SENDHANG MUSTIKANING WARIH IV 79

 

SENDHANG MUSTIKANING WARIH IV

kacariyosaken malih dening : Rust Luh Getih.

 

79.

Demang Kedhungtuwung lan para bebau sarta para Jagabaya jroning atine padha ngalembana marang Jagabaya Pahang. Mung rada kuciwa dene ora sak kal aweh lapuran marang Ki Demang utawa Bebau sing ana. Lagi bareng wis ana rembug perkarane Kunthara lagi crita. Nanging, saupama Jagabaya Pahang crita luwih dhisik kira-kira ya ora ana gunane, jalaran sing dicakne dening Kunthara marang Jagabaya Pahang uga ora katon mbebayani marang Kademangan Kedhungtuwung.

"Samangke ingkang badhe kula aturaken dhateng Ki demang magepokan kaliyan dhawuhipun Adhi Rangga kala wau" Jagabaya Pahang guneman maneh sawuse rada sauntara pringgitan kono keprungu suwara grenang-greneng ora pati cetha awit guneman lirih ing antarane padha kanca sacedhake dening sing padha ana ing pringgitan kuwi.

"Iya, kepiye Ki Jagabaya?" Demang Kedhungtuwung banjur takon "coba critakna".

"Inggih Ki Demang" Jagabaya Pahang mbacutne olehe guneman "sasampunipun meh sedinten kula ing Padhepokan Bulakbadher, ingkang dening Kunthara dipun tedahi kawontenan sanggar sarta papan tuwin pirantinipun gladhen para cantrik ing mriku, kula saged ngukur sepinten kekiyataning Paguron Bulakbadher punika. Cethanipun, sedaya ingkang manggen ing padhepokan boten langkung saking tiyang setunggal atus kalih dasa, dene ingkang sinau kanuragan watawis namung tigang dasa tiyang. Lintunipun inggih tiyang-tiyang tani ingkang nggarap sabin tuwin tegal gadhahanipun Padhepokan kangge nyekapi tedhanipun ingkang manggen ing mriku sedaya kalebet para cantrik".

"Dadi murid-muride Ki Kahastha kuwi sing mligi sinau kanuragan kira-kira mung wong telung puluh Ki Jagabaya?" Demang Kedhungtuwung nggenahne katrangan sing dikandhakne Jagabaya Pahang.

"Niku ingkang manggen ing mriku Ki Demang, ingkang sampun misah radi tebih ugi wonten criyos ingkang kula pireng saking Kunthara watawis gangsal welasan dereng kapetang andhahanipun" wangsulane Jagabaya Pahang.

"Lha murid-murid sing manggon ana kono kuwi ana sing duwe kabisan kanuragan pinunjul timbang kacane ana pira?" Demang Kedhungtuwung takon maneh.

"Sedaya racak Ki Demang" wangsulane Jagabaya Pahang "awit boten wonten ingkang paring piwucal kajabi Ki Kahastha piyambak. Racak-racak ingkang sampun kaanggep cekap anggenipun sinau ulah kanuragan lajeng misah tebih-tebih nindakaken padamelan ingkang asilipun sabageyan dipun pisungsungaken dhateng Paguron".

Rangga lan Marga sing ora kendhat nggone nyemak critane Jagabaya Pahang banjur bisik-bisik omong-omongan dhewe. Ora suwe banjur Rangga wiwit kandha marang Demang Kedhungtuwung klawan suwara sing cetha :

"Samangke sampun saged kasumerepan sepinten kekiyataning Padhepokan Bulakbadher Ki Demang. Inggih watawis bala rucah wonten tigang dasa katambah  murid ingkang misah watawis kalih dasa, sedaya seket".

"Kula kinten menawi benjing gangsal dinten malih kados ingkang dipun ucapaken Ki Kahastha, cacah seket punika kok boten dipun ajak sedaya ta Anakmas?"  Demang Kedhungtuwung nanggapi kandhane Rangga.

"Punika leres Ki Demang" wangsulane Rangga "nanging kula gadhah pamanggih radi benten, gandheng sampun cetha bilih Paguron Bulakbadher punika mapanaken dhiri dados mengsahipun Kademangan Kedhungtuwung, kula kinten tinimbang ngentosi gangsal dinten malih langkung prayogi menawi dalu niki, awakipun piyambak ingkang nglurugi dhateng Bulakbadher. Cekap m beta prajurit pinilih cacah seket, katindhihan para Bebau tuwin Para Jagabaya. mangke kula kaliyan Adhi kula ingkang badhe mikut Ki Kahastha lan Kunthara. Kados pundi menawi makaten Ki Demang?".

Pringgitan dadi gumrenggeng maneh, wong sing ana kono padha pating klesik rerasanan, akeh sing padha nyarujuki sing dadi panemune Rangga ngono kuwi. Demang Kedhungtuwung dhewe sawuse ngetung-etung kekuwatane, iya banjur duwe dudutan yen sing dikandhakne Rangga kuwi luwih akeh benere yen dipetung nganggo nalar sing jangkep.

"Menawi kula gagas, mila petanganipun Anakmas Rangga punika langkung sae" Demang Kedhungtuwung guneman nanggapi panemu sing dikandhakne Rangga "cacahing Prajurit ing Kademangan punika wonten kalih atus katambah kaliyan prajurit serepan watawis pitungdasa gangsal. Dados menawi dalu niki dipun bidhalaken seket puna sewidak prajurit, Kedhungtuwung tansih gadhah kekiyatan. Namung kemawon, ingkang dados tetindhihing para prajurit kala wau, sampun ngantos bebau sedaya bidhal, kedah wonten ingkang rumeksa Kademangan".

"Dhawuh pangandilkanipun Ki Demang makaten punika kula sakalangkung mathuk Ki Demang" Bebau Krajan sing dhisik dhewe nindhihi rembuge  Demang Kedhungtuwung.

"Yen mangkono, Baune Krajan sing tak pasrahi rumeksa kaslametane Kademangan, dibantu dening Bebau Kedhungori lan Bebau Kedhungbunder lan minangka  suh tak pasrahne marang Ki Bulu" Demang Kedhungtuwung banjur andum gawe "sing budhal ndherekne Anakmas Rangga lan Marga, kajaba aku iya para Jagabaya, Bebau Kaliumprik, Bebau Supiturang lan Bebau Padaringan".

"Niki mangke lampahipun makaten Ki Demang" genti Marga sing guneman "dalu niki manawi sampun meh gagat rahina, awakipun piyambak bidhal dhateng Bulakbadher, miturut petang kula sareng pletheking surya sampun dumugi mrika. sasampunipun dumugi mrika, kula kaliyan Kakang Rangga kemawon ingkang manggihi Ki Kahastha lan Kunthara. Ki Demang saha para Prajurit prayogi nengga ing sajawining Padhepokan. Menawi saged karembag kanthi sae, badhe kula kengken murih Ki Kahastha purun nungkul makaten ugi Kunthara lan puruna kula beta dhateng Kedhungtuwung wujud bandan. Menawi boten purun nungkul, kula kaliyan Kakang Rangga nyuwun kasampiran purba wasesa saking Ki Demang. Lha mangke menawi, ngantos para cantrikipun Ki Kahastha sami tumut ngebyuk,   nembe Ki Demang lan para Bebau marentahna dhateng para prajurit murih ngadhepi pangamuking para cantrik. Dene menawi ngantos, kula lan Kakang kula pranyata kasoran lan saged dipun pejahi dening Ki Kahastha lan Kunthara, prayogi Ki Demang lan para prajurit srata para tetindhihipun ngunduri yuda kemawon".

"Makaten inggih Anakmas?" wangsulane Demang Kedhungtuwung sing banjr dibacutne marang para bebau "wis padha krungu kabeh ta karo sing didhawuhne Anakmas Marga?".

"Inggih sampun Ki Demang" wangsulane para Jagabaya lan Para Bebau meh bebarengan. Ora suwe rembugan ing pringgitan kuwi dibubarake, kanggo tata-tata nindakne gaweyan sing wis diputusake.

Jebul budhale Prajurit cacah sewidak kuwi ora digawe bareng, bregada dhisik dhewe cacah sepuluh ditindhihi Bebau Kaliumprik, watara kacek sapanginang banjur dibudhalake bregada kapindho cacah uga cacah sepuluh sing ditindhihi Jagabaya Sekayu, bareng sauntara disusul bregada angka telu sing cacahe rada akeh yaiku Prajurit cacah lima las sing ditindhihi Bebau Supiturang lan Jagabaya Pahang. Nyedhaki parak esuk sisane dibudhalne bareng karo Demang Kedhungtuwung lan Bebau sarta Jagabaya liyane. Sauntara iku Rangga lan Marga olehe budhal ora bareng sapa-sapa, sawuse njaluk ancer-ancer papane Paguron Bulakbadher banjur budhal bocah loro, liwat dalan liyane.

Kaya padatan Prajurit Kademangan kuwi uga digawani piranti neka-neka, nggawa sangu bebakalan pangan sing bakal diolah menggo yen para prajurit padha mbutuhake mangan lan liya-liyane. Dadi sing budhal menyang Bulakbadher, kajaba wong sewidak sing wis samekta klawan gegamane, ana wong sepuluh maneh sing tinanggenah nyawisake lan olah-olah kanggo mangane para prajurit kabeh. Beda maneh karo Bebau Bulu lan Bebau Krajan sing tinanggenah keri ana Kademangan, kajaba mikuwati gredhu-gredhu parondhan, uga nyawisake panah sendaren, panah geni, sing mbok manawa ana bebaya sing luwih gedhe teka, bisa digunakne dadi tengara marang Ki Demang sing ana palagan .

 

ana candhake.

SENDHANG MUSTIKANING WARIH IV 78

 

SENDHANG MUSTIKANING WARIH IV

kacariyosaken malih dening : Rust Luh Getih.

 

78.

Bengi kuwi, watara bubar surup,Demang Kedhungtuwung ngajak para Bebau lan Para Jagabaya mlumpuk neng Pringgitan, awit saka panjaluke Rangga lan Marga sing nemu pikiran anyar kanggo miwiti ngudhari reruweting Kademangan. Sawuse wong-wong padha mlumpuk Rangga lan Marga sing lungguh ngapit-apit Demang Kedhungtuwung tumuli miwiti omong.

"Nuwun sewu Ki Demang saha Para Bebau lan Para Jagabaya sedaya" kandhane Rangga miwiti rembug "kanthi wontenipun  kedadosan kala wau siang, sasampunipun kula gathukaken kaliyan ngakenipun para bandan, mliginipun Kartagentho kaliyan Jayaglegek, kula lajeng gadhah dudutan bilih Paguron Bulakbadher cetha menawi mengsah tumrap Kademangan mriki. Kados pundi menawi pamanggihipun Ki Demang lan para bebau tuwin para Jagabaya kaliyan dudutan kula punika?".

"Kula kinten punapa ingkang dipun dhawuhaken anakmas punika leres" sing aweh tanggapan dhisik dhewe Demang Kedhungtuwung "punika sampun cetha lan boten saged dipun selaki malih, mapanipun Kunthara ing Kedhungtuwung mriki pranyata namung badhe nindakaken lampah dom sumuruping banyu kemawon".

"Kula inggih nggadhahi pamanggih memper kaliyan pamanggihipun Ki Demang" Bebau Krajan melu udhu panemu "lajeng ingkang badhe kula suwunaken dhateng Ki Demang, punapa ingkang kedah dipun tindakaken dhateng mengsah-mengsah punika? punapa dipun umbar nanging dipun ulati kados padatan? punapa kados pundi?".

"Menawi saking pamanggih kula" Bebau  Bulu sing umure tuwa dhewe ing antarane Bebau liyane, malah luwih adoh luwih tuwa tinimbang umure Demang Kedhungtuwung melu guneman "Kunthara punika sakalangkung mbebayani tumrap Kedhungtuwung, pramila sawanci-wanci ngetingal ing Kedhungtuwung mriki prayoginipun inggih lajeng dipun cepeng kemawon, dipun lebetaken pakunjaran".

"Kula sarujuk kaliyan ingkang dipun ngendikakaken Ki Bulu punika Ki Demang" Bebau Kedhungbunder numpangi rembug "namung kemawon, awakipun piyambak kedah nambahi kasiagane para prajurit Kademangan miwah para sinoman, punika kangge njageni menawi ngantos Ki Kahastha boten nrimahaken siswanipun dipun kunjara ing mriki".

"Menawi punika sampun genah Ki Kedhungbunder" Bebau Kaliumprik nyauti panemune Bebau Kedhungbunder "Ki Bulakbadher mesthi boten badhe mendel kemawon menawi ngertos muride dikunjara ing mriki, nanging nuwun sewu, boten ateges ngremehaken kekiyataning mengsah, menawi namung ngadhepi tiyang-tiyang Bulakbadher kemawon kula kinten boten awrat. Sanadyan kondhangipun Ki Kahastha punika gadhah aji Alas Kobar ingkang ngedab-edabi, nanging ing mriki ugi wonten Ki Demang lan Para Bebau ingkang saged sesarengan nranggulangi krodhanipun Ki Kahastha".

"Pamanggih kula radi benten Ki Demang" Jagabaya Sekayu urun rembug "nitik sumbaripun Kunthara kala wau siang, ugi wicantenipun Ki Kahastha saderengipun mlajar, Kunthara boten badhe ngatingal malih ing Kedhungtuwung mriki kados padatanipun. Jalaran sampun cetha menawi Kunthara wicanten bilih piyambakipun boten nganggep sadaya pranatan ing Kedhungtuwung, kaping kalih Ki Kahastha kala wau siyang wicanten dhateng Adhi Marga, bilih gangsal dinten malih Adhi Marga lan Adhi Rangga dipun tantang tandhing ijen sami ijen kaliyan Kunthara ing Tegal Bera. Sanajan Ki Kahastha meling dhateng Adhi Rangga lan Adhi Marga murih boten ngajak kanca, nanging kula langkung pitados malah Ki Kahastha ingkang badhe mbeta murid-muridipun kangge ngrubut Adhi Rangga saha Adhi Marga. Pamanggih kula, prayoginipun inggih ing Tegal Bera kados ingkang dados janjinipun Kahastha punika kala wau, awakipun piyambak ngebyuk lan ngendharat Kunthara sak gurunipun pisan".

Sabubare Jagabaya omong ngono kuwi, Demang Kedhungtuwung isih ngenteni panemu liyane saka sing padha teka. Nanging kabeh mung meneng, sajake padha pasrah marang apa sing dadi putusane Demange.  Demang Kedhungtuwung tumuli guneman marang Rangga lan Marga, njaluk pamrayoga murih becike :

"Kados pundi Anakmas?" pitakone Demang Kedhungtuwung karo gentenan nyawang Rangga lan Marga.

"Sedaya pamanggih punika kala wau leres Ki Demang" wangsulane Rangga sawuse meneng sedhela "samangke ingkang badhe kula suwunaken pirsa inggih punika sepinten kekiyatanipun Paguron Bulakbadher punika? cacahing cantrik sedaya kinten-kinten pinten? Menawi warga dhusun ing Bulakbadher nadyan kathah nanging kula kinten boten mbebayani, jalaran kenging dipun wastani tiyang limrah".

"Bares kemawon Anakmas kula kirang mangertos babagan punika" Demang Kedhungtuwung aweh wangsulan, sing dibanjurake karo pitakonan marang wong liyane "mbok menawa ana sedulur sing bisa caos katrangan marang Anakmas Rangga ing babagan iki?".

"Kepareng matur Ki Demang" Jagabaya Pahang sing ora pati duwe omong, dumadakan ngangkat tangane.

"Iya Ki Pahang, mangga mbok menawa ndika ngerti karo sing didhawuhne Anakmas Rangga?" wangsulane Demang Kedhungtuwung.

"Inggih" Jagabaya Pahang guneman maneh "watawis tigang peken kapengker, kula kaliyan Ki Slumpring dipun ajak Kunthara sowan Ki Kahastha ing Bulakbadher".

"Piye?" Demang Kedhungtuwung ketara nek rada kaget "ndika karo Ki Slumpring diajak Kunthara menyang Bulakbadher?".

Ora mung Demang Kedhungtuwung dhewe sing rumangsa kaget, prasasat wong - wong sing ana pringgitan kuwi kabeh uga padha melu kaget lan kimbuhan gumun. Ora ngira yen Ki Pahang tau dijak Kunthara ngadhep gurune.

"Leres Ki Demang" wangsulane Jagabaya Pahang "gandheng wekdal punika kula dereng mangertos menawi Kunthara punika jebul kados makaten pokalipun, kula inggih manut kemawon. Jalaran Kunthara lan Ki Slumpring ngandhani kula bilih para Jagabaya lan Bebau ing Kedhungtuwung mriki langkung sae menawi purun mewahi kaprigelanipun ulah kanuragan kangge mikuwati Kademangan. Lan kula dipun warah menawi purun badhe kaparingan aji jaya kawijayan dening Ki Kahastha. Gandheng nalika samanten kula pitados dhateng tembungipun Kunthara kaliyan Ki Slumpring  kula ugi lajeng manut ngaten kemawon".

"Banjur ndika diwejang aji jaya kawijayan dening Ki Kahastha?"  Demang Kedhungtuwung nyelani nganggo pitakonan.

"Boten siyos Ki Demang" wangsulane Jagabaya Pahang "kula boten siyos kaparingan aji jaya kawijayan, jalaran kula boten saged ngucapaken janji prasetya dhateng Paguron Bulakbadher kados ingkang dipun ucapaken dening Ki Slumpring".

"Lho ndadak kudu ngucapne janji prasetya barang ?" Demang Kedhungtuwung takon.

"Inggih, ungelipun bilih kula kedah setya dhateng ki Kahastha lan boten kenging ndaga dhawuhipun, sanaosa dhawuh punika cengkah kaliyan punapa kemawon. Kula manah prasetya punika boten trep kaliyan jejer kula minangka Jagabaya ing Kedhungtuwung ingkang sampun prasetya badhe ngudhokaken jiwa raga kula kangge kamulyan lan kasugenganing Kademangan. Kula boten purun ngucapaken janji prasetya dhateng Ki Kahastha, awit kula kuwatos menawi ing benjangipun ngantos wonten gesehing pamanggih antawisipun Kademangan Kedhungtuwung kaliyan Paguron Bulakbadher, tartamtu badhe ngrepotaken kula. Janji prasetya pundi ingkang kedah kula kekahi?. Pramila kula milih boten kaparingan aji jaya kawijayan tinimbang ing benjangipun badhe ngrepotaken manah kula piyambak".

"Bagus!"

Demang Kedhungtuwung ngethungne jempolan tangane karo muwus aweh pangalembana marang Jagabaya Pahang. Para Bebau lan Para Jagabaya liyane padha manthuk-manthuk sarujuk, jroning atine padha mbenerne marang lekase Jagabaya Pahang.

"Banjur bareng ndika milih ora nampa wejangan aji jaya kawijayan ngono mau, Ki Kahastha banjur kepiye?" Demang Kedhungtuwung takon maneh.

"Ingkang murina dede Ki Kahastha" wangsulane Jagabaya Pahang "nanging malah Kunthara, kula dipun wastani tiyang bodho ingkang boten nyawang agenging lelabetanipun Ki Bulakbadher ingkang sampun nate caos pambiyantu dhateng Kedhungtuwung rikala nyirep kraman ingkang dipun tindhihi Ki Pujud nalika samanten. Nanging kula kukuh boten saged ngewahi pamanggih kula ing ngajeng. Sareng kula kukuh, Ki Kahastha malah lajeng gumujeng kula kaparingan wekdal kangge nimbang lan manah langkung rumiyin, menawi sampun saged nyarujuki isining janji prasetya dhateng Ki Kahastha tuwin Paguron Bulakbadher kala wau, kula kapurih ngabari lumantar Kunthara, mangke kula badhe kawejang aji jaya kawijayan punika".

 

ana candhake.

SENDHANG MUSTIKANING WARIH IV 77

 

SENDHANG MUSTIKANING WARIH IV

kacariyosaken malih dening : Rust Luh Getih.

 

77.

Demang Kedhungtuwung lan para Bebau lan para Jagabaya sing lagi wae teka kono kuwi dadi sansaya gumun bareng weruh rewange Bebau Kedhungori nggiring sedulure Jagabaya Slumpring sing tangane dibanda neng mburi. Wong-wong kuwi nuli tanggap yen ing papan kono mau mentas wae kedadean ana kerengan, ora mung antarane Bebau Kedhungori mungsuh Kunthara, nanging uga antarane Rikad karo Dahana. Kamangka Dahana kuwi uga warga Kedhungtuwung, dudu warga Paguron Bulakbadher? ya gene uga melu gegeran ana kene?.

"Iki lelakon apa maneh Baune Kedhungori? kok Dahana dibanda dening Rikad rewangmu iki?" Demang Kedhungtuwung bali nakoni Bebau Kedhungori.

"Nyuwun pangapunten Ki Demang" wangsulane Bebau Kedhungori "kala wau Ki Demang ndangu, mulabukanipun cariyos anggen kula sampun regejegan kaliyan Ki Kunthara. Kula piyambak sayegtosipun boten patos mudheng, amargi kula wau rak inggih wonten Kademangan? lajeng dipurugi rewang kula supados wangsul awit ing griya wonten dhayoh. Mila murih cethanipun keparenga Ki Demang ndangu piyambak dhateng pun Rikad ingkang samangke taksih wonten mriki malah kaliyan Dahana punapa".

Demang Kedhungtuwung njengkerutne bathuke, sansaya ora mudheng lan ora bisa ngira-ngira apa sing lagi wae kedaden ing Bulak Cilik kuwi. Tanpa kedhep, suwe Demang Kedhungtuwung nyawangi rewange Bebau Kedhungori sing ketok ndhingkluk neng mburine Dahana sing uga lagi tumungkul karo praupan pucet.

"He Rikad" kandhane Demang Kedhungtuwung sabanjure "coba critakna apa sing lagi wae padha kok alami, lan ya gene Dahana kok banda memburi kaya ngono kuwi?".

"Nggih Ki Demang" wangsulane Rikad "kala wau kula rak nembe teng griyanipun Ki Bau, dumadakan Kakang Dahana dugi mrika. Kakang Dahana criyos nek badhe kepanggih kaliyan Ki Bau. Lajeng kula criyosi menawi Ki Bau nembe dhateng Kademangan, lajeng Kakang Dahana kula kengken nusul dhateng Kademangan kemawon. Nanging Kakang Dahana boten purun malah kengkenan kula murih murugi Ki Bau. Kula inggih lajeng bidhal nusul Ki Bau lan matur menawi dipun rantos Kakang Dahana ing dalem. Nanging, sareng Ki Bau bidhal wangsul sareng kaliyan kula, Kakang Dahana sampun nyegat ing mriki kaliyan dikancani Ki Kunthara. Ing mriki Ki Kunthara lajeng paben kaliyan Ki Bau lan ndadosaken kerengan ngantos sami-sami ngliga pedhang, jebul Kakang Dahana ugi badhe tumut ngrubut Ki Bau, kula boten trimah lajeng Kakang Dahana gentos ngadhepi kula, Ki Bau ajeng-ajengan kaliyan Ki Kunthara".

"Lha kowe duwe karep apa Dahana nganti nggoleki Baune Kedhungori lan ndadekne kerengan iki mau?" Demang Kedhungtuwung genti nakoni Dahana.

"Nggih ki Demang" Dahana wangsulan karo rada ndengengek "kula niki rak disambati dening mBokcilik Slumpring, awit Paman Slumpring boten wangsul, kula kapurih madosi. Lajeng kula kepanggih kaliyan Ki Kunthara, dening Ki Kunthara kula dipun warah bilih Paman Jagabaya samangke sampun dumugi ing pejah awit dipun paeka dening Ki Bau Kedhungori. Lajeng ki Kunthara mrayogekaken murih kula males ukum dhateng Bebau Kedhungori, menawi kula boten wantun Ki Kunthara sagah badhe ngrencangi kula. Kula inggih lajeng bidhal madosi Bebau Kedhungori kanthi dipun memanuki dening Ki Kunthara. Wasana inggih lajeng kedadosan kados ingkang dipun cariyosaken dening Rikad kala wau".

Demang Kedhungtuwung manggut-manggut, karo mrengut. Ora nyana yen Kunthara wis sansaya ndadra tumindake, olehe arep muwuhi kisruhe kahanan ing Kedhungtuwung. Demang Kedhungtuwung kuwi nggegetne untu kanggo ngempet rasa sing wiwit ngobong jantunge. Dumadakan Demang kuwi kelingan, karo wangsulane Marga nalika dheweke takon sepisanan mau. Demang Kedhungtuwung tumuli nakoni Bebau Kedhungori maneh :

"Sing kerengan karo Kunthara iki mau ndika apa sapa Baune? Mau Anakmas Marga ngendikakne nek sing dipisah olehe padha kerengan kuwi Jagabaya Sekayu karo Kunthara, nanging rewangmu crita yen sing kerengan kuwi ndika karo Kunthara banjur Rikad karo Dahana. Iki genahe piye?".

"Nyuwun pangapunten Ki Demang" wangsulane Bebau Kedhungori "waunipun leres kados ingkang dipun aturaken pun Rikad kala wau, nanging bebasan timun mungsuh duren, kula meh kemawon pejah dening Ki Kunthara, nanging Gusti taksih paring pitulungan dhateng kula kanthi dumuginipun Ki Jagabaya Sekayu ingkang lajeng nggentosi kula lumawan Ki Kunthara".

"Samanten ugi kula Ki Demang" Jagabaya Sekayu nindhihi rembug "kula ugi sampun meh pejah dening pedhangipun Kunthara, tujunipun Adhi Marga tumuli rawuh paring pitulungan dhateng kula".

"Kula nggih ngoten Ki Demang" Rikad sing ora diajak omong nyaut rembug "Kakang Dahana mila nggegirisi tandangipun, kula sampun saged dipun damel boten saged obah. Ndelalah Ki Bau ingkang sampun digentosi Ki Jagabaya sumerep, kula lajeng dipun tulungi lan Kakang Dahana saged dipun banda kados niki. Janipun wau Ki Kunthara mesthinipun saged dipun pikut dening Ki Marga niku, ndelalah Ki Bulakbadher dugi lajeng tiyang kalih wau saged mlajar".

Demang Kedhungtuwung wiwit bisa nggambarake kedadeyan ing Bulak Cilik sing lagi wae rampung iki. Demang Kedhungtuwung banjur guneman marang Dahana :

"Dahana, awakmu kuwi nom-noman ing Kedhungtuwung sing duwe kaluwihan ing tata kanuragan, emane kowe gampang percaya karo pawarta sing durung cetha, kowe uga seneng nggugu pambujuke wong sing dhemen tumindak dudu. Loro-lorone kok tampa ngono wae tanpa kok saring lan kok timbang mungguh bener lan orane".

"Inggih nyuwun pangapunten Ki Demang" Dahana wangsulan alon karo ndhingkluk.

"Kudune sadurunge kowe tumindak luwih dhisik kowe bisa takon-takon marang Bebau utawa Jagabaya liyane bener utawa lupute warta sing digawa Kunthara kuwi. Amerga saka sembrana lan olehmu grusas-grusu meh wae Bebau Kedhungori lan Jagabaya Sekayu nemu cilaka, tujune Gusti isih paring pitulungan lumantar Anakmas Marga. Coba pikiren, saupama nganti Bebau Kedhungori lan Jagabaya Sekayu sarta Rikad kuwi klakon tumekeng pati, kowe bakal oleh apa? seneng lan lega? kleru kuwi Dahana, sing luwih cetha dening Kunthara kowe mesthi banjur disingkirne supaya ora bisa dadi seksi merga weruh kadurakan sing ditindakne Kunthara".

"Nyuwun pangapunten Ki Demang" Dahana sansaya nunjem anggone ndhingkluk.

"Kamangka, kowe ngerti? Pamanmu si Jagabaya Slumpring kuwi wis mati tenan apa durung?" Demang Kedhungtuwung nerusne takon marang Dahana.

"Kula boten ngertos Ki Demang" wangsulane Dahana alon.

"Mulane mbesuk maneh kuwi nganggo mikir dhisik sadurunge tumandang" Demang Kedhungtuwung guneman maneh "ngertia, dina iki Pamanmu isih meger-meger urip. Saiki tak kongkon nunggu salah sijine senthong ing Kademangan, supaya ora ngrusuhi kanca-kancane nyambut gawe, merga keri-keri iki sak jege raket karo Kunthara, Pamanmu kuwi ya seneng grusa-grusu kaya kowe kuwi".

Demang Kedhungtuwung banjur kandha marang Rikad :

"Rikad saiki bandane Dahana uculana!".

"Inggih Ki Demang" wangsulane Rikad sing banjur ngudhari iket sing kanggo naleni tangane Dahana. Iket dibalekne maneh marang Dahana, sing uga banjur diiketne ing sirahe.

"Ketingalipun langkung sae menawi awakipun piyambak wangsul rumiyin dhateng Kademangan Ki Demang" dumadakan Rangga kandha marang Demang Kedhungtuwung.

"Leres Anakmas" wangsulane Demang Kedhungtuwung "ketingale ugi wonten tambahan prakawis ingkang perlu kula suwunaken pamanggih dhateng Anakmas Rangga lan Anakmas Marga".

Demang Kedhungtuwung banjur aweh prentah supaya kabeh bali menyang Kademangan, klebu Dahana sing arep disusulne marang pamane.

 

ana candhake.

SENDHANG MUSTIKANING WARIH IV 76

 

SENDHANG MUSTIKANING WARIH IV

kacariyosaken malih dening : Rust Luh Getih.

 

76.

Gunemane Marga sing mangkono kuwi sansaya ndadekne nesune Kunthara, jalaran Marga wis ngarani ing babagan iki dheweke sing luput. Kajaba saka kuwi tenane wiwit Rangga lan Marga teka ing Kademangan Kedhungtuwung tansah dadi kembang lambene meh wong sa Kedhungtuwung kabeh. Kabeh padha ngalembana marang nom-noman loro kuwi, ya ngalembana kadigdayane uga ngalembana unggah-ungguhe, uga ngalembana babagan kawicaksanane. Sing mangkono kuwi genah nek ndadekne Kunthara ora seneng, amerga sasuwene iki ora ana wong sing ole pangalembana mangkono kuwi kajaba mung dheweke, nanging saiki wong-wong wis ngalih anggone nibakne pangalembanane ya iku marang nom-noman loro sing durung suwe teka lan manggon ing omahe Demang Kedhungtuwung. Kunthara wis duwe niyat kepengin nuduhne marang wong-wong Kedhungtuwung yen satemene nom-noman loro kuwi ora ana apa-apane yen ditandhing karo dheweke, nanging kalodhangan kanggo kuwi durung nate ana. Mula dina iki sanajan ora ana wong akeh, Kunthara duwe niyat arep nyingkirne nom-noman loro kuwi saka Kedhungtuwung kono.

"Marga" kandhane Kunthara sawise njupuk pedhange sing ceblok neng lemah merga kena sabetan pecute Marga mau "yen kowe isih ngeman marang nyawamu, becik kowe karo sedulurmu enggal-enggal sumingkir ninggalne Kademangan Kedhungtuwung kene. Yen ora, dina iki uga pedhangku sing bakal nguntapne lakumu wong sakloron menyang Yamaniloka".

"Kunthara" Marga wangsulan "wiwit kapan kowe rumangsa duwe wewenang ngatur uripku he? kowe karo aku kuwi neng kene drajate padha, padha dene olehe dudu warga Kedhungtuwung. Ora sah ndadak kok kongkon lunga, yen gaweyanku neng kene wis rampung aku mesthi lunga dhewe. Ora perlu kowe ngeden-edeni aku nganggo pedhangmu sing gampang ucul saka tanganmu kuwi, pati uripku ora merga ladingmu kuwi Kunthara".

"Nek ngono kowe nedya nantang karo Kunthara?" Kunthara nggetak karo mripate mentheleng.

"Sakarepmu nggonmu ngarani" wangsulane Marga karo siaga .

Ora sranta Kunthara banjur wiwit nyolahne pedhange, jurus-jurus sing nalika ngadhepi Bebau Kedhungori apa dene Jagabaya Sekayu mau durung dituduhne saiki wiwit dikatonke. Kunthara ngira yen sing diadhepi duwe ngelmu kanuragan sing rada dhuwur yen ditandhing karo mungsuhe sing mau. Obahe pedhang sing dhek mau mung lumrah, saiki kabeh ngemu perbawa kekuwatan batin sing nggegirisi, ing tangane Kunthara pucuking pedhang katon mengangah abang kaya mentas diobong ing geni mawa. Saben-saben diobahne ngetokne angin sing ngetokne ganda arus kaya gandane getih. Ragane Kunthara dhewe uga katon ana owah-owahan, Kunthara sing duwe pakulitan kuning ngemu giring kuwi wis malih dadi abang sing saka kulite ngetokne hawa panas sing kagila-gila.

"Alas kobar" ora krasa Marga kumecap alon, karo mripate ora uwal nggone ngulati saparipolahe Kunthara. Karo meneng Marga wiwit mageri awake nganggo ngelmune sing aran Aji Panawawisa lan uga wis ngecakne aji Tamengwaja kanggo ngendheg hawa panas supaya ora nganti ngenani awake.

"Marga karo kowe Rangga" kandhane Kunthara "isih ana wektu yen kowe kepengin mlayu, ora-ora yen bakal tak buru, waton playumu bablas lunga ninggalne Kedhungtuwung kenemeh".

Marga ora semaur, pecute diangkat diseblakne, ora diarahne menyang Kunthara sing ngadeg karo ngobat-abitne pedhange, nanging Marga sengaja nyabetne pecute menyang watu gilang sing ana pinggir dalan sing gedhene watara saendhasing gajah. Pecut sing diseblakne kuwi ora nuwuhake suwara kaya mau, nanging watu sing disabet dadi ajur mumur mbledug dadi lebu. Kunthara kaget weruh kedadeyan sing nggegirisi kuwi, nanging Kunthara ora niyat murungne karep arep nyingkirne Marga lan Rangga, mula Kunthara banjur nancepake pedhange ing lemah, tangane loro disedhakepne karo mripate diremne, lambene umak-umik ngrapal japa aji jaya kawijayane. Ora suwe saka ragane Kunthara katon kumebul pega bening kaya sari-sarining geni sing nyebar hawa panas nganti telunmg ndhepa mubeng adohe. Bebau Kedhungori lan Jagabaya sing ora adoh saka kono padha mencolot memburi ngedohi hawa panas sing krasa arep ngobong awake. Beda karo Rangga sing sanajan luwih cedhak karo papane Kunthara nanging sajak ora ngrasakne anane hawa panas kuwi. Marga sing ngerti yen Kunthara wis ngetog aji jaya kawijayane, tumuli nata kekuwatane.

"Heh...heh....heh....." dumadakan keprungu suwara guyu disusul ana wong setengah tuwa sing teka banjur mapan ngadeg ana tengah-tengah antarane Marga karo Kunthara.

"Ki Bulakbadher........." Jagabaya Sekayu nyebut jenenge wong sing lagi teka kuwi. Ki Kahastha mung nglirik sedhela marang sing nyebut jenenge, banjur guneman marang muride :

"Kunthara rucaten ajimu kuwi, durung wancine kowe nggunakne Guntursaleksa".

Krungu suwarane gurune sing ngemu perbawa kuwi, Kunthara kaget. Mripate dibukak, panyawange manther tumuju gurune.

"Bener sing dikandhakne Marga neng ngarep mau, kowe ora bakal menang yen mungsuh wong sakademangan. Aku percaya Marga ora ana apa-apane nek dibandhing karo kowe, nanging iki Demang Kedhungtuwung wis arep teka kene karo nggawa wong sapirang-pirang akehe. Becike disumenekne dhisik anggonmu arep nyingkirne nom-noman loro iki, timbang awake dhewe diranjab nganggo gegaman dening wong sakademangan, kaya Abimanyu sing diranjab para Kurawa ing palagan Kurusetra".

Bubar muni ngono kuwi, Ki Kahastha banjur mencolot nyedhaki Kunthara, tangane Kunthara dicandhak arep diajak mlayu ninggalne papan kono.

"Mengko dhisik Ki Bulakbadher" Marga mbengoki Ki Kahastha.

"Kapan-kapan wae Marga yen kowe karo sedulurmu kepangin njajal muridku, yen nyata kowe perwira limang dina maneh saka dina iki, temonana Kunthara ing Tegalbera, bocah loro pisan nanging aja ngajak kanca liyane" wangsulane Ki Kahastha karo ngglendheng Kunthara diajak mlayu, nrabas gegrumbulan ngedohi papan kono kuwi.

Marga gage mlumpat arep mburu playune Ki Kahastha karo Kunthara, nanging Rangga luwih cepet anggone obah sing banjur ngadhang neng ngarepe Marga.

"Ora ana gunane diburu Dhi" kandhane Rangga sareh "awake dhewe durung apal laladan kene, bisa wae nek awake dhewe nekad nguber wong loro kae, malah kecemplung wuwu pasangan".

"Iya Kakang" Marga wangsuloan alon, banjur pecute digulung diubetne neng bangkekan dienggo sabukan maneh.

Saka kadohan katon dhampyak-dhampyak Demang Kedhungtuwung ditutne para Bebau lan para Jagabaya mlaku nyedhaki papan kono kuwi. Jagabaya Sekayu karo Bebau Kedhungori banjur nyedhak lan ngadeg ana sisihe Rangga lan Marga karo nyawang sing lagi padha teka.

"Kados pundi kedadosanipun Anakmas?" Demang Kedhungtuwung gita-gita nakoni Rangga lan Marga.

"Awit pangestunipun Ki Demang, anggenipun kerengan Ki Jagabaya kaliyan Kunthara sampun saged kula pisah" wangsulane Marga kaya ora mentas kedadeyan apa-apa.

"Lha Kunthara samangke wonten pundi?" Demang Kedhungtuwung takon maneh.

"Dipun ajak gurunipun kesah, duka dhateng pundi purugipun kula boten taken" wangsulane Marga karo nglirik Jagabaya Sekayu.

"Sak jane iki mau mula bukane kepiye ta Baune Kedhungori? kok dumadakan ana kabar jarene ndika lagi regejeganb karo Kunthara ing Bulak Cilik kene?" genti Demang Kedhungtuwung nakoni Bebau Kedhungori.

Bebau Kedhungori ora enggal mangsuli pitakone Demang Kedhungtuwung, malah banjur ngawe Rikad sing isih ngadeg njagani Dahana sing wis bandan tangane. Ngerti yen diawe juragane, Rikad banjur nyurung Dahana diajak nyedhak papane sing lagi padha rembugan. Dahana ora suwala mung bisa manut karo sing diprentahne Rikad.

 

ana candhake.   

 

SENDHANG MUSTIKANING WARIH IV 75

 

SENDHANG MUSTIKANING WARIH IV

kacariyosaken malih dening : Rust Luh Getih.

 

75.

Jagabaya Sekayu nyawang Kunthara karo mripat sing murup saking nesune, tembunge Kunthara dianggep wis ngliwati wates anggone ngremehne marang dheweke. Sing disawang babar pisan ora ngawaki, malah kepara semu ngece karo eseme sing katon ngremehake. Sanajan mangkonowa, Jagabaya Sekayu isih eling yen dheweke kuwi jejere Jagabaya sing uga kena diarani salah siji saka pamonging Kademangan, sing kudu bisa ngenggoni sipating pamong sing kudu pinter momong marang sing diemong, lan aran wis lumrah yen sok-sok isih ana wong sing angel diemong lan kang mangkono iku dibutuhne kesabarane sing dadi pamong.

"Aku ngerti Ki Kunthara" kandhane Jagabaya Sekayu disabar-sabarne "ndika pancen wong sing duwe ngelmu kanuragan kang pinunjul, kudune kaluwihan ndika iku ora ndika gunakne kanggo ngremehne liyan luwih-luwih kanggo ngremehne pranatan. Sepisan maneh tak jaluk, ayo ndika karo Ki Bau Kedhungori bebarengan karo aku ngadhep ing ngarsane Ki Demang, supaya perkara ndika karo Ki Kedhungori bisa dirampungake kanthi saadil-adile lan sabecik-becike".

"Aja ngimpi Ki Jagabaya" wangsulane Kunthara karo ngguyu ngece "iki wektune isih awan, ora becik yen dienggo ngimpi".

"Apa sing kok karepne Ki Kunthara?" Jagabaya Sekayu wangsulan karo rada nggetak.

"nDika arep nggawa aku menyang ngarepe Ki Demang kanggo diadili?" wangsulane Kunthara karo nyebekne lambene "kuwi lagi bisa klakon yen aku wis dadi bandan Ki Jagabaya".

Wangsulane Kunthara sing mangkono kuwi cetha nuduhake yen Kunthara wis nantang marang Jagabaya Sekayu. Mula Jagabaya kuwi wis ora bisa ngempet nesune maneh.

"Yen ngono bakal tak sembadani apa sing dadi patembayamu Ki Kunthara".

Jagabaya Sekayu banjur siaga jurus kanggo ngadhepi Kunthara, gagang pedhange digegem kenceng, sikile dijangkahne nyedhaki papane Kunthara ngadeg. Kunthara luwih prayitna, ora gelem kedhisikan dening obahing mungsuh. Sadurunge Jagabaya Sekayu luwih cedhak karo papane, Kunthara mencolot maju karo ngarahne pucuk pedhange kanggo nyuduk dhadhane Jagabaya Sekayu. Jagabaya Sekayu kaget, ora nyana yen bakal nampa sudukan pedhang klawan dadakan ngono kuwi, gage wae Jagabaya Sekayu ngendhani karo mencolot mangiwa. Nanging Kunthara ora mandheg neng panyuduk wae, sikile tengen disadhukne ngarah lambunge Jagabaya Sekayu. Jagabaya Sekayu ora lila yen nganti lambunge kena sadhukan sikile Kunthara, gageyan pedhange diobahne kanggo nangkis sadhukane mungsuhe. Ngerti sikile ditadhahi nganggo pedhang, Kunthara gage narik panyadhuke memburi, ndadekne Kunthara mundur sajangkah, banjur wiwit nata kanggo nibakne jurus sabanjure.

Sauntara iku, Rikad sing adhep-adhepan karo Dahana bawane kalah gladhen, ndadekne Rikad sansaya kethetheran ngendhani lan nangkis pangrangsange mungsuhe. mBaka sethithik Rikad wiwit kadheseg mundur sing banjur diteter dening Dahana klawan serangan-serangan sing mbebayani marang kaslametaning jiwane. Tujune ora adoh saka papan kono, ana Bebau Kedhungori sing wis ora duwe mungsuh, amerga Kunthara wis salin genti adhep-adhepan karo Jagabaya Sekayu. Ngerti yen Rikad sajroning bebaya, Ki Kedhungori banjur tumandang. Nalika Rikad wis kentekan pangarep-arep jalaran pedhange wis ucul saka tangan ketamplek pedhange Dahana, lan pucuk pedhange Dahana wis ngener tumuju dhadhane, Ki Kedhungori wis ora sranta maneh. Pedhange Dahana disabet saka iringan nganggo pedhange, ndadekne pedhang sing dicekel Dahana ucul saka gegeman. Banjur ditututi karo sikile Ki Kedhungori njejak dhadhane Dahana. Dahana sing babar pisan ora ngira yen Bebau Kedhungori arep melu nrambul, ora bisa endha. Keneng dijejak dhadhane Dahana kesurung memburi telung jangkah adege dadi sempoyongan, Bebau Kedhungori isih durung trima mundure Dahana ditututi nganggo kepelane sing  nyamber janggut. Dahana njerit kelaran banjur tiba neng lemah. Bebau Kedhungori banjur ngringkus tangane Dahana loro pisan digeret memburi karo bangkekane dipidak nganggo sikil kiwa, Dahana pasrah ora bisa obah. Weruh Dahana wis dikuwasani dening juragane, Rikad gage tumandang, ikete Dahana disaut wudhar, banjur dienggo naleni tangane sing wis dipluntir memburi dening Ki Kedhungori. Sawuse Dahana dadi bandan, Bebau Kedhungori banjur ngongkon Rikad supaya Dahana dijagani aja nganti bisa ucul lan mlayu ninggalne papan kuwi, sauntara Bebau Kedhungori genti nyedhaki papane kerengan Jagabaya Sekayu sing kudu ngadhepi Kunthara sing nyata sekti mandraguna.

Pancen bener yen Kunthara nyata wong sing sudira, sanajan ngadhepi Jagabaya Sekayu sing tenagane isih wutuh, sauntara Kunthara wis kalong tenagane kanggo ngadhepi Bebau Kedhungori, suprandene ora katon susut tandange. Malah kosok balen karo kahanane Jagabaya Sekayu sing wiwit kethetheran ngendhani lan nangkis serangane mungsuhe. Sajake Kunthara ora kepengin ndedawa anggone perang tandhing karo Jagabaya Sekayu iki, ngelmune wiwit diunggahne, pangrangsane tumuli ditambahi sing ndadekne Jagabaya Sekayu sansaya kethetheran.  Nganti wekasane, ing sawijining kalodhangan klena pangendhane Jagabaya Sekayu, sikile Kunthara klakon bisa nyadhuk lambunge Jagabaya andel-andele Demang Kedhungtuwung kuwi. Kena sadhukan pas ing lambung, Jagabaya Sekayu mencelat memburi tiba gulung koming neng lemah, Kunthara nututi mencolot maju karo arep mbacokne pedhange ngarah sirahe mungsuhe. Jagabaya Sekayu sing gulung koming neng lemah ora weruh yen pedhange Kunthara arep nyigar sirahe. Kunthara dhewe uga wis bisa mesthekne yen nganti mbleset pambacoke dudu sirahe Sekayu sing bakal sigar, nanging bisa uga malah gulune Jagabaya Sekayu sing bakal pedhot kena bacokane pedhange. Nanging Kunthara dadi kaget setengah mati, nalika pedhange kurang sakecu saka sirahe mungsuhe, dumadakan keprungu suwara jumlegur kaya suwarane bledheg, pedhange mencelat ucul saka gegeman lan epek-epeke krasa panas sing ora karuwan larane.

Pranyata nalika bareng karo Jagabaya Sekayu kena sadhukane Kunthara mau, Rangga lan Marga tekan ing papan kono. Weruh yen Jagabaya Sekayu tiba gulung koming neng lemah sing banjur ditututi Kunthara karo mbacokne pedhange, Marga luwih cepet anggone mencolot karo nyeblakne pecute sing ndadekne pedhange Kunthara mencelat ucul saka gegeman. Kunthara mencolot mundur watara telung jangkah banjur nyawang apa sing wis kedadeyan.

"Keparat!" Kunthara misuh banter karo nggetak bareng ngerti yen Marga wis ngadeg ana ngarepe karo nyekeli pecut ing tangane "licik, apa karepmu nyampuri perkaraku iki he?".

"Sareh dhisik Ki Kunthara......" wangsulane Marga karo mesem semanak "sing arep ndika gawe cilaka kuwi Jagabaya Kademangan, yen nganti Ki Jagabaya cilike tatu gedhene nganti tumekeng tiwas merga keneng gegamanmu, mangka ndika bakal adhep-adhepan karo Ki Demang  lan kabeh kawula sakademangan Kedhungtuwung kene".

"Apa perkaramu? Apa kok kira aku wedi nek mung ngadhepi Ki Demang lan wong-wong Kedhungtuwung kene he?" Kunthara nggetak karo mripat abang murup.

"Aku ora takon, ndika wedi apa ora, nanging aku perlu ngandhani ndika, yen ndika ora bakal menang mungsuh wong sakademangan" wangsulane Marga .

"Heh Marga, kowe wong anyar ing Kademangan kene" kandhane Kunthara karo praupan abang mangar-mangar saking nesune "kowe durung ngerti sipat lan gegedhohane wong-wong Kedhungtuwung sing ora weruh ing kabecikan. Mumpung durung kebacut sing bakal ndadekne kowe kedhuwung, tak elingne luwih becik kowe sumingkir saka kene lan aja seneng melu-melu sing dudu perkaramu, tak kandhani".

"Matur nuwun Kunthara" wangsulane Marga panggah sareh "ndika wis gelem ngelingne lan nuturi aku, saiki genti rungokna pititurku marang ndika, sanajan ndika duwe ngelmu kanuragan sing pinunjul, ndika ora bakal bisa ngalahake wong sakademangan luwih-luwih yen ndika mapan ing papan sing ora bener".

 

ana candhake.

SENDHANG MUSTIKANING WARIH IV 74

 

SENDHANG MUSTIKANING WARIH IV

kacariyosaken malih dening : Rust Luh Getih.

 

74.

Demang Kedhungtuwung wis mrentah rewange supaya nyawisne wedang jahe neng teko gedhe karo jadah bakar neng pringgitan. Demang Kedhungtuwung isih kepengin ngrungokne critane Rangga lan Marga oleh-olehe sawise pamit menyang Kali Tuwung sing kondhang gawate. Awit pranyata kajaba Rangga lan Marga bisa nyekel Gima sakancane, sing jebul andhahane Kunthara. Rangga lan Marga uga oleh crita sing akeh sing magepokan karo asal-usule Kademangan Kedhungtuwung. Nanging nalika Ki Demang takon bab Darim lan para Cikal Bakal Kademangan, Rangga malah wangsulan yen sing ditakokne dening Demang Kedhungtuwung kuwi durung pati wigati kanggo dijlentrehne. Jalaran wektu iki isih ana bab-bab sing luwih mbutuhake kawigaten sing gedhe dening Demang Kedhungtuwung, yaiku prawan-prawan sing ilang dicidra duratmaka sing nganti dina iki durung genah kepiye nasib lan kahanane. Ora kalah wigati maneh, yaiku ngenani Kunthara sing wis akeh seksi nyebutake lamun dheweke kuwi bageyan saka wong-wong sing arep ngrebut Kademangan Kedhungtuwung saka panguwasane Demang sing saiki ana.

"Inggih Anakmas" kandhane Demang Kedhungtuwung marang Rangga lan Marga "suwaunipun kula pancen rumaos lingsem dene sampun rebat panguwaos kaliyan sedherek kula piyambak, ing Kademangan punika, ingkang yegtosipun dede gadhahan kula. Pramila kula lajeng adreng kepengin nyumerepi ing pundi dunungipun para trah saking cikal bakal ingkang langkung wenang menawi nglenggahi dados Demang ing mriki. Nanging sareng kula mireng pangandikanipun Anakmas, bilih manggihaken prawan-prawan Kedhungtuwung ingkang ical kacidra duratmaka punika estu kuwajiban kula sarta kuwajiban sanes inggih punika mangsulaken tentremipun Kedhungtuwung punika, kula lajeng nggadhahi pamanggih sami kaliyan ingkang Anakmas dhawuhaken punika".

"Inggih Ki Demang" wangsulane Rangga "samangke ingkang kedah dipun penggalih, inggih punika kados pundi murih saged mangertos purugipun para prawan ingkang ical mkala wau. Menawi nitik cariyosipun Kartagentho kaliyan Jayaglegek ingkang nampi prawan-prawan wau ing Guwa Klumpit, pranyata Guwa Klumpit namung didamel tutup liripun menawi wonten ingkang sumerep supados nginten bilih prawan-prawan kasebat kapapanaken ing Guwa Klumpit, nanging nyatanipun boten. Guwa Klumpit namung didamel ampiran kemawon. Ugi ingkang kula dereng mudheng, nalika kula sumerep prawan ingkang dipun beta mlajar dening pawongan ing Guwa Klumpit kapengker, dening Kartagentho punapa dene Jayaglegek pawongan punika ingkang nami Panembahan Timur. Kamangka nalika kula pepanggihan kaliyan tiyang ingkang ngaken naminipun Panembahan Timur ing Tegal Bera, tiyangipun benten kaliyan pawongan ing Guwa Klumpit punika".

Krungu tembung-tembung sing diucapne dening Rangga ngono kuwi, Demang Kedhungtuwung dadi sansaya kodheng nalar lan pikirane.

"Kajawi saking punika Ki Demang" Marga genti sing guneman "nitik cariyosipun Gima, jebul Kunthara kajawi ngragati para kecu lan kampak sarta maling, ugi prentah mbradhat prawan tuwin tiyang estri ingkang taksih nem kados angkahipun badhe mbradhat Rinem tuwin Nyi Wangsa ing Ngablak. Punapa anggenipun prentah mbradhat prawan punika kangge Kunthara piyambak punapa kangge nuruti prentahipun Panembahan Timur? punika ugi kedah dipun penggalihaken Ki Demang".

Demang Kedhungtuwung dadi sansaya tambah bingung. Perkara sing diadhepi iki bener-bener perkara sing kaliwat ruwet sing angel anggone arep ngudhari jalaran kaya-kaya perkara iki angel digoleki sing dadi bongkot utawa pucuke. Rangga lan Marga sing temene ing kono mung rumangsa kesampiran kuwajiban melu mbantu nentremake kahanan ing Kademangan kuwi uga durung nemu cara kepriye carane ngudhari reruwet iki. Wong telu sing ana pringgitan kuwi banjur padha meneng, ngumbar gagasane dhewe-dhewe.  Nalika wong telu kuwi padha meneng dumadakan padha dikagetne karo mlebune Bebau Krajan sing banjur lungguh neng ngarepe Demang Kedhungtuwung karo napas krenggosan.

"Ana apa Baune Krajan?" Demang Kedhungtuwung tumuli nakoni sing lagi wae teka.

"Ngaturi uninga Ki Demang, Kunthara kaliyan Ki Kedhungori sami kerengan ing bulak alit wetan mriku" wangsulane Bebau Krajan "ingkang ngabari kula tiyang ingkang griyanipun caket kaliyan papan kangge kerengan kala wau, kula sampun kengkenan Adhi Jagabaya Sekayu miwah prajurit Kademangan tiga, murih misah. Lajeng kula matur Ki Demang punika".

"Kunthara tukaran karo Bebau Kedhungori?" Demang Kedhungtuwung katon kaget "iki dudu perkara sepele, aku kudu teka dhewe mrana iki".

Muni ngono kuwi Demang Kedhungtuwung karo ngadeg, banjur takon marang Rangga lan Marga sing uga wis padha ngadeg : "Kados pundi Anakmas?".

"Inggih Ki Demang mila prayoginipun kedah makaten" wangsulane Rangga "mangga sami dipun tingali mrika. Lan kula nyuwun pangapunten, ketingalipun kula kaliyan adhi kula Marga badhe ngrumiyini lampah langkung rumiyin".

"Inggih Anakmas" wangsulane Demang Kedhungtuwung . Rangga lan Marga kaya mencolot mlayu metu saka pringgitan. Lan nalika Demang Kedhungtuwung sing ditutne Bebau Krajan sing setengah mlayu tekan regol ngarep kademangan, Rangga lan Marga mung katon saklebatan wis adoh ninggalne Kademangan, tumuju bulak cilik sing dicritakne Bebau Krajan mau. 

Sauntara kuwi ing Bulak Cilik, sing dicritakne lagi padha kerengan wis katon rame. Jebul sing ana kono ora mung Kunthara karo Bebau Kedhungori thok, nanging ana rong pasangan sing lagi padha regejegan. Kunthara lagi ngadhepi Bebau Kedhungori, lan Dahana sedulure Jagabaya Slumpring ngadhepi Rikad rewange Bebau Kedhungori. Yen perang tandhing antarane Dahana karo Rikad ketok rame, jalaran silih ungkih genti kalindhih. Dhasar ngelmu kanuragan sing diduweni kena diarani timbang, senadyan kekarone uga wis padha olehe ngliga gegaman, nanging kekarone uga padha wis ketatone nadyan tatu kuwi ora pati mbebayani tumrap jiwane. Beda adoh karo perang tandhinge Bebau Kedhungori lumawan Kunthara, Bebau Kedhung ori keneng diarani wis ora oleh enggon babar pisan. Tangan lan gegere wis tatu kena pedhange Kunthara, wis bola-bali Bebau Kedhungori tiba glangsaran ngendhani sabetan pedhange mungsuhe. Sansaya suwe Bebau Kedhungori sansaya kadheseg.

"Seger, ketoke pancen dina iki kowe kudu ngadhep Bathara Yama neng neraka kana" kandhane Kunthara karo nyawang Bebau Kedhungori sing wis ketok thele-thele "sedhela maneh kowe karo rewangmu sing kumalungkung kae  bakal dadi bangke neng papan iki".

"Ora bisa!" sadurunge bebau Kedhungori wangsulan dumadakn ana wong liya sing wangsulan karo mlumpat banjur ngadeg ing tengah antarane Kunthara karo Bebau Kedhungori.

"Ki Jagabaya aja melu-melu, iki perkaraku karo perkarane Seger" Kunthara alok banter bareng ngerti nek sing teka kuwi Jagabaya Sekayu sing uga wis ngliga pedhange.

"Ora bisa mangkono Ki Kunthara" wangsulane Jagabaya Sekayu sareh "nadyan aku durung ngerti perkarane apa sing ndadekne ndika karo Ki Kedhungori padha kerengan, nanging wis dadi kuwajibanku misah ndika wong loro supaya padha ngendheg nggone padha kerengan".

"nDika arep misah Ki Jagabaya?" Kunthara takon karo ngguyu ngece "aku dudu bocah cilik sing tukaran merga rebutan dolanan. Sepisan maneh aku ngelingne, luwih becik ndika minggir aja melu-melu nyampuri perkaraku, yen ndika ora kepengin nemu getun keduwung".

"Ki Kunthara" Jagabaya Sekayu rumangsa diremehne dening Kunthara "neng Kedhungtuwung kene iki aku Jagabaya, jejibahanku mbantu Ki Demang murih Kademangan kene kuwi bisa tentrem, yen ana wong tukaran lan ora gelem tak pisah, kuwi padha wae wis ngremehake aku. Ngerti?".

"Yen ndika rumangsa wis tak remehne ndika arep apa?" wangsulane Kunthara karo ngece "aja adigung karo pangkat Jagabaya ndika Ki Sekayu, tumrap Kunthara pangkat Jagabaya kuwi ora eneng apa-apane tak kandhani".

 

ana candhake.

SENDHANG MUSTIKANING WARIH IV 73

 

SENDHANG MUSTIKANING WARIH IV

kacariyosaken malih dening : Rust Luh Getih.

 

73.

Watara sapanginang suwene Demang Kedhungtuwung karo Rangga lan Marga rembugan ana Pringgitan banjur metu menyang Pendhapa maneh. Mapan lungguh ing papane sekawit, Rangga lan Marga uga banjur lungguh ing mburine Demang Kedhungtuwung. Wong-wong sing mau pas ditinggal Demang Kedhungtuwung mlebu padha pating klesik rerasanan padha kanca bali meneng maneh. Kabeh ngenteni apa sing arep dikandhakne Demange. Kartagentho karo Jayaglegek uga isih lungguh karo ndhingkluk, ngenteni tibane putusan paukuman apa sing bakal ditibakne marang awake wong sakloron kuwi.

"Kartagentho apa dene ndika Jayaglegek" kandhane Demang Kedhungtuwung sawuse lungguh kanthi kepenak "luwih dhisik tak kandhakne marang ndika sakloron yen asiling nggonku rerembugan karo Anakmas Rangga lan Anakmas Marga, magepokan karo panjaluk ndika ana sing bisa diwujudi nanging uga ana sing ora dikabulake".

"Inggih Ki Demang" Jayaglegek ndengengek karo semaur "mugi Ki Demang kepareng paring katrangan panyuwunan punapa ingkang saged dipun wujudi, lan punapa ingkang dipun tampik?".

"Panjaluk ndika sing dikabulne yaiku, bab kulawarga ndika. Kulawarga ndika mengko bakal dipapag dening utusan saka Kademangan lan bakal diboyong mrene, kapapanake ing papan kang aman yaiku ing wewangunan suwung sing ana mburi omahku, kanggo sauntara pangane kulawargamu dadi tanggungane Kademangan Kedhungtuwung" Demang Kedhungtuwung aweh katrangan.

"Sewu ngaturaken gunging panuwun Ki Demang" Jayaglegek wangsulan disusul sujud ing ngarepe Demang Kedhungtuwung sing uga banjur diteokne dening Kartagentho "sampun nicil ayem salebeting manah kula, kula pitados kanthi makaten semah lan anak kula badhe kinayoman saking bebaya".

"Samangke kula boten wonten malih ingkang kula kuwatosaken, mugi-mugi lampah kula kekalih mangke sasampunipun nglampahi pidana pejah boten kesasar-sasar dados sukma klambrangan" genti Kartagentho sing guneman karo tetep sujud .

"Kandhaku durung rampung Jayaglegek lan Kartagentho" Demang Kedhungtuwung kandha maneh.

"Inggih Ki Demang, kula kekalih nyuwun pangapunten" wangsulane Kartagentho karo Jayaglegek bebarengan.

"Dene panjaluk ndika yaiku milih nampa pidana digantung neng ara-ara tinimbang pidana picis ing pamenthangan, aku ora bisa nuruti pamilihmu" kandhane Demang Kedhungtuwung sing banjur meneng ngenteni tumanggape bandan loro sing lagi diadili kuwi.

Kartagentho lan Jayaglegek sakal mingkem, ora bisa omong, praupane ketok pucet, saranduning awake krasa lemes tanpa daya. Gawang-gawang katon cetha ing angen-angene, mendah rekasaning ragane mengko yen klakon dipilara kanthi dipenthang ing kayu palang, banjur bebalunge diremuk, saben wong liwat diprentah supaya ngiris daging lan kulite banjur disiram caruban banyu uyah lan asem, nganti saenteking nafase. Ora krasa wong loro kuwi nggeget untu karo ngeremne mripate.

"Nanging ndika ya ora bakal nampa pidana kaya sing tak kandhakne ing ngarep mau, ndika ora bakal kapatrapan pidana picis" Demang Kedhungtuwung nyambungi kandhane.

Krungu tembunge Demang Kedhungtuwung sing keri dhewe iki, Kartagentho karo Jayaglegek banjur melek, rasa lemese sakala ilang, kaya wong nandhang kasatan sing nemu banyu bening disiramne ing awake. Sakala kekuwatane bali pulih.

"Ngaturaken sewu genging panuwun Ki Demang" alon-alon wong loro kuwi padha ngucap "lajeng pidana punapa ingkang badhe kapatrapaken dhateng kula kekalih?".

"Kanggo sauntara ndika sakloron ora dipatrapi pidana apa-apa" wangsulane Demang Kedhungtuwung.

Ora mung Kartagentho karo Jayaglegek wae sing kaget krungu wangsulane Demang Kedhungtuwung sing mangkono kuwi. Para Bebau lan para Jagabaya uga padha kaget kabeh, kalebu para prajurit Kademangan sing lagi tinanggenah njaga lakuning pangadilan ing pendhapa kuwi. Manawa Jayaglegek lan Kartagentho kaget amarga wis ngrumangsani sepira gedhening lupute sing kudune kena pidana pati, nanging dening Ki Demang kok malah jare ora dipatrapi pidana apa-apa. Beda maneh karo sing ana pikirane para Bebau lan para Jagabaya sing duwe pangira yen Demange wis mutusake prakara kanthi sembrana, jalaran durjana loro kuwi cetha yen mbebayani tumrap katentremane wong-wong ing Kademangan Kedhungtuwung, yen nganti diumbar kluyuran ing Kademangan kono mesthi nambahi ruweting kahanan. Banjur apa sambunge karo dhawuh sing nyebutake yen kulawargane durjana loro kuwi sing jare arep diboyongi menyang Kedhungtuwung lan dipapanake ing wewangunan sing ana mburi omahe Demang?.

Kahanan sajroning pendhapa dadi kosek, siji loro Bebau lan Jagabaya padha pating klesik nelakake panemu sing ora sarujuk karo putusane Demang sing dianggep sembrana kuwi marang kanca ing cedhake. Demang Kedhungtuwung, Rangga lan Marga sing uga ngerti koseking kahanan sajak padha ora nggagas, wong telu kuwi padha olehe lungguh anteng ora guneman apa-apa.

"Nanging ndika sakloron aja kesusu bungah dhisik" bareng dienteni sauntara karo meneng, para Bebau lan para Jagabaya ora ana sing ngangkat tangane banjur nelakake panemune klawan tembung sing cetha, Demang Kedhungtuwung banjur guneman maneh "tembungku sing ngandhakne yen ndika sakloron kanggo sauntara ora nampa pidana apa-apa kuwi ora ateges ndadekne ndika sakloron banjur merdika diumbar kluyuran saseneng ndika".

"Inggih Ki Demang, gandheng kula sampun nglenggana ing kalepatan kula, kula kekalih namung badhe ndherek ingkang dados kersanipun Ki Demang kanthi lila legawa" Jayaglegek wangsulan karo suwara sing alon nanging keprungu cetha.

"Jalaran isih akeh bab-bab sing kudu ndika wangsuli lan ndika cethakne sawayah-wayah aku mbutuhake. Ndika mengko bakal tak papanake awor karo kulawarga ndika ing wewangunan mburi omahku. Nanging ndika ora tak idini metu saka omah kuwi kajaba yen tak butuhne metu. Ngerti?".

"Inggih Ki Demang, kula kekalih namung saged ngaturaken genging panuwun" wangsulane Kartagentho lan Jayaglegek.

Bareng Demang Kedhungtuwung wis guneman mangkono iku, para Bebau lan para Jagabaya wiwit bisa nyandhak apa sing dikarepake dening Demange. Wong-wong kuwi banjur padha manthuk-manthuk karo mesem dhewe-dhewe.

"Saiki" Demang Kedhungtuwung nerusne anggone guneman marang Kartagentho lan Jayaglegek "ndika sakloron bisa rembugan karo Prajurit Kademangan sing bakal kapatah mapag kulawarga ndika, ing papan ndika leren mau".

Muni ngono Demang Kedhungtuwung karo aweh sasmita marang Bebau Krajan supaya nganthi prajurit nggawa Kartagentho lan Jayaglegek menyang papane sekawit lan ngrembug anggone arep marani anak bojone wong loro kuwi digawa menyang Kademangan.

Demang Kedhungtuwung uga banjur aweh prentah marang Jagabaya Sekayu supaya mbiwarakne marang sing ana pendhapa kono yen rembugan wis rampung lan kabeh kena ninggalne papan kono kanggo nandangi kuwajibane dhewe-dhewe. Bubar kuwi Demang Kedhungtuwung banjur ngajak Rangga lan Marga ngalih menyang Pringgitan arep diajak rembugan kanggo ngadhepi lelakon sing bakal teka.

Kartagentho lan Jayaglegek sing arep diterne Bebau Krajan lan prajurit Kademangan bali menyang gothakane uga banjur ngadeg lan kanthi sikep sing kurmat banjur mlaku lon-lonan menyang gothakene. Senajan Prajurit Kademangan sing kajibah njaga katentremaning pendhapa wis padha ngalih mbalik ing papane dhewe-dhewe, nanging para Bebau lan Para Jagabaya isih padha durung ninggalne pendhapa. Malah banjur padha lungguh ngedhuweng, jagongan ngrembug kawicaksanane Demange anggone nyikepi Kartagentho lan Jayaglegek mentas wae iki mau. Kajaba ngrembug kuwi uga ngrembug bab liyane sing uga ora kalah wigati, yaiku perkara Kunthara sing nganti tekan saiki durung disenggol dening Demang Kedhungtuwung, kamangka wis kaping pindho ana crita sing kena dipercaya kang nuduhake yen Kunthara kuwi paraga kang mbebayani tumrap Kademangan Kedhungtuwung. Yaiku sing sepisan critane Gima sakancane kaping pindho critane Kartagentho lan Jayaglegek sing lagi wae dicritakne.

 

ana candhake.