SENDHANG MUSTIKANING WARIH 7 (118)

 

118.

        Inggih awit pikantuk pitedah saha pitutur saking Nyai Pandhanwangi lumantar pasupenan menika, ndadosaken kula kepengin sanget saged ndandosi sesambetan kula kalihan Gusti Ingkang Maha Agung. Kuwajiban sembahyang ingkang sedinten kaping gangsal ing gangsal wekdal ingkang benten, ingkang sampun dangu kula tilar wangsul kula lampahi malih. Kula inggih nulad lekasing Bapa ingkang saben sapratiganing dalu nindakaken sembahyang lan lampah sujud, inggih menika linggih ijen kendel lan mendel, anyuwungaken nalar lan manah saking sedaya prakawis lan namung ngemut-emut dhateng Gusti Ingkang Maha Suci, angraketaken jiwa lan raga dhateng Dzat Ingkang Maha Tan Kena Kinaya Apa. Manembah lan Sujud dhateng Gusti, inggih menika sarana ngudi murih bagusing ati, temah saged mujudaken Kalbu Mukmin Baitullah, ingkang tegesipun manah tansah sae, ati tansah bagus, boten ngingah raos gething dhateng sok sintena kemawon, boten rumaos langkung sae tinimbang tiyang sanes. Kanthi lampah ingkang makaten kala wau jebul manah kula kraos langkung tentrem lan ayem lan raos kepengin saged sansaya kathah lelabuh dhateng dhusun saha dhateng sesamining gesang tansah wewah-wewah.

        Boten kraos sampun selapan dinten langkung, anggenipun Bapa nilaraken Kepuh Agal lan sadangunipun menika, sedaya jejibahanipun Bapa katindakaken dening Ki Bebau Jangglengan kanthi sae. Para warga Kepuh Agal sami remen manahipun, kathah reraosan ing wande-wande menawi Ki Pawana saestu saged nulad lampahipun Bapa. Tiyang-tiyang ugi mastani Ki Pawana menika tiyang ingkang wicaksana, sanaosa ingkang dipun tindakaken jejibahaning Lurah, nanging piyambakipun boten purun dipun sebat Ki Lurah utawi Wewakiling Lurah, nanging panggah nedhi kaundang mawi sebatan Ki Jangglengan utawi Ki Bebau Jangglengan.

        Sesambetan antawisipun Ki Pawana kalihan Ki Lurah Danara lumampah sae. Ki Pawana boten mbenten-mbentenaken Ki Lurah Danara kalihan Bebau sanesipun, pangrengkuhipun Ki Pawana dhateng kawula ing Dhukuh Sidamulya inggih sami kalihan anggenipun ngrengkuh kawula ing Dhukuh sanesipun. Kados-kados Ki Pawana sampun nyupekaken bilih Ki Danara nate badhe mbalela.

        Kula piyambak wiwit ngapusi Kyai Daka ngantos dugi sapriki inggih dereng nate tumut gladhen kanuragan malih. Jalaran kula langkung remen mipili lan njingglengi piwucal-piwucal kina ingkang ingkang sinerat ing lontar wonten gothakanipun Bapa. Rumaos kula, mangertosi piwucal-piwucal kuna menika langkung kathah pedahipun menawi katandhing kalihan sinau ulah kanuragan ing sanggaipun Kyai Daka. Jebul sadangunipun kula boten tumut gladhen menika, ing Sanggar wonten ewah-ewahan ingkang damel kathah para calon siswa lan ugi siswa ingkang aras-arasen malih tumut gladhen. Kabar menika kula tampi saking Paman Tanggon ingkang ing salah satunggaling sonten dugi ing Dalem Kalurahan madosi kula.     

“Iki mau saka omah apa saka ngendi Paman Tanggon? Kok njanur gunung mara menyang Dalem Kalurahan kene?” kula miwiti rembagan sasampunipun Paman Tanggon linggih ing caket kula, inggih ing dhingklik ingkang wonten ing sakiwanipun pendhapa.

        “Saking griya mawon kok Gus” wangsulanipun Paman Tanggon “sak jane ajeng teng Sanggar, wong niki wau anceran gladhene calon siswa, nanging kula aras-arasen dipun gladhi tiyang-tiyang enggal ingkang boten ngremenaken manah, tembung satembung sarwa kasar, ngabah-abahi tiyang sasekecanipun piyambak malah sok remen mara tangan menapa……”.

        “Mengko dhisik ta?” kula nigas tembungipun Paman Tanggon “padatan sing aweh gladhen kuwi rak ya siswa-siswa sing wis pinilih ta? Kok ndika mau kandha wong-wong anyar, sapa wong-wong anyar kuwi he ?”.

        “Murugaken Gus Dapa sak niki boten nate tindak sanggar, dados dereng pirsa menawi Sanggaripun Kyai Daka kedugen tiyang-tiyang enggal, kathah wonten menawi kalih dasa mawon. Criyose Ki Lurah Danara, tiyang-tiyang niku siswa-siswanipun Kyai Daka ing papan sanes. Nanging ketingalipun tiyang-tiyang wau dede golonganipun tiyang sae, ketitik saking solah bawa lan wicantenipun kok kados brama corah……”.

        “He aja seneng ndakwa sing ora-ora marang wong liya lho Paman” kula tigas malih wicantenipun Paman tanggon “bramacorah piye karep ndika?”.

        “Kula niki ngertos Gus” Paman Tanggon suka wangsulan “namung kula dereng gadhah bukti, Ki Lurah Danara nika estunipun Lurahe para Maling, Kecu, Brandhal lan Begal. Mula Ki Lurah Danara nika wiwit siyen sok asring kesah nilar Sidamulya, tigang dinten sok malah ngantos sapeken nembe wangsul lan sauger wangsul mesthi mbeta raja brana lan barang-barang pengaji ingkang kathah. Niku mesthi asile tumindak culika kalih tiyang-tiyang sing dados andhahane sing sak niki didamelne griya ing pekarangan wingkingipun Sanggar nika”.

        “Kuwi mung pangira ndika sing durung karuwan benere Paman” kula nyobi suka pitutur dhateng Paman Tanggon “ora becik dikandhakne marang sapa wae, mundhak marahi ora becik kedadeyane”.

        “Inggih Gus” wangsulanipun Paman Tanggon “kula nggih empun dikandhani ngoten niku kalih Ki Jangglengan lan Ki Grojoganngubal, mula kula nggih lajeng boten ngrembag bab menika kalih sinten mawon, kajawi kalih ndika niki wau”.

        “Ooo Dadi Ki Pawana lan Ko Pahang wis padha pirsa ing babagan iki?” kula lajeng taken dhateng Pamab Tanggon.

        “Sampun Gus” wangsulanipun Paman Tanggon “tiyang kalih niku angsale ngandhani kula nggih sami kalih sing ndika dhawuhne niku wau”.

        “Ya wis yen ngono, pangira ndika kuwi mau becik nek dibuwang wae sing adoh”.

        “Inggih nanging niki kula ajenge matur dhateng ndika Gus” Paman Tanggon wicanten malih, suwantenipun kepireng radi abot.

        “Arep kandha bab apa Paman? Mbok enggal dikandhakne kene!” wangsulan kula kalih mesem.

        “Amargi boten krasan digladhi tiyang-tiyang enggal niku, sak niki kanca-kanca saking Dhukuh Grojoganngubal, Sambirobyong, Sidadadi, Jangglengan lan sing saking Sidamulya nggih enten, ajeng kendel anggenipun tumut gladhen kanuragan ing Sanggaripun Kyai Daka” Paman Tanggon ngandaraken ingkang dipun kajengaken.

        “Lho…lho… ndika kuwi kathik kaya bocah cilik kabeh?” kula wangsulan ngiras suka pitutur “pancen jenenge dedalane guna lawan sekti kuwi kudu andhap asor, supaya bisa katekan sing digayuh kudu sabar lan tlaten, ora kena gampang mutung kaya ngono kuwi, nek ndika sakanca wedi rekasa ya tangeh bisane ndika bisa nguwasani nglemu kanuragan, lan ndika kudu ngerti sansaya abot anggone gladhen sansaya akeh asile anggon ndika oleh ngelmu kanuragan…..”.

        “Sakedhap ta Gus” Paman Tanggon munggel anggen kula guneman “mpun kesesa nyrengeni kula rumiyin, atur kula niki dereng rampung”.

        “He he he aku ora srengen Paman” wangsulan kula kalih mesem “ya wis saiki ndika tutugne”.

        “Naa rak ngoten” Paman Tanggon ketingal tumut mesem “kula sakanca niku boten ajeng leren anggone sinau ulah kanuragan, nanging ajeng pados cara sanes. Merga menawi kula sakanca nekad panggah tumut gladhen ing sanggare Kyai Daka, dereng ngantos siyos saged nggadhahi ngelmu kanuragan kinten-kinten sampun sami cacat malah kinten-kinten enten ingkang sampun kelajeng pejah, amargi saking cendhalanipun para ingkang nggladhi”.

        “Lha sing ndika arani golek cara liya kuwi kepriye Paman?” kula nyelani taken.

        “Lha niku ingkang ajeng kula aturaken Gus Dapa” Paman Tanggon wangsulan kalih setengah gumujeng.

        “Iya, apa kuwi?”

        “Estunipun ing Kepuh Agal mriki niku wonten ingkang nggadhahi ngelmi kanuragan boten kawon kalihan Kyai Daka, tiyangipun sabar, tata kramanipun jangkep, boten dhemen ngremehaken tiyang sanes lan saupami dados panuntuning para sinoman Kepuh Agal ing reh kanuragan sakalangkung saenipun, lha tiyang menika ingkang ingkang badhe kula lan kanca-kanca dadosaken panuntuning para Sinoman ing reh kanuragan” Paman Tanggon suka wangsulan.

        “Sapa kuwi? Lan apa gelem aweh tuntunan marang ndika sakanca lan sinoman ing Kepuh Agal kene?” kula dereng ngertos sinten ingkang dipun kajengaken Paman Tanggon menika.

        “Ki Panulad, rayinipun Ki Pawana, putranipun Ki Pawit ingkang alit piyambak, Gus” wangsulanipun Paman Tanggon salajengipun “sedaya tiyang sampun ngertos, sepinten katiyasanipun Ki Panulad, ndika mesthi taksih kemutan nalika wonten Maesa Benthung Berik ing lepen paguyangan, sedaya tiyang sami ajrih nyaket, nanging nyatanipun kanthi gampil Ki Panulad saged misah maesa jaler ingkang berik rebutan babon nika. Lan malih, nalika ing Baon sakidulipun Sambirobyong wonten sawer ageng ingkang saben dinten mangsa ingah-ingahanipun tiyang Sambirobyong ingkang saba ing mriku, ingkang wantun lan saged nyepeng sawer sanca kuning nika nggih Ki Panulad. Kajawi menika Ki Panulad menika ugi wasis ing babagan  ulah jemparing, mbandhil lan sanesipun. Kula kinten Ki Panulad menika langkung inggil ngelmi kanuraganipun tinimbang Ki Lurah Danara lan menawi ingkang nuntun gladhen ulah kanuragan sinoman-sinoman ing Kepuh Agal menika mangke Ki Panulad, ing tembenipun sinoman-sinoman menika badhe dados betenging Kepuh Agal ingkang kiyat nanging panggah nggadhahi kasusilan”.

        “Pancen bener, Kakang Panulad kae nduweni kadigdayan kaya sing ndika kandhakne kuwi, nanging apa Kakang Panulad kae gelem aweh tuntunan kanuragan marang para Sinoman Kepuh Agal kene?”.

        “Kula sampun matur dhateng Ki Panulad lan Ki Panulad kengkenan supados kula matur dhateng Ki Jangglengan ing prakawis menika, nanging Ki Jangglengan criyos menawi piyambakipun pekewed kalihan Kyai Daka menapa dene Lurah Danara” Paman Tanggon suka wangsulan.

        “Dadi panggah ta ndika sakanca ora bisa sinau kanuragan marang Kakang Panulad?”.

        “Nanging Ki Pawana ugi criyos, piyambakipun namung pekewed kemawon kalihan Kyai Daka lan Lurah Danara, liripun inggih boten ajrih. Pramila lajeng ngengken kula supados nyuwun pitedah dhateng Gus Dapa. Menawi Gus Dapa nyarujuki para sinoman ingkang wegah sinau ulah kanuragan dhateng sanggaripun Kyai Daka gentos dipun tuntun dening Ki Panulad, mangka Ki Panulad inggih boten kawratan paring tuntunan dhateng kula sakanca tuwin Ki Pawana inggih badhe nyengkuyung lekasipun para sinoman menika. Sak niki pripun Gus Dapa anggenipun badhe paring wangsulan dhateng kula ingkang mangkenipun kula lajengaken dhateng Ki Panulad saha Ki Jangglengan”.

        Sareng Paman Tanggon wicanten kados makaten menika, kula lajeng nggagas radi panjang, pramila kula lajeng suka wangsulan :

        “Aku njaluk wektu tak enggone mikir ya Paman? Lan aku uga bakal nemoni Kakang Pawana apa dene Kakang Panulad kanggo ngrembug perkara iki. Sajrone wektu kurang saka pitung dina, aku arep mangsuli pitakon ndika iki, mesthi wae lumantar Kakang Bebau Jangglengan”.

 

Ana candhake.

SENDHANG MUSTIKANING WARIH 7 (117)

 

117.

        Rampung paring katrangan bab anggenipun Raden Gunendra duka dhateng Ki Lurah Danara, Nyai Pandhanwangi lajeng paring pangandika malih dhumateng kula.

        “Saiki mbalik marang sliramu Putuku” .

        “Inggih Eyang” kula atur wangsulan kalihan nata manah, awit kula nginten Nyai Pandhanwangi badhe ngrembag dosa kula ingkang sampun ngapusi Kyai Daka.

        “Miturut petungku, nggonmu ngapusi Kyai Daka iki ora bakal konangan” Nyai Pandhanwangi nutugaken anggenipun paring dhawuh “dadi sliramu ora bakal nandhang wirang lan ora bakal diwadani wong akeh nek sliramu kuwi tukang apus-apus sing gunemane ora pantes dipercaya.  Nanging, sliramu aja seneng luwih dhisik. Jalaran kegawa saka nggonmu tumindak dora, mengkone sliramu bakal nampa coba sing abot, muga-muga sliramu kuwat nglakoni kanthi becik. Awit yen kongsi sliramu ora lulus ngadhepi cobane Gusti mengko, sliramu bakal nemu mati nistha. Kosok baline yen sliramu kuwat lan bisa lulus, mangka apa sing saiki lagi digenahake Wong Tuwamu menyang Mataram, bakal nguwohake kamulyaning uripmu ing tembe mburine”.

        “Ngaturaken genging panuwun awit peparingipun wartos gaib menika Eyang” kula atur wangsulan malih “pangestu saking Eyang Putri tansah kula suwun mugi-mugi kula saged nulad lampahipun Bapa, badhe nampi sedaya ingkang tumanduk ing badan kula kanthi sabar saha narima peparinging Gusti”.

        “Lan sliramu kudu tansah eling” Nyai Pandhanwangi nglajengaken anggenipun paring pitutur “yen tumindak dora utawa ngapusi sapa wae kuwi gedhe dosane, mula kajaba kudu ditobati sarana nyuwun pangapura marang Gusti uga kudu sinartan janji sajeroning ati ora arep mbaleni dora maneh. Jalaran nganggo pawadan apa wae, jenenge ngapusi liyan kuwi panggah ora dikeparengake dening Gusti”.

        “Inggih Eyang”

        “Sabanjure marang Ki Lurah lan putuku Pradapa, tak baleni sepisan maneh pawelingku aja nganti padha dilalekne!” Nyai Pandhanwangi ngendika malih samangke kajawi kangge kula ugi kagem Bapa “ya iku aja pegat ing pangati-ati marang Kyai Daka lan kabeh andhahane”.

        “Inggih Nyai” Bapa atur wangsulan “dhawuh jengandika boten badhe kula supekaken”.

        “Iki ana warta adhedhasar pangira-ira wohing petung sing tak waca saka sasmitaning jagad, dadi aja banjur dikira aku ndhisiki karsaning Gusti, mung mbok menawa ana benere. Ya iku warta sing magepokan lakune Kyai Daka ing Bumi Kepuh Agal kene” Nyai Pandhanwangi ngendika malih .

        Mireng naminipun Kyai Daka dipun sebat ingkang wonten sambetipun kalihan Kepuh Agal, kula lajeng sansaya migatosaken dhateng dhawuh pangandikanipun Nyai Pandhanwangi menika. Kula lirik, ketingalipun Bapa ugi sami kalihan kula.

        “Satemene Kyai Daka kuwi menungsa sing ora pati cetha adeg-adege” Nyai Pandhanwangi nglajengaken anggenipun ngendika “jaman biyen pancen tau meguru marang sawijining Ajar sing peparap Ajar Wiyoga, sing digoleki Daka dudu ngelmu sing bisa nuntun marang katentremaning uripe. Nanging Daka mung kepengin dadi menungsa sing sekti mandra guna, sing bisa ngasorake wong liyane. Mung emane pepenginane Daka ora sumbut karo kuwanene nindakne laku kanggo nempuh murih kasembadan sedyane. Cethane, biyen sing dipengini bisa dadi wong digdaya sing ora ana sing bisa ngalahake, nanging Daka kuwi ora tau gelem nindakne laku prihatin. Dheweke kepengin pinter nanging wegah sinau, kepengin sugih nanging wegah makarya, kepengin sekti nanging wegah tirakat. Merga dheweke duwe pangira yen olehe sekti gurune kuwi ora merga olehe sregep nindakne laku prihatin, nanging merga duwe pusaka sing wujude Keris Laringmanyura. Awit Daka tau krungu dedongengan sing sapa wonge bisa nguwasani Keris Laringmanyura bakal bisa dadi wong sing sekti mandraguna, bisa pinter tanpa meguru lan bisa madeg dadi pandhita sing sinuyudan para siswane. Mula Daka banjur melik kepengin nguwasani Keris agemane Ajar Wiyoga sing dadi gurune kuwi. Ajar Wiyoga dipaeka dening Daka kanthi nyampurake racun ing dhaharane, wekasan Ajar Wiyoga seda. Keris Kyai Laringmanyura klakon bisa dikuwasani. Daka banjur nggenteni kalenggahane Ajar Wiyoga lan nganggo sebutan Kyai. Para siswa sing maune dadi siswane Ajar Wiyoga banjur dadi muride Kyai Daka klebu sing jeneng Danara kae”.

        “Lajeng cariyosipun kok Kyai Daka saged sumusul kula tumut mbabad wana Kepuh Agak rumiyin kados pundi Nyai?” Bapa sumela atur nyuwun pirsa.

        “Kuwi critane ngene” Nyai Pandhanwangi paring wangsulan “sawise madeg Kyai, Kyai Daka banjur sansaya nemen nggone seneng golek lan nglumpukne jimat kemat sing dipercaya bisa ndadekne luwih sekti lan luwih wibawa. Saben krungu ana papan sing angker diparani ditepeni lan digoleki jimat utawa pusakane. Andilalah kaya diuja dening jagad kae, Kyai Daka bisa oleh jimat pirang-pirang ana sing wujud Akik, Keris, lan sapanunggalane lan sethithik akeh pancen kala-kala jimat kemat mau ana buktine yen duwe kekuwatan. Nganti sawijining dina Kyai Daka krungu kabar yen ing alas Patalan akeh para priyagung sing dumadi saka Trahing Raja Majapahit sing padha masanggrah ana kono. Mula Kyai Daka banjur ngajak siswa-siswane nyuwita marang para priyagung Trah Majapahit sing masanggrah ing Alas Patalan. Olehe nyuwita kuwi mung dhapur kanggo pawadan wae, tujuwan sing sabenere Kyai Daka kepengin golek jimat sing ana alas Patalan kono, sokur-sokur nek bisa nyolong jimate para Priyagung sing masanggrah ana kono.

        Nanging jebul ora gampang mlebu Alas Patalan nyaketi papan masanggrahe wong-wong sing jarene isih Trah Majapahit kuwi. Kyai Daka mung bisa tekan alas sanjabane Pasanggrahan Patalan, sing diarani Padhepokan Kendhalasewu lan sing dadi Pangarsane Padhepokan kuwi Ki Kendhalasewu sing isih gurune salah sijine Tumenggung ing Kasultanan Pajang. Ing kono Kyai Daka lan para muride ditampa dening Ki Kendhalasewu lan dikandhani yen Kyai Daka samuride temen-temen arep suwita marang Calon Narendra Tanah Jawa sing saiki mapan ana Alas Patalan, Kyai Daka sakancane dikongkon leren lan ngenteni ing papan kono, nganti sawatara wektu. Merga percaya yen ing papan kono bakal bisa nyolong jimat lan pusaka pirang-pirang, Kyai Daka ya banjur manut lan mapan ing Padhepokan Kendhalasewu kono.

        Sawuse Kyai Daka lan murid-muride mapan ing Padhepokan Kendhalasewu watara telung wulan, ana utusan saka Pasanggrahan Patalan teka ing Padhepokan Kendhalasewu. Kyai Daka lan murid-muride ditampa pasuwitane manawa Kyai Daka bisa ngaturake salah sijining Keris piyandele Kangjeng Sultan Pajang sing jeneng Kyai Pantek. Dene Kyai Pantek nalika iku manggon ing Alas sing arep dibabad dadi Padesan sing jeneng Kepuh Agal. Kyai Daka iya banjur nyaguhi, nanging olehe saguh kuwi ya mung tekan lambe wae. Lire Kyai Daka iya arep budhal nggoleki Kyai Pantek, nanging yen wis ketemu ora bakal diaturake menyang Pasanggrahan Patalan, nanging arep dipek dhewe, merga Kyai Daka duwe kapitayan yen Kyai Pantek kuwi sawijining pusaka sing gedhe banget katiyasane. Malah ing angen-angene Kyai Daka ana gambaran, yen dheweke bisa nguwasani Kyai Pantek, mangka bakal duwe kasekten lan kadigdayan sarta kawibawan tan prabeda karo Kanjeng Sultan ing Pajang. Mula Kyai Daka lan para muride padha teka, nemoni ndika lan nembung arep melu babad kae”.

        “Inggih Nyai” Bapa nyela rembag malih “mila boten aneh menawi dugi sapriki Kyai Daka menika tansah mbudidaya murih saged ngrebat Kyai Pantek saking tangan kula, mawi pawadan neka-neka. Nanging rahayunipun Gusti taksih angayomi kula temah Kyai Pantek boten saged dipun rebat dening Kyai Daka”.

        “Lha iki mengko, mbuh kapan wektune niyat anggone arep nguwasani Kyai Pantek kuwi arep dibaleni maneh” Nyai Pandhanwangi ngendika malih “senadyan wektu iki, atine Kyai Daka ketuwuhan rasa miris merga krungu critane putuku Pradapa sing ngayawara kae, nanging bawane wong julig, Kyai Daka isih meksa ngulir nalare golek dalan kanggo mujudne sing dadi pepenginane. Mula welingku marang sliramu ngger Pradapa, kukuhana Kyai Pantek kaya sing tau didhawuhne Bapamu biyen lamun ana kedadeyan Kyai Daka sakancane nedya ngrebut Kyai Pantek saka tanganmu. Ya mbarengi wektu kuwi mbok menawa dadi sranane sliramu nampa pacoban gedhe saka Gusti Kang Maha Mulya sing dadi lelantaran munggahe drajatmu, nanging yen kongsi sliramu ora lulus saka pacoban gedhe kuwi sliramu bakal nemoni mati nistha siniya siya”.

        Kula radi nggragap mireng weling ingkang pungkasan saking Nyai Pandhanwangi menika, jalaran weling menika katujokaken dhateng kula, boten dhateng Bapa. Kamangka wekdal menika Kyai Pantek taksih dados tanggel jawabipun Bapa minangka sipat kandel saking Dhusun Kepuh Agal menika. Nanging kenging menapa malah kula ingkang dipun weling murih ngekahi Kyai pantek menawi ngantos badhe dipun rebut dening Kyai Daka?.

        “Wis ora prelu sliramu kakehan gagasan” kados pirsa ingkang nembe kula angen-angen, Nyai Pandhanwangi paring dhawuh malih “sing baku eling-elingen welinge pun Eyang iki. Lan yen wis teka tumibane mangsa kala, tindakna klawan sabecik-becike. Aja lali nyaketa marang Kang Maha Agung, nyuwuna pangayoman lan kaslametan saka Panjenengane. Wektuku kanggo tetemon karo sliramu lan wong tuwamu wis entek, saiki kari donga dinonga, muga-muga kabeh tansah kaparingan rahayu”.

        Anyarengi telasing pangandikanipun Nyai Pandhanwangi dumadakan diyan senthir ingkang wonten ing sanggaripun Bapa menika pejah katiyup ing angin. Kawontenan dados peteng dhet-dhet, langkung peteng tinimbang nalika diyan ing senthong kula pejah anyarengi rawuhipun Nyai Pandhanwangi kala wau. Dumadakan hawanipun santun dados asrep ingkang boten kantenan, ngantos ndadosaken badan kula cethathuken. Jarik bebet kula, kula uculi badhe kula damel kemul. Nanging dumadakan diyan ingkang nembe kemawon pejah gesang malih, temah kula saged ningali kawontenan ing sakupeng kula. Kula sampun wonten senthong patileman kula piyambak, kanthi kawontenan taksih ngglethak. Jebul sedaya ingkang nembe kedadosan menika wau namung ngimpi. Inggih namung ing pasupenan lan kula pitados bilih menika dede pasupenan ingkang sabaenipun.

 

Ana candhake.

       

wara-wara

 Rebo Wage 20 September 2023 sing ndongeng rada masuk angin dadi ora bisa nyowanake SENDHANG MUSTIKANING WARIH muga2 enggal sehat lagi.

SENDHANG MUSTIKANING WARIH 7 (116)

 

116.

        Kula inggih lajeng mapan linggih sila ing sisihipun Bapa. Namung sakeplasan Bapa ketingal nglirik dhateng kula, lajeng tumungkul malih. Kula boten wantun wicanten menapa-menapa, nanging panyawang kula lajeng tumuju dhateng pawestri ingkang sakalangkung ayu menika, prabanipun mencorong. Pakulitanipun jene, dedeg piyadegipun samadya, rikma ketingal mamak nyekar bakung, netranipun lindri-lindri amantesi, grana ngrungih, lathinipun abrit manda-manda. Kinten-kinten yuswanipun inggih sabarakan menawi kalihan kula. Lan nalika sumerep menawi kula maspadakaken, piyambakipun lajeng mesem, ndadosaken jantung menika meh gogrog raosipun.

        “Apa sliramu durung ngerti sapa satemene aku iki, Pradapa?” dumadakan tiyang estri menika taken dhateng kula. Kula mila inggih gumun, wiwit wau tiyang ayu menika tansah njangkar dhateng kula lan ngginakaken basa ngoko kemawon. Pramila badhe wangsulan kula dados bingung, badhe tumut mawi basa ngoko kuwatos menawi klentu, badhe mawi basa krama kok ketingalipun inggih kirang pas, awit nitik umur-umuranipun tiyang menika taksih langkung sepuh kula. Kula lajeng mendel boten wangsulan.

        “Apa sliramu Bingung Ngger?” sepisan malih tiyang ayu menika pitaken, samangke malah ngangge nyebut “angger” dhateng kula “apa piwulange swawargi Biyungmu marang sliramu jaman semana wis mbok lalekne, yen tata krama kuwi ngedohne marang panyendhu, sarta andhap asor kuwi ngajeni marang awake dhewe?”.

        Dipun takeni mawi ukara kados makaten menika, ndadosaken kula  lajeng mutusaken badhe mawi basa krama.

        “Nyuwun pangapunten dhuh Sang Pindha Ratih” kula wangsulan lajeng pitaken, nglenggana bilih kula mila dereng tepang kalihan piyambakipun “jengandika menika sinten?”.

        “Sumurupa Pradapa” tiyang estri ingkang tuhu sulistuya menika mangsuli pitaken kula kalihan  mesem ingkang sakalangkung manisipun “aku iki eyangmu dhewe!”.

        “Eyang?” kula mlengak awit gumun mireng wangsulan ingkang makaten menika. Mosok lare estri ingkang umur-umuranipun sak rayi kula ngaken bilih piyambakipun eyang kula.

        “Bener Eyang utawa simbahmu, Pradapa” tiyang estri menika wangsulan kalihan gumujeng lirih “jalaran wong tuwamu, ya Ki Lurah Kepuh Agal sing saiki linggih ing sisihmu kuwi, anak angkatku. Dudu putra angkate Sawargi Kanjeng Sultan Pajang kaya pangirane Bebau Jangglengan sing kumeruh sawise krungu crita sing sumbere saka Kyai Daka lan uga dudu sedulur angkate Raden Sentani muride Seluman Nagaburik sing saiki masanggrah ing Patalan kaya pangirane Bebau Sidamulya”.

        Mireng katrangan ingkang makaten kala wau, ndadosaken kringet kula ambrol. Kula rumaos sampun dipun welehaken, awit saking pokal kula ingkang sampun ngapusi Kyai Daka, sampun ndadosaken tiyang-tiyang sami sasar ing panginten. Nanging kula lajeng dados mangertos sinten sejatosipun pawestri menika. Awit saking menika kula lajeng nyembah sarta ngapurancang ing ngarsanipun Pawestri Ayu ingkang jebul ingkang winastan Nyai Pandhanwangi utawi Nyai Pandhansari, kados ingkang rumiyin asring dipun cariyosaken Bapa dhumateng kula.

        “Keng wayah nyadhong duka, Eyang” kalihan ngapurancang kula matur “inggih awit saking cublukipun Pradapa ngantos wuta boten sumerep dhateng Eyang Pandhanwangi. Boten langkung pangabekti kula mugi kunjuk”.

        “Iya iya putuku wong bagus” Nyai Pandhanwangi mesem ketingal rena penggalihipun “pangabektimu wis tak tampa lan pandongaku marang Gusti, muga-muga sliramu tansah kaparingan karahayon lahir batin wiwit ing donya nganti tumekeng delahan”.

        Nyai Pandhanwangi lajeng gentos paring pangandika dhumateng Bapa ingkang wiwit wau namung lenggah tumungkul :

        “Ki Lurah, aku njaluk pangapura, dene aku wis nyandhet nggon ndika arep menyang Kutha Gedhe Mataram. Nanging ndika aja kuwatir, lamun anggon ndika nggelak lakune Si Gombak kaya padatan, manut petunganku, sadurunge suruping surya sesuk ndika wis bisa kepethuk karo Raden Tumenggung Tesengkusuma lan bengine bisa diirit marak ing ngarsane Kyai Juru Martani ya Patih Mandaraka”.

        “Jengandika boten lepat Nyai” kepireng Bapa atur wangsulan kalihan panggah ngapurancang “malah kula ingkang gadhah panginten menawi kula nglampahi kalepatan, temah Nyai Pandhansari kepareng nimbali kula. Nanging nyuwun pangapunten, ketang cubluking dhiri kula temah dereng mangertos wujuding kalepatan menika, awit saking menika kaparenga Nyai paring mangertos murih kula boten kedlarung-dlarung anggen kula tumindak boten leres”.

        “nDika ora tumindak luput Kaki” Nyai Pandhanwangi ngendika malih panggah kalihan polatan ingkang sumringah “mung wae, wektu iki ndika lagi katempuhan unine bebasan Anak Polah Bapa Kepradah lan aja kaget yen mengkone ndika bakal kecipratan bebendu. Kang mangkono kuwi luwih becik tinimbang piwalesing dosa ndika sing kurang nggone asung tuntunan marang anak kuwi ndika tampa sawise ninggalne donya iki”.

        Bapa boten tumunten atur wangsulan, namung kula ingkang lajeng ngraosaken keduwung ingkang sansaya nunjem ing pulung ati. Kula sampun saged mangertosi menapa ingkang dipun kersakaken dening Nyai Pandhanwangi menika. Inggih awit saking tumindak kula ingkang boten leres temah Bapa ingkang boten mangertos menapa-menapa bab anggen kula sampun ngapusi Kyai Daka, kedah kacipratan pidana saking Gusti Ingkang Maha Adil. Sanadyan pawadanipun Bapa kirang anggenipun nuntun kula murih boten remen ngapusi tiyang sanes, awit mila kanyatanipun ingkang asring paring pitutur murih kula boten remen ngapusi menika Biyung.

        “Inggih Nyai” Bapa lajeng atur wangsulan “sadaya ingkang badhe tumanduk ing jiwa raga kula ing alam donya menika badhe kula tampi kanthi rila lan legawa linandhesan pasrah dhateng Adiling Suksma. Namung ambok bilih dede pepenginan ingkang nistha, kula kepengin mangertos menapa ingkang dipun lampahi dening anak kula pun Pradapa?”.

        “Aja kaduk ati bela panampa Kaki” Nyai Pandhanwangi paring wangsulan “awit tumrap wong sing kulina nerjang pepacuhe Gusti sing ditindakne putuku Pradapa iki dianggep dudu dosa kang gedhe. Lan anggone nganti Putuku Pradapa nglakoni tumindak sing nerjang wewarahe Gusti iki ya saka anggone kepengin tentreme Kepuh Agal, nanging gandheng sing ditindakne Pradapa iki mau ora liwat dalan sing bener, dadi ya panggah luput lan dosa”.

        “Inggih Nyai” Bapa matur malih “badhea kados menapa, kula boten badhe paring srengen dhateng anak kula, inggih awit sedaya sampun kelajeng. Sasampunipun kula ngertos menapa ingkang katindakaken Pradapa menawi boten sampun damel kapitunaning tiyang kathah ingkang boten saged katebus, kula namung badhe paring weling murih Pradapa boten amangsuli tumindakipun kala wau”.

        “Iya Kaki” Nyai Pandhanwangi lajeng ngendika malih “Putuku wis nindakne laku ngapusi utawa micara dora marang wong sing gaweyane meh saben dina ngapusi wong liya. Mung bedane, yen Pradapa olehe wis ngapusi wong mau merga Pradapa kepengin nylametake Kepuh Agal sing wis meh ana kedadeyan perang kadang. Nanging nek wong sing diapusi Pradapa kuwi saben-saben apus-apus ya merga kepengin golek bathi saka anggone ngapusi kuwi”.

        “Pradapa ngapusi Nyai?” Bapa ketingal radi kejot “lajeng sinten ingkang sampun dipun apusi Pradapa menika? Lan sampun wonten kedadosan menapa ing Kepuh Agal sadangunipun kula tilar menika Nyai?”.

        “Bener Putuku Pradapa wis dora marang Kyai Daka sing nedya mbalela lan gawe rusuh ing Kepuh Agal, sedina sawuse ndika budhal menyang Mataram” Nyai Pandhanwangi paring wangsulan lajeng kasambet nyariyosaken lelampahan ing Kepuh Agal sasampunipun Bapa bidhal dhateng Mataram. Wiwit anggenipun Kyai Daka lan Lurah Danara ngempalaken siswa-siswanipun, dipun ajak mbalela lan ngemohi Ki Pawana dados sesulihing Bapa. Nyai Pandhansari ugi nyariyosaken anggenipun Ki Pawana wadul dhumateng kula ingkang dipun kancani Ki Pahang. Kalajengaken nyariyosaken anggen kula sampun ngajrih-ajrihi Kyai Daka mawi cariyos ngayawara bilih kula menika sampun dados sedherek angkatipun Raden Gunendra, lan sampun kaparingan aji Swaramaruta, boten kliwatan dora kula ingkang nyariyosaken saening sambetipun Raden Gunendra kalihan Bapa saha saenipun sesambetan antawisipun Bapa kalihan tiyang sepuhipun angkat Raden Gunendra ing Patalan, malah kelajengipun umuk ngantos kula cariyos bilih jengkaripun Bapa menika badhe nindakaken kuwajiban saking Raden Sentani ing Patalan. Ngantos Nyai Pandhanwangi ugi nyariyosaken doranipun Kyai Daka dhateng Ki Danara, menawi Kyai Daka sampun nampi wangsit saking Dewa ingkang wosipun inggih saking sedaya dora kula dhateng Kyai Daka menika. Sedaya kacariyosaken dening Nyai Pandhanwangi dhateng Bapa, setunggal kemawon boten wonten ingkang kacicir.

        Bapa ketingal cingak semu gumun mangertos anggen kula sampun dora dhateng Kyai Daka makaten menika. Nanging dereng ngendika menapa-menapa.

        “Saiki mesthine putuku Pradapa durung ngerti ya gene Raden Gunendra nesu-nesu marang Ki Danara nalika Lurahing para siswane Kyai Daka kuwi teka ing kasatriyane Gunendra” Nyai Pandhanwangi ngendika malih, menika katujokaken dhateng kula.

        “Mila leres Eyang” wangsulan kula “waunipun kula namung nginten menawi anggenipun duka Raden Gunendra menika awit taksih gela jalaran kawirangan ing Pendhapa Kalurahan menika, nanging kok inggih ngantos kesangeten, ndudut curiga menapa”.

        “Kuwi ngono kena diarani kapinujon, utawa andelalah saka kersane Gusti Allah” Nyai Pandhanwangi ngendika kalihan mesem “nalika Danara teka ing kasatriyane Raden Gunendra sing ana ing ngarep kasatriyan kuwi selire Raden Gunendra sing jenenge Kaminten, rupane ora sepiraa nanging nduweni suwara sing mencutake, sawijining waranggana kondhang ing tlatah kono. Dening Danara Nyai Kaminten dikira mung rewang lumrah, mula sikepe Danara ya kena diarani degsura ngendelake dumeh dheweke siswane Kyai Daka. Kang mangkono mau, ndadekne Nyai Kaminten ora seneng, mula nalika Danara sansaya gumendung arep nekad nggone kepengin pethuk karo Raden Gunendra, dening Nyai Kaminten banjur diwadulake marang Raden Gunendra sing durung wungu saka anggone sare, kanthi wadulan ana manungsa sing arep sembranan marang dheweke. Mula sakala Raden Gunendra duka yayah sinipi, saupama Danara ora tumuli mlayu mesthi sida klakon dilangga kerise Raden Gunendra tenan. Kamangka tenane tekane Danara kuwi arep madulake lamun Ki Kepuh Agal wis aweh kapitayan marang Ki Pawana, sauntara Danara ora oleh panggonan apa-apa”.

 

Ana candhake

 

SENDHANG MUSTIKANING WARIH 7.

 

115.

        Kajawi saking menika, kula boten nginten makaten kedadosanipun. Awit kula cariyos dora dhateng Kyai Daka lan Ki Danara, Dening Kyai Daka lan Ki cariyos ingkang ngayawara saking kula menika malah lajeng dipun ewahi sakedhik lan dipun wewahi malih, kados upaminipun salebeting cariyos ngayawara ingkang kula aturaken dhateng Rama Kyai Daka babar pisan boten nyebat sesambetan antawisipun Bapa kalihan Raden Sentani, nanging dening Kyai Daka ingkang lajeng kadhawuhaken dhateng Ki Danara wasana kacariyosaken dhateng Ki Pawana, Bapa Ki Sarkara menika sedherek angkatipun Raden Santani. Langkung dados boten kanten-kantenan malih sareng Ki Pawana ingkang estunipun tiyang lugu lan jujur, lepat ing panampi kawewahan rumaos langkung mangertos tinimbang Ki Danara, nginten manawi Raden Sentani ingkang kacariyosaken Ki Danara dhateng piyambakipun menika Pangeran Bantani ingkang miturut cariyos ingkang dipun pireng saking Ki Pawit, taksih Putra Dalem Sawargi Kanjeng Sultan Pajang. Lan kanthi mireng cariyos saking Ki Pawana menika kula gadhah dudutan menawi Ki Lurah Danara boten nyebataken pasanggrahan Patalan dhateng Ki Pawana.  Kamangka Ki Pawit lan Ki Pawana sampun asring kaparingan ngertos dening Bapa, bilih dumugi titi kalenggahan menika Pasanggrahan Patalan taksih dados klilipipun Sampean Dalem Panembahan Senapati ing Mataram.

        Wonten raos ayem sakedhik ing manah kula, saupami ing benjangipun anggen kula sampun cariyos ngayawara dhateng Kyai Daka menika kadenangan, tartamtu Kyai Daka boten badhe mara-marakaken anggen kula sampun micara dora. Awit anggenipun cariyos Kyai Daka dhateng Ku Danara ingkang dipun lajengaken dhateng Ki Pawana ingkang kapireng Ki Pahang, Ki Pahing lan Ki Tanggon menika boten nyebataken bilih tuking cariyos menika saking kula. Nanging dipun dhaken bilih menika wangsiting Dewa ingkang katampi dening Kyai Daka.

        “Samangke kula sakalangkung tatag anggen kula ngayahi jejibahan minangka suhing Para Bebau ing Kepuh Agal menika Raden” sareng sampun sawatawis sami mendel, Ki Pawana lajeng wicanten malih “awit waunipun kula taksih nguwatosaken dhateng Ki Danara miwah Gurunipun inggih menika Kyai Daka, ingkang sadangunipun menika kula wastani namung lelamisan anggenipun ngabdi dhateng Kepuh Agal. Samangke sampun pikantuk pepajar saking Hyang Agung kanthi wangsit ingkang dipun tampi lan kacariyosaken dhateng kula menika”.

        “Mangke rumiyin Kakang Pawana” kula lajeng suka wangsulan “boten ateges kula nggorohaken cariyos ingkang ndika tampi saking Ki Lurah Danara menika, lan sepisan malih sampun kawastanan kula boten pitados menawi Rama Kyai Daka sampun pikantuk wangsiting Gusti. Nanging kula nyuwun dhateng ndika lan Ki Pahang sarta Paman Pahing menapa dene Paman Tanggon, menawi nyata ndika kabeh niki setya dhateng Kepuh Agal lan tresna dhateng Bapa, sampun ngantos nyuda prayitnaning batin.  Kula aturi emut bilih pejahipun kumbang ingkang nggadhahi kasekten lan mandi entupipun menika namung jalaran jaringing klamat ingkang kapasang dening Kala Mangga ingkang ina. Ugi mugi kaemutana ugi, pejahing laron-laron awit anyaketi diyan teplok inggih kabekta kirang sabaripun laron-laron kala wau nengga wanci siang, temah kapusan sunaring diyan dipun kinten cahyaning surya ing wanci siang”.

        Kula tingali Ki Pahang lan Ki Pawana manthuk-manthuk lan Paman Tanggon menapa dene Paman Pahing ketingal sami mlenggong. Ki Bebau Jangglengan lan Bebau Grojoganngubal ketingalipun sanaos sakedhik saged nyandhak kalihan wangsulan kula, benten kalihan Paman Tanggon lan Paman Pahing ingkang kekalihipun ketingal cetha anggenipun dereng mangertos kalihan kajeng kula kalihan tembung wangsulan menika.

        “Ngaturaken genging panuwun Raden” Ki Pawana lajeng wicanten “sakedhik kula sampun saged mangertos ingkang Raden kersakaken, namung murih boten ngantos tumpang suh anggen kula nglampahi pitedah jengandika menika, kaparenga Raden paring pepajar ingkang langkung cetha malih”.  

“Makaten inggih Kakang” kula lajeng suka pitutur, pitutur menika kula pendhet saking salah satunggaling ungelipun lontar ingkang kula waos ing Gothakaning Bapa “mengsah ingkang julig menika tansah mbudidaya saged ngawonaken mengsahipun mawi sewu cara. Salah satunggaling cara inggih menika mawi lampah nglena mengsahipun nalikanipun mengsah kala wau boten maspapaosaken piyambakipun. Lha murih mengsahipun klena, kathah-kathah sami  mawi caranipun trenggiling ingkang api-api mati. Kula boten ngawisi Kakang Pawana pitados kalihan kojahing Ki Danara menapa dene Rama Kyai Daka, nanging sepisan malih sampun ngantos wonten kedadosan kados perkutut ingkang kapaeka awit puluting bendha ing pikatan”.

“Inggih Raden, ngaturaken genging panuwun” Ki Pawana wangsulan kalihan praupan ingkang bingar, sawatawis Ki Pahang ketingal mesem radi wiyar “sedaya dhawuhipun Raden badhe kula emut-emut”.

“Saiki mangkene Kakang Pawana lan Paman Pahang apa dene Paman Pahing lan Paman Tanggon” kula lajeng wicanten malih “wiwit dina iki aku arep nganggo basa ngoko marang ndika kabeh, awit katone ndika kabeh katon rikuh marang aku nalika aku panggah nganggo basa krama”.

“Boten rikah malih Raden, nanging kula sedaya sami ajrih kenging walat, jalaran boten satrepipun menawi jengandika Raden mawi basa krama nalikanipun ngendika kalihan kula” wangsulanipun Ki Pawana kalihan gumujeng alon lan sedaya ingkang wonten mriku inggih lajeng sami gumujeng “sakalangkung remening manah kula sedaya menawi Raden kersa angoko lan anjangkar dhateng kula sedaya”.

“Nanging aku uga duwe panjalukan marang ndika kabeh” kula nutugaken wicanten “ndika kudu bisa mujudi kang dadi panjalukku iki mengko”.

“Raden ngersakaken menapa, kula sedaya saestu kanthi remening manah badhe mbudidaya mujudaken menapa ingkang jengandika kersakaken” wangsulanipun Ki Pawana dhadhag.

“Aku lan Bapa padha ayomana aja nganti bisa dititik dening wong-wong sing ora seneng lan nedya gawe cilakaku apa dene Bapa” kula nutugaken wicanten “dene carane, sikep ndika aja owah karo padatan, lire padha cakna sikep kaya sadurunge ndika jagongan karo Ki Danara mau awan. Aja pisan-pisan ndika ngundang aku mawa sebutan sing neka-neka, yen maune ndika nyebut aku kathi sebutan Adhi utawa Gus, aja padha ndika ganti nganggo sebutan Raden. Samono uga sawanci-wanci Bapa rawuh, aja diowahi anggone ngaturi sebutan marang panjenengane. Cekake ndika kabeh kudu bali nduweni sikep marang aku lan Bapa kaya sadurunge tekane Ki Lurah Danara menyang Jangglengan mau awan”.

“Nanging menika rak inggih saged dipun wastani degsura ta Raden? Menawi kula kenging walat kadospundi?” Ki Pahang ingkang wiwit wau mendel kemawon, dumadakan pitaken langkung rumiyin.

“Paman Pahang kudu bisa mbedakne endi sing diarani degsura lan endi sing dudu” wangsulan kula kados tiyang srengen nanging mawi swanten sabar “ndika kena diarani degsura kuwi yen nedya ngremehake wong sung kudune ndika ajeni, nanging yen ndika nuruti panjaluke wong sing njaluk pangayoman marang ndika, kuwi ora jeneng ndika nindakne laku degsura sanajan upamane kanggo ngayomi wong mau kudu ndika singidne ing ngisoring palungguhan ndika. Ngerti Paman?”.

“Inggih Gus, kula ngertos” wangsulanipun Ki Pahang kalihan manthuk-manthuk.

“Kapeksa kula ingkang ngewahi Gus” Ki Pawana gentos ingkang wicanten kalihan mesem “kula boten badhe wani malih ngaturi jengandika mawi sebatan Adhi, kula boten metang menika kalebet degsura menapa boten, ingkang baken kula ajrih ngaturi jengandika Gus Pradapa mawi pangundang Adhi”.

“Iya Kakang, aku ngerti kuwi” wangsulan kula ugi kalihan mesem.

Sareng sampun sawatawis dalu, tiyang sekawan menika lajeng pamitan badhe wangsul. Kula inggih lajeng mlebet dhateng griya wingking. Kraos pegel ing badan, kula kepengin enggal-enggal mapan tilem. Nanging nalika kula badhe ngeremaken mripat, kraos angel sanget. Raos kuwatos ing salebeting manah awit anggen kula wicanten dora dhateng Rama Kyai Daka ingkang pranyata dados ngambra-ambra boten kantenan makaten kala wau, ndadosaken manah kula boten jenjem. Awit saking menika lajeng ing angen-angen wiwit pados cara ingkang badhe kula cakaken benjing menawi anggen kula ngapusi Rama Kyai Daka menika ngantos kadenangan.

Nanging ngantos kepirenging suwanten rijalullah, panggah dereng pikantuk wangsulan pitakening manah cara menapa ingkang kedah kula lampahi. Dumadakan, kula mambet wonten ganda arum mangambar ngebaki senthong papan patileman kula. Boten kraos wulu-wulu wiwit mrinding, githok dados mengkorog, jantung kraos dheg-dhegan. Awit ganda arum menika benten kalihan gandaning sekar ingkang wonten ing pekaranganing dalem kalurahan menika, nanging aruming sekar Pandhan ingkang limrahipun tuwuhipun ing satepining lepen. Langkung kraos miris malih salebeting manah sareng dumadakan diyan senthir ing ajug-ajug pejah katiyup ing angin dalu.

“Pradapa aja kaya bocah cilik sing gampang wedi marang apa-apa sing ora cetha” dumadakan kepireng suwanten alus lan sekeca dipun mirengaken ing kuping, suwantenipun tiyang estri “ana perkara sethithik sing kudu tak rembug karo sliramu wengi iki”.

“Sapa kowe he? Lan perkara apa sing arep mbok kandhakne marang aku?” kanthi suwanten radi kedher kula wantun-wantunaken taken dhateng ingkang nyuwanten dhateng kula menika.

“Aja degsura sliramu Pradapa!”  suwanten kala wau wangsulan, samangke kapireng kados suwantenipun tiyang ingkang srengen, nanging panggah kapireng sekeca dipun mirengaken “aja takon neka-neka, ayo  tak enteni sliramu ana Sanggar papan kanggo manembahe wong tuwamu”.

Kados gudel kineluhan, kula tangi saking anggen kula ngglethak, lajeng grayah-grayah medal saking senthong badhe dhateng sanggar ingkang padatan kaagem Bapa kangge nindakaken panembah dhateng Gusti sedinten kaping gangsal lan kawewahan meh saben dalu Bapa katrem ing papan menika.

Sasampunipun kula dugi ing sanggaripun Bapa, kula radi kaget, awit Bapa sampun wonten mriku, ketingal lenggah amarikelu mandhep priyantun estri ingkang sakalangkung sulistiya warninipun, ingkang lenggahipun watawis kaot gangsal jangkah saking papanipun Bapa lenggah.

“Kene Pradapa!” Pawestri ingkang sulistya menika wicanten kebak wibawa lan kula taksih apal kalihan suwanten menika, inggih suwanten ingkang kala wau wicanten ing senthong patileman kula “linggiha ing sisihe Ki Sarkara wong tuwamu sing sejati kuwi”.

 

Ana candhake

SENDHANG MUSTIKANING WARIH 7 (114)

114.

          Sasampunipun kula wangsul, dugi griya pikiran kula kraos boten sekeca. Sanaosa ing wau sampun pitados bilih anggen kula sampun ngapusi Rama Kyai Daka lan Lurah Danara boten badhe kadenangan menawi tiyang kalih niku boten kepanggih kalihan Raden Gunendra. Lan mitutut petanganing nalar kula, Raden Gunendra boten badhe wantun dhateng Kepuh Agal jalaran ajrih kalihan Bapa. Sawatawis Ki Danara utawi Kyai Daka boten badhe wantun dhateng Patalan jalaran ajrih kalihan Raden Gunendra. Dados kalodhangan panggihipun Kyai Daka lan Lurah Danara kalihan Raden Gunendra saged kawastanan langka. Ewa samanten, bawaning tiyang dora, ndadosaken manah boten tentrem. Pituturing Biyung wiwit kula taksih alit rumiyin tansah dumeling ing pamirenging manah kula :

        “Thole, saala-alane manungsa kuwi manungsa sing dhemen ngapusi marang sapepadhaning manungsa. Kuwi dosane gedhe banget, lan mbesuk nek wis mati bakal diobong neng telenging neraka sing paling panas genine, wong-wong sing tau diapusi bakal teka lan padha ngebyuki awake nganggo areng-areng neraka. Mula Biyung meling, aja pisan-pisan kowe nindakne laku dora, ngapusi sapepadhaning wong”.

        Emut pituturing Biyung ingkang makaten menika, dumadakan githok kula mengkorog. Raos ajrih nggremeti manah kula.  Nanging boten dangu, lajeng wonten suwantening batin ingkang ngedhem-edhem raos ajrih kala wau :

        “Aja banget-banget anggonmu kuwatir bakal diobong neng neraka Pradapa, sing dikersakne Biyung kae ora kaya sing wis mbok tindakne, merga anggonmu ngapusi Kyai Daka lan Lurah Danara kuwi kanthi tujuwan sing becik, kanggo kaslametane wong sa Kepuh Agal. Dadi umukmu marang wong loro kae, umuk sing tinuntun marang bebener, nggonmu mbudidaya murih Kepuh Agal ora dadi geger merga lekase Kyai Daka sing arep mbalela, kuwi gedhe ganjarane. Luwih gedhe tinimbang gedhene siksa merga ngapusi. Dadi genine neraka mbesuk bakal bisa disirep merga ganjaran saka lelabuhanmu nylametake Kepuh Agal”.

        “Gampang temen nggonmu arep nampa ganjaran” dumadakan saking manah sisih tengen wonten suwanten malih “jenenge labuh marang Desa utawa marang negara kuwi kuwajibanmu, minangka tebusan saka nggonmu nglakoni urip sing wis mangan ngombe saka wulu wetune Kepuh Agal, dadi aran lancang nek kowe wani ngarep-arep ganjaran, luwih-luwih ganjarane banjur mbok jagakne kanggo ngimbangi tumindak dosamu sing banget gedhene. Arepa kaya apa, Kyai Daka kae ya tau aweh tuntunan kabecikan marang kowe, malah saiki mbok wales kanthi cara meden-medeni kalawan tembungmu sing ngayawara. Jenenge wong ngapusi kuwi mbuh kapan wektune suwe-suwe mesthi bakal konangan. Lan yen wis konangan lan wong-wong padha weruh nek kowe kuwi jebul menungsa sing dhemen nindakne laku dora lan cidra, bakal nguwohake ora ana maneh sing gelem percaya marang apa sing mbok kandhakne. Kowe bakal kewirangan selawas-lawase, ora mung kowe dhewe sing bakal nandhang wirang, Biyung sing wis ana alam tentrem kana wae bakal muwun merga wis duwe putra sing dhemen apus-apus. Bapa sing penggalihe suci, uga bakal isin merga wis peputra menungsa sing dhemen gawe crita sing ngayawara kaya kowe kuwi”.

        Inggih awit wontenipun perang batin ingkang kados makaten menika, anjalari manah lan pikiran kula sansaya kraos boten sekeca. Wonten raos getun, dene kala wau kalihan entheng kula ngapusi Kyai Daka. Wonten raos kedhuwung lan ajrih manawi ngantos anggen kula nglampahi dora ing wicara menika ngantos kadenangan. Kula namung saged linggih dheleg-dheleg, ing joganing pendhapa, kados tiyang kecalan nalar. Ngantos boten sumerep wayah, ngertos-ngertos wanci dalu sampun dumugi. Rewang dalem kalurahan ingkang nggadhahi kuwajiban nyawisaken dilah sampun wiwit nyumeti dilahipun lan mapanaken ing papan-papan ingkang samesthinipun, kalebet mapanaken dilah kangge madhangi pendhapa.

        “Kawula nuwun, Kula ingkang sowan Raden” dumadakan kula dipun kagetaken dening suwantenipun tiyang ingkang minggah pendhapa lan alok kula nuwun dhateng kula.

Jebul ingkang nembe dugi menika tiyang sekawan, ingkang ngajeng piyambak Ki Pawana, Bebau Jangglengan lajeng Ki Pahang, Bebau ing Grojoganngubal, kairingaken Paman Tanggon lan Paman Pahing. Nanging kenging menapa anggenipun alok dhateng kula benten kalihan padatan?. Kula ngertos menawi ingkang wicanten “kula nuwun” wau Ki Pawana, ingkang padatan menawi nyebut nami kula mawi sebutan Gus utawi Adhi, nanging menika wau anggenipun ngundang nami kula mawi sebutan Raden tanpa nyebut nami kula. Malah kula langkung kaget malih, sareng kula boten tumunten wangsulan tiyang sekawan menika lajeng ndheprok ing jogan lan mlampah kanthi ndhodhok nyaketi kula, tanganipun sami asikep sembah kalbu.

“Pangabekti kula mugi katur ing ngarsa Jengandika Raden” Ki Pawana kados nyembah sarwi ngaturaken bekti dhateng kula. nDadosaken kula bingung.

“Menika wonten menapa ta Kakang Bebau?” kula lajeng pitaken kalihan suwanten gumun “kula menika Pradapa, kok ndika tumindak kados makaten menika mengku kersa menapa?”.

“Sampun ta Raden, kula tiyang sekawan menika sampun mangertos sedaya, sinten estunipun Raden Mas Sarkara ingkang sampun ngagem asma singlon Ki Sarkara lan sinten Gus Pradapa ingkang jebul Raden Pradapa ingkang langkung pinitados dening Gusti Kula Panembahan Senapati ing Mataram” Ki Bebau Jangglengan lajeng wicanten mangsuli pitaken kula.

“Mangke rumiyin Kakang Pawana” kula lajeng wicanten malih, awit kula dereng mudheng kalihan ingkang dipun ucapaken Bebau Jangglengan makaten menika” Sinten ingkang sampun cariyos dhateng Kakang Pawana, bab prakawis ingkang nyata ngayawara menika?”.

“Nyuwun pangapunten Raden” Ki Pawana lajeng wangsulan “estunipun Ki Tanggon lan Ki Pahing ingkang dipun kanthi Ki Bebau Grojoganngubal watawis wanci lingsir surya wau sampun dumugi ing griya kula, lan kula sampun tata-tata bidhal mriki sowan dhateng Raden Pradapa, nanging kedadak Ki Bebau Sidomulya dumadakan dugi ing Jangglengan”.

“Ki Danara dhateng Jangglengan Kakang?” kula kapeksa nyaru wuwus awit kepireng aneh Ki Danara purun murugi papanipun Ki Pawana.

“Inggih Raden” wangsulanipun Ki Pawana “waunipun kula sujana, kula kinten Ki Danara badhe tumindak ingkang boten sae jumbuh kalihan wartos ingkang kula tampi saderengipun saking Ki Pahang, mula kula inggih sampun siyaga kalihan Tumbak Kyai Jimat peparingipun Bapa. Nanging Jebul kula kecelik Raden”.

“Kecelik kados pundi Kakang?” kula taken malih.

“Duginipun Ki Danara boten badhe damel sulaya, nanging ingkang sepisan nedhi pangapura kangge piyambakipun lan kangge Kyai Daka, awit saking anggenipun sampun tumindak kados ungeling warta ingkang kabekta dening Ki Pahang kala wingi menika” wangsulanipun Ki Pawana cetha.

“Dados wartos ingkang dipun beta Ki Pahang ingkang criyosipun saking Paman Tanggon lan Paman Pahing menika leres?” kula api-api tambuh.

“Leres Raden” Ki Pawana gurawalan anggenipun wangsulan “nanging Kyai Daka lan Ki Danara sampun ngrumaosi ing lepatipun saderengipun nindakaken kekajenganipun kala wau, inggih jalaran Kyai Daka sampun nampi wisik saking Hyang Agung bilih lekasipun ingkang badhe mbalela menika lepat, malah lajeng Kyai Daka ugi nampi wisik ingkang miyak sesinglonipun Raden Mas Sarkara ugi ingkang putra pun Raden Pradapa”.

“Sesinglon menapa malih menika Kakang?” kula pitaken kalihan salebeting manah mesem, jebul pawitan cariyos kula ingkang ngayawaea Kyai Daka saged damel cariyos langkung ngayawara sanes malih.

“Cariyos ingkang dipun bekta Ki Danara, Kyai Daka kaparingan ngertos bilih estunipun Ki Kepuh Agal menika taksih putra angkatipun Kanjeng Sultan Pajang awit kageret saking Pangeran Bantani, nanging nuwun sewu Ki Danara anggenipun mastani asmanipun Pangeran Bantani klentu dados Raden Sentani” wangsulanipun Ki Pawana kalihan mesem.

“Pangeran Bantani, sinten malih menika Kakang?” kula pitaken malih.

“Kula ngertos pamundhut jengandika menika namung cangkriman Raden” wangsulanipun Ki Pawana kalihan esem langkung wiyar malih “nanging murih adilipun, cangkriman jengandika badhe kula batang. Kula nate kacariyosan dening tiyang sepuh kula bilih Gusti Sultan Pajang menika kagungan putra ingkang wiwit timur boten kraos mapan ing kraton, nanging milih sugeng ing pratapanipun Waliyullah ing laladan jawi wetan, kados kawula limrah. Asmanipun Raden Bantani ugi Pangeran Bantani. Awit Gusti Pangeran Bantani boten kersa dados priyagung lan milih dados kawula limrah, mila boten kathah kawula ingkang sumerep sinten Pangeran Bantani menika”.

Kula lajeng nggagas, ketingalipun wonten seling suruping wartos antawisipun Ki Danara lan Ki Pawana menika. Ki Pawana nginten menawi ingkang dening Ki Danara sinebat Raden Sentani, inggih tiyang sepuhipun angkat Raden Gunendra, menika Raden Bantani ingkang criyosipun putranipun Kanjeng Sultan Pajang. Nanging kula dereng suka wangsulan ing bab menika.

“Dene cariyos  salajengipun” Ki Pawana nutugaken anggenipun wicanten, “Kyai Daka nampi wangsit bilih Raden Mas Sarkara menika estunipun sedherek angkat saking Pangeran Bantani, awit dados sedherekipun, mila Raden Mas Sarkara lajeng katetepaken ugi dados putra angkatipun tiyang sepuhipun Raden Bantani ingkang miturut Ki Danara asmanipun ingkang leres Raden Sentani menika. Kajawi menika, wangsit ingkang dipun tampi Kyai Daka ugi nyebataken bilih jengandika Raden Pradapa menika ugi kadhaken minangka putra angkatipun Pangeran Bantani. Lan ingkang ndara dasihi, dalu Kyai Daka nampi wangsit, ing enjingipun jengandika Raden tedhak dhateng griyanipun Kyai Dakam temah Kyai Daka sumerep tandha-tandha ingkang wonten ing salira jengandika bilih tuhu jengandika Raden menika putra angkatipun Raden Bantani, pramila Kyai Daka lajeng ngaturaken sungkem dhateng jengandika Raden. Menika cariyos ingkang kula pireng piyambak saking Ki Danara”.

Jebul seling-surup antawisipun Ki Pawana lan Ki Danara sansaya tebih. Awit menawi leres wonten putra Pajang ingkang asma Pangeran Bantani kados cariyosipun Ki Pawana ingkang katampi saking tuyang sepuhipun menika, estu boten badhe gathuk kalihan Raden Sentani ingkang cariyosipun tiyang sepuh angkatipun Raden Gunendra lan nedya badhe amupu kula minangka putra angkatipun menika. Inggih awit saking menika, kisruhing manah kula lajeng wewah malih. Nanging kula taksih kepengin mireng langkung kathah malih cariyos ingkang dipun beta Ki Pawana inggih Bebau Jangglengan menika.

 

Ana candhake

 

 

SENDHANG MISRIKANING WARIH 7 (113)

 

113.

        Ingkang ketingal kaget kaworan gumun gentos Ki Danara, kinten-kinten tuwuh pitakenan ing manahipun, awit Rama Kyai Daka benten kalihan padatan sikepipun dhateng kula, malah samangke migunakaken basa krama kalihan kula. Kula api-api boten nggagas dhateng Ki Danara ingkang nyawang kula kanthi praupan kebak tandha pitakenan. Malah lajeng kalihan mesem kula lajeng atur wangsulan dhateng Kyai Daka :

        “Mila estunipun kula namung nyobi kemawon kok Rama”

        “Nyobi menapa Raden?” Kyai Daka medhot rembag kula, ketingal menawi boten sabar ngentosi kula nutugaken ginem. Kula lirik Ki Danara sansaya sanget anggenipun mlengakaken praupan, ketang ngungunipun, awit Kyai Daka kajawi ngangge basa krama ingkang alus inggih nyebat kula mawi sebatan Raden.

        “Nalika Kakangmas badhe kundur taksih kober paring Aji Swaramaruta dhateng kula ingkang  pirantinipun awujud kalpika pameling, dhawuhipun Kakangmas sawanci-wanci kula kepengin wicanten kalihan panjenenganipun, kula saged wicanten dhateng kalpika kala wau, mangke suwanten kula badhe kapireng dening Kakangmas nadyan Kakangmas boten kantenan papanipun” kula wangsulan kanthi dora malih “nalika kula bidhal mriki lan ing margi kula mireng menawi Rama Kyai saha Ki Lurah Danara sampun kagungan kersa badhe mbalela dhateng Ki Pawana lan Kepuh Agal, kula lajeng wadul dhateng Kakangmas kanthi wicanten dhateng kalpika peparingipun kala wau. Dados inggih boten mokal saha boten aneh menawi Kakangmas nunten duka dhateng Ki Lurah Danara”.

        Ki Danara lan Kyai Daka ketingal lajeng legeg, dheleg-dheleg. Kula boten mangertos menapa ingkang dipun gagas. Namung panginten kula, dheleg-dhelegipun tiyang kalih menika jalaran nggetuni anggenipun kelajeng badhe mbalela. Namung bentenipun Ki Danara ingkang boten mireng anggen kula sampun cariyos dhateng Kyai Daka, ketingal dereng mudheng kalihan ewah-ewahaning sikepipun Kyai Daka dhateng kula, saha boten mudheng sinten ingkang kula kajengaken kalihan sebutan Kakangmas kala wau.

        “Nuwun sewu Bapa Guru” dumadakan Ki Danara nyobi matur dhateng Kyai Daka “yektosipun niki wau wonten kedadosan menapa ta? Dugi rumaos kula sedaya kok lajeng ewah kados makaten menika? Lajeng kados pundi kalihan dukanipun Raden Gunendra kala wau?”

        “Danara?” Rama Kyai Daka wangsulan kalihan suwanten alon nanging sereng “upama kowe dipidana dening Raden Gunendra kaya sing wis mbok kandhakne mau, aku sarujuk banget. Merga kowe wis ngajak aku ngglandhang carang saka pucuk, merga saka anggonmu keminter lan kemeruh, kowe arep gawe cilakaku lan cilakane wong sak Kepuh Agal kene. Katujune iki mau Raden Pradapa kepareng tedhak ing pendhapa kene, ya muga-muga wae pangkasamane Raden Pradapa marang aku luwih gedhe tinimbang dosa sing tak tindakne sing merga saka pambujukmu sing bodho nanging keminter kuwi mau”.

        “Nyuwun pangapunten Bapa Guru” Ki Danara nyobi matur malih “kula babar pisan boten ngglandhang carang saking pucuk kados pandakwa jengandika menika, nanging kula menika namung ngaturaken kedadosan ingkang sanyatanipun, Gus Pradapa lan para bebau sarta Ki Lurah Kepuh Agal, sampun kenging guna dhesthi saking Pawana temah sami nyengkuyung yoganipun Si Pawit tiyang goroh menika dados suhing para Bebau……..”.

        “Danara ?!?” Kyai Daka nggetak dhateng Ki Danara, kalihan netra ingkang murup.

        Ki Lurah Danara sansaya ketingal gumun nampi panggetak saking Kyai Daka ingkang kados makaten menika, sanaosa boten semaur nanging mripatipun Ki Danara nedahaken raos gumuning manahipun dene sampun digetak kados lare alit dening Gurunipun makaten menika. Lan purun boten purun Ki Danara inggih ajrih dhateng Kyai Daka.

        “Saiki aku luwih percaya marang pituture wong kuna biyen, rowang kang bodho kuwi luwih mbebayani tinimbang mungsuh sing julig. Lan minterne wong bodho kuwi luwih angel nalika wong bodho kuwi sugih gunem sing yekti ora ana gunane kaya kowe kuwi, mula nek kowe isih kepengin dawa umurmu, becik kowe sinau mikir luwih dhisik sadurunge guneman” Kyai Daka nutugaken anggenipun srengen dhateng Ki Danara, Ki Danara inggih lajeng ndhingkluk, boten wantun kumecap malih.

        Kawontenan lajeng sidhem nanging ketawis angker. Awit dereng wonten ingkang wicanten malih. Kula piyambak ugi sengaja boten guneman menapa-menapa, awit kula ngertos menawi Kyai Daka sampun pitados kalihan wicanten kula ingkang dora. Miturut petanganing manah kula, anggen kula dora menika boten badhe kawiyak menawi boten kamangertosan dening Raden Gunendra, lan kula sampun pitados bilih Raden Gunendra boten badhe wantun malih dugi dhateng Kepuh Agal mriki sasampunipun nandhang wirang awit dipun welehaken dening Bapa.

        “Nuwun sewu Raden” sareng sampun sawatawis kawontenan kraos tintrim, Kyai Daka lajeng wicanten malih “sareng kula mireng sedaya dhawuh jengandika Raden, kula nembe kraos jebul ngibarat tiyang kekesahan kula sampun kesasar ing margi inggih awit bodhonipun tiyang ingkang kula pitados dados cucuking lampah. Lan kula ugi ngertos, awit kesasaring lampah menika saged nganjogaken lampah kula ing talining gantungan pidana pejah. Nanging bares kemawon Raden, sanadyan sampun sepuh, kula mila dereng kepengin pejah langkung-langkung pejah nistha minangka nara pidana. Samangke kaparenga Raden Pradapa paring pitulungan dhateng kula, menapa ingkang kedah kula lampahi murih kula saged wangsul medal saking margi ingkang sasar menika”.

        Kula dados langkung saged mangertosi wewatakanipun Rama Kyai Daka kanthi tembungipun dhateng kula ingkang makaren menika. Kyai Daka estu dhemen maiben dhateng tiyang salintuning piyambakipun, sedaya bodho kalebet Lurah Danara ingkang sampun dipun dakwa nuntun Kyai Daka ngambah margi ingkang jebulipun margi ingkang nasaraken. Babar pisan Kyai Daka boten ngrumaosi bilih piyambakipun ugi kenging kawastanan bodho dene gampil anggega aturipun Lurah Danara. Nanging salebeting manah kula ugi mesem, jalaran menawi Kyai Daka lan Ki Danara menika boten bodho, tartamtu anggen kula sampun micara dora menika gampil kadenangan.

        “Sedaya sampun cetha Rama” wekasan kula atur wangsulan “lan sedaya wangsul dhateng Rama Kyai badhe nglajengaken lampah menapa badhe mundur lajeng wangsul dhateng margi ingkang sakawit. Nanging mugi kauningan Rama, nglajengaken lampah utawi wangsul nurut margi ingkang sekawit menika boten lelahanan, liripun lekas kekalihipun wonten pidananipun saking ingkang jengandika dhereki. Awit badhea kados menapa, jengandika Rama Kyai miwah Ki Lurah Danara nyata sampun kenging kawastanan lepat”.

        “Inggih Raden” Kyai Daka ketingal susah sanget manahipun “kula saged mangertos kalihan menapa ingkang jengandika dhawuhaken menika, lan kula nyuwun tulung dhateng Raden Pradapa mugi katuntuna kula lan para siswa lan calon siswa ing paguron kula menika wangsul malih ing margi ingkang saleresipun, prakawis pidana ingkang kedah kula tampi, badhe kula tampi kanthi rilaning manah jalaran nyata menawi kula sampun tumindak dosa”.

        “Sokur menawi makaten Rama” kula lajeng wangsulan kalihan damel racikan dora ingkang enggal malih “mila ujaring para kina nyebataken, sauger taksih wujud manungsa mangka boten badhe sepen kalihan kalih prakawis ingkang wujudipun lali lan luput. Namung kemawon para kina ugi paring piwucal sabeja-bejane wong lali yen gelem bali eling lan sabeja-bejane wong luput yen gelem bali marang dalan kang bener. Lan kula sumerep sarta nembe kemawon mireng piyambak bilih Rama Kyai taksih kalebet tiyang ingkang beja kala wau”.

        “Inggih, ngaturaken genging panuwun Raden” Rama Kyai Daka wicanten kalihan astanipun kanan kering katampukaken ing ngajeng dhadha asikep sembah kalbu dhateng kula.

        “Sepisan malih kula matur Rama” kula nglajengaken anggen kula wicanten ngayawara dhateng Kyai Daka “nyata jengandika Rama sakulawangsa dinten menika nampi kanugrahan ingkang agung”.

        “Kanugrahan Raden? Kanugrahan menapa?” Rama Kyai Daka wicanten kalihan pasuryan ingkang sakalangkung bingar.

        “Nembe kemawon lumantar sasmita Aji Swaramaruta, kula nampi dhawuh saking Kakangmas bilih kula sampun nampi dhawuh saking Raden Sentani murih angaturi Kanjeng Rama dhumateng panjenenganipun, kaping kalih kula kaparingan purba wasesa sacekapipun kangge ngrampungaken prakawis ing Kepuh Agal menika kanthi lampah kawicaksanan. Menawi wonten ingkang boten pitados kalihan dhawuh ingkang lumantar sasmitaning aji swaramaruta menika, kula kaparengaken nedahaken namung kemawon menawi wonten walatipun tumrap ingkang kepengin sumerep, menika dede tanggel jawab kula” kula wangsulan kalihan ukara ingang nyata-nyata ngayawara “inggih kanthi wontenipun dhawuh murih kula ngrampungaken prakawis ing Kepuh Agal menika, kula saged nganggep prakawis menika rampung tanpa mawi wonten ingkang kedah dipun lepataken, jalaran sedaya menika inggih awit saking kleru tampi kemawon lan Ki Lurah Danara ing benjingipun panggah saged kapasrahan jejibahan ingkang langkung wigatos tinimbang namung dados pangarsaning para Bebau. Nanging kula ugi wenang damel cara ingkang sanes kangge ngrampungaken prakawis ingkang nembe kemawon tuwuh ing Kepuh Agal menika”.

        “Inggih Raden, kula pitados dhateng sedaya ingkang jengandika dhawuhaken lan babar pisan boten gadhah niyat badhe mbuktekaken dhawuh jengandika kala wau” Rama Kyai Daka suka wangsulan “panyuwun kula dhateng Raden Pradapa, mugi prakawis ingkang tuwuh ing Kepuh Agal inggih awit saking kirang lantipipun Danara menika, sageda kaanggep rampung tanpa wonten ingkang sanget-sanget anggenipun nglepataken. Dene menapa ingkang dados sarat masrutipun, kula sagah mujudaken”.

        “Inggih Rama” wangsulan kula kalihan mesem “manawi makaten, benjing menapa mangke dalu prayogi menawi Rama tumunten ambiwarakaken dhateng sanggya para siswa lan calon siswa bilih dhawuh ingkang kala wingi sampun kasuwak kagantos dhawuh enggal ingkang wujudipun wangsul anyengkuyung sedaya kawicaksananing Dhusun Kepuh Agal ingkang nuju dhateng kamulyaning sanggya para warga lan kawula Kepuh Agal”.

        “Inggih Raden, sedaya dhawuh jengandika badhe tumunten kula lampahi kanthi sasae-saenipun, lan kula ngaturaken genging panuwun awit kawicaksananipun Raden ingkang taksih asih dhateng kula temah kula boten kapatrapam pidana menapa-menapa, prasetyaning manah kula dhumateng jengandika Raden, ngantos kukuding jagad kula, kula boten badhe amangsuli lampah cidra dhateng jengandika Raden miwah ingkang Rama ing Patalan” Rama Kyai Daka ngucapaken sumpahipun dhateng kula ”Prakawis Ki Pawana ingkang ambok bilih sampun mireng lekas kula ingkang lepat kala wau, sarta mbok bilih ugi sampun tata-tata kangge paring pidana dhateng kula lan Danara, sadaya kula pasrahaken dhateng Raden Pradapa murih saenipun”.

 

Ana candhake.