SENDHANG MUSTIKANING WARIH VI (045)

 

45.

Aku wis menggok nurut dalan sing mau dikandhakne dening Ajar Sarapat, dalan sing tumuju menyang Gunung Lawu. Ora akeh desa sing tak liwati, lakune Baratketiga sing tak tumpaki wiwit ngambah alas gung, ngancik dalan sing rumpil lan akeh pepalang kaya dene ri bandhil lan bebondhotan. Pisan pindho aku kudu mudhun saka gigir jaran lan kapeksa mlaku karo nuntun Baratketiga jalaran kepalang jurang sing mbambing yen ora ngati-ati bisa kepleset kejegur jurang sing jero, ndadekne cilaka. Nanging babar pisan ora ana rasa ngresula sajroning ati, iya labet aku kepengin enggal bisa puruita marang Eyang Resi Doradruwasa lan yen wis ganep patang wulan utawa satus rong puluh dina wis dikeparengake bali lan tumuli bisa dhaup karo Andalu.

 

Sansaya adoh mlebu menyang jero alas, dalan sing kudu tak liwati sansaya ora karuwan. Aja maneh kok olehe liwat karo nunggang jaran, lha wong mlaku wong thok wae ngrekasa. Wekasan aku duwe panemu yen satemene nggawa Jaran kanggo tunggangan iki jebul luwih ngebot-eboti laku, ora ndadekne luwih cepeting laku kaya sing tak kira sadurunge budhal. Mula nalika ngarepake surup srengenge, Jaran Kyai Baratketiga tak lukari sandhangane banjur tak bisiki kupinge :

 

“Baratketiga, aku banget nedha nrima marang kowe sing wis ngeterne lakuku nganti tekan kene, nanging gandheng kahanan dalan sing kudu tak liwati kaya ngene wujude, tak jaluk pangapuramu yen kapeksa aku karo kowe kudu pisah. Sandhanganmu wis tak uculi kabeh muri hora ngganggu nggonmu arep mlaku, saiki yen bisa balia menyang Majapahit maneh menyang dalem Katumenggungan nanging yen ora bisa kowe tak wenangake milih jagad ngendi sing arep mbok panggoni lan milih sapa sing bakal mbok ngengeri urip”.

 

Krungu tembung sing tak ucapne neng cedhak kupinge kuwi, kaya ngerti apa sing dadi karepku, Baratketiga nggedhegake endhase ngiwa nengen bola-bali. Aku ngira yen Baratketiga ora gelem nuruti apa sing tak karepake. Aku dadi rada gela, kandhaku marang Baratketiga maneh :

 

“Kowe kudu nurut apa sing dadi prentahku, aku ngerti yen kowe isih kepengin nutugne nggonmu aweh bebantu marang aku, nanging kowe kudu ngerti nek neng kene iki kowe ora bisa mbantu aku, malah kepara nambahi sesangganku wae, kowe kudu bali saiki!”.

 

Tak sawang saka mripate Baratketiga drodosan banyu luh sing mbanjir mangisor, Jaran peparinge Rama Tumenggung kuwi sajak sedhih lan nangis. Aku dadi sansaya anyel. Merga tak anggep Baratketiga kuwi kaya bocah cilik sing ora gelem ditinggal wong tuwane sing arep lunga blanja menyang pasar, banjur nangis ngana kae. Merga anyel, aku banjur njupuk cuthik, Baratketiga arep tak gitik murih gelem tumuli lunga saka ngarepku.  Nanging wangune Baratketiga ora gelem nampa gitikku malah kepara arep nglawan, ketitik banjur beker-beker ora karuwan. Aku dadi sansaya muring, gitik tak selehne banjur aku njupuk sabet sing luwih gedhe, Jaran kuwi arep tak sampluk. Nanging dumadakan ana kedadeyan sing aneh, ora klebu yen digagas nganggo nalar. Baratketiga dumadakan ilang tanpa tilas, kaya ilange geni damar sing mati ketiyup ing angin. Ora kaweruhan menyang ngendi parane lunga. Aku dadi kaget karo sajroning ati ketuwuhan rasa gumun sing ora bisa tak ngerteni wangsulane.

 

“Heh Suwanda wong bodho sing kumalungkung” dumadakan saka langit keprungu suwarane wong sing nguman-uman aku, suwarane cetha mlebu jeroning kupingku, dudu suwarane angen-angen “bodhomu mbok gendhong mbok indhit, nganti kowe ora ngerti sapa satemene Baratketiga sing wujude mung sak Turangga. Ngeria Suwanda, aku Baratketiga iki satemene gegaman kagungane Gusti Tumenggung Jatikusuma sing dititipne kowe, bisa mbok purih guna lan kabisane lan ora pisan-pisan kowe diwenehi wewenang kanggo nglarani aku. Nanging gandheng kowe saiki emoh kanggonan aku, malah akua rep mbok pilara dumeh kowe kuwasa, aku kapeksa lunga ninggalne kowe. Satemene aku isih kepengin nyoba kasetyanmu marang dhawuhe Gusti Tumenggung nanging pranyata mung samono kasetyanmu, tenane nek mung ngliwati dalan sing kaya apa wae rumpile Baratketiga ora bakal kangelan. Saiki sawangen apa kabisan sing bisa tak tindakne, aku bisa ngambah gegana. Gandheng kowe wis duwe karep supaya aku lunga, ya tak turuti prentahmu, aku lunga lan ora arep bali menyang Majapahit jalaran aku uga ngerti yen ing kana aku wis ora ana sing mbutuhake”.

 

Aku ndhangak mendhuwur, katon Baratketiga kaya manuk mabur kekiteran ing ndhuwurku. Akua rep semaur, kepengin njaluk pangapura marang dheweke, nanging sadurunge tembungku kawetu, Baratketiga wis mabur mendhuwur sansaya dhuwur wekasan ilang nusup mega-mega, embuh menyang ngendi parane. Kaya dilolosi bebalung sarandhuning ragaku, aku lungguh neng lemah, lemes tanpa daya. Rasa getun lan kedhuwung, sedhih lan bingung wor suh dadi siji. Aku nangis nggetuni bodhoning nalarku, babar pisan aku ora ngira yen Kyai Baratketiga ampilane Rama Tumenggung kuwi jebul dudu salumrahing jaran. Nanging jaran sembrani sing bisa mabur ngambah gegana. Saiki jalaran saka bodho lan sembranaku, Jaran sing tenane bisa nggawa lakuku menyang Bumi Kedhuwang kanthi gampang kuwi wis lunga, lunga ninggalake aku jalaran tak prentah lunga. Lungane Kyai Baratketiga karo nggawa ati sing gela marang aku.  

 

Nganti suwe aku lungguh meneng njetung karo ati nelangsa sambat-sambat nutuh awakku dhewe. Ora krasa kahanan ing sakiwa tengenku wis dadi peteng ndhedhet lelimengan. Aku ora bisa weruh apa-apa, jalaran wis rada suwe srengenge sing duwe daya aweh pepadhang marang lumahing bumi, ambles neng cakrawala sisih kulon. Gandheng aku kelingan nek papanku iki cedhak karo jurang-jurang sing jero, aku ora wani obah ngalih saka panggonanku lungguh, kuwatir yen nganti aku salah nggonku njangkah temah kepleset kejegur jurang, mesthi bakal mati ora ana sing ngaweruhi. Aku banjur mapan ngglethak ana kono. Aku lali yen petenging wengi satemene bisa diwiradati sarana nguripake geni nganggo thithikan watu sing tak gawa, thitikan watu minangka piranti kanggo gawe geni.

 

Sanadyan pikiran kuwur, nalar bingung, ati susah, nanging kegawa saka keseling raga, ngglethak neng lemah tanpa payon apa-apa, neng tengahing alas kuwi aku bisa turu kepati. Aku lagi nglilir nalika ana suwara rame, suwarane ayam alas sing padha petok lan kluruk sesautan manembrama tekane srengenge sing durung katon, mung saka cakrawala sisih wetan mega abang wis aweh tengara lamun ora suwe maneh srengenge bakal teka. Aku tangi saka nggonku ngglethak, nanging kaya mau sore, aku durung wani ngadeg utawa ngalih saka papanku kuwi, merga kahanan isih peteng, lor kidul durung cetha ngendi prenahe.

 

mBaka sethithik petenging wengi sansaya nipis. Sanadyan durung ngatonake wujude, nanging srengenge wis nuduhne katiyasane. Bumine wiwit katon padhang. Manuk-manuk wis padha rame anggone ngoceh lan tetembangan ana wit-witan, ora adoh saka papanku leren. Ocehing manuk alas sing ora mung siji jinise, sesahutan mawa unine dhewe-dhewe, ndadekne caruban suwara maneka warna dadi siji, keprungu endah lan kepenak dirungokne. Sapandurat aku lali karo kahanan sing lagi tak sandhang, kepilut endahing suwara ocehane manuk.  Dumadakan aku dijagetne dening suwara sing beda, dudu suwarane manuk sing lagi ngoceh, nanging cetha yen kuwi suwarane manungsa. Suwara sing ora banter, nanging bisa dirungokne kanthi kepenak, suwara rerepen tembang dhandhanggula :

 

Ana loro sandhanganing jalmi

Kang kapisan diarani beja

Cilaka kaping pindhone

Lelorone puniku

Satemene bisane dadi

Sandhanganing manungsa

Mung saka ing laku

Laku becik dadi beja

Laku nistha cilaka ingkang ngeloni

Mangkono kodratira.

 

 

Ana candhake.

SENDHANG MUSTIKANING WARIH VI (044)

44.

Srengenge sing mau panase kaya ngobong-obonga bumi dumadakan ketutupan mendhung ireng sing tan kawruhan sangkane sing ndadekne kahanan dadi surem. Wong telu sing wis padha siaga karo gegamane kuwi dumadakan mlumpat memburi, kaya weruh barang sing wis gawe mirising atine. Wong telu kuwi padha inget-ingetan karo kancane, nanging ora guneman apa-apa. Aku dadi sansaya waspada, mbok menawa wae wong telu kuwi lagi semayan gawe cara piye carane ngadhepi aku sing wis ngetokne gegaman aneh sing mung rupa slendhang sutra rupa kuning iki.

 

“Ya gene padha leren Kisanak? Ayo ditutugne anggone padha gojeg, yen ndika kabeh ngetokne gegaman sing mawa wisa utawa warangan, aku cukup nganggo slendhang iki wae. Ayo dibuktekne , ndika wong telu apa aku sing bakal dadi rebuking bumi ing sacedhake Sendhang iki” aku guneman aweh panantang marang wong telu sing durung sida nggunakne gegamane kanggo nyerang aku.

Wong telu kuwi ora ana sing semaur, nanging malah padha manthuk marang kancane dhewe, banjur tata-tata arep wiwit bali ngrangsang marang aku. Aku njejegne kuda-judaning sikilku. Kaya welinge Wa Anggara, Slendhang Sipat tal sabetne marang lengenku karo muji marang Hyang Agung nyuwun kekuwatan murih bisa unggul ing yuda. Dunadakan sepisan maneh wong telu kuwi murungne anggone arep nerjang, malah banjur setindak padha mundur maneh. Aku ora ngerti ya gene wong telu kuwi teka malih dadi kaya wong sing lagi kaweden.

Nanging dumadakan saka walik grumbul, keprungu suwarane wong ngguyu ngekek, banjur disusul jumedhule sawijining paraga sing macak nganggo sandhangane Brahmana. Ora nganggo iket, nanging rambute digelung mendhuwur, ngrasuk jubah rupane klawu, jenggot lan brengose diingu dawa. Beda karo wong telu mau, Brahmana sing wis setengah umur kuwi gageyan mlaku banjur mandheg neng tengah antarane aku karo wong telu sing dadi mungsuhku mau.

 

“Nuwun sewu Denmas” wong kuwi aweh kurmat marang aku karo guneman alus

“Tak suwun sing gedhe pangapura ndika, awit saka patrape murid-muridku sing ora weruh Slendhang Sipat piyandel Gunung Argapura, uga padha durung ngerti yen ndika iki jebul siswane Panembahan Kiswara”.

 

“Nyuwun pangapunten” aku nimbangi kurmat, Slendhang Sipat isih tak cekel ana tanganku, banjur wangsulan nganggo basa krama “Sang Resi menika sinten inggih, dene sampun wanuh kalihan Suwanda ingkang dereng saged menapa-menapa menika?”.

 

“Inggih ndherek tepang Raden, nami kula Ajar Sarapat saking Gunung Gangsir, yoganipun Bapa Resi Kasatnetra, ingkang duk sugengipun mila mitranipun Panembahan Kiswara” wong sing nganggo sandhangan Brahmana kuwi, malik uga nganggo basa krama, nepungake dhiri marang aku,merga ngira yen aku iki isih siwane Eyang Panembahan Kiswara Gurune Rama Tumenggung lan Wa Anggara.

 

Nek nitik saka patrape wong telu sing didhaku minangka muride kuwi mau, nadyan wong sing ngaku jeneng Ajar Sarapat iki, pangiraku iya Ajar sing ora pati nggugu piwulang agama. Mula kanggo ngeden-edeni supaya wong kuwi ora tiru-tiru murid-muride, aku niyat ora arep blaka yen aku iki mung anak angkate saka salah siji saka muride Eyang Panembahan Kiswara, lan aku ya ora arep menging wong kuwi nyebut aku iki siswane Eyang Panembahan Kiswara.

 

“Inggih Sang Resi, kula ugi nyuwun pangapunten awit kula boten mangertos bilih ingkang gojegan kalihan kula menika kala wau jebul siswa jengandika” aku guneman ngiras aweh wangsulan marang Ajar Sarapat “salajengipun sumangga kula cadhong dhawuh, kaparenga sang Resi paring pepajar dhumateng kula”.

 

“Kenging dipun sanepakaken nguyahi segara utawi marahi bebek lelangen menawi kula atur pepajar dhumateng jengandika Raden Suwanda” Ajar Sarapat wangsulan karo mesem “awit kula ngrumaosi bilih ingkang wonten ngajeng kula menika tuhu siswanipun Panembahan ingkang dados Kedhunging ngelmi agal lan alus. Namung kemawon, kula radi ngungun nalika jengandika kala wau paring dhawuh dhateng murid-murid kula bilih badhe tindak dhateng perenging redi Mahendra sisih ler kilen, nanging anggen jengandika milih margi kok kados kirang leres? Awit margi ingkang jengandika tempuh menika anjogipun boten dhateng Redi Lawu, nanging badhe dhateng Redi Wilis, nuwun sewu menapa Raden mila badhe dhateng Redi Wilis nanging klentu anyebut Redi Mahendra nalika paring wangsulan dhateng murid-murid kula kala wau?”.

 

Aku dadi rada kaget karo wangsulane Ajar Sarapat, wangsulan iki cetha nek nuduhne lamun lakuku wis njupuk dalan sing ora bener utawa kena diarani kesasar ing marga. Kamangka pancen aku durung tau ngerti dalan endi sing kudu tak liwati murih aku bisa tekan papane Eyang Resi Doradruwasa. Mula kanggo nutupi isin,merga kesasar laku,  aku banjur wangsulan karo mesem :

 

“Mila leres Sang Resi, estunipun kula sampun kangen kalihan sedherek sepuhipun Panembahan Kiswara ingkang samangke mangasrama ing Bumi Kedhuwang, nanging bares kemawon kula radi supe marginipun mila kula lajeng milih liwat papan mriki menika kala wau”.

 

“Ooo, Raden Suwanda badhe mertuwi dhateng Kedhuwang? Panggenanipun Sang Maha Resi Doradruwasa, Titah setengah Dewa ingkang yuswanipun langkung sepuh tinimbang nagari Majapahit menika?” Ajar sarapat jebul luwih ngerti sapa sejatine Eyang Resi Doradruwasa.

 

“Mila leres makaten Sang Resi” wangsulanku alon.

 

“Menawi makaten, kedahipun Raden ing margi protigan saderenhgipun papan mriki niki wau, Raden mundhut margi ingkang nganan, marginipun mila ketingal alit, menika margi ingkang anjogipun dhateng Gunung Lawu sisih ler, watawis lampahan kalih dinten mawi kapal” Ajar sarapat ngandhakne dalan endi sing kudu tak liwati “menawi margi menika anjogipun dhateng Redi Wilis, ing mrika rayinipun Panembahan Kiswara ugi wonten ingkang mangasrama, namung kemawon sampun radi dangu anggenipun murud ing kasedan jati”.

 

“Inggih, inggih matur nuwun sanget Sang Resi” aku wangsulan lan sajroning ati rumangsa gumun, dene Ajar sing umure kira-kira sewidakan tahun iki teka apal banget karo sedulur-sedulure Kanjeng Eyang Panembahan Kiswara sawargi? “katujunipun niki kula wau kula kepanggih kalihan Sang Resi ing mriki, saupami boten harak kula saged keblasuk-blasuk awit kesasar ing margi”.

 

“Inggih Raden dhawah sami-sami, samangke menawi Raden ngersakaken nglajengaklen tindak, boten langkung kula ndherekaken raharja lan mugi tansah manggiha rahayu” kandhane Ajar Sarapat, sing banjur kandha marang wong telu sing jarene muride mau “Grontol, Gombak karo kowe Ganggeng, ayo padha nyuwun pangapura marang Raden Suwanda, kuwi ngono isih pepundhenmu dhewe siswane Panembahan Kiswara saka Gunung Argapura”.

 

Wong telu sing pating domblong nyawang nggonku wawan rembug karo Ajar sarapat kuwi tumuli maju karo atur sembah, karo padha guneman njaluk pangapura marang aku.

 

“Nyuwun pangapunten Raden, saestu kula boten mangertos” meh bareng wong telu kuwi nggone guneman karo nyembah.

 

“Iya-iya Kisanak, tiba sapadha-padha” wangsulanku karo mesem “aku ya nyuwun pangapura awit aku ya ora ngerti menawa ndika tetelune iki jebul siswane Bapa Ajar Sarapat, dadi awake dhewe iki mau kena diarani ora ana sing luput, merga ya jalaran durung padha wanuhe durung padha weruhe yen jebul isih karo sanakane dhewe”.

 

“Leres menika Raden” sing semaur malah Ajar sarapat sing anggone guneman karo maju sajangkah nyaketi aku “mugi-mugi pasedherekan antawisipun kulawarga Gunung Gangsir kalihan kulawarga Gunung Argapura menika sageda trus sambet sinambet ngantos pupating jagad”.

 

Gandheng srengenge  wis sansaya adoh nggone ngglewang mangulon, mula aku banjr pamit arep nerusne laku. Ajar Sarapat lan murid-muride padha ngucapne atur sugeng tindak marang aku. Aku milih mbalik,  arep ngliwati dalan sing mau dituduhne dening Ajar Sarapat. Karo mlaku aku rumangsa mongkog dene wis kagadhuhan Slendhang Sipat dening Wa Anggara, temah dening Ajar Sarapat aku dikira siswane Eyang Panembahan Kiswara.

 

 

Ana candhake.

 

 

SENDHANG MUSTIKANING WARIH VI (043)

 43.

Wong telu kuwi meneng sedhela sajake lagi nggagas wangsulan sing tak wenehne. Banjur wong telu kuwi padha guneman klesik-klesik padha kancane, aku ora ngerti apa sing lagi diomong, merga kajaba lirih, basa sing digunakne ya beda karo basa sing kulina tak enggo, wangune wae basa wewadi sing mung dingerteni wong telu kuwi thok. Aku ethok-ethok ora krungu, malah aku banjur mbalikne awak marani Baratketiga sandhangan sing maune tak kendhoni, bali tak tata lan tak kencengi maneh.

Nalika aku lagi mbenerne sandhangane Baratketiga, wong telu kuwi mlaku marani, nanging aku ora maelu, api-api ketungkul ndandani tungganku.

“Kisanak, ndika kuwi arep menyang endi, olehku rembugan durung rampung kok malah arep ndika tinggal?” wong sing mau nakoni aku takon maneh.

“Lho isih ana ta sing arep ndika takokne menyang aku?” karo noleh aku mbalik takon “nek ndika nakokne sing ana sambung rapete karo laladan kene, bares wae aku ora ngerti, nek ndika takon aku saka ngendi lan arep menyang ngendi, gajege ya wis tak wangsuli kanthi cetha ta?”.

 

“Ora perkara kuwi sing arep tak rembug” wong kuwi wangsulan suwarane wiwit ketara nek rada banter “nanging akua rep ngecakne kuwajibanku minangka prajurit marang ndika sing pantes tak sujanani”.

 

“Aku tumindak apa Kisanak? Yen ndika kuwi pranyata Prajurit Majapahit, ya gene ora ana tandha pangkat kaprajuritan sing nemplek ing sandhangan sing ndika enggo? Aja ngawu-awu dadi prajurit yen mung arep memedeni kawula Majapahit kaya aku” ora krasa aku katut kepancing karo omongane wong mau, meh wae aku ketrucut ngaku yen aku iki isih punggawa Dalem Katumenggungan reh-rehane Tumenggung Jatikusuma, nanging tujune aku banjur eling yen akum au wis kandha nek tilas abdine Gusti Tumenggung, embuh Tumenggung sapa ora tak genahne, dadi aku ora sida blaka apa anane.

 

“Aku pancen Prajurit Majapahit sing anyar kisanak” wangsulane wong kuwi, suwarane bali mendhek “dudu Prajurit Majapahit sing kulina ndika weruhi. Aku sakanca iki abdi lan pandhereke Gusti Adipati Girindrawardana sing jumeneng Keling, sing bakal nggenteni keprabone Prabu Brawijaya ing Majapahit. Dene kuwajibanku sakanca, ngendheg lakune wong sing arep ngliwati dalan kene, iya sing saka kulon iya sing saka wetan, ora kena mbacutake laku kajaba yen wis ana bukti nyata yen wong kuwi nyata-nyata setya lan tresna marang Negara Majapahit, klebu ndika sing mau kandha nek arep menyang perenge Gunung Lawu, dadi saka kene ndika arep ngulon”.

 

“Aneh, aku lagi ngerti iki ana wong ngawur sing ngawu-awu dadi prajurit Majapahit banjur arep tumindak sing cengkah lan pranatan kaprajuritan Majapahit” aku grengengan alon nanging tak seja supaya wong telu kuwi melu krungu “dumeh aku mung sak tilase abdi pekathik wae banjur arep diapusi”.

 

“Aku ora ngawur Kisanak” wong kuwi bali guneman rada banter “aku ya ora arep ngapusi, saiki ndika tak prentahne supaya masrahake kabeh barang sing ndika gawa klebu jaran sing ndika rakiti kuwi marang aku. Barang lan jaran ndika kuwi dibutiuhake kanggo wragad ndandani Majapahit sawuse mengko klakon pindhah kutha menyang Kadhiri, jumbuh karo sing dilenggahi Raja Majapahit sing anyar yaiku Gusti Adipati Girindrawardana”.

 

“Oo, cethane sing tak adhepi iki bangsane Begal sing golek mangsan ta jebule?” aku semaur santak. Jroning batin aku isih duwe kapracayan yen mung ngadhepi bangsane begal ngene iki wae, sanadyan dikrubut lima Kirakira aku isih menang. Luwih-luwih saiki aku uga nggawa sipat kandel pusaka keris Kyai Bancik ampilan saka Rama Tumenggung uga Slendhang Sipat peparinge Ki Anggara calon bapa Maratuwaku.

 

“Keparat kowe Suwanda” tak wangsuli nganggo ukara ngono kuwi, wong mau misuh karo mentheleng, tangane wiwit ngepel “aku dudu begal, nanging aku prajurit. Saiki kowe gelem masrahne apa sing tak kandhakne mau apa ora he?”.

 

“Aku ora idhep” wangsulanku tatag, karo tata-tata siaga ngadhepi bebaya “mboh prajurit, embuh wong ngarit, embuh begal embuh brandhal nek kowe kabeh ora kepengin tak rangket tak pasrahne prajurit Majapahit supaya dilebokne pakunjaran, enggal tumuli padha sumingkira saka ngarepanku!”.

 

Tanpa guneman apa-apa wong mau mlangkah maju karo ngirimne dugangan ngarah marang lambungku. Tujune aku waspada, dugangane bisa tak endhani lan tanganku genti kemlawe aweh ngarah marang sirahe wong kuwi. Nanging padha karo pandugange mungsuhku, pupuhanku jebul isih bisa diendhani dening wong kuwi. Dumadakan wong telu kuwi kaya semayan, ngebyuk bareng nrajang aku, aku dadi rada kaget, mung tujune sadurunge aku ngabdi ing dalem katumenggungan aku wis diweleg ngelmu kanuragan dening wong tuwaku lan sabanjure aku uga wis akeh nampa piwulang kanuragan saka rama Tumenggung, dadi ngadhepi kruyukane wong telu sing maju bareng iki, aku isih bisa ngladeni kanthi becik. Kabeh serangan isih bisa tak endhani utawa tak tangkis kanthi becik, malah siji loro sadhukan lan pupuhanku krasa bisa ngenani peranganing awake mungsuh-mungsuhku.

 

Wong telu kuwi tak anggep begal sing bodho, jalaran anggone ngadhepi aku maju bebarengan. Upama duwe  nalar, wong telu kuwi rak bisa ngirit tenaga lan napase?. Lire olehe maju gentenan siji-siji, nek sing maju wis krasa kesel lan ambegane wis menggeh-menggeh, bisa mundur supaya digenteni kancane. Nanging cara iki ora dicakne, dadi aku ya luwih seneng, sanadyan ya rada abot ngadhepi wong telu sing maju bareng.

 

Kira-kira oleng seketan jurus nggonku ngadhepi kruyukane wong telu sing carane perang isih katon kasar lan ngawur, isih ditambahi karo kerepe olehe padha misuh-misuh lan omong lekoh nalikane ketiban sikil utawa kepelanku sing ora bisa diendhani, wong telu kuwi padha mencolot memburi. Telu-telune banjur padha ndudut pusaka saka wrangkane dhewe-dhewe. Sing siji, ya kuwi sing mau ngajak omongan aku dhisik dhewe, ngetokne pedhange. Sing loro padha nglolos tumbake.

 

“Suwanda, tinimbang mengko patimu ndadak nganggo pasiksan saka aku wong telu, luwih becik yen  kowe pasrah wae” kandhane wong sing nyekeli pedhang kuwi karo nyawang aku “aku ngerti yen satemene kowe kuwi dudu tilas pekathik kaya sing mbok kandhakne neng ngarep. Kowe mesthi punggawa Majapahit sing bodho sing ora manut karo para punggawa sing wis manunggal karo barisan saka Keling lan Kedhiri. Nadyan ta mangkono  aku isih gelem aweh pangapura marang kowe nek kowe gelem masrahne jaran lan barang-barangmu marang aku. Perkara mbesuke kowe bakal mati neng tanganku ing madyaning peperangan, kuwi perkara seje. Saiki sepisan maneh tak takoni, kowe milih mati neng kene apa milih masrahne jaran lan barang-barangmu marang aku?”.

 

“Lucu tembungmu kuwi kisanak” wangsulanku karo ngguyu, nanging aku kober rada ngedhap merga tak sawang pucukpucuk tumbak lan pedhang sing dicekeli wong telu kuwi katon busem ora sumorot nalika kena soroting srengenge, iki nuduhne nek gegamane wong-wong kuwi dudu gegaman wantah, nanging gegaman sing ngemu wisa utawa warangan sing mbebayani “sajake nggonmu dadi begal durung pati suwe ya? Ketitik lagi ngadhepi tilas pekathik wae kowe wong telu kethetheran, ngono kok wani-wanine ngaku prajurit he?. Sepisan maneh tak elingne, nek kowe kepengin slamet diage minggata saka ngarepku kene, nek ora minggat aja takon dosamu apa nek aku kapeksa ngrangket kowe lan masrahne marang Prajurit Majapahit sing temenan supaya kowe kabeh padha dikunjara!”.

 

Bubar muni ngono kuwi, kanggo njagani bebaya sing ora tak karepake, alon-alon Slendhang Sipat peparinge Wa Anggara tak udhari saka bangkekanku. Tak cekeli pas tengah-tengahe nganggo tangan tengen. Aneh, durung nganti aku ngucapne mantra wewarah saka Wa Anggara, ketara yen Slendhang Sipat wis ngetokne pangaribawa sing nggegirisi. Ana ganda arum kaya gandane kembang melathi lan ing papan kono krasa kaya malih dadi angker lan nyeremake.

 

 

Ana candhake.

SENDHANG MUSTIKANING WARIH VI (042)

 42.

Dalan-dalan isih sepi, durung ana wong sing metu budhal menyang papane nyambut gawe. Kyai Baratketiga sing tak gelak sajak kepenak nggone mlayu ora pati banter nanging uga ora alon, mangulon ngarah menyang prenahe Gunung Lawu. Karo mlaku aku nggagas, mbuh pirang dina wektu sing tak butuhne kanggo teka ing papan sing tak tuju mengko, lan yen wis tekan kana lan bisa klakon ngadhep ing ngarsane Eyang Resi Doradruwasa banjur katampa nggonku puruita, lagi bisa dietung dina-dina sing kudu tak lakoni, ya iku ping telu saka patang puluh dina. Nek wis lagi dikeparengake bali lan bakal didhaupne karo Andalu. Saupama wingen-wingenane kae aku ora nggugu apa sing dirigenke dening Ki Suwela, kira-kira ora kaya ngene iki kedadeyane. Rama Tumenggung mesthi ora nibakne paukuman marang aku luwih dhisik sadurunge aku klalon mengku Andalu dadi sisihanku. Nanging, bola-bali ya barang wis kebacut, ya arep dikapakne maneh ?. Sing baku saiki aku wis lepas saka kaluputan lan wis oleh idi pangestu saka Rama Tumenggung yen mengko sawise paukuman iki tak lakoni, kanggo urip bebarengan karo Andalu.

 

Nalika srengenge mangsa ketiga wis manjer neng tengah-tengahing langit, lakune Baratketiga sing tak tunggangi ngliwati sawijining sendhang sing manggon neng keringing dalan sing arep tak liwati. Aku kelingan dhawuhe Rama Tumenggung mau sadurunge budhal, sing paring pitutur sanadyan saupama dipeksa Kyai Baratketiga, jaran sing asale saka negara Sumbawa iki sedina sewengi kuwat mlayu tanpa leren, nanging Rama Tumenggung paring dhawuh supaya lakune Baratketiga iki aja nganti kliwat saka separo dina, kudu wis dilereni lan diwenehi wektu kanggo leren lan goilek pangan lan ngombe, lan wis dirasa cukup lagi bisa diajak nerusne laku nganti tekan wayah surup. Yen ora kapeksa aku uga ora dikeparengake nempuh laku ing wanci bengi, lire yen wektune wis wengi aku kudu leren.

 

Sauntara Baratketiga tak umbar nyengguti suket ing pinggiring sendhang, aku leren lungguh sendhen watu sing ana sandhinge ing ngisore wit gedhe sing ngayomi sendhang kuwi. Hawa adhem sing digawa angin saka alas sakulone papan kono, nempuh panase srengenge sing preasasat arep ngobong jagad kuwi, ndadekne kahanan dadi krasa kepenak, ora adhem lan uga ora panas, ndadekne aku sing lungguh sendhen krasa ngantuk. Nggagas nek nekng kono ora ana sing prelu dikuwatirake, aku banjur ngeremne mripat nedya nglereni raga lan pikiranku sinambi ngenteni warege Baratketiga sing lagi nyrengguti suket sing ijo. Mengko yen srengenge wis rada nggglewang mangulon lagi nutugne laku, ngono gagasanku.

 

Kegawa rasa ngantuk jalaran mau bengi babar pisan aku ora turu lan awak kesel merga sedina mung lungguh neng gigiring jaran, katambahan hawa sing kepenak, ndadekne ora suwe nggonku ngeremne mripat aku wis lali ota eling apa-apa, keturon semendhe watu ing ngisore wit munggur sing gedhene saprangkulan kuwi. Embuh sepira suwene nggonku turu, dumadakan aku digugah dening anane suwara sing rame, suwarane Baratketiga sing beker-beker sajak celuk-celuk aweh sasmita marang aku yen lagi ana bebaya sing nekani. Karo ngucek mripat, aku ngadeg banjur nyawang kiwa tengen, ngulati kahanan, jroning ati takon ana bebaya apa sing ndadekne Baratketiga beker-beker sajak keweden. Alon-alon Jaran tunggananku kuwi tak cedhaki.

 

“Ana apa Baratketiga? Kok geger gember nggugah nggonku turu?” sanadyan aku ora bakal oleh wangsulan sing bisa tak ngerteni, nanging aku meksa nakoni tunggangan ampilane Rama Tumenggung kuwi. Rama Tumenggung biyen kerep paring dhawuh yen sanajan ora bisa guneman nanging jaran kuwi ngerti nek diajak guneman bendarane lan bakal rumangsa seneng nek dening bendarane diajak guneman.

 

Bener, kaya ngerti nek tak jak guneman, Baratketiga ngobah-ngobahne sirahe dianggut-anggutne mengarep kaya-kaya nuduhi aku yen rada adoh ing ngarepe ana apa-apa sing pantes disujanani. Gage aku nuruti apa sing disasmitakne Baratketiga, kanthi ngulati prenah sing dituduhne nganggo anggutan sirahe. Ora katon apa-apa kajaba grumbulan sing rungkud lan ketel. Murih saya cetha aku maju telung jangkah maneh karo nguwasi kahanane grumbul. Dumadakan saka waliking grumbul kuwi jumedhul wong telu sing umur-umurane ora adoh saka sakdhuwurku, awake ketok nek keker-keker, sandhangan sing dienggo kaya lumrahe sandhangan sing digunakne dening para prajurit, mung wae ana bedane karo prajurit sing kulina tak temoni. Prajurit telu kuwi ora nganggo tandha lambing kaprajuritan Majapahit ing klambine. Wong telu kuwi padha pencolotan sajak kesusu nyedhaki papanku.

 

“Heh Kisanak sing lagi tangi saka nggonmu turu” salah siji saka wong telu kuwi guneman marang aku “ndika melu nututi lintang alihan sing mengalor apa sing mangetan?”.

 

Gandheng aku ora mudheng karo sing ditakokne wong sing kaya prajurit kuwi, aku ora enggal aweh wangsulan. Pitakone iki cetha yen migunakne basane telik sandi sing mung dingerteni dening kanca utawa rowange wae. Dadi aku malah kewuhan bingung anggonku arep wangsulan.

 

“Srengengene wis ngglewang, wektune isih padhang, ilangna rasa sumelang, Lintang wuluh cacah wolu, metune mangsa kapisan. Sing ndika kancani luru baluning kalong sapa?” wong kuwi takon maneh, lan aku ora mudheng karo sing dikarepake, mung bisa ngira-ira mbok menawa wong-wong kuwi ngira nek aku iki prajurit telik sandi sing lagi nindakne jejibahan.

 

“Jenengku Suwanda Kisanak” wangsulanku alon lan ngati-ati  “neng kene aku mung leren, sedhela maneh ya tumuli nerusne laku, yen dikeparengne apa aku oleh ngerti ndika sakanca kuwi sapa lan ana gawe apa nyedhaki nggonku leren?”.

 

“Ha ha ha …..” salah siji saka kancane wong sing nakoni aku kuwi ngguyu banjur kandha marang kancane sing mau nakoni aku “dudu kakang, wangune mung madha rupa karo sandhangane dhewe wae”.

 

“Ooo, nDika Ki Suwanda dudu wong kene ta?” Wong sing dikandhani kancane kuwi ora ngrewes malah banjur nakoni aku maneh “Lha ndika kuwi priyayi saka ngendi lan arep lelungan menyang ngendi? Nek tak sawang gawan sing ndika gawa ora akeh, nanging tunggangan ndika iki nuduhne nek ndika kuwi wong sing kacukupan utawa nek ora ya malah putrane priyayi luhur”.

 

“Bener Kisanak, omahku rada adoh saka kene” wangsulanku ngati-ati “nanging kleru yen ndika ngarani aku iki wong sing kecukupan, jalaran aku tilas abdi pekathike Gusti Tumenggung sing wis rampung nggonku ngabdi, merga selawase dadi abdi aku ora tau nyuwun blanja marang bendaraku, mula sawuse oleh sangang tahun aku ngabdi aku banjur diparingi ganjaran wujud jaran sing tau dadi titihane Gusti Tumenggung iki”.

 

“Dadi abdi nanging ora tau gelem diparingi blanjan? Banjur diparingi ganjaran wujud jaran ? Aneh temen?” wong kuwi mesem ketara yen ora percaya karo sing tak kandhakne.

 

“Ora aneh Kisanak” aku gagae wangsulan karo mesem “biyen wong tuwaku kuwi abdi pekathike Gusti Tumenggung, nalika umurku ngancik rolas tahun wong tuwaku mati, sadurunge mati ningal weling supaya aku ngabdi marang Gusti Tumenggung murih kesawaban berkah lan aku klakon ketampa dadi abdine Gusti Tumenggung lan lekasku ngabdi pancen ora luru blanja, nanging ngalab berkah mula aku matur ora nyuwun blanja. Lan berkah kuwi nyata wis arep diturunake marang aku lan manggone neng pereng lor kulone Gunung Lawu kuwi miturut pituduhe wong tuwaku sing tak tampa lumantar impen. Mula aku ya banjur matur marang Gusti Tumenggung, yen dikeparengake aku nedya mungkasi nggonku ngabdi jalaran arep nggoleki berkah saka anggonku ngabdi sasuwene iki menyang papan sing tak kandhakne mau. Mula sawuse genep sangang tahun aku ngabdi, Gusti Tumenggung njurung karepku, aku kadhawuhan menyang pereng lor kulone Gunung Lawu kaya sing tak tampa ing impenku mau, lan minangka tandha katresnane Gusti Tumenggung marang aku abdi sing setya iki, aku diparingi lungsuran tilas ageman lan titihan sing wis ora kagem maneh iki kanggo saranane lakuku”.

 

Aku ora ngerti kok dumadakan bisa gawe crita ngayawara kaya mangkono kuwi kanggo aweh wangsulan wong sing tak kira prajurit sandi iki.

 

 

Ana candhake.

SENDHANG MUSTIKANING WARIH VI (041)

41.

Rama Tumenggung banjur dhawuh luwih akeh maneh sing bakune aweh wewarah marang aku supaya bisa mbedakne dununge tresna sing suci sarta dununge tresna sing mung wujud paesan, lire njabane tresna jebul jerohane isi nafsu pribadi. Wa Anggara sing diajak rembugan dening Rama Tumenggung, wekasane njurung apa sing dadi dhawuhe Rama Tumenggung kuwi, malah kepara rada nyengkakake supaya aku enggal-enggal kadhawuhan pangkat menyang Bumi Kedhuwang, puruita marang Eyang Resi Doradruwasa sing durung tau tak tepungi lan durung tau tak weruhi mungguh sing dadi papane.

 

“Iya Kakang” Rama Tumenggung nyaguhi apa sing dadi panyuwune ki Kebayan ing Bulak Pandhe kuwi “sesuk esuk sadurunge pletheking surya, Suwanda bakal tak dhawuhi budhal ngupadi papane Wa Panembahan Doradruwasa ing Bumi Kedhuwang lan nyuwun supaya katampa aggone arep puruita. Ing tembe sawuse satus rong puluh dina Suwanda puruita ing Kedhuwang lan wis bali ing Majapahit maneh, mangka prayoga enggal didhaupne karo putraku si Andalu. Sajroning wektu telung sasi luwih sethithik iki, Kakang Anggara bisa tata-tata nyepak-nyepakne apa sing dibutuhake anggone arep duwe gawe mantu”.

 

“Ngaturaken gunging panuwun Gusti Tumenggung” Wa Anggara atur wangsulan “nanging apa piranti kanggo Anakku Suwanda murih bisa katemu lan katampa dening Wa panembahan ing Kedhuwang wis dicawisake?”.

 

“Keris Kyai Bancik peparinge Rama Panembahan marang aku biyen bakal tak ampilake marang Suwanda supaya didadekne bukti menawa Suwanda kuwi isih sambung rapete karo Rama Panembahan Kiswara lan kanthi mangkono ateges uga ana sambunge karo Wa Resi Doradruwasa, dene minangka lakune mbuh bakal ditempuh pirang dina aku ora ngerti, mengko sadurunge budhal kareben Nyi Menggung sing nyawisake sangu kanggo wragad lakune anake iki” Rama Tumenggung paring wangsulan marang Wa Anggara. Banjur ditutugne paring dhawuh marang aku :

 

“Ngger Suwanda, kaya sing wis sira rungokne apa sing dadi rembugku karo Wakmu mau, sesuk sadurunge pletheking surya sira kudu wis ninggalake Dalem Katumenggungan iki kanggo nglakoni paukumanmu sarta kanggo ngupadi sangu anggonmu arep urip bebrayan karo Andalu”.

“Inggih Rama boten langkung ngestokaken dhawuh saha nyuwun tambahing pangestu mugi kula saged lebda ing karya” wangsulanku karo kurmat nyembah.

 

“Rama mung bisa nuduhake ancer-ancer wae dununge Bumi Kedhuwang, golekana dhewe papan sing sabenere lan pusaka Kyai Bancik iki tampanana tuduhna marang Eyangmu Resi Doiradruwasa sawayahwayah sira wis kepethuk panjenengane, kandhakna yen sira iku putraku pulunane Siwakmu Anggara sing isih siswane Eyangmu Panembahan Kiswara saka Gunung Argapura” Rama Tumenggung maringake Keris Kyai Bancik marang aku “sabanjure, yen sliramu wis njangkahne sikil metu saka Dalem katumenggungan kene, ora pisan-pisan sira dikeparengake noleh memburi, lire mbalik lakumu kanggo marani papan iki maneh sadurunge kasembadan apa sing sira sedya. Bebasan saupama nganti ana kedadeyan gunung mbledhos bumi gonjang-ganjing sing ndadekne Dalem katumenggungan saisine iki mawud sliramu ora dikeparengake noleh ngulati, luwih-luwih nyedhaki, lamun durung tutug genep Kaping telu saka patang puluh dina puruita marang Eyangmu Resi Doradruwasa. Ngerti?”.

 

“Nuwun inggih mangertos Rama”

 

“Ngger Suwanda” Wa Anggara genti sing guneman “Wakanmu ora bisa nyangponi apa-apa marang keng slira, mung Waa rep titip mbok menawa ing bisa sira gunakne sajroning sliramu nindakne lelaku, tampanana iki Slendhang Pita sing tak tengeri kanthi jeneng Sipat. mBok menawa sawayah-wayah sliramu ngadhepi bebaya utawa ana wong sing nedya gendhak sikara marang keng slira, Slendhang Sipat iki kebutne kaping telu marang ragamu karo nenuwuna marang Hyang Suksma mbok menawa ing kono margane sliramu oleh pitulungane Hyang Agung”.

 

Wa Anggara ngetokne slendhang saka waliking agemane banjur dipasrahne  marang aku.

 

“Ngaturaken nedha nrima ingkang sakathah-kathaipun Wa” aku nampani Slendhang Sipat sing diulungne marang aku dening Wa Anggara karo ngaturake panuwun “peparing sipat kandel saha pangestunipun Wa Anggara dhumateng kula mugi sageda dados lantaran kasembadaning sedya kula, necep ngelmu dhateng Eyang Panembahan Resi Doradruwasa ing Kedhuwang saha sageda wangsul malih kanthi rahayu”.

 

“Iya Ngger, saungkurmu Wakmu bakal ndhedhepe ing ngarsane Hyang Maha Agung muga lakumu kalis saka rubeda lan bisa kasembadan apa sing sira sedya”.

Sawengi natas aku ora bisa ngeremne mripat. Anane mung ngolang-aling ing dhuwuring amben paturon. Ana rasa seneng, marem sing worsuh lan rasa kuwatir. Rasa seneng lan marem dene Wa Anggara lan Rama Tumenggung wis padha nyarujuki malah kepara njurung nggonku arep mengku Andalu dadi sisihanku. Kanthi mangkono wis kena diejibake yen Andalu bakal klakon dadi sisihanku. Kumlebat ing angen-angenku, mendah kaya apa senenging atiku yen wengi-wengi ngene iki ora turu ijen mung nyandhing guling ngene iki, nanging sing ana sisihku iku Andalu sing tansah siaga ngladeni apa sing dadi karepku. Wewayangane Andalu katon gawanggawang ing angen-angenku, Andalu sing sarwa nengsemake yen kadulu. Andalku sing sulistya pasuryane lan empuk kepenak suwarane. Nanging dumadakan aku kelingan, yen mengko sadurunge pletheking srengenge aku kudu budhal nindakne wajib, ninggalne Dalem Katumenggungan arep lunga menyang Kedhuwang sing durung tau tak ngerteni ngendi kuwi papane. Mesthi bakal ngliwati alas gung liwang-liwung, kebak ri bandhil bebondhotan, bakal nggerit ing tepining ancala, ngunggahi gunung lan ngudhuni jurang sing terbis, mbuh pirang dina suwene. Ora mokal ing sajroning lelaku menyang Kedhuwang sesuk kuwi, aku bakal nemoni pepalang sing malang ngadhang laku, bisa wujud brandhal lan begal sing murih apa sing dadi sanguku, bisa wujud kewan galak sing luwe lan ngelak, kewan galak sing dhemen lan karem mangsa daginge manungsa, panunggalane Singa Barong, Macan Gembong, Ula Gedhe lan liya-liyane.

 

“Andalu…… “ ora krasa lambeku nyebut jenenge wanita sing wis dadi memaniking atiku kuwi “tak suwun puji lan pandongamu marang Sang Hyang Agung, mugamuga aku bisa enggal ngrampungake kuwajiban sing didhawuhne Rama Tumenggung iki, lan enggal bisa bali sarta kasembadan aku lank owe urip bebarengan klawan antuk panjurung lan pangestune Rama Tumenggung sarta Wa Anggara, ya wong ayu”.

 

mBarengi karo kluruke jago ing wanci parak esuk, aku wis tata-tata budhal. Sandhangan lan dhuwit celengan wis tak pethuk dadi siji. Pusaka Kyai Bancik peparinge Rama Tumenggung wis tak sengkelit neng bangkekan, tak tutup nganggo klambi sing tak enggo. Slendhang Pita ya Slendhang Sipat peparinge Ki Anggara, iya calon Bapa Maratuwa wis tak tak enggo sabuk. Banjur lon-lonan aku metu saka papan paleremanku.

 

“Wis samapta kabeh Ngger?” jebul Rama lan Ibu Tumenggung wis lenggah neng pringgitan lan Rama Tumenggung ndangu marang aku.

 

“Sampun Rama” aku wangsulan cekak karo arep mapan lungguh.

“Saiki nyuwuna pangestu sarta pamita marang Ibumu luwih dhisik” Rama Tumenggung paring dhawuh. Aku ora semaur, banjur nyaketi papan lenggahe Kanjeng Ibu Nyai Menggung karo nyembah.

 

“Suwanda nyuwun pamit badhe puruita dhateng Kanjeng Eyang Resi Doradruwasa, Ibu boten langkung pangestunipun Ibu ingkang kula suwun, mugi dados sarana rahayuning lampah kula” aturku karo nyembah, ora krasa ana luh tumetes sing nelesi pipiku.

 

“Iya, iya Ngger putrane Ibu bocah bagus Suwanda” Ibu paring wangsulan karo suwara sing nuduhake sekeling penggalihe “mbanyu mili pangestune Ibu marang sliramu, muga-muga Hyang Maha Agung tansah ngayomi kabeh salaku jantramu Ngger”.

 

“Ngaturaken genging panuwun Ibu” wangsulanku karo suwara sing katut trenyuh.

 

“Lan iki ana dhuwit emas sakanthong, tampanana mbok menawa ing paran sliramu mbutuhake apa-apa” Ibu Nyi Tumenggung maringake kanthong cilik isi dhuwit mas marang aku.

 

“Lan ing latar ngarep kae, wis tak cawisake Turangga Kyai Baratketiga, gunakne dadi saranane nggonmu arep lelaku” Rama Tumenggung ngimbuhi rembug.

 

Esuk, kuwi aku klakon budhal ninggalake dalem Katumenggungan arep nggoleki lan puruita marang Eyang Doradruwasa sing mapan ing perenging Gunung Lawu sisih lorkulon. Tanpa tumoleh, Kyai Baratketiga tak gelak lakune, nrabas bun-bun esuk sing kekemul pedhut mudhun saka langit .

 

Ana candhake.
 

SENDHANG MUSTIKANING WARIH VI (040)

 

40.

Aku durung kepengin atur wangsulan marang dhawuh pangandikane Rama Tumenggung kang wis nibakne putusan, pidana sing kudu tak lakoni. Jalaran aku isih ngenteni dhawuh candhake sarta pituduh liyane magepokan karo wujuding pidana sing kudu tak lakoni, kaya upamane wiwit kapan pidana kuwi lumakune. Sauntara kuwi, Wa Anggara uga meneng durung kumecap, mung panyawange wae manther marang Rama Tumenggung sajak arep ana sing disuwunake weruh.

 

“Kakang Anggara mesthine isih kemutan ta yen setahun sadurunge Rama Panembahan Kiswara kundru ing kasidan jati biyen nate paring dhawuh yen isih kagungan sedulur kapernah tuwa sing manggone neng Bumi Keduwang?” pirsa yen Ki Anggara nyunarake panyawang sing ngemu tandha pitakon, Rama Tumenggung banjur paring dhawuh, ngelingake ceita jaman sing wis adoh kawuri.

 

“Kuwi bener Dhi, malah yen ora kleru Rama Panembahan uga paring dhawuh yen Wa Panembahan Doradruwasa kuwi kasinungan nugraha dening Hyang Agung yuswa sing dawa” Ki Anggara nyauti dhawuh pangandikane Rama Tumenggung “mung emane nganti Rama Panembahan Kiswara kundru narang jaman kelanggengan, aku durung tau kepethuk karo Wa Resi Doradruwasa kuwi, dadi saupama saiki kepethuk, ya padha karo Angger Suwanda ketemu akum au, Angger Suwanda wis tau krungu sing sinebut Kebayan Bulan pandhe nanging durung pirsa menungsane. Apa si Adhi wis tau  pirsa wujude Wa Panembahan Doradruwasa sing mangasrama ing perenging Gunung Lawu sisih lor kulon kuwi?”.

 

“Yen Kakang Anggara wae durung tau kepethuk karo Wa Panembahan Doradruwasa, apa maneh aku?” Rama Tumenggung mbalekne pitakone Wa Anggara karo mesem “nanging aku percaya yen Wa Panembahan Doradruwasa kuwi isih sugeng, merga miturut dhawuh pangandikane Rama Panembahan biyen, sedane Wa Resi Doradruwasa kuwi mbesuk yen wis ana lelakon sing sinamarake nganggo pocapan Sirna Ilang Kertaning Bumi, lan nganti dina iki pocapan kuwi durung tau ana kedadeyane”.

 

“Iya Dhi, aku tau krungu weca kuwi lan tak eling-eling unen-unen Sirna Ilang Kertaning Bumi sing ngendikane Rama Panembahan yen wis titi wancine bakal kondhang dadi pocapan ing ngendi-endi, nanging nyatane nganti teka saiki pocapan kuwi durung tau tak rungu, dadi cetha yen Wa Resi wektu iki isih sugeng. Banjur si Adhi paring dhawuh marang Angger Anggara supaya sajroning wektu satus rong puluh dina kudu puruita marang Wa Resi, apa si Adhi isih rumangsa kurang anggone meleg Angger Suwanda marang ngelmu agal lan alus sing digadhuh Adhi Kunthing sala Rama Penembahan biyen ?” Wa Anggara ngaturne pitakonan nanging semune kaya melehake marang Rama Tumenggung yen mung kudu ngangsu kawruh agal lan alus wae, tenane ora kudu adoh-adoh tekan perenging Gunung Lawu sisih lor kulon, merga  Ngelmu sing digadhuh dening Rama Tumenggung ya ngelmu agal ya ngelmu alus wis kena diarani turah saka tembung pepak.

 

“Ora mengkono Kakang” Rama Tumenggung paring wangsulan “nanging ing ngarep wus tak aturake, yen putra ndika iki kudu nglakoni paukuman, nanging paukuman sing ditampa Suwanda iki mengko bakal nguwohake kawruh sing bisa nuntun marang kamulyaning urip langgeng iya ing jagad sing kasat mata iki uga ing jagad mbesuk yen wis tekan delahan. Jalaran, nek mung lupute Suwanda kaya sing wis diaturake mau, satemene luwih gampang nggone ndandani. Nanging kaluputan sing keri sing lagi mandheg ana angen-angene Suwanda, kuwi sing luwih mbebayani, mbebayani ora marang sapa-sapa nanging marang dhiri pribadine Suwanda dhewe”.

 

“Dadi kajaba nandhang luput kaya sing wis dikandhakne mau Si Adhi isih pirsa maneh kalupiutan sing mapan ana Angger Suwanda? Kaluputan apa maneh kuwi Dhi?” Wa Anggara nyuwun pirsa nanging suwarane ketara yen ora pati bisa nampa karo sing didhawuhne Rama Tumenggung. Aku dhewe dadi uga banjur krasa dheg-dhegan, mau katone Rama Tumenggung wis ora duka maneh karo aku, nanging iki lagi wae paring dhawuh yen aku isih duwe luput sing durung tak critakne, kamangka saweruhku kabeh kedadeyan ya sing wis klakon lan ya sing isih mandheg tekan angen-angen wis tak aturne ing ngarsane Rama Tumenggung, nanging iki Rama Tumenggung malah ngendika utawa kena diarani paring pandakwa yen aku isih nyingidne kaluputanku. Apa kuwi?.

 

Rama Tumenggung gumujeng alon, banjur ngendika :

“Mosok Kakang Anggara ora pirsa? Kaluputan sing ana sajroning batine putramu Suwanda?”

 

“Ya sing gedhe pangapura ndika wae Adhi” Wa Anggara semaur alon “awit saka cubluking nalarku, panggraitane si Adhi adoh ninggalake panggaritaku sing isih mapan ing papan ngisor iki”.

“Mau Kakang Anggara rak ya miring dhewe ta?” Rama Tumenggung paring dhawuh maneh “yen putra ndika si Suwanda kuwi mula pancen kepencut marang Andalu, lan aku ngerti yen kuwi kawiwitan saka Suwanda weruh tata gelare Andalu sing alus manis nengsemake, temah wis ana rasa jroning atine Suwanda yen arep nempuh apa wae supaya bisa mengku ragane Andalu, malah nek prelu arep wani nerjang apa sing dadi sirikanku. Dadi aku duwe dudutan yen anggone Anak ndika Suwanda kepengin omah-omah karo Andalu kuwi jalaran Suwanda kepencut ayune Andalu, kuwi sing taka rani luput sing ora disumurupi dening Suwanda apa dene Kakang Anggara”.

 

“Mengko dhisik Dhi” Wa Anggara nyaru wuwus nugel pangandikane Rama Tumenggung “tak kira aran lumrah yen ana pria kasengsem marang rupa ayu lan wanita kayungyun marang pria jalaran ndulu rupa sing bagus, jer kuwi wis dadi sipat sing katut lahir bareng tumemplek ing ati lan rasane saben wong. Banjur lupute Angger Suwanda ana ngendi Dhi?”.

 

Jroning batin aku mbenerake apa sing dadi panemune Wa Anggara, yen anggonku kasengsem marang Andalu iki dening Rama Tumenggung dianggep luput, mangka aku bakal weruh yen jagad iki kebak dening wong kleru. Jalaran mung pria sing ora duwe pangrasa lamun ora kepencut rupa sing ayu lan tuhu wong bodho sing ora duwe nalar yen ana pilihan loro ayu karo ala banjur milih rupa sing ala. Nanging apa Rama Tumenggung bodho?.

 

“Ngene ya Kakang, perkara wong kepencut marang rerupan sing nengsemake atine kuwi pancen lumrah, nanging dadi ora becik yen anggone omah-omah wong kuwi miung jalaran saka kayungyun endahing rupa. Jalaran bisa uga satemene Suwanda kuwi ora tresna marang Andalu, nanging Suwanda dhemen marang rupane Andalu sing saiki isih ayu, kang mangkono kuwi tuhu mbebayani tumrap Suwanda dhewe, jalaran jagad wis weruh yen ayuning rupa kuwi sipate mung sauntara yen wis kepangan dening lakuning wektu rupa bakal sirna ganti salin warna. Lan rupa kuwi sawanci-wanci bakal bisa owah merga kahanan sing ora langgeng iki, yen ayune wis entek rasa kayungyun bakal melu entek. Kajaba saka iku, akeh wong sing anggone padha omah-omah sing maune jare arep mujudne kulawarga sing bagya mulya, ning nyatane ora sethithik sawuse padha omah-omah banjur malah nandhang papa lan cntraka. Kang manhkono kuwi merga anggone padha miwiti omah-omah among linandhesan saka ubaling hawa napsu, ya napsu sing pinoles dening tembung tresna”.

 

“Iya Dhi, iya” Wa Anggara nglenggana lan wiwit bisa nampa apa sing didhawuhne dening Rama Tumenggung. Lan aku uga wiwit sethithik ngerti yen sing dikersakne Rama Tumenggung kuwi kasangsayan lan kacintrakan sing kerep diprangguli dening wong omah-omah kuwi adhakan mung jalaran nuruti hardhaning hawa. Lan aku uga wiwit bisa nyandhak yen satemene antarane katresnan kang satuhu kuwi beda karo uruping genining napsu birahi.

 

“Mulane sadurunge nindakne palakrama Suwanda tak prentah supaya gelem puruita marang Wa Resi Doradruwasa iki, aku duwe purih dimen Suwanda bisa antuk ngelmu sejatining tresna lan bisa ngecakne sing diarani katresnan jati. Jatining katresnan kuwi duwe sipat mardika lan kudu bisa disandhang dening saben titah sing kepengin nggayuh kamulyan. Tuwuhing rasa tresna kuwibisa karana sabab, nanging sing kecondhokan rasa tresna kudu bisa ndadekne mardikane katresnan, ya iku nulad sipat Maha Asihing Gusti, kang tresna marang titah ora karana apa-apa”.

 

 

 

Ana candhake.