwih dhisik tak jupuke Jejantungmu tak nggone jamu…ha… ha …..ha”.

“Iya mBah Tambak ben kowe ora pati kesuwen ngrasakne lara merga jantungmu dijupuk kakangku, lilakna luwih dhisik limpamu tak gaglage kanggo tamba luweku” Ganjur sing ana sisih kiwaku nyauti rembug.

“Bener kuwi mBah Tambak” Ganjur sing mapane ana sisih tengenku nrambul gunem “limpamu apa dene jantungmu kuwi gedhe banget pigunane tumrap sedulur-sedulurku kuwi, nanging aku ngerti atimu mesthi giris yen nganti mripatmu weruh jantung lan limpamu dijupuk sedulur-sedulurku, mula murih kowe ora wedi, kowe arep tak tulungi, mripatmu sing cacahe loro kuwi arep tak jupuk luwih dhisik, arep tak cukil nganggo pucuking pedhangku, sadurunge jantung lan limpamu dijupuk sedulur-sedulurku kuwi”.

Bubar muni ngono kuwi, Ganjur sing ana sisih tengenku banjur ngirimne panyerang nganggo pedhange diarahne menyang mripatku. Sauntara Ganjur sing ana ngarepku lan sing ana kiwaku ora meneng wae, kekarone uga banjur nyolahne gegamane dhewe-dhewe dienggo nyerang marang ragaku. Ngadhepi Ganjur sing cacah telu kanthi solah sing beda lan gegaman sing ora padha, aku dadi repot. Kapeksa aku jempalitan mundur golek panggonan sing bisa rada ngadohi Ganjur sing cacahe telu kuwi.

Aku kelingan karo piwulange Rama Tumenggung Jatikusuma jaman biyen. Ya iku ana ngelmu sing diarani Aji Rahmuka Kakang Kawah Adhi Ari-ari sing bisa ndadekne wong sing duwe aji kuwi bisa salin wujud dadi  papat, sing siji wujud sejati dene sing telu wujude aji Rahmuka Kakang Kawah Adhi Ari-ari. Saka wewujudan papat kuwi, mung wewujudan kang sejati sing bisa ngrasakne lara lan bisa tumeka ing pati. Dene sing telu liyane kajaba ora bisa ngrasakne lara lan luput ing pati, uga madal sakaliring gegaman gaweyane Empu apa dene gaweyane Pandhe. Kasekten, kadibyan lan kekuwatane wewujudan telu sing kembar lan luput saka lelara lan madal sakehing senjata kuwi ora bakal bisa dikalahake sadurunge wewujudan kang sejati dilumpuhake. Yen wewujudan sing sejati wis lumpuh lan tanpa daya, mangka wewujudan telu mau bakal ilang dhewe-dhewe.

Nanging ing kene sing katon ing panduluku mung ana wewujudan cacah telu, aku bisa mesthekne yen tetelune kuwi dudu wewujudan sing satemene, dudu wewujudane Ganjur sing sejati, nanging wewujudane Aji Rahmuka kakang Kawah Adhi Ari-ari. Yen aku kudu ngetokne tanagaku kanggo ngadhepi Ganjur sing cacahe kembar telu iki, mangka tenagaku bakal musna muspra tanpa guna. Lan aku mesthi kasorane. Aku kudu bisa nemokne wewujudan rupa Ganjur siji maneh, ya iku wewujudane Ganjur sing sabenere.

Aku tumuli njempalik memburi kaping telu, banjur aku manjing ing alam panglemunan, alam sing ora bia diweruhi dening sapa wae kalebu dening lelembut jim setan periprayangan sing kasektene durung mapaki kasektenku. Lan aku uga weruh lan ngerti yen kasektene Ganjur isih manggon ing sangisorku, mung kaceke Ganjur nduweni aji Rahmuka Kakang Kawah Adhi Ari-ari sing durung tau tak sinaoni. Ing Alam panglemunan, aku bisa weruh Ganjur sing kembar cacah telu, kosok baline wewujudan telu kuwi ora bisa weruh wewujudanku. Ing kono aku mbudidaya miyak wewadi ing ngendi wewujudane Ganjur sing sejati manggon.

“Elho…. mBah Tambak kok ilang? Menyang ngendi iki?” Ganjur sing gegaman tumbak trisula mbengok takon.

“Aku ora ngerti, mau katon jempalitan mundur, dumadakan wis ilang saka pandulu, mBah Tambak iki menyang ngendi?” Ganjur sing gamane wujud Tumbak bongkot lanpucuke padha-padha matane kuwi uga melu bengok-bengok.

“Sing ngerti menyang ngendi playune mBah Tambak mesthi mung Ganjur dhewe iki” sing gegamane rupa pedhang kembar ngandhani kanca-kancane, banjur bengok-bengok ngundang Ganjur supaya metu saka pandhelikane :

“Ganjur, Ganjur ….. kowe aja mung enak-enak manggon ana papan pandhelikan! Metua lan kandhakna ing ngendi nggone mBah Tambak lunga? Kowe aja mung waton mrentah nanging ora gelem nuduhne papane wong sing mbok pasrahne sedulur-sedulurmu iki!”.

Krungu suwarane Ganjur cacah telu sing padha olehe bingung nggoleki aku kuwi, aku mung bisa ngampet guyuku. Bareng sansaya kerep Ganjur-Ganjur cacah telu kuwi anggone bengak-bengok ngundang jenenge Ganjur, dumadakan saka watu gedhe sing ana pinggiring Plataran omahe Puranta kuwi Ganjur mecungul ngatonake wewujudane marang Ganjur telu liyane. Aku ngerti yen wektu kuwi Ganjur isih mapan ing alam kajiman jumbuh karo sipat asline sing rupa titah wujud Jim, nanging saka papan panglemunanku aku bisa weruh wujude. Mula tanpa tidha-tiddha, aku mencolot. Jim Ganjur sing ora weruh wujud lan solahku kuwi tak jambak rambute, tak larak ragane. Ganjur bengok-bengok karo misuh-misuh, nanging aku panggah durung ngatonake wujudku.

Lan ing sawijining kalodhangan, aku mencolot munggah pundhak. Gulune Ganjur sing sak glugu gedhene kuwi tak japit keket nganggo sikilku kiwa tengen, tak kunci kenceng. Ganjur ora bisa obah, mbaka sethithik tenagane susut merga entek kanggo nglawan panjepitku. Wasana Ganjur rubuh ing lemah, aku wiwit ngatonake wewujudanku sing satemene. Upama ing kiwa tengenku ana wong sing nyawang, wong-wong bakal weruh nek Ganjur lagi rubuh tanpa daya lan aku durung nglereni nggone ngunci gulune.

Eloking kahanan, bareng Ganjur sing sejati wis ora bisa apa-apa, rerupan Ganjur cacah telu mau padha ilang dhewe-dhewe, embuh menyang ngendi, aku ora ngerti parane.

 

Ana candhake

SENDHANG MUSTIKANING WARIH 7 (050)

 

50.

            Tak sawang Puranta uga ora kedhep nggone ngingeti wong sing apangawak raseksa kuwi. Wangune Puranta wis ngira yen kuwi sing dikandhakne Ki Jurudah, sing jenenge Jim Ganjur sing wis nyolong Kyai Pantek banjur disingidne neng Guwa sapinggire Kali Sumberlanang. Aku dhewe ya isih maspadakne sapa satemene Jim Ganjur iki? Ana rasa ing ati iki yen kaya-kaya antarane aku karo wong sing awake tingkel pate manungsa lumrah kuwi tau ana sambunge, nanging neng ngendi lan kapan, aku lali.

            “Keparat jebul kowe sing wis wani nyolong Kyai Pantek sing tak sengker ana Guwa Sapinggire Kali Sumberlanang ya Puranta?” dumadakan Jim Ganjur nakoni Puranta, suwarane gumleger kaya gludhug lan ngemu perbawa sing bisa gawe kekesing atine sing padha krungu.

            “Kleru olehmu kandha Kyai Ganjur!” wangsulane Puranta keprungu yen ditatag-tatagne.

            “Keparat, saka sapa kowe ngerti yen aku duwe jeneng Ganjur he?” pitakone Ganjur maneh “lan klerune omonganku ana ngendi?”.

            “Nek ndika bisa ngerti jenengku Puranta, ya ora aneh nek Puranta ngerti nek ndika kuwi Kyai Ganjur, Jim sekti saka Kedhung Belik” wangsulane Puranta “dene klerune omonganmu ya kuwi wis ngarani yen aku sing nyolong Kyai Pantek sing ndika dhelikne, benere ndika sing wis wani nyolong Kyai Pantek sisng ana Plangkan Dalem Kalurahan Tambak, banjur ndika ijoli nganggo bathange ula bandhotan sing wis ndika cipta dadi Tirone Kyai Pantek sing banjur genti dijupuk dening murid ndika sing jeneng Kyai Lopara kanggo mitnah aku, dadi dudu aku sing wis dadi maling nanging ndika lan murid ndika, Ki Ganjur”.

            “Iblis kowe Puranta, saiki kowe milih ngulungake Kyai Pantek sing ana tanganmu kuwi marang aku, sing bisa nylametne nyawamu. Apa milih ndadak nganggo tak rebut luwih dhisik kanthi tak jejuwing kuwandhamu he?” Jim Ganjur nggereng karo aweh panantang marang Puranta.

“Ora ana pawadan kanggo ngulungake Keris Piyandel Kalurahan Tambak iki marang sapa-sapa klebu marang ndika Ki Ganjur” wangsulane Puranta karo ngencengi nggone nyekeli ukirane Kyai Pantek sing isih durung dilebokne menyang wrangkane sawuse mau digunakne nigas ula bandhotan sing disawatake Lopara marang Ki Lurah.

“Ana pawadane Puranta” Jim Ganjur guneman maneh “merga keris kuwi dudu kerise Wong Tamabak, nanging kuwi kerisku sing biyen keri ana Kraton Ngiyom banjur disingidne dening Ratu Setyawati. Pirang-pirang puluh tahun aku nggoleki ing ngendi nggone Setyawati nyingidne keris pusakaku sing wekasane bisa ketemu jebul manggon ana Kalurahan Tambak kene, mula banjur tak jupuk tak singgahne neng Guwa Bongkrah sing ana pinggire Kali Sumberlanang, lha kok malah saiki genti mbok colong. Mula saiki mumpung aku isih durung nesu tenan, aluwung balekna kanthi becik pusaka duwekku kuwi, nek aku nganti nesu ora nganti sapanginang kowe mesthi wis tumekan pati lan ajur mumur kuwandhamu dienggo krayahan kanca-kancaku sing saiki ana sandhingku iki. Ngerti ?”.

Puranta ora enggal wangsulan, nanging malah genti nyawang aku sajak njaluk tetimbangane panemu. Aku mesem banjur aweh sasmita supaya Puranta meneng dhisik, merga aku ngerti sanajan bangsa Jim jebul Ganjur kuwi klebu Jim sing durung dhuwur ngelmune, ketitik  dheweke ora weruh marang aku sing mapan ana alam panglemunan. Nek Ganjur kuwi Jim sing nduweni kasekten sing pinunjul, mesthi wis weruh aku wiwit mau, nyatane Jim sing jarene saka Kedhung Belik kuwi nganti saiki durung weruh yen aku ana kene. Aku uga mikir, apa bener yen Jim kuwi tau sanja utawa ngambah Kraton Pangayoman tenan? Ya gene Ki Jurudah utawa Ki Prasanta ora tau kandha bab iki marang aku? Lan maneh ya gene ing ati iki ana rasa kaya-kaya antarane aku karo Jim iki ana sambunge?. Mula ngiras pantes namengi Puranta, Jim iki arep tak pethuki wae.

Aku tumuli ngatonake ragaku temah kabeh sing ana kono bisa weruh wujudku, klebu Jim Ganjur sak balane kuwi kabeh. Jim Ganjur sajak kaget bareng weruh aku dumadakan wis ngadeg njejeri Puranta . Nanging kagete Ganjur ora tak paelu babar pisan, merga aku isih ngandhani Puranta karo mbisiki kupinge :

“Ki Puranta, tulung ndika gunakne Kyai Bancik lan Slendhang Sipat sing mau tak wenehne, ndika adhepi bregejil-bregejil wadya balane Jim Ganjur kae, bregejil-bregejil kuwi ora bakal kuwawa ngadhepi perbawane Slendhang Sipat lan ora bakal bisa nembusne panyawange marang katiyasane Kyai Bancik. Tak aku wae sing ngadhepi Jim Ganjur iki”.

“Matur nuwun mBah Tambak, boten langkung ngestokaken dhawuh saha nyuwun tambahing pangestu” wangsulane Puranta karo mesem sajak wis ilang rasa was lan sumelanging atine.

Aku banjur genti arep guneman karo Ganjur .

“He wong tuwa sing lagi teka, sapa kowe? aja nyela-nyela! aku isih rembugan karo Puranta!” durung nganti aku takon Ganjur jebul wis ndhisiki ngajak guneman aku.

“Eh, Ganjur, karo wong tuwa kuwi mbok sing duwe tatakrama” wangsulanku sareh wae “jarene kowe wis tau menyang Kraton Pangayoman, nek tenan mesthine kowe wis ngerti sapa aku sing saiki ngadeg ana ngarepmu”.

“Sapa jenengmu he wong tuwek elek?” Ganjur takon maneh karo nyengeges ngguyu “sing tak ngerteni dhemit sing manggon neng Ngiyom kuwi mung loro, Si Jurudah karo Si Prasanta, dhemit-dhemit elek sing wis ngalang-alangi sedyaku arep seneng karo Ratu Setyawati. mBok menawa kowe klebu dhemit anyar sing tekamu sawise aku ora tau saba menyang Ngiyom maneh”.

Jebule Jim Ganjur tau arep seneng karo Ratu Setyawati. Mesthine Ratu Setyawati ora sudi nampa katresnane Jim iki, banjur dhawuh marang Ki Jurudah lan Ki Prasanta supaya tumandang nglungakne Ganjur saka Kraton Pangayoman. Nanging aku wis wegah nggagas kuwi maneh, merga aku dhewe ya kelingan nek aku biyen ya tau duwe gagasan kepengin mengku Ratu Setyawati bisoa dadi sisihanku. Jaman aku isih jeneng Raden Bagus Suwanda biyen. Kelingan lelakon kuwi, aku dadi isin dhewe, isin marang awakku dhewe sing ora bisa noleh githokku. Padha karo Jim Ganjur sing ora bisa rumangsa temah wani arep ngepek bojo Ratu Setyawati, putrane Sinuwun Prabu Brawijaya patutan karo Ratu Ayu Kencanawungu. Mula aku ya banjur mbalik marang babagan sing dirembug antarane Ganjur karo Puranta mau, ya iku bab anggone Ganjur arep njaluk Keris Kyai Pantek , Kandhaku marang Ganjur sabanjure :

“Wis, perkara iki kena dirembug keri nek kowe isih duwe wektu, sing baku kowe karo  bregejil-bregejilmu kuwi saiki balia dhisik aja mbok terusne anggonmu arep ngganggu katentremane Kalurahan Tambak iki. Perkara Keris Kyai Pantek, kuwi aja mbok meliki maneh, awit Kanjeng Ratu Setyawati wis paring palilah yen keris kuwi digunakne Kalurahan Tambak minangka sipat kandele” .

“Kepenak kowe ngobahne lambe wong tuwek elek” Ganjur semaur karo nggetak “anggepmu apa, teka wani-wani mrentah marang Ganjur? Ayo ngakuwa sapa jenengmu sadurunge tak untapne nyawamu menyang neraka Jahanam, keparat!”.

“O pancen kowe kuwi Jim goblog tenan Ganjur” wangsulanku “nek pancen kowe ora kena dikandhani kapeksa kowe mengko tak slenthiki kareben kapok lan ora nakal maneh. Ya ditepungne wae, Jenengku Tambak alias mBah Tambak. Ayo majua, tak tetere sepira satemene kasudiranmu!”.

Ganjur ora wangsulan malah banjur mrintah marang Jim-jim sing teka bareng karo dheweke mau supaya ngrebut keris sing ana tangane Puranta. Sauntara Ganjur banjur mencolot maju nyedhaki papanku.

Tak lirik Puranta sing sing senajan mung ngadhepe Jim-jim lumrah, nanging cacahe akeh kira-kira selawenan wong, milih njupuk laku pangati-atine. Keris Kyai Bancik lan Slendhang Sipat olehku nyilihi tumuli kaparentah jumbuh karo kasiyate dhewe-dhewe. Aku dadi mesem, atiku wis rumangsa ayem, Puranta ora bakal nemoni bebaya apa-apa ngadhepi Bregejil-bregejil rucah kakehan cacah kuwi. Malah banjur katon lucu, kanthi gampang Puranta nganggo dolanan Jim-jim andhahane Jim Ganjur kuwi. Bisa diwaca anggone ngecakne Kyai Bancik lan Slendhang Sipat, Puranta milih sok kena disawang dening jim-jim kuwi nanging sok-sok banjur ngilang saka pandulune para bregejil andhahane Ganjur. Dadi mungsuhe Puranta sing sepirang-pirang kerep padha bingung dhewe-dhewe.

Sabanjure, aku wis ora bisa nyritakne kahanane Puranta lan kahanane wong-wong liyane sing lagi padha ngadhepi mungsuhe. Jalaran aku dhewe wis digawe repot ngadhepi Jim Ganjur sing uga nduweni kasekten sing adoh luwih dhuwur tinimbang liya-liyane. Mung sing ndadekne aku ayem, Ganjur milih nggunakne tataran kanuragan sing dhuwur-dhuwur anggone miwiti olehe kerengan karo aku. Bareng kira-kira oleh sepuluh jurus, aku banjur kelingan nek aku nate nyinaoni lan ngadhepi jurus-jurus sing dicakne Ganjur kanggo nyerang aku iki. Karo perang pikiranku nglambrang ngeling-eling sapa sing tau duwe jurus ngene iki. Bareng wis sauntara ngeling-eling, aku iya banjur bisa nemokne sapa sing duwe jurus-jurus sing dicakne Jim Ganjur saka Kedhung Belik iki. Ya iku Kala Canthuka, ya Ki Tanpa Aran sing tau dadi guruku……..

“Ana sambung rapete apa antarane Guru karo Jim Ganjur iki?” pitakon iki sing muser-muser sajroning pikirku sing ora tau ana sambung wangsulane.

Tak eling-eling, Guru kuwi tau karo aku dipisahne sarana banyu banjir dening Kanjeng Ratu Setyawati. Aku temangsang neng papan sing saiki dadi papan panggonanku lan aku banjur katelah aran mBah Tambak. Banjur dening Kanjeng Ratu aku kadhawuhan nindakne laku patobatan, murih oleh pangapurane Hyang Maha Agung. Pangapura saka akehing dosa sing tau tak tindakne. Lha Guru katut iline banyu banjur tekan ngendi aku ora ngerti pesthine. Mung wae aku tau dikandhani Ki Jurudah lan Ki Prasanta yen kabare Guru dibalekne menyang papane sakawit ya iku ing Tanah Jawa sisih wetan, pase ana ing Gunung Kumitir. Neng kana kajaba kudu nglakoni patobatan guru uga kapasrahan nutugne sesanggemane, ya iku ngreksa candhi papan awu layone Raden Layang Seta lan Raden Layang Kumitir, sedulur ipene Gusti Prabu Brawijaya, iya kadang sepuhe Kanjeng Ratu Anjasmara putrane Rekyana Patih Logender.

Apa Jim Ganjur iki uga muride Guruku kuwi?. Apa kira-kira malah muride Lancur ? Abdi Katumenggungan sing bisa nylametake nyawane saka pangamuke wadyabala Keling jaman ana lelakon Sirna ilang kertaning bumi biyen? Sing banjur kepethuk Guru Kala Canthuka lan didadekne muride senadyan Lancur ora tumuli weruh sapa asmane Guru sing sabenere, malah miturut Lancur Guru kuwi mung ewone wong sing lara nalare, nanging duwe kasekten sing nggegirisi.

Gandheng pitakon-pitakon sing ana atiku ora oleh wangsulan sing maremake, mangka aku banjur duwe dudutan yen kanggo oleh wangsulan saka pitakonku iki, ora ana liya kajaba aku kudu nglumpuhake Jim Ganjur. Yen wis lagi bisa tak peksa supaya gelem crita magepokan karo pitakone atiku iki mau. Karana dudutan iki, aku wiwit ngowahi nggonku ngecakne jurus, Jurus-jurus piwulange Rama Tumenggung Jatikusuma sing klebu jurus tataran dhuwur wiwit tak cakne.

 

Ana candhake

 

SENDHANG MUSTIKANING WARIH 7 (049)

 

49.

            Mesthi wae wong telu sing arep dirangket dening Puludan lan Sabekti sarta kanca-kancane kuwi ora mung manut lan pasrah ngono wae. Sadurunge wong-wong sing arep ngrangket kober tumandang, Bebau Kidul lan Jagabaya Bontot wis muter pedhange luwih dhisik. Sabekti sing ngadhepi Jagabaya Bontot lan Puludan sing adhep-adhepan karo tilas bendarane, wiwit padha siyaga dhewe arep ngecakne jurus-jurus piyandele. Sauntara wong-wonge Jagabaya Bontot lan Bebau Kidul kang uga jejer minangka sapukawating kalurahan uga banjur nyedhaki lan arep ngrewangi wong loro kuwi sing banjur genti adhep-adhepan karo kanca-kancane Sabekti lan Puludan. Ora suwe ing plataran omahe Puranta kuwi wis rame dening suwara pedhang sing tatapan padha pedhang, diselani suwara pisuh lan suwarane wong nggereng ngempet kanepsone.

Beda maneh sing ditindakne Lopara, ngerti nek arep dikrubut para Sapukawating Kalurahan andhahane Sabekti, Lopara emoh ngadhepi wong-wong kuwi. Milih mencolot nyedhak Ki Lurah karo nyiyagakne pusaka piyandele, tulup Pring Wuluh sing uga kena digunakne kaya teken sing kena kanggo nyabet utawa nyampluk mungsuhe.

            “Kyai Lopara, arep ngapa kowe he?” Ki Lurah nggetak Lopara karo nyiyagakne dhiri sarana ndudut golok sing mau dislempitne ana lempeng.

            “Aja kakehan gunem kowe Jaswana” wangsulane Lopara karo mringis “nek kepengin isih bisa nyawang srengenge mlethek sesuk-esuk, becik manuta wae tak ringkus, tumuli prentahna para sapukawatmu kae padha nyelehne gegamane dhewe-dhewe”.

            “Apa sing mbok karepne Lopara?” Ki Lurah nggetak karo ngencengi nggone nggegem garan goloke.

“Ooo Lurah goblog! Ora kena dieman tenan!, nek ngono iki tampanana!” Lopara wangsulan seru, disusuli mbabitne Tulup Pring Wuluh ngarah dhadhane Ki Lurah.

“Dhaaag!”

Ki Lurah prayitna, tekane sabetan tulup ditadhahi nganggo goloke, temah nuwuhake suwara sing nggegirisi. Sanadyan ora tutug kaya Puranta, nanging biyen Jaswana uga nate sinau ulah kanuragan marang wong tuwane . Merga nadhahi sabetan tulupe Lopara, Ki Lurah kesurung memburi watara limang jangkah, nanging ora nganti tiba ing lemah. Tangan sing kanggo nggoceki garane Golok krasa panas. Ki Lurah tumuli nata kuda-kudane, arep genti males marang Lopara. Sauntara Lopara uga kontal mbalik memburi telung jangkah. Lopara kuwi ora ngira yen Ki Lurah jebul uga nduweni ngelmu kanuragan ora beda karo sedulure enom, Puranta. Lopara dadi sansaya muntab, niyat anggone arep ngringkus lan ndadekne Ki Lurah minangka tameng kanggo ngadhepi Para Sapukawating Kalurahan jebul ketanggor karo kasektene Ki Lurah sing ora diweruhi sadurunge.

Ora adoh saka papane Ki Lurah lan Lopara, Bebau Kidul sing ngadhepi Puludan, atine bener-bener wis murup saking nesune. Rumangsa dicidrani dening andhahan sing tau diopeni lan dicukupi kabutuhane. Puludan sing sasuwene iki tansah bekti lan tansah ngajeni, tansah manut lan nurut apa sing dadi prentahe, dina iki malik grembyang slaga lan sikepe. Puludan wani nantang lan nggetak-nggetak dheweke, malah kepara wis tega arep ngrangket kaya yen ngrangket durjana sing gawe kisruh ing desane. Mula ya ora maido nek Bebau Kidul banjur kaya wong kesurupan setan tandange, Puludan terus dititir nganggo jurus-jurus sing mbebayani, susul-sinusul ora ana kendhate. Tekade Bebau Kidul katone mung siji, ya iku kepengin tumuli mateni Puludan sing wis dadi mungsuhe.

“Puludan menungsa sing ora ngerti kabecikan” kandhane Bebau Kidul ing sela-selaning juruse “wis tak openi, tak sandhangi, tak pakani lan tak cukupi kebutuhaning uripmu, nanging walesmu marang aku malah wani arep gawe cilakaku. Isih njawa asune tinimbang dhapurmu kuwi Puludan”.

“Aku dudu bocah cilik maneh Ki Bau” wangsulane Puludan karo mesem ngece “biyen aku isih bodho, temah manut wae mbok garok-garokne nindakne laku duraka sing totohane nyawa, sing oleh-olehe mung panganan sacokotan karo jarik saubetan, malah sing keri dhewe kowe wis mentala mblusukne aku menyang luwangan, kowe kongkonan aku supaya mateni Gus Puranta. Tujune Gus Puranta pirsa nek sing keparat kuwi kowe, aku mung saderma manut prentahmu sing sasar susur. Temah aku ora sida mati nistha, aku dingapura lan diayomi dening Gus Puranta. Saiki aku wani karo kowe kanthi tekad siji Ki Bau, aku nedya labuh marang Kalurahan papanku kanggo urip lan nyukupi butuhe urip, upama aku mati aku ora bakal getun, nanging malah mongkog dene aku mati merga labuh tanah wutah getihku”.

“Setan kowe Puludan” Bebau Kidul sansaya nesu krungu wangsulane Puludan sing kaya ngono kuwi mau “wasis lambemu micara, pinter kowe ngrakit tembung, nanging kowe mengko aja getun!. Aku ora arep mateni kowe, aku mung kepengin nyuwek cangkemu, nyukil matamu, merung kupingmu, ngremuk balung sikilmu banjur kowe tak umbar urip nganti mati saka polahmu dhewe”.

Bubar ngunekne pangincim sing nggegirisi kuwi, Bebau Kidul banjur ngobahne pedhange ngecakne juruse kanggo nyerang Puludan. Nanging Puludan uga wis siyaga, pedhang sing ana tangane uga wis diputer kanggo namengi awake saka seranganing mungsuhe. Ora suwe ing papan kuwi wis dadi rame, ramene Puludan karo Bebau Kidul sing mbudidaya bisa tumuli ngrampungi wong sing diadhepi. Bebau Kidul nyata dudu mung wong sing ajine loro saudhon telu saurupan, nanging nyata siswane Kyai Lopara sing senti mandraguna. Durung nganti oleh selawe jurus, katon Puludan wiwit ketleyek mundur. Pisan pindho pucuking pedhange Bebau Kidul wis bisa natoni gegere Puludan. Sanadyan tatu sing ora pati mbebayani, nanging wis ninggalne rasa perih ing geger, klambi sing dienggo Puludan sisih mburi wis malih rupane, dadi abang rupane getih sing mili saka tatune campur karo kringet sing kaya dineres metune. Maune Puludan isih durung rumangsa yen arep kalah, nanging suwe-suwe Puludan ora bisa selak karo kahanan sing diadhepi, yen dheweke nekad tan wurunga mesthi bakal kalah. Nanging yen nganti mlayu mundur, Puludan rumangsa wirang marang wong sa Kalurahan, jenenge bakal kucem selawas-lawase, cacating cacat dadi Sapukawating Kalurahan iku ora ana sing ngluwihi cacate wong ngucireng yuda merga wedi yen nganti tumekan pati ing tangane mungsuh sing arep gawe kisruhing pranatan ing Kalurahan.  Maune nalika aku weruh yen Puludan wis kacipuhan ngadhepi  Bebau Kidul kuwi, aku arep tumandang aweh bebantu nylametne nyawane Puludan. Nanging banjur ora sida bareng aku weruh ana wong loro kancane Puludan sing banjur maju ngrewangi. Merga ngadhepi wong telu sing kabeh tilas andhahane kuwi, nadyan ora nganti katon kadheseg mundur, nanging Bebau Kidul uga ora kaya mau, ora tumuli bisa ndheseg mungsuhe mundur. Kahanan dadi timbang maneh.

Nalika aku genti ngulati papan liyane, perang antarane Sabekti mungsuh Jagabaya Bontot katon yen luwih rame. Tandange Jagabaya Bontot pancen cukat trengginas kaya srikatan nyamber walang. Trampil nggunakne gegamane sing wujud tumbak. Nanging sing diadhepi Sabekti, Sapukawat andel-andele Ki Bebau Sela, sing uga nduweni ngelmu kanuragan sing pilih tandhing.

“Ya gene sing maju kowe Sabekti?” pitakone Jagabaya Bontot karo nata kuda-kudane “apa bendaramu wis krasa yen bakal kewirangan nek tandhing karo aku? Apa kowe wis negakne bojomu sing sedhela maneh bakal dadi warandha merga kowe bakal mati diombe getihmu dening Tumbak Kyai Pancung sing ana tanganku iki?  he?”.

“Ora ngono Ki Jagabaya” wangsulane Sabekti karo ora kendhat nggone nguwasi kahanan “ing babagan ngrangket wong sing gawe kisruhing Kalurahan kuwi sanggemane Sapukawat kaya aku iki. Karo maneh, nek sing tandang Ki Bau Sela dikuwatirake kowe mati ketiban kepelane Ki Bau, kamangka Ki Lurah isih ngersakne kowe urip, supaya bisa diadili nganggo tata pradataning Kalurahan, mula cukup aku wae sing tumandang. Mula tak jaluk aja nganti ndika banjur nganyut tuwuh luwih dhisik”.

“Keparat kowe Sabekti” Jagabaya Bontot misuh “ilatmu sing lemes kuwi pancen njaluk tak tugel nganggo tumbakku iki!”.

“Ha ha ha “ Sabekti ngguyu ngakak banjur wangsulan “aja mung pinter umuk, ayo buktekna sepira landhepe gegamanmu sing kurang sepuhan kuwi Ki Jagabaya”.

Diuneni Sabekti sing kaya ngono kuwi, Jagabaya Bontot dadi sansaya nesu, praupane dadi abang nganti tekan kuping, rupane nganti kaya iwak urang sing dibakar nganggo geni damen. Karo mbengok seru, Jagabaya Bontot nylorongne tumbake ngarah marang dhadhane Sabekti. Nanging Sabekti uga wis prayitna. Ora nganggo kangelan Sabekti wis bisa ngendhani, malah banjur muter awake nyolahne pedhange sing diarahne menyang lambunge Jagabaya Bontot. Ora kalah cukat, Jagabaya Bontot uga tumuli bisa ngendhani, temah pucuk pedhange Sabekti mung ngenani angin.

Sansaya suwe dadi sansaya rame, katon yen ing tataran ngelmu kanuragane Jagabaya mapan ing sadhuwure Sabekti kacek satataran. Nanging Sabekti menang nom, luwih dawa napase lan luwih utuh tenagane. Sauntara kuwi, kaya sing dicritakne Ki Jurudah lan Ki Prasanta yen dina iki Jim Ganjur uga ngerehne murid-muride sing wujud Jim lan wujud manungsa kanggo nambahi kisruhe Kalurahan Tambak. Tak sawang prajurut-prajurit bangsa manungsa wadya balane Jim Ganjur uga wis teka sing banjur dipapagne dening Para Bebau, Para Jagabaya lan Sapukawating Kalurahan Tambak sing durung kapilut manunggal karo Lopara lan murid-muride. Tebane paprangan dadi mundhak amba, ora mung neng plataran omahe Puranta wae, nanging wis mbabrak tekan ngendi-endi merga saking akehe sing padha adu kasudiran.

mBalik maneh menyang papane Ki Lurah sing lagi adhep-adhepan karo Lopara. Meh padha karo critane Puranta sing maune dikira dening wong-wong ing Tambak ora duwe kaluwihan ing babagan ulah kanuragan, nanging jebule bisa ngasorake Bebau Kidul lan Jagabaya Bontot lan pungkasane uga wis gawe kasorane Kyai Lopara. Ki Lurah Tambak Kapindho sing sasuwene iki ora ana sing weruh yen trampil ing ulah kanuragan, dina iki akeh sing padha gumun. Merga sanadyan durung paya-paya madhani Puranta, nanging Ki Lurah ora kangelan nggone ngadhepi pangamuke  Kyai Lopara. Wong loro sing olehe dadi satru durung ana sapanginang kuwi katon padha olehe duwe ngelmu kanuragan sing dhuwur tatarane. Mula sanadyan ora akeh olehe ngobahne raga, nanging wong loro kuwi padha dene olehe ngetokne serangan-serangan sing mbebayani tumrap kaslametaning mungsuhe. Puranta sing ngadeg ing sacedhake wong loro kuwi, tansah ngulati lakune paprangan antarane Ki Lurah karo Lopara. Wangune Puranta weruh yen kasektene Ki Lurah padha tatarane karo kasektene Lopara. Nanging Lopara luwih licik lan luwih julig malah sok ora ngugemi kasatriyane. Kuwi sing ndadekne Puranta ora kedhep nggone ngulati anggone Ki Lurah perang ngadhepi Lopara.

Dumadakan keprungu suwara jumlegur saka langit sadhuwure plataran omahe Puranta kuwi. Wong-wong dadi padha kaget lan sedhela kober padha nyawang mendhuwur. Nanging iya ora padha weruh apa-apa. Malah ora suwe saka lumahing bumi, jumedhul menungsa sing sapirang-pirang sing kabeh uga nggawa gegaman lan sing ndadekne gumune wong-wong sing padha weruh, wong-wong sing lagi teka kuwi ora ana sing sikile ngambah lemah, malah wewujudan kuwi cat katon cat ora, mracihnani yen kuwi kabeh bangsa lelembut. Banjur kesusul suwara jumlegur sing kaping pindho lan tanpa sangkan tanpa paran, dumadakan ing kono ana menungsa apangawak prabata gedhene meh tikel papate manungsa lumrah, rambute dawa diumbar tanpa iket, mung nganggo sruwal maro kentol ora nganggo klambi. Wong pirang-pirang sing sikile ora ngambah lemah lan cat katon cat ora kuwi kabeh ngumpul ana cedhake wong sing apangawak raseksa kuwi. Sauntara mripate wong sing gedhene ora ukuran kuwi manther kanton murup nyawang marang Puranta sing ngadeg ijen tanpa kanca.

 

 

Ana candhake

SENDHANG MUSTIKANING WARIH 7 (048)

 

48.

Ki Lurah tumuli mundhut pirsa marang Lopara apa dene Puranta, kepiye panemune wong loro kuwi yen Ki Lurah arep nganggo cara kang kapisan saka panemune Bebau Tengah mau. Ya iku pusaka loro arep dipirsani bareng endi sing pamore luwih murup mangka kuwi sing bakal diakoni minangka Pusaka Kyai Pantek sing satuhu.

“Kula namung ndherek Ki Lurah” sing luwih dhisik wangsulan Puranta “awit kula pitados bilih Dhuwung ingkang kula beta menika nyata Dhuwung Kyai Pantek ingkang Sejati, ingkang miturut wartos ingkang dumugi kula estunipun Dhuwung menika kagunganipun Kanjeng Ratu Setyawati, Ratuning Lelembat ing Kraton Katentreman lajeng dipun ampil dening Kanjeng Sinuwun ing Pajang dangunipun setunggal atus warsa lan dening Kanjeng Sinuwun, Dhuwung menika kaampilaken dhateng Bapa Raden Riyasa inggih Ki Tambak Kapisan minangka Sipat Kandel ngangge ngayahi jejibahan Lurah ing Tambak mriki”.

“Makaten ugi kula inggih sarujuk kalih pamanggihipun Ki Bebau tengah kala wau Ki Lurah” Lopara genti atur wangsulan “jalaran kula pitados lan sampun wawan rembag kalihan alusipun Kyai Pantek ingkang badan wadhagipun kula pulung saking senthong dalemipun Gus Puranta kala wau. Namung kemawon saderengipun Ki Lurah mutusaken pundi Kyai Pantek ingkang satuhu, kula nggadhahi panyuwunan Ki Lurah”.

“Ki Lopara ngersakaken menapa?” Ki Lurah mundhut pirsa.

“Ingkang sepisan, kula nyuwun mangke sinten ingkang ngaturaken Dhuwung Kyai Pantek ingkang pranyata dede Kyai Pantek ingkang saestu, mugi kaparingana pidana ingkang awrat, awit sampun wicara dora dhateng Ki Lurah lan ngapusi meh sedaya kawula ing Tambak mriki” Lopara ngaturake panyuwune kang kapisan.

“Pidana sing murwat menika wujudipun kados pundi Ki Lopara?” Ki Lurah mundhut pirsa maneh.

“Tiyang menika kedah kadhawuhan mrangkakaken Dhuwungipun ingkang jebul namung tiron dhateng dhadhanipun piyambak” wangsulane Lopara “panyuwunan ingkang angka kalih, bangkenipun tiyang ingkang wicantenipun dora menika mangke mugi kajejuwing dados sekawan lajeng dipun pendhem ing kiblat sekawaning Kalurahan Tambak”.

“Menika pamundhut ingkang kula kinten kesangeten Ki Lopara” Ki Lurah paring wangsulan.

“Kula kinten sampun adil Ki Lurah” wangsulane Lopara “menawi Kyai Pantek ingkang satuhu jebul ingkang dipun asta Gus Puranta, kula badhe lila legawa pejah suduk jiwa mawi Kyai Pantek ingkang kula aturaken dhateng Ki Lurah kala wau. Kosok wangsulipun, Gus Puranta ugi kedah wantun nglampahi kados makaten kala wau, menawi pranyata Dhuwung ingkang kula panggih ing senthong dalemipun kala wau nyata saestu Kyai Pantek ingkang satuhu. Kajawi menawi sak niki Gus Puranta kersa ngakeni bilih Pusaka ingkang dipun asta menika dede Kyai Pantek ingkang satuhu, menawi makaten kula sumanggakaken dhateng Ki Lurah, kepareng paring pangaksami dhateng ingkang rayi, inggih sumangga, menapa ndhawahaken pidana dhateng Gus Puranta inggih sumangga”.

“Nuwun sewu Ki Lurah” sadurunge Ki Lurah paring wangsulan marang Lopara, Puranta gage anggone matur marang Ki Lurah “kula nyarujuki atur panyuwunipun Kyai Lopara. Lan murih adilipun malih, mugi Dhuwung ingkang kala wau anggenipun nyaosi Ki Lopara mugi kaparingna malih. Mangke ing ngarsa jengandika miwah ing sangajengipun Para Bebau, Pamong, Jagabaya lan Sapukawating Kalurahan Tambak badhe katingal, sasampunipun kula lan Ki Lopara ngunus curiga ingkang kadhaku minangka Kyai Pantek menika, pundi ingkang satuhu lan pundi ingkang namung dhapur tiron”.

Ki Lurah wis ora bisa endha kajaba nuruti apa sing dadi panjaluke Lopara apa dene Puranta mangkono kuwi mau. Mula Ki Lurah tumuli mbalekne Keris sing diasta marang Lopara kaya sing dikarepake dening Puranta mau. Sawise Lopara nampani kerise, Ki Lurah tumuli paring dhawuh kanthi suwara sora marang kabeh wong sing ana plataran omahe Puranta kuwi :

“Para Sedulurku, ndika kabeh wis padha krungu apa wohing rerembugan antarane aku karo Kyai Lopara lan kadangku Dhimas Puranta. Ing kene mengko muga-muga tumuli bisa kinaweruhan endi Pusaka Piyandel Kalurahan Tambak sing sabenere, aku ora wani njagakne marang asile panyawangku dhewe, mula tak jaluk kabeh sedulur sing ana kene padha melua angulati lan aniti kathi tliti, saka pusaka loro sing ana tangane Puranta lan sing ana astane Kyai Lopara kuwi endi sing aseli, padha kandhakna ing papan kene iki”.

“Inggih sendika Ki Lurah” wong-wong sak latar padha wangsulan bareng.

“Samangke mangga Kyai, ndika kula aturi ngunus Kyai Pantek ingkang ndika asta” Ki Lurah banjur paring dhawuh marang Lopara “mangke sasampunipun ndika angunus curiga, kersanipun Dhimas Puranta ugi nedahaken pusaka ingkang dipun beta”.

“Matur nuwun Ki Lurah” wangsulane Lopara karo mesem “kula ngrumaosi menawi sampun sepuh, prayogi ngawon rumiyin kalihan ingkang taksih timur. Mugi kadhawuhna dhumateng Gus Puranta ngunus curiganipun langkung rumiyin, kula pitados sanaosa ingkang dipun asta Gus Puranta menika namung pusaka tiron, nanging ugi nggadhahi pamor ingkang sakalangkung mencorong. Mangke menawi sampun ketingal mabyoring pamoripun Dhuwung ingkang dipun asta Gus Puranta, tartamtu badhe surem sasampunipun Kyai Pantek kula unus saking wrangkanipun”.

“Dhimas Puranta, sliramu wis krungu dhewe apa sing dingendikakne Kyai Lopara iki mau ta?” Ki Lurah banjur ndangu marang Puranta “apa Dhimas Puranta gelem nuduhne Kyai Pantek ing ngarepku lan ngarepe kabeh sing ana plataran omahmu iki?”.

“Nyuwun pangestu Ki Lurah, Kyai Pantek badhe kula unus saking wrangkanipun” wangsulane Puranta tatag, banjur genti guneman marang wong sing ana latar kuwi kabeh “Para sedherek, estunipun bares kemawon, salamining gesang, kula dereng nate sumerep wilahing Dhuwung Kyai Pantek ingkang samangke wonten tangan kula menika, jalaran kula ngertos menawi menika dede dhuwung ingkang sabaenipun, nanging dhuwung Piyandel Kalurahan ingkang kedah kaaji-aji, kula kinten ndika sedaya sami kalihan kula. Inggih awit saking menika, wekdal menika wekdal ingkang sae tumrap kula lan andika sami, temah kanthi palilahipun Ki Lurah kula lan andika sami saged sareng-sareng nyumerepi kados menapa wujudipun Pusaka Piyandel Kalurahan Tambak menika menawi boten katutupan busana ingkang wujud warangka. Mangga Ki Lurah kapirsanana menapa leres menika wujudipun Kyai Pantek”.

Bubar muni ngono kuwi, Puranta tumuli kanthi ngati-ati ndudut Keris sing ana tangane saka warangkane. Ana kedadeyan sing nganeh-anehi, sadurunge Keris klakon diunus, dumadakan langit sing maune padhang malih dadi peteng ketutupan mendhung ireng sing kandel kaya yen arep udan deres ngana kae. Ora ana angin sing liwat, ora ana suwara sing keprungu. Wong-wong sing ana plataran kuwi kabeh dadi dheg-dhegan dhewe, kabeh padha ngampet anggone ambegan. Nanging anehe, bareng Keris wis lepas saka warangkane lan diathungne mendhuwur dening Puranta, dumadakan mendhung peteng padha sakala musna, kahanan bali dadi padhang. Lan katon Keris sing ana tangane Puranta kuwi ngetokne cahya putih padhang sing ora mbalerengi tumrap sing padha ngulati.

Sabekti sakancane sing mau melu ngampet ambegan, bareng ngaweruhi wujude Kyai Pantek sing ngedab-edabi kuwi, sakala keplok rame karo lambene ndremimil, ngucapake kidung rahayu marang Puranta. Lekase Sabekti sing kaya mangkono mau tumuli diterokne dening wong akeh sing luwih percaya marang Puranta katimbang marang Kyai Lopara. Suwara keplok lan kidung rahayu kuwi lagi sirep sawuse Ki Lurah ngangkat astane lan genti paring dhawuh marang Lopara :

“Dhimas Puranta sampun ngetingalaken pusaka ingkang dipun asta, samangke mugi Kyai Lopara tumuli anedahaken kados menapa wujudipun pusaka ingkang dipun asta”.

“Ngestokaken dhawuh Ki Lurah” wangsulane Lopara lan sadurunge ngunus kerise luwih dhisik Lopara guneman sing ditujokne marang Puranta “aja kaget ati ndika ya Gus yen kapeksa cahyaning Keris ndika bakal surem merga kasoran perbawa karo Keris Kyai Pantek sing arep tak dudut saka wrangkane iki”.

Puranta ora wangsulan mung mripate wae, ora kedhep nggone ngulati tangan tengene Lopara sing nggoceki ukirane keris sing digawa.

Sepisan maneh ana kaelokan kang dumadi ing plataran omahe Puranta kuwi. Nalika Lopara arep ndudut keris saka wrangkane, keris sing didudut ora gelem katut,  kelet kenceng kajepit dening warangkane. Nganti suwe Lopara ora bisa ngunus keris kuwi. Atine Lopara dadi kemropok, krasa panas, temah kringete dleweran saka ragane meh sajagung-jagung gedhene, nanging panggah wae Keris ora bisa diunus saka wrangkane. Bebau Kidul karo Jagabaya Bontot sing weruh gurune kangelan anggone arep ndudut keris saka wrangakne kuwi uga melu bingung, kekarone banjur padha nyedhaki papane Gurune.

Puludan sing wis nyedhaki Sabekti, bareng weruh Lopara ora bisa ngunus kerise, banjur surak-surak karo keplok-keplok kaya bocah cilik sing kasenengen merga weruh dolanan sing lucu. Wong-wong liyane kepancing weruh tingkahe Puludan sing lucu kuwi, ora ana sing nesu nanging malah banjur melu-melu surak-surak, nyuraki Lopara sing lagi panas atine. Aku dhewe sing satemene karo nonton kahanan kang wis dumadi kuwi isih nyambi lirak-lirik nggoleki Ki Jurudah lan Ki Prasanta sing mesthine wis tekan kene merga aku weruh glibed wewayangane Jim Ganjur, uga banjur melu ngguyu weruh solahe wong-wong sing padha nerokne solahe Puludan sing lucu kuwi.

“Keparat” dumadakan keprungu pisuhe Lopara, sing banjur guneman marang keris sing ana tangane “aja gawe wirangku kowe Keris, ing kene kowe arep tak mulyakne, mula aja males gawe wirangku kowe. Ayo ketokna saliramu dimen wong-wong padha weruh baguse pasuryanmu”.

Ana kaelokan maneh, bareng Lopara guneman kaya mangkono kuwi, dumadakan Keris bisa didudut saka wrangka….. nanging jebul sing ana gegemane Lopara dudu ukiran jangkep sakerise, sing katon malah Lopara lagi nggoceki buntut ula bandhotan sing lagi mekrok gulune, lat melet-melet ilate. Ki Lurah sing pirsa kahanan kang kaya mangkono mau dadi kaget. Wong liyane uga padha melu kaget, kalebu Bebau Kidul lan Jagabaya Bontot uga Lopara dhewe.

“Gusti Maha Agung………” dumadakan Bebau Sela mbengok banter nyebut asmane Gusti, banjur disusul bengok sabanjure sing isine puji rahayu marang Puranta.

“Gus Puranta Jaya…..Gus Puranta Jaya….” Wong-wong liyane padha pating brengok nyebut jenenge Puranta.

Bebau Kidul, Jagabaya Bontot, lan para Sapukawat andhahane Jagabaya Bontot lan Bebau Kidul padha pucet, katon yen padha kaweden nyumurupi kahanan sing babar pisan ora dinyana sadurunge kuwi. Sansaya pucet bareng suwarane wong-wong sing nyebut jenenge Puranta sinartan puji rahayu kuwi sansaya rame. Nanging kahanan ngono kuwi ora suwe, dumadakan kanthi rosa sinartan kekuwatan hawa murnine sing sinurung aji Paser Angin, Lopara nyawatake Ula bandhotan ing tangane kuwi marang Ki Lurah.

Ki Lurah sing ora ngira yen ana bebaya nekani, sakala mbengok saking kagete. Nanging rahayune tinimbang ula sing disawatake Lopara, isih cepet obahe Puranta. Mung kari sakecu dawane sadurunge ula tumiba ing ragane Ki Lurah, wilahing keris Kyai Pantek sing ana tangane Puranta wis kuwawa ngendheg lakune ula sing disawatne kuwi. Ula bandhotan kuwi pedhot dadi loro, sirahe sing ceblok neng lemah arep obah, nanging kegawa saka ampuhe Keris Kyai Pantek, ndadekne ula kuwi mati padha sakala. Sepisan maneh keprungu surak ambata rubuh saka Puludan lan Sabekti sarta kanca-kancane. Tanpa ngenteni prentah, Sabekti lan Puludan sarta kanca-kancane banjur ngebyuk bareng marang Lopara, Bebau Kidul lan Jagabaya Bontot, padha arep dirangket.

 

Ana candhake

 

 

SENDHANG MUSTIKANING WARIH 7 (047)

 

47.

Para Bebau, Jagabaya, Pamong lan Sapukawating Kalurahan sing uga padha kaget merga tekane Puranta ing papan kono, sapandurat padha lali karo olehe wis padha siyaga gegaman dhewe-dhewe. Wong-wong sing padha ora percaya marang Lopara, ora ana sing aba banjur padha surak mawurahan, nelakne rasa senenge merga padha weruh Puranta sing wis bali kanthi kahanan sing ora kurang sawiji apa.

“Gus Puranta…..Gus Puranta……” jenenge Puranta disebut ambal-ambalan dening wong-wong kuwi kanthi suwara sing nuduhne yen atine lagi padha gambira merga tekane Puranta.

Wong-wong sing luwih percaya yen Puranta ora kaya sing dikondhangne dening Bebau Kidul lan Jagabaya Bontot yen wis nyolong Kyai Pantek kuwi banjur padha ngangseg kepengin nyedhaki papane Puranta. Wong-wong kuwi katone padha nguwatirake keslametane Puranta, yen nganti sawayah-wayah dilimpe dening wong-wonge Lopara supaya cilaka. Mula wong-wong kuwi banjur padha mageri Puranta kanthi gegaman sing wis siyaga lan wis diliga saka warangakane.

Wong-wonge Bebau Kidul lan Jagabaya Bontot uga ora meneng, banjur padha nyiagakne dhiri sawayah-wayah kaprentah kanggo tumandang ora bakal nguciwani. Jroning atine wong-wong kuwi sansaya cetha anggone mbedakne endi kanca sing dianggep setya lan bakal melu mulya lan endi mungsuh sing kudu dibrastha.

“Pangabekti kula mugi katur ing ngarsa jengandika Ki Lurah?” kaya ora ngreken apa sing dumadi ing sakiwa tengene, Puranta ngaturake bekti marang Ki Lurah karo praupan sing nuduhake gembiraning ati.

“Iya…iya… wis tak tampa“ Ki Lurah rada glagepan mangsuli atur pangabektine Puranta “nanging apa bener sing guneman iki adhiku Puranta sing pamit lunga lan ora niyat bali yen ora bisa nemokne Kyai Pantek sing wingenane ilang saka plangkan kae?”.

“Kula Puranta Ki Lurah, mokal ta menawi jengandika pangling kalihan kula, tiyang dereng dangu anggen kula kesah” wangsulane Puranta karo mesem “mila kula sampun wangsul, jalaran pikantuk berkah saha pangestu jengandika Ki Lurah, Kyai Pantek ingkang dipun dhustha dening salah satunggaling lelembat bangsa Jim lan kasingidaken ing satunggaling guwa ing pinggiring Lepen Sumberlanang, saged dipun pendhet malih dening utusanipun ingkang saleresipun kagungan Dhuwung Kyai Pantek, nuntek kaparingaken kula. Pramila Dhuwung menika tumunten badhe kula aturaken jengandika Ki Lurah mugi kenginga kaagem minangka Sipat Kandel kangge ngayahi jejibahan minangka Lurah ing Tambak menika”.

Wong-wong sing padha krungu tembung sing diucapne Puranta kuwi padha inget-ngetan karo kancane dhewe-dhewe. Lopara, Bebau Kidul lan Jagabaya Bontot katon nek mencereng karo nggathukne alise, wangune lagi nggagas mengku karep apa Puranta bisa kandha kaya mangkono mau? Wong wis cetha yen Keris Kyai Pantek lagi wae dipasrahne dening Lopara marang Ki Lurah lan saiki isih digegem ing astane.

“Piye?” Ki Lurah katon rada kaget krungu ature Puranta ngono kuwi mau, ora krasa Ki Lurah banjur ngulati Keris sing mau dipasrahne dening Lopara marang panjenengane “aku dadi sansaya bingung krungu kandhamu sing ngayawara kuwi Puranta. Kowe kandha yen wis nemokne Kyai Pantek? Kamangka lagi wae Kyai pantek ditemokne dening Kyai Lopara ing senthonging omahmu, banjur diulungne marang aku, iki wujude”.

Ki Lurah banjur nuduhne Keris sing ana astane marang Puranta. Banjur nutugne olehe ngendika :

“Kowe aja waton bisa guneman sing ora ana buktine Puranta!”.

“Nyuwun pangapunten ki Lurah” Puranta wangsulan sajak tatag tanpa ana rasa tidha-tidha, banjur nglolos Keris sing disengkelitne ing lempenge lan nutugne olehe wangsulan “kula wantun matur makaten menika cetha menawi wonten bukti lan nyatanipun. Menika Kyai Pantek ingkang satuhu wonten tangan kula, saha mugi Ki Lurah uninga, bilih Dhuwung ingkang jengandika asta menika dede Kyai Pantek ingkang satuhu, niku Dhuwung Tiron damelanipun Jim Ganjur ingkang nyolong Kyai Pantek ingkang sejati”.

Ki Lurah sansaya katon bingung krungu wangsulane Puranta ngono kuwi. Luwih bingung maneh bareng wong-wong sing ana kono padha alok pating cruwet ngandhakne yen luwih percaya marang apa sing diucapne Puranta.

“Aja gawe kisruh Gus!” dumadakan Lopara nyuwara banter semu nggetak marang Puranta “aja mbok tutug-tutugne nggonmu ngapusi Ki Lurah. nDika ngarani nek Keris sing diasta Ki Lurah kuwi mung tiron? Apa buktine? Apa ndika kandha mangkono kuwi murih Ki Lurah mbuwang Keris sing tak temokne neng senthonge omah ndika kuwi? Banjur ndika ijoli karo keris sing ndika gawa kuwi? Aja adol udhet marang bakul welut Gus Puranta!”.

“Kuwalik Ki Lopara!” dumadakan Bebau Sela sing olehe ngadeg cedhak karo Puranta genti nyuwara sing banter, mangsuli kandhane Lopara “sing ngapusi Ki Lurah lan wong-wong Tambak kuwi ndika, dudu Gus Puranta!”.

“Eh, Bebau Sela” Lopara semaur sengol karo mripat sing murup “ndika kuwi ngerti apa he?. Apa buktine nek aku wis ngapusi Ki Lurah lan wong Tambak kene he?. nDika kuwi Bebau nek guneman aja mung waton bisa mangap wae!”.

“Ha…ha…ha…” Bebau Sela ngguyu banter banjur wangsulan “wong sak mene mbane iki ora ana sing budheg Ki Lopara. Wis pindho aku lan wong sing ana latar iki diapusi melek-melekan. Sepisan sing ngapusi kuwi Ki Bau Kidul banjur ndika baleni maneh kanthi atur ing ngarsane Ki Lurah, jarene Gus Puranta wis mati dibadhog macan sing mBaureksa alas kidul kono lan ora bakal bisa kundur menyang Tambak kene, buktine? Iki Gus Puranta wis rawuh karo ngasta Kyai Pantek sing sejati, dudu Kyai Pantek tiron gaweyane dhedhemit sesembahan ndika kuwi!”.

“Setan kowe Bebau Sela!” Bebau Kidul nrambul rembug karo misuh-misuh “wani degsura ing ngarsane Guruku padha wae karo wis ngilani dhadhane Waruju!”.

“Nek rumangsa dikilani dhadhamu kowe arep apa Bebau Kidul?” dudu Bebau Sela sing aweh wangsulan marang Bebau Kidul, nanging Sabekti sing wiwit mau wis nggeget untu ngempet nesu “nek kowe arep nesu, nesua! tandhingmu aku, eman tenagane Ki Bebau Sela nek mung arep kanggo ngladeni setan rai manungsa kaya dhapurmu kuwi!”.

“Iblis laknat, setan alas kowe Sabekti!” Bebau Kidul nggetak, karo arep mara nyedhaki Sabekti.

“Cukup!!!” dumadakan Ki Lurah mbengok banter, ndadekne wong-wong padha kaget. Bebau Kidul uga banjur mandheg, ora sida marani Sabekti.

“Wis padha gedhe tuwa teka ora ana sing duwe duga” Ki Lurah nutugne olehe guneman karo ulat sing nuduhne gelaning penggalihe “ana Lurahe lagi judheg nalare nggagas kisruhing kahanan, ora urun panemu murih padhange malah padha bedhigasan pamer kasudiran dhewe-dhewe!”.

“Nyuwun pangapunten Ki Lurah” Bebau Sela gage anggone nyuwun pangapura marang Ki Lurah banjur ndhingklukne sirahe tumungkul ngingeti lemah.

“Kula ugi nyuwun pangaksami Ki Lurah” Sabekti nerokne ucap lan sikepe Bebau Sela.

Ki Lurah ora aweh wangsulan malah banjur nakoni Lopara :

“Menika kados pundi Ki Lopara? Ing mriki dumadakan wonten Dhuwung Kyai Pantek cacah kalih, setunggal ing tangan kula menika lan ingkang setunggal malih dipun beta dening Dhimas Puranta. Menika ingkang leres lan tuhu-tuhu Kyai Pantek ingkang pundi?”.

“Keparenga matur Ki Lurah” Lopara guneman sareh marang Ki Lurah “jengandika kala wau sampun mirsani kanthi titi wujuding Dhuwung Kyai Pantek ingkang kula aturaken, lan jengandika sampun uninga bilih ingkang kula aturaken menika tuhu Kyai Pantek saestu, pusaka Piyandel Kalurahan Tambak. Kula kinten jengandika badhe langkung wicaksana, boten badhe kengguh kanthi wontenipun tiyang ingkang ngaken menawi mbeta Dhuwung Kyai Pantek malih”.

Kahanan malih tintrim, Ki Lurah ora enggal nanggapi ature Lopara sing panggah ngukuhi yen Kyai Pantek sing satuhu kuwi iya Kyai Pantek sing dijupuk saka senthong omahe Puranta. Sajake Ki Lurah bisa nampa apa sing dikandhakne Lopara, nanging uga ora gampang anggone arep nampik marang apa sing dikandhakne Puranta. Puranta dhewe katon durung arep guneman apa-apa, sajake isih ngenteni apa sing arep dikandhakne Ki Lurah sawuse nampa ature Lopara. Kahanan sansaya mundhak tintrim.

“Nuwun sewu Ki Lurah” dumadakan Bebau Tengah sing wiwit mau ora obah lan ora guneman apa-apa guneman matur marang Ki Lurah.

“Iya, piye Ki Bau Tengah?” Ki Lurah aweh wangsulan lan nakoni apa karepe Bebau Tengah.

“Lepat nyuwun pangapunten” Bebau tengah wiwit ngaturake panemune “mila ewet kedadosan ing dinten menika, boten kanyana-nyana ing mriki wonten Dhuwung Kyai Pantek cacah kalih. Miturut pamanggih kula, kangge mbentenaken pundi ingkang satuhu lan pundi ingkang tiron menika saged kapirsanan sesarengan, Kyai Pantek satuhu tartamtu langkung ketingal murup pamoripun katimbang ingkang tiron. Menawi boten makaten, kula pitados bilih Dhuwung Pusaka menika nggadhahi watak ingkang boten benten kalihan manungsa, liripun boten badhe rila menawi wonten dhuwung sanes ingkang dipun aken kados dene piyambakipun, menawi dhuwung kalih menika kasandhingaken salah satunggal tartamtu badhe boten narimahaken menawi piyambakipun dipun kembari. Samangke menawi kaparengaken udhu pamanggih, kula mrayogekaken Ki Lurah migunakaken salah satunggal saking atur kula menika. Inggih manawi atur kula kirang mranani penggalih jengandika Ki Lurah, kula nyuwun pangaksami”.

Ki Lurah sajak sarujuk karo panemu sing diaturne Bebau Tengah ngono kuwi mau. Ki Lurah wangune uga duweni panemu yen pamor sing ana Kyai Pantek sing satuhu bakal luwih katon merbawani tinimbang Kyai Pantek sing mung tiron. Nanging kanggo nuduhake yen ora mung nggugu salah sijining panemu, Ki Lurah banjur nakoni wong-wong sing ana kono kabeh :

“Kepriye para sedulurku kabeh? Aku bisa nampa apa sing dadi panemune Ki Bau Tengah iki, nanging mbok menawa ana sedulur liyane sing duwe panemu sing kira-kira luwih becik lan luwih gampang dicakne, tak jaluk aja ana sing duwe rasa ewuh utawa pekewuh luwih-luwih wedi ngandhakake panemune ing kene saiki. Aku ora seneng yen saiki padha meneng, nanging bareng wis rampung lagi padha gumreneng!”.

Ora ana wong sing guneman apa-apa, mratandhani wis padha sarujuk karo apa sing diaturne Bebau Tengah mau.

“Ora ana sing arep udhu panemu maneh?” sepisan maneh Ki Lurah nanting marang wong-wong kuwi kabeh “yen ngono wis padha sarujuk menawa aku bakal ngecakne apa sing dadi eguh lan rerigene Ki Bebau Tengah iki?”

“Inggih……..” wong sak latar matur bareng.

“Nuwun sewu Ki Lurah” dumadakan Bebau Kidul nyela matur.

“Iya ndika duwe panemu liyane Paman Bau?” Ki Lurah takon.

“Boten Ki Lurah” wangsulane Bebau Kidul “namung badhe matur sakedhik, ing salebeting kawontenan ingkang kados makaten menika prayogi menawi Ki Lurah tansah ngreksa kaprayitnaning batin, sampun gampil pitados dhumateng atur manis nanging jebul namung lamis, inggih menika aturipun titiyang ingkang namung badhe murih bebathen kangge dhiri pribadi boten migatosaken kawilujengan saha karaharjaning Kalurahan Tambak”.

Ki Lurah ora enggal aweh wangsulan, bathuke katon dijengkerutne kanggo bisa ngerteni ature Bebau Kidul ngono kuwi.

“Kula sarujuk kalih aturipun Ki Bau Kidul Ki Lurah” sadurunge Ki Lurah aweh wangsulan, Bebau Sela uga nyela rembug “ing kawontenan makaten mila boten mokal kathah Garangan kekemul lebu ing pauwuhan kangge ngapusi ayam ingkang ceceker ing mriku, awit saking menika sampun ngantos ki Lurah gampil pitados dhateng aturipun sok sintena kemawon, kalebet dhateng kula, dhateng Ki Bau Kidul lan para bebau sarta Pamong lan Jagabaya tuwin para Sapukawating Kalurahan sanesipun. Langkung prayogi menawi Ki Lurah langkung pitados dhateng Maha Wicaksananing Gusti ingkang murbeng rat, jumbuh kalihan kapitayan jengandika Ki Lurah”.

Ki Lurah mesem amba,  Bebau Sela sing mbenerake ature Bebau Kidul nanging satemene duwe karep sing beda kuwi bisa ditampa kanthi nalar sing luwih cetha.

 

Ana candhake