SENDHANG MUSTIKANING WARIH IV 72

 

SENDHANG MUSTIKANING WARIH IV

kacariyosaken malih dening : Rust Luh Getih.

 

72.

Demang Kedhungtuwung meneng sedhela, banjur noleh kiwa tengen njaluk tetimbangan para Bebau lan para Jagabaya, sarta marang Rangga lan Marga kanggo nanggapi gunemane Kartagentho karo Jayaglegek sing keri dhewe iku mau. Nanging para Bebau lan para Jagabaya sajake ora duwe panemu liya, kabeh mung manut marang apa sing dadi kaputusane Demang Kedhungtuwung, kalebu Marga lan Rangga uga mangkono. Mula Demang Kedhungtuwung tumuli nakoni marang Jayaglegek lan Kartagentho maneh :

"Dadi ndika sakloron, bakal gelem mangsuli apa sing dadi pitakonku mau?"

"Inggih Ki Demang" wangsulane Kartagentho "bares kures, kula langkung pitados dhateng Ki Demang tinimbang dhateng para pangajeng kula. Awit kula sampun saged ngraosaken sikep tuwin pangrengkuhipun Ki Demang miwah Para Bebau ing mriki dhumateng para bandan kalebet dhateng kula, namung emanipun kula taksih nguwatosaken kaslametanipun anak lan semah kula saking panyikaranipun para pengajeng kula ingkang tamtu sampun mastani bilih kula sampun nyidrani tiyang-tiyang kala wau, langkung-langkung sasmpunipun kula ngertos bilih para pangajeng kula punika sampun boten kasil anggenipun badhe mejahi kula lan adhi Karta awit saking pitulunganipun Angger Rangga lan Marga dhateng kula dhuk rikala sakit ing salebeting gothakan".

"Iya, aku bakal nyoba percaya marang omongan ndika sakloron, bakal ana utusan saka Kademangan kene kanggo ngreksa kaslametane anak bojo ndika, nek perlu kulawarga ndika bakal tak kongkon supaya diboyong lan dipapanake ing Kademangan kene murih luwih gampang anggone ngawat-awati" kandhane Demang Kedhungtuwung mangsuli omongane Kartagentho. 

"Matur nuwun sanget Ki Demang" Jayaglegek genti sing guneman "sanaosa makaten, kula nyuwun supados anak lan semah kula sampun ngantos mangertos menawi kula badhe kapatrapan pidana gantung, supados boten ngrerendheti lumampahing sukma ing jaman kalanggengan mangke".

"Iya, kabeh panjalukmu bakal tak turuti waton wangsulan ndika sakloron apa anane kaya sing wis tak ngerteni sadurunge" wangsulane Demang Kedhungtuwung "saiki enggal wangsulana pitakonku mau, nanging aja takon dosa nek oleh ndika wangsulan jebul goroh".

"Inggih Ki Demang" Jayaglegek wiwit guneman "estunipun suwaunipun kula punapa dene Adhi Karta punika sami-sami tiyang awon, griya kula ing Tegalgaring sakidulipun Bulakbadher, inggih padamelan kula kekalih punika mila awon, colong jupuk punapa dene mbegal lan ngecu. Antawis setengah tahun kepengker kula ketanggor klentu ambegal tiyang ingkang sekti mandraguna lan kacariyos taksih trahing kusuma rembesing madu, naminipun Panembahan Timur. Nanging sareng kula saged dipun kawonaken dening Panembahan Timur kula boten dipun kaparingan pangapura, saratipun kula kedah purun nyuwita dhateng piyambakipun sarta mlebet dados murid ing paguronipun Panembahan Sekarjati inggih gurunipun Panembahan Timur".

"Lha ndika wong loro kuwi wis ngerti apa durung sapa sejatine Panembahan Sekarjati kuwi?" Ki Demang nyelani takon.

"Suwaunipun dereng sumerep, nanging sareng sampun mlebet dados siswa ing paguronipun nembe mangertos cariyos sinten Panembahan Sekarjati punika" wangsulane Kartagentho nggenteni critane Jayaglegek.

"Miturut cariyos ingkang kula tampi saking kanca-kanca ingkang langkung rumiyin meguru ing mriku, Panembahan Sekarjati punika suwaunipun Tiyang Agung ing Kadipaten Madiun nanging kenging paekanipun Panembahan Mas lajeng kesah saking Madiun. Salebeting kesah nilar kamukten ing Madiun Panembahan Sekarjati nampi wisik bilih boten dangu malih Panembahan Mas badhe kendhang saking Madiun lan ingkang saged gumantos nglenggahi Kadipaten Madiun namung trahing Brahmana ingkang manembah dhateng Bathari Pramuni. Panembahan Sekarjati lajeng gegancangan lumawat dhateng Keduwang, pereng ler kilen saking Gunung Lawu ingkang kacariyos bilih ing mriku mapanipun kori dhateng Kahyanganipun Bathari Pramoni inggih Kahyangan Dhandhangmangore. Jebul ing mriku sampun kathah titiyang ingkang sami nglampahi prihatin ngalab berkahipun Bathari Pramoni murih saged kapencokan wahyuning kraton ing Kadipaten Madiun. Wasana sami-sami tiyang ingkang prihatin lajeng tuwuh pasulayan, sedaya ingkang prihatin ing mriku saged katelukaken dening Panembahan Sekarjati antawisipun : Ki Kahastha saking Paguron Bulakbadher, Ki Ageng Kluwihan saking Paguron Kluwihan, Panembahan Ciptarasa saking Gunung Pegat, lan taksih kathah malih. Sadaya ingkang sampun sami teluk dening Panembahan Sekarjati kadhaku dados sedherek utawi dados sekabatipun lan badhe kaparingan kamukten mbok bilih benjing Panembahan Sekarjati sampun nyepeng panguwaos ing Madiun. Malah ing tembenipun, criyosipun Panembahan Sekarjati boten namung ugi boten lami anggenipun cumondhok ing Madiun, jalaran miturut wangsit ingkang dipun tampi Panembahan Sekarjati boten namung jumeneng ing Madiun nanging badhe gumantos keprabon Nagari Majapahit ingkang samangke wahyuning kraton Majapahit taksih cumondhok ing Kuthagedhe utawi ing Mataram.

Nalika samanten Ki Ageng Kluwihan matur dhateng Panembahan Sekarjati bilih kangge masanggrah sarta nata kekiyatan kangge mapag wahyu kraton Majapahit dhateng Mataram, ngiras pantes ngentosi kendhangipun Panembahan Mas saking Madiun, wonten satunggaling Kademangan inggih Kademangan Kedhungtuwung kagunganipun siswanipun Ki Ageng Kluwihan ingkang nami Ki Pujud. Emanipun Kademangan Kademangan Kedhungtuwung wekdal punika dipun kuwaosi dening sedherekipun sepuh Ki Pujud. Pramila Ki Ageng Kluwihan nunten nyuwun bebantu murih saged ngrebat Kademangan Kedhungtuwung saking tanganipun sedherek sepuhipun Ki Pujud. Mangke menawi Kademangan Kedhungtuwung sampun saged karebat, saged kadadosaken pasanggrahan kangge nata kekiyatan mapag wahyu kraton ing Mataram.

Gandheng wekdal punika Panembahan Sekarjati nembe badhe nyampurnakaken ngelminipun ing wana Patalan, mila lajeng paring prentah dhateng Panembahan Ciptarasa lan sedaya siswa tuwin sekabatipun Panembahan Sekarjati murih manunggal ing Padhepokan Kluwihan lan paring pambiyantu murih Ki Pujud enggal saged ngrebat Kademangan Kedhungtuwung ingkang dipun kuwaosi dening sewdherek sepuhipun ingkang kondhang kejem lan wentala dhateng sedherekipun piyambak.

Inggih awit nuhoni dhawuhipun Panembahan Sekarjati ingkang makaten kala wau, wiwit watawis sekawan wulan kapengker Panembahan Ciptarasa ingkang sampun kajunjung dados wewakilipun Panembahan Sekarjati kanthi sebatan Panembahan Timur, wiwit nglempakaken para tiyang awon bangsanipun brandhal maling kecu lan sapiturutipun sami dipun telukaken lan kadadosaken muridipun Panembahan Sekarjati nunten kadhawuhan damel kisruh ing Kademangan Kedhungtuwung mriki, kalebet kula lan adhi Karta punika, dene ingkang pinitados dening Panembahan Timur murih wewados punika boten ngantos kadenangan dening Ki Demang ing Kedhungtuwung miwah para bebaunipun dipun suhi dening Ki Kahastha saking Paguron Bulakbadher ingkang dipun rencangi dening anakipun ingkang nami Kunthara.

Makaten ingkang saged kula aturaken minangka wangsulan saking pandangunipun Ki Demang ing ngajeng wau, saestu punika cariyos ingkang sanyatanipun boten kula tambah lan ugi boten wonten ingkang kula singidaken. Pramila sepisan malih kula nyuwun dhumateng Ki Demang mugi kersaa angayomi dhateng anak lan semah kula, dene menawi kula kedah kapatrapan pidana pejah, kula inggih sampun boten badhe suwala".

Demang Kedhungtuwung manthuk-manthuk krungu wangsulane Jayaglegek sing dawa mawa crita ngono kuwi. Ora guneman apa-apa Demang Kedhungtuwung ngadeg, nyedhaki papane Rangga lan Marga banjur bisik-bisik cedhak kuping. Ora suwe wong telu kuwi banjur mlaku memburi arep menyang pringgitan. Ki Demang kober pamitan marang para Bebau :

"Tulung padha ditunggu sedhela ing kene, aku tak rembugan dhisik karo anakmas Rangga lan Marga ing Pringgitan".

"Inggih Ki Demang ngestokaken dhawuh" wangsulane para Bebau lan para Jagabaya bebarengan. Sauntara kuwi, Kartagentho lan Jayaglegek bali amarikelu, tumungkul nyawang jogan pendhapa kademangan kanthi pikiran sing ngumbara tekan ngendi-endi.

 

ana candhake.

SENDHANG MUSTIKANING WARIH IV 71

 

SENDHANG MUSTIKANING WARIH IV

kacariyosaken malih dening : Rust Luh Getih.

 

71.

Nalika Jayaglegek lan Kartagentho tekan pendhapa, neng kono wis mlumpuk para bebau, para jagabaya lan para prajurit sing sikep gegaman jangkep. Ki Demang lungguh neng tengah diapit para bebau lan para jagabaya. Sauntara Rangga lan Marga uga ana lungguhe mapan ana pucuk sisih kiwa. Jayaglegek lan Kartagentho dilungguhne pas ana ngadhep Demang Kedhungtuwung watara gang sadhepa ana ngarepe. Wong loro sing kulinane yen nyawang wong sing ora pati ditepungi seneng ngremehne, dumeh rumangsa duwe kaluwihan ing ulah kanuragan, dina kuwi babar pisan ilang sikep kumalungkunge. Kekarone katon aclum praupane, ora wani ndhangak nyawang wong ing sacedhake, mung ndhingkluk sajak miris lan sedhih pikire.

"Piye kahanan sikilmu Ki Kartagentho karo Ki Jayaglegek? Eh, bener ta jeneng ndika Kartagentho karo Jayaglegek?" Demang Kedhungtuwung miwiti anggone takon.

"Leres Ki Demang" sing wangsulan Jayaglegek karo rada ndengengek "kula Jayaglegek lan niki rencang kula Adhi Kartagentho. Pikantuk sawab saking Ki Demang, anggenipun Angger Marga nambani tatu-tatu ing balung sikil kula lan sukunipun Adhi Karta sampun sae, kantun sakedhik radi sakit menawi damel mlampah".

"Ya sokur yen pancen mangkono" kandhane Ki Demang sabanjure "dadi saupama dina iki aku lan kanca-kanca Bebau ing Kedhungtuwung kene kepengin takon marang ndika wong sakloron, mesthine ndika wis padha bisa aweh wangsulan kanthi becik".

"Inggih Ki Demang" Kartagentho sing mangsuli "kula kekalih badhe mangsuli sedaya pandangunipun Ki Demang saha para Bebau, kanthi sak sae-saenipun".

Ki Demang noleh ngiwa nengen, nyawang para Bebau lan para Jagabaya uga marang Rangga lan Marga, aweh sasmita yen arep miwiti anggone nakoni bandan loro kuwi. Sing ditoleh lan disawang padha manthuk ngiyani .

"Ya sadurunge aku lan para Bebau Kedhungtuwung ora arep meksa ndika sakloron aweh wangsulan kaya sing tak karepne, ndika kena wae aweh wangsulan sing ora bener, lire goroh utawa nyelaki kanyatan sing wis ndika tindakne. Dadi kabeh tak balekne marang ndika sakloron, jalaran iya awit kanthi wangsulan sing ndika wenehne marang aku lan para Bebau Kedhungtuwung mengko sing bakal nemtokne nasib ndika sateruse. Ndika sakloron wenang milih, milih bali dadi wong merdika, milih dadi wong sing kudu mapan ana kurungan, utawa milih cepet tumekeng pati kanthi cara sing banget sengsarane, bisa kanthi cara dibeleh kaya rajakaya, digantung utawa dipicis ing sadhuwure kayu pamenthangan nganti samatine" kandhane Demang Kedhungtuwung kanggo miwiti anggone arep nakoni bandan loro kuwi.

Kartagentho karo Jayaglegek sing diajak guneman Demang Kedhungtuwung kuwi ora semaur mung sirahe sansaya jero anggone ndhingkluk nyawang joganing pendhapa.

"Pitakonku sing kapisan" kandhane Demang Kedhungtuwung sawuse meneng sauntara "aku kepengin ngerti sapa sejatine ndika wong loro iki? Lire sing ana gegayutane karo sing ndadekne ndika wong loro kerengan karo Anakmas Rangga lan Anakmas Marga ing laladan Kedhungtuwung?".

Jayaglegek karo Kartagentho suwe ora enggal kumecap mangsuli pitakone Demang Kedhungtuwung sing mangkono kuwi. Kekarone rada bingung anggone arep mangsuli, jroning atine wong loro kuwi campuh antarane arep blaka apa anane utawa nyingidne wewadi sing miturut sumpah sing tau diucapne ing ngarepe guru-gurune bakal dikukuhi ora arep dicritakne marang sapa wae lan bakal nggawa wewadi kuwi kanggo sangu mati. Sabab yen nganti wani blaka ateges padha karo wis nyidrani janjine marang para gurune, lan kuwi bisa dadi jalaran sengsarane anak bojone, sauntara jiwane dhewe durung karuwan bisa dislametne klawan ngaku blaka marang mungsuhe iki.

"Piye Kartagentho karo Jayaglegek?" Demang Kedhungtuwung bali guneman sawuse wong loro kuwi mung meneng ora gelem semaur mangsuli pitakone "yen pancen ndika wong loro ora gelem blaka apa anane aku ya ora apa-apa, jalaran satemene aku wis ngerti wangsulan sing bener saka pitakonku iki mau. Lan sajake para Bebau lan para Jagabaya ya luwih seneng yen ndika ora gelem blaka, jalaran pitakonku bakal tak cukupne samene wae, dadi ora kesuwen anggone mbuwang wektu sing tanpa guna. Para Bebau kari andum gawe, ana sing mandhegani nyepakne kayu pamenthangan kanggo ndika wong loro lan ana sing kudu mapag anak bojo ndika sing ana omah, kareben padha nekseni anggon ndika padha nempuh pepati sarana nglakoni pidana picis ing tengah ara-ara".

Krungu ukara sing diucapne Demang Kedhungtuwung sing nadyan dikandhakne klawan sareh lan sabar, nanging wosing ukara banget nggegirisi ngono kuwi, sakala Kartagentho karo Jayaglegek nangis karo sujud neng ngarepe Demang Kedhungtuwung.

"Ki Demang" tembunge Jayaglegek ing sela-selaning tangise "kapicisa kula boten badhe suwala jer kula sampun kaanggep lepat, nanging mugi wontena welasing penggalih anak tuwin semah kula saestu boten tumut napa-napa, sampun dikatut-katutne kaliyan dosa kula".

"Inggih Ki Demang" Kartagentho melu guneman karo nangis "saestu kula boten dora, nadyan kula niki bajingan leletheging bawana, nanging anak tuwin semah kula saestu dede tiyang awon, ingkang awon niku kula, Ki Demang badhe dosa menawi ngantos paring pidana dhateng anak lan semah kula ingkang boten ngertos punapa-punapa".

Ki Demang ngguyu ngece, babar pisan ora katon thukul rasa welas merga krungu tangise Kartagentho lan Jayaglegek sing sujud neng ngarepe.

"Lho sapa sing arep aweh pidana marang anak bojo ndika he?" Demang Kedhungtuwung kuwi takon karo ngguyu "aku ora arep nyikara anak bojo ndika, ngerti? Mung arep aweh pitutur marang anak bojo ndika supaya mbesuke ora niru lakon sing ndika tindakne. Supaya pituturku mau digugu, anak bojo ndika tak tuduhi yen nganti anak bojo ndika niru laku ndika sing nerjang sarak nyingkiri bebener, bakal mati kaya sing ndika alami mengko. Yaiku mati sawuse dipenthang ing kayu palang, banjur bebalung ndika diremuk sarana dithuthuki, kulit-kulit ndika diiris nganggo peso lan dioser-oseri banyune uyah lan asem, lan ndika bakal diumbar ing kayu palang kono nganti sak mati ndika dhewe".

"Nyuwun pangapunten Ki Demang, mugi wontena welasing penggalih, kadhawahana pidana gantung kula boten suwala, lan kula ndherek nitipaken pejah gesangipun anak lan semah kula sampun ngantos nampi panyikara saking tiyang-tiyang ingkang sampun mrentah kula nindakaken sedaya ingkang dipun anggep lepat dening Ki Demang lan para Bebau ing Kedhungtuwung mriki lan minangka gantosipun, kula badhe matur blaka sedaya ingkang kula ngertosi gegayutan kaliyan kedadosan-kedadosan kisruh ing Kademangan Kedhungtuwung punika" Kartagentho wekasan kandha marang Demang Kedhungtuwung, yen arep blaka.

"nDika kuwi luwih lucu" Demang Kedhungtuwung semaur karo setengah ngguyu "ndika kuwi bandan kok malah mrentah sing mbanda? karep ndika kuwi kepriye?".

"Nyuwun pangapunten Ki Demang" genti Jayaglegek sing wangsulan karo tetep nangis "estu, anggen kula kekalih boten enggal mangsuli pandangunipun Ki Demang kala wau, jalaran boten kok kula ajrih dhateng Ki Demang tiwas blaka nanging tetetp kapidana, boten punika. Nanging kula kekalih ajrih awit menawi kula ngantos blaka, tiyang-tiyang ingkang dados pangajeng kula badhe ndhawahaken ukuman dhateng anak saha semah kula. Pramila kula samangke badhe blaka dhateng Ki Demang lan kula ugi boten badhe suwala manawi badhe kapidana sauger anak lan semah kula ingkang boten ngertos napa-napa boten nandhang cintraka awit nyangga dosa-dosa kula".

 

ana candhake.

SENDHANG MUSTIKANING WARIH IV 70

 

SENDHANG MUSTIKANING WARIH IV

kacariyosaken malih dening : Rust Luh Getih.

 

70.

Ditinggal Marga lan Prajurit Kademangan, Gima banjur miwit nandangi apa sing diprentahne Marga, yaiku mbanyoni bubukan tamba nganggo banyu banjur ditambakne menyang sikile Kartagentho karo sikile Jayaglegek . Kartagentho wiwit kegugah atine, ora ana gunane mbeguguk makutha waton nuruti prasetyane marang Paguron sing nyatane gampang banget aweh pepati marang andhahane dhewe sing wis kecekel dening mungsuhe. Kabeh andhahane dianggep ora bisa nyimpen wewadi mula kudu dipateni. Beda adoh karo sing dilakokne Demang Kedhungtuwung sing jarene wong sing wis tegel karo sedulure dhewe, nanging kanyatane nadyan dheweke wis cetha yen mungsuh sing wis tumindak luput, ewa dene isih diopeni kanthi becik, keslametane isih dijaga. Malah saka lambene Marga Kartagentho ya melu ngrungokne rembug marang Jayaglegek, yen kira-kira ora bakal Demang Kedhungtuwung nibakne pidana pati marang Jayaglegek waton gelem kandha kanthi blaka.

"Tak pikir pancen bener panemumu kok Kang" kandhane Kartagentho marang Jayaglegek.

"Panemu sing endi Dhi?" Jayaglegek takon.

"Upama awake dhewe iki ora digawa mrene dening Rangga lan Marga kira-kira malah wis mati neng Guwa Klumpit" wangsulane Kartagentho.

"Iya Dhi, kuwi keneng dipesthekne" wangsulane Jayaglegek "mbuh mati merga dikereg kewan galak, mbuh mati kaliren, mbuh mati merga dipateni sing jarene kancane dhewe. Sing cetha mati sing siya-siya, coba saupama ora ana wong Kedhungtuwung sapa sing gelem ngrukti utawa mendhem mayite wong-wong sing mati disawat peso dening Panembahan Timur kae? ".

"Aku  suwe-suwe ya bisa ngrasakne, wong Kedhungtuwung kuwi ora kaya sing dicritakne Panembahan Timur utawa Ki Kahastha marang awake dhewe kae, yaiku Demang sing merga kepengin urip mukti wibawa nanging ancik-ancik kasangsarane wong liya sarta duwe sipat tegel gawe panandhange wong cilik" kandhane Kartagentho sabanjure.

"Iya Dhi" wangsulane Jayaglegek "satemene wiwit awake dhewe digotong neng tandhu banjur diajak leren ana pinggir kali, banjur katekan brandhal Gurawa sakancane sing ndadekne Gurawa sakancane banjur dadi bandan kae, aku wis krasa".

"Krasa kepiye Kang?" Kartagentho genti takon.

"Krasa yen wong wong Kedhungtuwung kuwi ora seneng nyiksa lan nyikara marang wong liya, sanajan marang mungsuhe pisan. Nyatane, awake dhewe iki sanajan wis ora bisa apa-apa ya isih diopeni apa mesthine, ora bisa obah malah mangan barang ya didulang. Banjur sawise Gurawa klakon dikalahne, ya ora banjur disikara nanging malah tatu-tatune padha ditambani, iya apa ora?".

"Bener kandhamu Kang" wangsulane Kartagentho "nanging, maune aku isih durung percaya sawutuhe, awit aku eling karo sumpah sing tak ucapne ing ngarepe Panembahan Timur nalika samana. Nanging bareng aku ngerti critane Prajurit loro mau, sing jarene Kunthara nate mbudidaya arep gawe patine awake dhewe sawise awake dhewe dikrangkeng ana gothakan iki, aku banjur mikir, yen ora ana gunane ngugemi sumpah marang wong sing mung arep ndadekne awake dhewe dadi alate, yaiku alat kanggo nggayuh kamukten,lan alat kuwi sawayah-wayah gampang wae anggone nyingkirake".

"Lha banjur si Adhi arep kepiye?" Jayaglegek takon kaya nanting tekade kancane.

"Sanajan isih bingung, aku arep manut karo si kakang wae" wangsulane Kartagentho.

"Isih bingung? Bingung kepiye ta Dhi?" Jayaglegek takon.

"Kakang ngerti dhewe ta? aku iki neng omah ninggal kokoh, anakku isih cilik" wangsulane Kartagentho karo mripate nyawang mendhuwur sajak tumlawung "biyen Ki Janggan Kumala nate kandha sawuse aku ngucapne sumpah setya marang Paguron, yen nganti aku mati sajroning ngayahi jejibahane Paguron, mangka anak bojoku bakal diopeni dening Paguron nganti sakgedhene anakku. Lha nek iki mengko saupama aku dikunjara dening Demang Kedhungtuwung, sajrone aku dikunjara kuwi sapa sing bakal menehi pangan marang anak bojoku?".

Jayaglegek unjal ambegan dawa, sawuse meneng sedhela nuli wangsulan,olehe omong ketok ngati-ati banget :

"Padha wae Dhi, anakku neng omah ya ana papat isih durung bisa apa-apa kabeh. Nek sadurunge kedadeyan ing Guwa Klumpit wingenane kae, aku isih padha karo si adhi yaiku percaya banget karo kabeh sing dikandhakne sedulur tuwa sapaguron klebu Ki Janggan Kumala, ya kuwi nek aku nganti mati sajrone nindakne wajib, jarene anak bojoku bakal diramut, dicukupi sandhang pangane. Nanging bareng aku ngerti dhewe apa sing ditindakne Panembahan Timur marang wong-wong sing ngeterne kurban kae, jujur wae Dhi, aku babar pisan malih ora percaya marang kabeh omongane wong Paguron, ora mung omongane Ki Janggan Kumala utawa Panembahan Timur, sanajan omongane Panembahan Sekarjati pisan ora bakal aku gelem percaya. Apa si adhi isih percaya karo janji sing dikandhakne Janggan Kumala marang   si Adhi?".

Diwalik nganggo pitakonan ngono kuwi Kartagentho meneng ora bisa wangsulan, amerga satemene pikirane Kartagentho wis ora beda adoh karo lakuning pikirane Jayaglegek. Wong loro kuwi banjur padha meneng, ora ana sing omong. Pikirane padha tumlawung adoh miyaki lelakon sing wis kawuri, sing wekasane mung nguwohne rasa getun lan rasa keduwung sing nyata ora ana gunane. Gawang-gawang neng mripat batine, sing sasuwene iki ora tau mampir ing angen-angene, tangise bocah cilik sing sambat kadhemen merga ora duwe sandhangan kanggo salin, jerite bocah-bocah sing merga kaliren lan ora ana panganan sing bisa dipangan.  Gima sakancane sing maune mung meneng karo ngrungokne apa sing dirembug wong loro kuwi, pikirane dadi melu kuwur sing ora karu-karuwan, jalaran wong papat kuwi uga padha duwe anak sing isih cilik-cilik lan wong papat kuwi uga padha ora ngerti nasib apa sing bakal ditemoni anak-anake yen dheweke padha ora bisa bali jalaran kudu nglakoni urip ana ing pakunjaran.

Dumadakan lawang gothakan kuwi obah, dibukak saka njaba. Ora suwe ana prajurit loro mlebu marani panggonane Kartagentho karo Jayaglegek. Dudu prajurit sing mau ngancani Marga, nanging prajurit liya.

"He, kowe wong loro Jaya karo Karta, ayo padha melu aku, ditimbali Ki Demang neng Pendhapa!" salah siji saka Prajurit kuwi kandha.

Jayaglegek karo Kartagentho mung manthuk ora semaur apa-apa.

"Wis bisa mlaku dhewe apa durung ?" Parjurit sing sijine genti sing nakoni "yen durung bisa ben digotong kanca-kanca".

"Alon-alon wis bisa Kisanak" sing wangsulan Jaya Glegek.

"Ya wis, nek ngono ayo alon-alon wae".

Alon-alon lan sajak ngati-ati Jayaglegek lan Kartagentho ngadeg, banjur mlaku arep metu ngetutne prajurit sing mau omong dhisik sing wis ndhisiki mlaku metu, sauntara prajurit sing takon keri mau, ngetutne saka mburi klawan tangane nyekeli gagang pedhang sing wis ligan.

Gima karo kanca-kancane mung bisa nyawang lan ora kumecap apa-apa nganti lawange gothakan bali ditutup lan dikancing saka njaba.

"Bareng neng kene Kartagentho sing kondhang galak lan menangan dhewe kae ya banjur ketok nglumpruk tanpa daya ya Kang?" Genambuthil guneman marang Gima.

"Wong kuwi nek wis dadi bandan kaya awake dhewe ngene iki padha wae Na" wangsulane Gima "merga jenenge wae wis kalah, dadi ya ora ana maneh sing arep diendel-endelne. Luwih-luwih mengko nek wis teka ngarepe Ki Demang, nek nganti kleru olehe guneman gulu totohane".

Genambuthil ora semaur maneh, atine dadi cilik, merga eling yen dheweke sedhela maneh bakal diadili kanggo nampa pidana.

 

ana candhake.

SENDHANG MUSTIKANING WARIH IV 69

 

SENDHANG MUSTIKANING WARIH IV

kacariyosaken malih dening : Rust Luh Getih.

 

69.

Marga mlebu gothakan ditutne prajurit loro sing mau mbukakne lawang, sauntara Rangga ana jaba jagongan karo prajurit-prajurit liyane. Jayaglegek, Karta Gentho karo Gima sakancane sing maune padha jagongan padha meneng bareng. Kabeh ngulatne tekane Marga sing sajak ora ngawaki, banjur ngetokne bumbung isi gerusan gegodhongan lan oyot-oyotan arep kanggo nambani Kartagentho karo Jayaglegek.

"Kepiye kahanane tau ndika Paman?" karo mapan lungguh Marga nakoni Kartagentho lan Jayaglegek.

"Ya ngono kuwi deloken dhewe" wangsulane Kartagentho sajak ora pati mbutuhi.

Gima sakancane sing krungu wangsulane Kartagentho ngono kuwi padha pating plengak gumun. Ya ora maido wong pancen Kartagentho kuwi kondhang wong sing duwe sipat kaku ngendelne dumeh wis dhuwur genderane. Nanging, wektu iki rak kahanane ora beda karo kahanane Gima, Penthet, Jagul lan Genambuthil ? malah kena diarani luwih nemen, wong nyatane arep mlaku wae Kartagentho kuwi isih ngrekasa. Nanging kok ya panggah isih dhuwur rasa gumendhunge, isih gedhe sipat kumalungkunge?.

Marga dhewe ora pati nggagas karo wangsulane Kartagentho sing mangkono mau, jalaran anggone takon mau mung kanggo nguripne kahanan kareben ora krasa kaku. Mula Marga ya ora nanggapi, karo guneman, malah Marga uga banjur mbukak bumbung tambane lan nyepak-nyepakne sing arep kanggo nambani sikile wong loro sing dadi tawanane kuwi.

"Wis rada apik kok Ngger" bareng Marga ora guneman aweh tanggapan marang wangsulane Kartagentho, Jayaglegek sing banjur semaur kanthi sareh "wis keneng dienggo ngadeg lan mlaku, nanging isih krasa lara. Nek mung dienggo slonjor ngene iki ya ora krasa lara maneh".

Marga ndengengek nyawang Jayaglegek sing slagane wis wiwit owah, ketok wiwit  semanak. Ora kaya Kartagentho sing panggah ketok yen durung bisa ngilangne rasa memungsuhane.

"Ya kudu tlaten Paman" wangsulane Marga "mengko sore tak kira wis suda larane, merga balung-balunge wis wiwit tumata maneh".

Muni ngono kuwi Marga karo nyelehne bumbung wadhah banyu karo buntelen cilik-cilik isi gerusan tamba neng cedhake wong loro kuwi.

"Bubukan iki bisa dienggo bola-bali Paman, dibobokne neng papan sing lara, dicarub karo banyu neng bumbung iki" kandhane Marga nggenahne carane nambani, banjur Marga genti kandha marang Gima  "Kisanak Gima, tulung ndika sing awake waras, bubukan iki campuren ngangge banyu banjur blonyohna menyang tatu-tatu neng sikile Paman Karta karo Paman Jaya iki".

"Nggih Den" wangsulane Gima.

"Aku nedha nrima banget lho ngger, muga-muga aku enggal bisa waras" Jayaglegek numpangi rembug.

"Iya paman" wangsulane Marga "mbok menawa ana sing arep dikandhakne marang aku sadurunge tak tinggal?".

"Aku mung arep takon" Kartagentho sing semaur dhisik.

"Takon apa Paman?" Marga takon karo suwara sing sareh.

"Kapan aku kabeh anggone nggantung neng lapangan banjur disuraki dening wong sadesa?"

Marga nyawang praupane Kartagentho rada suwe, karo sorot mripat sing sabar.

"Paman Karta kepengin dipatrapi pidana gantung neng lapangan?" pitakone. Kartagentho ora semaur, lambene mecucu. Marga banjur nyambung rembuge "nek pancen sing ndika pengini dipidana gantung, ya sing rada sabar dhisik, mengko tak matur marang Ki Demang nek ndika wis kepengin ngrasakne mati srana dijiret gulune nganggo tampar banjur digantung ana lapangan ben dadi tontonane wong sakademangan kene".

Kartagentho ora semaur maneh, banjur Marga genti nakoni wong liyane :

"Liyane Paman Kartagentho sapa maneh sing ngersakne dijiret gulune banjur digantung neng lapangan?".

"Aku njaluk pangapura ngger" Jayaglegek semaur alon "saupama aku kudu dipatrapi pidana sarana digantung, aku ya ora bakal suwala, nanging upama bisa aku kepengin sadurunge digantung kersaa Ki Demang lan wong-wong ing Kedhungtuwung kene kabeh aweh pangapura marang kabeh luputku, murih sukaku bisa rada tentrem neng kanane".

"Aja samar paman" wangsulane Marga "kira-kira ndika ora bakal nampa pidana kaya sing dipengini Paman Kartagentho kuwi mau, sanadyan mbok menawa kudu ngliwati dadi wong ukuman mbuh pirang sasi suwene, sing cetha waton ndika ora gawe kaluputan maneh, ndika ora bakal dianiaya lan bakal luwar dadi wong mardika maneh".

"Ya yen pancen mangkono aku banget ngaturake panuwun Ngger" wangsulane Jayaglegek.

Marga ngadeg banjur mlaku metu, prajurit loro sing mau ngetutne isih keri ora melu metu. Bareng wis sauntara meneng-menengan, salah siji saka prajurit kuwi banjur kandha marang Jayaglegek lan Kartagentho :

"nDika wong loro, mengko rada awan sethithik bakal diadhepne ing  ngarsane Ki Demang lan para bebau. Ndika sakloron bakal ditakoni sing magepokan karo sing wis ndika tindakne, mula aku mung meling murih Ki Demang ora sansaya duka, ndika kudu gelem wangsulan kanthi apa anane, aja nganti gawe crita ngayawara luwih-luwih nganti ngapusi. Ngerti?"

"Iya aku ngerti kisanak" Jayaglegek sing mangsuli.

"Awit, yen ndelok karo sing arep ditindakne Kunthara wingenane kae, ketoke akeh wewadi sing ndika weruhi" Prajurit kuwi nutugne rembuge.

"Lho? Apa sing ditindakne Kunthara Kisanak?" Jayaglegek takon semu gumun.

"Dadi ndika durung ngerti?" prajurit kuwi mbalik takon "Kunthara nedya gawe pati ndika wong sakloron ing jerone gothakan iki, tujune kedhisikan konangan Adhi Rangga karo Adhi Marga, upama ora, kira-kira ndika wong loro wis dadi bathang kena warangane Kunthara. Mula wiwit kedadeyan kuwi, panggonan ndika iki banjur ditunggu dening prajurit sing luwih akeh, murih keslametan ndika bisa kareksa kanthi sabecik-becike".

Kartagentho karo Jayaglegek ora semaur, mung sirahe manthuk-manthuk, pikirane nglambrang nggambarake praupane Kunthara, wong sing banget diajeni lan dipercaya kabeh omongane.

"Dadi ndika kabeh kudu ngerti, yen Kunthara kuwi arepa kaya ngapa panggah ora duwe rasa percaya marang sapa wae, kalebu marang ndika kabeh" kandhane prajurit kuwi sabanjure.

"Nggih Kisanak" Gima ketrucut semaur "kula empun ngertos niku, waune kula kinten sing Kunthara niku namung tega mejahi andhahan sing andhap-andhap kados kula niki, nanging sareng kula ngertos Gurit kemawon inggih dipejahi kangge nutupi wewadose kula lajeng mikir. Sansaya malih sareng ndika criyos menawi Ki Karta kalih Ki Jaya sing genderane mpun dhuwur kemlebete mawon ugi badhe dipejahi, kula sansaya tambah ajrih, kula estu kapok nyambut damel kalih tiyang Bulakbadher niku".

"Bener Kisanak" wangsulane Prajurit Kademangan kuwi "mumpung isih ana wektu, luwih becik ndika lereni wae gaweyan ndika sing nerjang sarak nyingkiri bebener kuwi".

"Inggih Kisanak" wangsulane Gima.

"Iya Kisanak" genti Jayaglegek sing banjur wangsulan "aturna marang Ki Demang, ditimbali sawayah-wayah aku ora kabotan lan kabeh pandangune Ki Demang bakal tak wangsuli kanthi sakjujur-jujure. Kanthi mangkono sokur yen bisa dadi sarana pangentheng-entheng pidana sing bakal tak tampa, saora-orane muga-muga bisa ngurangi dosa-dosaku marang Sing Maha Kuwasa".

"Matur nuwun Kisanak" wangsulane Prajurit kuwi karo ngadeg "saiki disekecakne dhisik anggon ndika padha leren, ndika ora perlu sumelang, kaslametan ndika direksa dening prajurit Kademangan sing cacahe luwih akeh. Saiki arep tak tinggal metu dhisik".

Prajurit loro kuwi banjur mlaku metu ninggalne Jayaglegek lan wong liyane. Lawang gothakan pakunjaran kuwi bali dikancing saka jaba.

 

ana candhake.

 

 

SENDHANG MUSTIKANING WARIH IV 68

 

68.

Jaya Glegek karo Kartagentho wis bisa tangi, nadyan rada ngrekasa nanging ya wis bisa mlaku, tatu-tatu sing ana kulit wis padha garing kabeh.  Saiki wong loro kuwi kudu andum papan karo Gima sakancane sing dening Ki Demang dipapanke awor karo Kartagentho lan Jayaglegek. Maune wong loro kuwi padha ora ngerti sapa wong papat sing dilebokne tunggal sagothakan karo dheweke kuwi, lagi bareng wektune wis awan lan Kartagentho nyetitekne maneh sapa wae wong papat mau, Kartagentho lagi ngerti yen salah siji saka wong papat kuwi ana sing wis ditepungi. Nanging Kartagentho ya meneng wae, isih ethok-ethok ora ngerti.

Satemene Gima ya padha karo Kartagentho, wiwit gothakan wis ora peteng mau Gima ngerti yen sing manggon neng Gothakan kuwi luwih dhisik, sadurunge dheweke sakancane disusulne Kartagentho karo Jayaglegek. Mung Gima rada gumun ya gene Kartagentho karo Jayagelegek sing kondhang duwe kasekten madal sakehing gegaman kuwi, karo-karone padha gumlethak sing jarene Prajurit Jaga mau kekarone lagi nandhang tatu sing rada abot lan isih sajroning pangupakarane Marga.

"Nuwun sewu Kyaine" Gima nyoba nyedhaki wong loro sing lagi padha lungguh sendhen karo sikil dislonjorne kuwi, karo takon "kok Kyaine kekalih wonten mriki? lan punapa estu nek Kyaine kekalih niki nembe sakit?".

"Kowe isih eling karo aku Gima?" Kartagentho sing mangsuli "lha kowe karo bocah telu kuwi kok ya dikrangkeng ana kene salahmu apa?".

Gima rada cuwa, durung nganti olehe takon diwangsuli malah genti ditakoni. Nanging Gima ora wani mbantah omongane Kartagentho, merga Gima ngerti yen ing jagade para brandhal duwe gendera sing wis dhuwur banget kumlebete.

"Kula boten lepat kok Kyaine" wangsulane Gima.

"Ora luput kok dikrangkeng neng kene?" Kartagentho mentheleng.

"Niki kangge ngayomi kula saking pangincimipun Kunthara" Gima wangsulan ayem.

"Kowe diincim arep dikapakne dening Kunthara? ya gene kowe malah njaluk pangayoman neng kene?" Kartagentho takon maneh.

"Kunthara dereng mungel napa-napa, nanging kula mpun ngertos kalih sipating Kunthara,  tiyang sadrajating kula niki , nek mpun dianggep rampung gaweyane mesthi terus dipateni kersane boten ngentek-enteki jatah. Sampun malih kok namung sak kula lha tiyang sing genderane mpun dhuwur kados Gurit mawon nggih sidane manggih pejah kanthi siya-siya ngoten kok"

"Nanging ya gene kowe golek pangayoman kok neng panggonane mungsuhmu?" Kartagentho takon maneh.

"Musuh kula niku sinten ta Kyaine? Kula niki sanajan tiyang brandhalan nanging nggih gadhah manah. Kula kalih lare-lare niki rak nggih sami nasibe kalih Gurit, pas nglakoni pakone Kunthara jebul manggih apes, kecepeng dening nem-neman kalih sing namine Rangga kalih Marga nika. Ndika mpun pirsa nem-neman kalih niku napa dereng?"

Kartagentho nggereng, wangsulane :

"Wis, ya bocah loro kuwi sing ndadekne aku karo Kakang Jayaglegek kaya ngene iki, banjur ya bocah loro kuwi sing banjur ngrangkeng aku karo Kakang Jayaglegek ana kene iki......".

"Lha teng mriku niku bentene Kyaine" Gima nugel rembuge Kartagentho karo ngguyu.

"Neng kono kepiye karepmu?" Kartagentho mentheleng, ning ya mung bisa mentheleng merga sikile isih lara lan durung bisa kanggo apa-apa.

"Nek ndika kalih Kyaine Jayaglegek didamel tatu dening Rangga lan Marga, lajeng dikrangkeng dhateng mriki. Menawi kula kalih lare tiga niku boten ngoten, entene kula dibeta mriki merga kula ajeng nugel gulune nem-neman kalih niku, nanging boten kasil malah kula kenging ditlikung temah ical kekiyatan kula lajeng kula dibeta mriki diajengne teng ngarepe Ki Demang. Saupami kula boten kepengin nugel gulune nem-neman kalih niku mesthi kula boten ngantos ditlikung lan dibeta mriki. Lha sareng mpun didhepne Demange, kula ditakoni neka-neka kula nggih ngaku napa entene, jebul kula boten dinapak-napakne blas. Malah Jagabayane wau nguwatosaken keslametan kula, mula dening Demange kula didhelikne teng mriki murih slamet".

Kartagentho nggereng, nanging ora omong apa-apa maneh. Genti Jayaglegek sing wiwit mau mung meneng karo ngeremne mripat, sing banjur kandha alon-alon lan ora keprungu nek lagi nesu:

"Tak nalar-nalar omonganmu ki ya ana benere Gima".

"Pripun ta Kyaine? lha nek boten leres omongan kula niki lepate teng pundi?" Gima genti takon.

"Bareng aku krungu sing kok kandhakne marang Adhi Karta mau, aku lagi krasa nek wis kaping pindho dislametne dening Nom-noman loro sing jeneng Marga karo Rangga kae" wangsulane Jayaglegek.

"Kok saged ngoten?" Gima takon maneh.

"Iya, saupama wingenane aku ora digawe remuk balung sikilku dening Rangga karo Marga, kira-kira nasibku karo nasibe Adhi Karta padha karo nasibe wong-wong sing ngeterne kurban menyang Guwa Klumpit sing kabeh mati kena pesone Panembahan Timur. Merga dianggep kakehan cacah tanpa paedah, kamangka wong-wong sing ngeterne kurban kuwi wis nguras tenagane kanggo nandangi gaweyan sing diprentahne dening Paguron. Nanging bareng ana apese, merga wong-wong kae kabeh digawe ora kuwat ngglawat dening Rangga lan Marga, tekane Panembahan Timur ora aweh pitulungan marang andhahane, nanging malah andhahane dhewe dipateni kabeh, dianggep ora bisa nyambut gawe. Aku karo Adhi Karta saupama konangan lagi ngathang-athang kira-kira ya wis katut dipateni pisan. Tujune aku karo Adhi Karta wektu kuwi dening Rangga lan Marga digawe remuk balung garesku banjur diglethakne ora awor wong-wong sing nggawa kurban kuwi, dadi ora kadenangan dening Panembahan Timur. Sabanjure kanthi ngrekasa aku karo adhi Karta dipikul digawa mrene iki, coba upama sing jejer dadi Rangga lan Marga kuwi ki aku karo Adhi Karta, apa kira-kira ora milih ninggal mungsuhe sing wis remuk iki neng cedhak guwa klumpit kana ben ora nambahi repot?"

Gima manthuk-manthuk, ing angen-angene nggambarne kahanane Kartagentho karo Jayaglegek wektu dipikul lan digawa mrene kuwi.

"Awake dhewe kudu ngerti Kang Jaya" Kartagentho genti sing gunemen marang Jayaglegek "anane Rangga lan Marga gelem repot mikul awake dhewe saka Guwa Klumpit nganti tekan kene kuwi, merga duwe karep liyane ora mung merga kepengin nylametne awake dhewe thok".

"Kuwi aku ngerti Dhi" Jayaglegek semaur "awake dhewe arep diperes getihe supaya crita kaya Gima mau. Nek gelem crita apa anane ya ora apa-apa kaya Gima sakancane kuwi, nek ora ngaku mesthine ya dipilara lan disiksa supaya awake dhewe gelem ngaku. Nanging, upama mung butuh arep meres katrangan, mesthine Rangga karo Marga uga Demang Kedhungtuwung kuwi ya bisa wae nganggo carane awakedhewe nek meres katrangan saka para tawanan ngana kae. Pas awake dhewe setengah sekarat banjur ditakoni karo disiksa nganti ngaku, nek wis ya banjur dipateni. Lha nek sikepe Rangga lan Marga marang awake dhewe iki? sasuwene iki babar pisan durung ditakoni apa-apa, kajaba wingi ditakoni jeneng thok dening Ki Demang. Ora nganggo disiksa, malah awake dhewe saben dina ditambani dening Marga murih enggal bisa waras".

"Apa mengko nek wis waras awake dhewe ora banjur diukum gantung neng lapangan Kakang?" Kartagentho takon karo suwara sing isih keprungu rada sengol.

"Prekara kuwi ketemu mburi Dhi" wangsulane Jayaglegek "sing luwih baku wektu iki awake dhewe ora ditambahi rasa sengsarane nanging ditambani lara-larane, kuwi sing uga kudu dipikirake".

Kartagentho ora semaur, merga Kartagentho weruh lawange gothakan obah-obah tandha yen arep dibukak saka njaba.

 

ana candhake.

SENDHANG MUSTIKANING WARIH IV 67

 

SENDHANG MUSTIKANING WARIH IV

kacariyosaken malih dening : Rust Luh Getih.

 

67.

Wong sak pendhapa padha kaget nanging ora ana sing kumecap, kabeh uga padha eram marang Marga sing luwih cepet tumandang nyegah tumindake Jagabaya Sumpring. Gima uga banjur meneng olehe crita dadi mandheg, atine nratab lan dheg-dhegan ora karuwan, upama Marga ora cepet nggone obah dheweke mesthi wis gumlethak dadi bathang adus getih merga kebabat pedhange Jagabaya Sumpring. Genambuthil, Jagul lan Penthet kabeh uga padha ngewel kaweden. Bareng wis sauntara kahanan dadi sepi, kabeh padha meneng dhewe-dhewe. Rangga aweh sasmita marang Gima supaya nutugne critane.

"Saderengipun bidhal nglampahi padamelan punika kula ugi dipun sanjangi dening Ki Kunthara menggah wekdalipun kangge miwiti nglampahi parentah wau. Inggih punika ngentosi sasmita saking Kunthara utawi tiyang sanesipun" Gima nutugne anggone crita.

"Kok Tiyang sanesipun? yen ngono Kunthara ana kancane maneh?" Demang Kedhungtuwung takon.

"Inggih, Ki Demang" wangsulane Gima "kajawi kengkenan kula, Ki Kunthara ugi ngengken tiyang-tiyang saking Genengan, namine sinten kula dereng ngertos. Tiyang-tiyang Genengan punika ingkang kaprentah damel kosek rumiyin kanthi mlebet dhateng Gupit, mangke menawi tiyang-tiyang Kedhungtuwung sami kepancing nguber tiyang Genengan, kula sakanca nembe angsal mlebet dhateng Ngablak ndhatengi griyanipun Juragan Wangsa. Murih boten wonten seling-surup lan salah tampi antawisipun kula sakanca kalih tiyang Genengan wau, dening Ki Kunthara kaprentah pepanggihan ing sangandhaping wit Widara ingkang kondhang angker caket Tegal Bera kilen mrika nika".

Gima meneng sedhela, ngulu idu kanggo nelesi gorokane sing garing. Bebau Krajan tanggap, nyandhak kendhi banjur disrogne neng ngarepe Gima, dikongkon ngombe.

"Matur nuwun Ki Bau" kandhane Gima karo nyandhak kendhi lan nglangga banyune.

"Sabanjure?" Kandhane Demang Kedhungtuwung sawuse Gima nyelehne kendhi neng klasa.

"Kaleresan, anggenipun dumugi ing ngandhap Widara langkung rumiyin kula sakanca tinimbang tiyang-tiyang Genengan. Kula lajeng ngentosi ing mriku kaliyan nyanjangi kanca-kanca damelan punapa ingkang dados prentahipun Ki Kunthara, jalaran mila saderengipun kanca-kanca dereng mangertos, namung bidhal ngaten kemawon sasampunipun kula ajak" wangsulane Gima nyambung anggone crita "sareng sampun rampung anggen kula nyanjangi kanca-kanca, dumadakan Raden-Raden kekalih punika dumugi nyaketi kula lan criyos bilih piyambakipun kekalih punika tiyang  Genengan ingkang nembe kula rantos.  Waunipun kula boten pitados, awit Raden kekalih niku boten wangsulan nalika kula takeni mawi sandi basa, nanging kula lajeng dados pitados sareng kekalihipun  nyebut nami kula sakanca,  lan mangertosi sedaya rancangan ingkang kula cariyosaken dhateng kanca-kanca".

"Lha dening Anakmas Rangga lan Anakmas Marga kowe dikandhani apa?" Demang Kedhungtuwung nyelani nganggo pitakonan.

"Kekalihipun criyos menawi rancanganipun dipun ewahi dening Lurah Kunthara, jalaran criyose Raden-raden niku, Juragan Wangsa sakbrayat nembe nyipeng dhateng Kademangan, mas berleyanipun dibeta sedaya. Lajeng kula sakanca dikandhani, najan boten siyos ngampak dhateng griyane Juragan Wangsa nanging wonten damelan sanes ingkang langkung sae malih" Gima mangsuli pitakone Demang Kedhungtuwung.

"Gaweyan sing luwih apik? mungguhmu ?. Gaweyan apa kuwi?" pitakone Demang Kedhungtuwung maneh karo mesem. Demang kuwi mbatin rumangsa eram karo kapinterane Rangga lan Marga.

"Boten dicethakne" Gima wangsulan "malah kula diajak dhateng Lepen Tuwung, sanginggiling sabrangan, criyose, Lurah Kunthara sampun nengga ing mrika. Kula sakanca inggih lajeng manut. Nanging sareng dumugi panggenan ingkang dipun criyosaken wau, dumadakan kula mireng tengara sasmita suwantenipun peksi Kedasih ingkang ngasih-asih wongsal-wangsul, kula apal sanget bilih punika tengara saking Ki Kunthara utawi tiyang-tiyang Genengan, ingkang ngabari menawi sampun dumugi ing ngandhap Widara. Jalaran nalika kula sakanca dumugi ing ngandhap widara wau kula ugi nyukani sumerep bilih kula sakanca sampun dumugi lan kula pikantuk wangsulan supados nengga sakedhap, nanging jebul suwanten peksi Tuhu ingkang dados sasmita murih kula nengga sakedhap punika suwantenipun Raden kekalih niku".

"Lha kowe bareng wis ngono kowe banjur kepriye?" Demang Kedhungtuwung nyelani critane Gima.

"Kula nembe kraos bilih kula sampun kapusan, diapusi dening nem-neman kalih ingkang ngakenipun tiyang Genengan kala wau. Mesthi kemawon kula lajeng muring, boten trimah dene sampun wonten tiyang ingkang wantun njarag kula sakanca. Nem-neman kalih niku badhe kula pilara nek prelu nggih kula pejahi pisan. Nanging, jebul Raden kekalih niku sakalangkung digdaya, boten ngantos sapanginang kula sakanca sampun kadamel lumpuh tanpa daya, malah badhe guneman mawon ugi boten saged. Kula tiyang sekawan niki kados reca dipun tata ditumpangne sela ageng ing tengah lepen, lajeng nem-neman kalih niku criyos menawi badhe ditilar sakedhap. Jebul nem-neman kalih niku malah mapan tilem kanthi linggih sendhen sela ing pinggiring lepen. Sareng sawatawis tilem, lajeng nglilir kula sakanca nunten diajak mriki criyose badhe dipun pasrahaken Ki Demang murih dipun adili" Gima mungkasi critane, banjur nyandhak kendhi maneh arep nelesi gorokane.

"Mung kuwi critane?" Demang Kedhungtuwung takon sawuse Gima rampung olehe ngombe.

"Inggih sampun kula aturaken sedaya Ki Demang" wangsulane Gima sing banjur nglirik Rangga aweh sasmita yen dheweke wis nuruti apa sing dikarepne Rangga.

"Gajege isih ana sing kliwatan Gima?" Rangga numpangi rembug.

"Ingkang pundi Raden?" Gima takon karo ngeling-eling apa sing durung dikandhakne.

"Sapa sing kok rembug karo kanca-kancamu sadurunge aku nemoni kowe neng ngisor Widara mau? Sing jaremu kapeksa dirampungi jalaran dianggep gagal anggone nindakne prentahe lurahmu mau?" Rangga ngenahne sing dadi pitakone.

"Inggih, inggih kula pancen criyos dhateng kanca-kanca kula menawi nyambut damel kaliyan Lurah Kunthara punika kedah kasil, menawi ngantos boten kasil saged nampi paukuman awrat, malah menawi ngantos boten kasilipun punika saged ndadosaken konangane utawi mbikak wewadinipun Lurahe, saged dipun pejahi kangge mbuwang tilas, kados ingkang nembe kemawon dipun alami dening Gurit, Durjana sekti mandraguna ingkang kedah pejah ing tanganipun Lurahe Kunthara kala wingenane nika" Gima nambahi critane awit saka pitakone Rangga.

"Gurit? Sapa maneh kuwi?" Bebau Krajan sing maune meneng ngrungokne critane Gima ketrucut melu nrambul gunem.

"Gurit niku Benggol Kecu ingkang kondhang saged mabur lan saged ngilang niku lho Ki Bau" wangsulane Gima "piyambake dipejahi Kunthara jalaran anggenipun mbradhat prawan ingkang nami Liyem konangan tiyang Kedhungtuwung lan malah saged dipun pikut lan dipun rangket dados bandan, ingkang lajeng dipun suduk pedhang jantungipun dening Kunthara".

"Oooooo" Wong sapendhapa kabeh bareng muni.

"Makaten punika salah satunggal asilipun anggen kula kalih adhi kula dolan dhateng Lepen Tuwung dalu niki Ki Demang" kandhane Rangga sawuse rada sauntara padha meneng "asil sanesipun benjing badhe kula aturaken mligi kagem Ki Demang piyambak".

"Inggih, inggih Anakmas" wangsulane Demang Kedhungtuwung, sing banjur ditutugne guneman marang Bebau Krajan, Kedhungori, Kaliumprik lan Jagabaya Sekayu "saiki aku njaluk panemu ndika kabeh magepokan karo wong papat iki. Kepiye?".

wekdal niki salebeting bebaya, jalaran wonten ingkang kuwatos menawi ngantos wewadinipun kawiyak lumantar cariyosipun Gima sakancanipun punika Ki Demang".

"Kuwi bener Baune" wangsulane Demang Kedhungtuwung "murih becike banjur kepiye?"

"Inggih kedah dipun ayomi gesangipun Ki Demang" Jagabaya Sekayu sing semaur "kados pangayoman ingkang dipun paringaken dhateng Jayaglegek kaliyan Kartagentho nika".

"Yen ngono, ndika ngajak bocah-bocah prajurit sacukupe, kareben Gima sakancane iki bisa leren kanthi ayem ndika worne karo Jayaglegek lan Kartagentho wae" Demang Kedhungtuwung banjur aweh prentah marang  Jagabaya Sekayu.

"Nuwun sewu Ki Demang" Bebau Krajan guneman maneh "punika kula tingali Adhi Jagabaya Sumpring ketingal nembe kirang sekeca badanipun, kados pundi punika Ki Demang?".

"Oh, ya tulung Baune, ndika aturi Ki Jagabaya Slumpring leren ing gothakan mburi pringgitan lan murih ora ana sing ngganggu, mengko lawange ndika kancing saka jaba wae" wangsulane Demang Kedhungtuwung.

Ora suwe keprungu suwara MIJIL :

jago kluruk sing ngganter tan sarenti,

ana jroning kombong,

sesahutan arame swarane,

mratandhani wis meh wanci enjing,

wengi meh gumanti,

kasalinan esuk.

 

ana candhake.

SENDHANG MUSTIKANING WARIH IV 66

 

66.

Nalika Rangga lan Marga sarta Gima sakancane teka Kademangan wektune wis lingsir wengi. Nanging ing Regol panjagan isih akeh prajurit Kademangan sing siaga ing jurit klawan sikep gegaman. Malah Ki Demang isih katon lelenggahan ing pendhapa jagongan karo Bebau Krajan, Kedhungori lan Kaliumprik, ing kono uga ana jagabaya loro. Rangga lan Marga mandheg sedhela ing regol omong-omongan karo prajurit sing lagi jaga, banjur mlaku tumuju pendhapa Gima lan kanca-kancane dikanthi munggah pendhapa, arep dijak nemoni Ki Demang. Gima sakancane kuwi padha gumun, awit sikepe Rangga lan Marga sarta para Prajurit Kademangan sing ora kaya anyikepi marang durjana sing wis kepikut. Malah nalika Gima manthukne sirah aweh kurmat marang para prajurit sing ana regol, prajurit-prajurit kuwi padha nanggapi karo mesem semanak. Gima sakancane ora ngerti yen olehe Para prajurit duwe sikep kang kaya mangkono kuwi amerga padha ngira yen Gima sakancane kuwi kancane Marga lan Rangga.

"Mangga, mangga mriki Anakmas" Demang Kedhungtuwung gurawalan mbagekne tekane Rangga lan Marga sing ditutne wong papat sing durung ditepungi kuwi.

"Matur nuwun Ki Demang" wangsulane Rangga karo mapan lungguh ing sisihe Ki Kaliumprik "nyuwun pangapunten awit, kula radi kedangon gegojegan kaliyan tiyang-tiyang punika ing Lepen Tuwung, temah nembe wangsul. Wonten pawartos lan kedadosan punapa nalika kula tilar wau Ki Demang?".

Demang Kedhungtuwung manggut-manggut, karo mesem banjur wangsulan :

"Boten wonten kedadosan ingkang ageng, namung ing Gupit wau dipun gegeraken dening durjana ingkang sliweran, nanging dereng kasil mendhet punapa-punapa kaselak kadenangan tiyang rondha, nanging eman sanget durjana kala wau boten saged kapikut. Kula kinten punika wau namung maling limrah Anakmas".

"Inggih, inggih" Rangga nanggapi kandhane Demang Kedhungtuwung karo manggut-manggut sajak ngerti.

"Nuwun sewu Ki Demang" genti Marga sing guneman.

"Inggih anak mas ?"

"Menawi ing Ngablak boten wonten kedadosan punapa-punapa ta?" Marga takon "awit sok durjana punika nggadhahi cara ingkang julig, ngetingal damel kosek ing satunggaling dhusun namung kangge mancing lan mecah kekiyataning warga, lajeng kancanipun ingkang nindakaken kadurjanan ing dhukuh sanesipun utawi sacaketipun".

"Leres punika Anakmas" wangsulane Demang Kedhungtuwung "kala wau ing Ngablak mila wonten Durjana ingkang mlebet nanging enggal kadenangan dening Kunthara ingkang nembe ngangklang lajeng dening Kunthara badhe dipun cepeng, sapisan malih emanipun durjana-durjana wau kesit sangtet temah saged lolos saking pambujungipun Kunthara ingkang namung ijen".

"Estunipun upami boten konangan Ki Kunthara malah kaleresan Ki Demang" Jagabaya Sekayu nrambul gunem .

"Kaleresan sing kepiye Ki Sekayu?" Demang Kedhungtuwung genti sing takon.

"Inggih awit kala wau, pas tiyang-tiyang sami opyak ing Gupit,  dening Baune Krajan malah kula kapurih ngiyati panjagen ing Ngablak mila kula inggih lajeng ngirit lare-lare kula dhateng Ngablak, sedaya kula prentah nindakken baris pendhem ing pekaranganipun Ki Wangsa Semi. Awit miturut petang kula boten wonten inceran sanes tumrap para durjana kajawi namung griyanipun Ki Wangsa. Jebul durjananipun malah dipun oyak dening Ki Kunthara, dados inggih boteh siyos kaleresan. Sanaosa makaten wekdal punika lare-lare inggih panggah kula prentah murih tetep baris pendhem ing mrika, Ki Demang" wangsulane Jagabaya Sekayu.

"Prentahmu marang bocah-bocah prajurit mangkono kuwi wis bener Ki Sekayu" Demang Kedhungtuwung mbenerake kawicaksanane Jagabaya Sekayu.

"Sae punika Ki Jagabaya" dumadakan Rangga melu urun rembug "nanging miturut panginten kula, dalu niki griyanipun Ki Wangsa boten badhe kalebetan durjana".

"Makaten nggih Adhi?" Bebau Krajan nyauti urun rembuge Rangga.

"Inggih Ki Bau" wangsulane Rangga jalaran kula mireng piyambak "grambyanganipun para Durjana ingkang kala wau boten kapikut".

"Lho Kados pundi ta Anakmas? Kula kok malah kirang mudheng?" Demang Kedhungtuwung genti sing nakoni Rangga.

"Murih cethanipun, ing mriki kula mbeta kancanipun Durjana ingkang kala wau diuber dening Ki Kunthara. Cobi Ki Demang midhangetaken kados pundi aluring cariyos, tiyange kula kengkenipun wicanten piyambak".

Rangga nginger lungguhe genti mandhep menyang Gima sakancane, banjur kandha :

"Gima, Genambuthil, Jagul lan Penthet, saiki padha critaa dhewe-dhewe lelakonmu wiwit sadurunge kowe budhal saka omah tumeka nggonmu leren ing ngisore Wit Widara cedhak Tegal Bera, banjur ngalih menyang Kali Tuwung nganti tekan papan kene iki".

"Apa sing dadi ucapmu iki mengko sing bakal nemtokne nasibmu" sadurunge Gima wangsulan, Marga numpangi rembug "yen sing kok kandhakne kuwi kanyatan sing satemene, kowe wong papat bakal slamet. Kososk baline, yen nganti cilike ana sing kok tutup-tutupi gedhene kowe wani ngapusi, kowe ora bakal nampa pidana apa-apa kajaba mung kaya sing dikandhakne Kakang Rangga neng pinggir Kali mau".

"Nggih Den" Gima cepet wangsulan "kula badhe cariyos sak nyatane".

"Iya" Rangga sing semaur "gage critakna!".

"Niku ngeten Ki Demang lan Ki Bau sedaya" Gima miwiti critane "saderenge kula nggih njaluk ngapura, kula boten saged basa sing alus".

"Iya ora dadi apa Kisanak" Ki Demang mangsuli kandhane Gima.

"Nami kula Gima, griya kula ing Lemah Garing mrika, lajeng tiyang tiga niki kabeh kanca kula, Jagul, Penthet kaliyan Genambuthil. Kanca kula tiga niki sedaya boten ngerti napa-napa, mergi namung kula ajak murih ngrencangi anggen kula badhe nyambut damel nindakne prentahe Lurah Kunthara, yogane Ki Kahastha saking Bulakbadher".

"Dadi kowe wong papat iki kabeh kena diarani andhahane Kunthara?" Demang Kedhungtuwung motong rembug.

"Leres Ki Demang" wangsulane Gima.

"Banjur kowe diprentah apa dening Lurahmu si KIunthara kuwi?" Demang Kedhungtuwung pitakon maneh.

"Kula dikengken supados ngrampok utawi ngampak griyanipun Juragan Wangsa, mendhet mas sarta barleyan daganganipun Juragan Wangsa, tuwin mbradhat anakipun estri ingkang nami Rinem tuwin mlajengaken semahipun Juragan Wangsa ingkang nami Semi" wangsulane Gima kanthi suwara sing cetha.

"Keparat" dumadakan Jagabaya Slumpring sing wiwit mau meneng ing cedhake Jagabaya Sekayu misuh karo ngadeg, tangane sigap nggeret pedhang saka wrangkane sing cemanthel ing lempenge kiwa  "dadi sing mbradhat prawan-prawan Kedhungtuwung ki klebu kowe. Saiki rasakna iki ganjaranmu".

Karo muni ngono kuwi Jagabaya Sumpring mlaku nyedhaki Gima sakancane karo pedhange diangkat arep dibabatne Gima sakancane. Nanging sadurunge pedhange Jagabaya Sumpring kuwi ngenani Gima, dumadakan ........

"Cring.........."

Pedhange Jagabaya Sumpring ucul saka gegemane mencelat rada adoh tumiba ing jogan pendhapa Kademangan. Sakala Jagabaya Sumpring kaget, nanging durung nganti ngerti apa sing nyebabne pedhange ucul saka gegeman, kaselak balung igane krasa kaya putung kesampe tangane Marga sing ngerti-ngerti wis ngadeg ing cedhake. Jagabaya Sumpring tiba neng lemah gulungkoming karo mbengok seru, sambat lara. Marga ora aweh kalodhangan babar pisan, Jagabaya Sumpring sing lagi gulungkoming, dicandhak tangane loro pisan banjur dipluntir memburi . Jagabaya Sumpring wis ora bisa bangga, dening Marga dipeksa dilungguhne, karo dikandhani suwarane keprungu alus nanging nglarani kuping :

"Nuwun sewu katuran lenggah rumiyin Ki Jagabaya, mangga sami dipun mirengne anggenipun cariyos Gima dereng rampung".

Jagabaya Sunpring arep semaur nanging ora bisa, merga Marga wis luwih dhisik nuthuk saraping gunem Jagabaya sing kondhang duwe watak brangasan lan mentalan kuwi.

 

ana candhake.