SENDHANG MUSTIKANING WARIH IV 93

 

93.

 

Demang Kedhungtuwung manthuk-manthuk, dheweke percaya banget karo sing dikandhakne dening gurune kuwi. Mung Rangga lan Marga sing sajak rada cuwa, pranyata Raden Tumenggung Tutug Tunggu Negara ora bisa aweh wangsulan kang maremake marang pitakonan sing ngreridhu atine. Wektune wis sansaya wengi, Demang Kedhungtuwung banjur mrentahne marang rewang-rewange supaya nyawisake papan kanggo ngaso Ki Jatikuning, Palindhih lan Kunthing. Nanging jebul wong telu malah njaluk supaya panggonane leren awor karo Rangga lan Marga ing Gandhok Kulon. Wekasane Demang Kedhungtuwung ya mung kari manut wae.

 

Sauntara Rangga lan Marga sarta Ki Jatikuning lan kancane padha mlebu neng Gandhok Kulon, ing Pendhapa Kademangan kuwi isih rame wong-wong sing padha kulak warta bab wis ketemune Prawan Telu sing pranyata disikep ing Padhepokan Bulakbadher arep didadekne kawulane Bangsa Als sing nganggo jeneng Bathari Kali. Kulawargane Prawan-prawan sing ilang wis wiwit sore mau padha teka, ana sing banjur tetangisan merga seneng anake bisa bali, nadyan kahanane isih kaya wong sing ora genep nalare. Nanging uga akeh sing padha tetangisan sawise oleh katrangan yen anake wedok mbok menawa katut digawa dening wong-wong Paguron Kluwihan arep dipisungsungake marang sesembahane sing duwe jeneng Bathari Pramoni.

 

"Para sedulurku kabeh" kandhane Demang Kedhungtuwung marang wong-wong sing padha kulak warta ing pendhapa Kademangan kuwi "sepisan maneh aku rumangsa prihatin jalaran ilange warga Kedhungtuwung sing dibradhat dening wong-wong duraka. Dina iki mau wit pitulungane Gusti Ingkang Maha Agung, wis bisa digawa bali prawan cacah telu. Kahanane pancen isih mbutuhne pangupakara sing cukup, welingku marang para sedulur sing anake wis bisa digawa bali iki upakaranen putra-putra ndika iki kanthi becik murih enggal bisa pulih kahanane, menawa ndika karepotan ndika bisa matur marang Bebau ndika supaya diwenehi pambiyantu.  Marang sedulur sing anake durung bisa bali, aja cilik ati, awit Gusti Allah kuwi Maha Murah, padha wuwuhana anggon ndika padha nyenyuwun marang panjenengaNe.Jroning wektu sing ora suwe maneh, aku lan para prajurit Kademangan bakal nggoleki putra ndika sing ilang. Yen dina mau olehe nggoleki dibiyantu dening Anakmas Rangga lan Marga awit kudu ngadhepi Ki Kahastha lan Kunthara sing kasektene wis ndika ngerteni dhewe, mangka kanggo nggoleki sing durung ketemu bakale ora mung Anakmas Rangga lan Anakmas Marga sing paring bebantu, nanging uga Ki Jatikuning lan adhi-adhine lan sing luwih akeh maneh yaiku Wadyabala Prajurit Mataram sing dipandhegani Gusti Tumenggung Candrasanata".

 

Wong-wong sing padha krungu rembuge Demang Kedhungtuwung sing kaya wong sesorah kuwi padha manthuk-manthuk, jroning atine tuwuh pangarep-arep anyar.

 

"Saiki tak jaluk padha bali menyang omahe dhewe-dhewe lan tetep tansah samekta ing sawayah-wayah. Aja padha ninggal kaprayitnan, jalaran para durjana sing nedya gawe kisruhe Kademangan kene iki isih akeh sing durung bisa kapikut" Demang Kedhungtuwung mungkasi nggone sesorah. Para kang golek warta ing pendhapa uga banjur padha budhal mulih menyang omahe dhewe-dhewe.

 

Sauntara kuwi, ing regol panjagan Kademangan isih katon reja. Ora mung Prajurit sing duwe jejibahan rondha wae sing ana kono, nanging uga ora sethithik prajurit liyane uga para warga Kedhungtuwung sing melu mlumpuk ana kono. Prajurit lan wong-wonmg kuwi padha ketungkul ngrungokne critane Darmana salah sijining Prajurit kademangan sing mau melu budhal menyang Paguron Bulakbadher.

 

"Sasuwene aku urip lan dadi Prajurit lagi iki aku weruh Perang Tandhing sing nggegirisi" Darmana nyritakne kedadeyan ing Bulakbadher mau esuk "luwih nggegirisi tinimbang sing dicritakne Dhalang ing pagelaran wayang kulit ngana kae".

 

"Luwih nggegirisi karo critane Dhalang kuwi kaya apa lho Dar?" ana wong setengah tuwa sing jebul isih pakne cilik Darmana nyelani takon "sangertiku sing dicritakne Dhalang-dhalang pas mayang kae ki sarwa umuk kabeh, lha iki kok jaremu luwih nggegirisi tinimbang critane Dhalang kuwi kedadeyane banjur kaya apa no?".

 

"Tenan Lik" wangsulane Darmana karo alise dijengkerutne "nek weruh tandange Adhi Rangga sing ngadhepi Ki Bulakbadher ki jan  luwih nggegirisi tinimbang perange Raden Janaka neng lakon Karna Tandhing kae. Ki Kahastha ngetokne pangabaran sing sarwa nggegirisi, saking cukat lan cepete anggone obah nganti mripat iki ora bisa nyawang klawan cetha wewujudane sing lagi padha perang tandhing, sing katon mung wewayangan sing muser kaya obahe kitiran ngana kae".

 

"Lha Adhi Rangga mesthine ya ngimbangi pangabarne Ki Kahastha ngono Kang?" ana prajurit sing dhek mau ora katut dijak budhal, takon.

 

"Iya, padha" wangsulane Darmana "luwih-luwih upama kowe ngerti pas Ki Kahastha ngetokne pangabaran hawa panase ngono, mesthi kowe banjur ngoplok ora kuwat ngglawat kaya aku lan kanca-kanca liyane".

 

"Wooo kuwi mesthi jinise aji Alas Kobar ngana kae, kuwi" Pakne cilik Darmana numpangi rembug.

"mBuh aji apa jenenge aku ora ngerti" wangsulane Darmana "ngertiku sakiwa tengene papane perang tandhing kuwi ana hawa panas sing kagila-gila ngana kae, malah Ki Demang lan Ki Bebau sarta Jagabaya wae padha mundur ngadoh awor para prajurit pandhereke kaya aku iki. Nadyan mangkonowa rasa panas kuwi isih krasa arep ngobong-ngobonga raga, wis panaswe kagila-gila isih ditambahi ganda arus campur langu sing ndadekne ambegan sesak lan neng weteng dadi kaya diudheg ngana kae. Ora sethithik para prajurit sing banjur tiba golung koming neng lemah karo mutah cecek ora karuwan ngana kae".

"Kowe ya melu katut mutah cecek apa ora Kang?" Prajurit sing dhek mau takon, takon maneh karo ngguyu.

"He he he......" Darmana wangsulan karo ngguyu "aku beda karo kanca-kanca liyane, nanging aku luwih nemen maneh he he he ......".

Wong sak regol padha ngguyu krungu wangsulane Darmana sing keri dhewe iki.

"Lha sabanjure terus kepriye?" Pakne cilik Darmana takon.

"Sabanjure Adhi Rangga ya mesthi wae nek ora gelem kobong kena ajine Ki Bulakbadher, banjur mencolot rada ngadoh karo ngrapal japa, ora suwe saka epek-epeke Adhi Rangga katon cahya putih kaya perak ngana kae. Pas Ki Kahastha nyedhak arep nibakne pupuhan kepelane, dipapagne nganggo epek-epek dening Adhi Rangga ngarah dhadha. Rumangsaku epek-epek kuwi ora nganti nyenggol awake Ki Kahastha, ngerti-ngerti Gurune Ki Kunthara kuwi rubuh neng lemah, pas nggon dhadhane ketok gosong ngecap tlapak tangane Adhi Rangga, Ki Kahastha wis ora bisa sambat maneh merga wis ilang nyawane" Darmana mungkasi olehe crita.

Wong-wong sing dicritani padha eram, nadyan ora weruh dhewe nanging neng angen-angene padha nggambarake kaya ngapa anggone nggegirisi perang tandhing antarane Rangga lan Ki Kahastha.

"Lha ya ta?" Pakne cilik Darmana grenengan dhewe "nek ora weruh dhewe mesthi ora ana sing padha ngira, yen Angger Rangga sing isih timur kuwi jebul wis nggadhuh kadigdayan sing ngedab-edabi nganti Ki Bulakbadher sing jarene godhange kadigdayan wae klakon ora bisa tangi maneh ngadhepi ngelmune Nom-noman kuwi".

"Kuwi bener Kang" Prajurit kancane Darmana sing uga melu budhal menyang Bulakbadher mangsuli grenengane Pakne cilik Darmana "aku sing prajurit wae, maune wis gumun lan eram marang kadibyane Ki Kunthara luwih-luwih marang Gurune, nanging bareng weruh dhewe tandang grayange Adhi Rangga karo Adhi Marga , jebul keneng diarani dibandhingne karo nom-noman loro kuwi Ki Kunthara sing kulina dadi punjering kawigaten merga kerep mamerne kasektene marang aku sakanca, babar pisan ora ana apa-apane. Perang tandhing karo Adhi Marga, Ki Kunthara kuwi memper Macan Rembah sing ngasah arep nglethak ndhase Kebo Benthung, bareng karo Kebo Benthung Macan Rembah disabet nganggo buntute banjur...... mak klimpruk ora bisa tangi".

 

ana candhake.

 

 

SENDHANG MUSTIKANING WARIH IV 92

 

SENDHANG MUSTIKANING WARIH IV

kacariyosaken malih dening : Rust Luh Getih.

 

92.

Kandha mangkono kuwi Rangga karo nyelehne drijine ing ngarep lambene. Ki Jatikuning uga banjur meneng, ngerti sing dikarepne Rangga. Pancen satemene Rangga lan Marga jebul wis padha tepung karo Ki Jatikuning, nalika Ki Jatikuning isih nganggo sebutan Raden Tumenggung Tutug Tunggu Nagara. Nalika Rangga wiwit mlebu Kraton Mataram, satemene Raden Tumenggung Tutug wis suwe anggone leren dadi Senapati Perang Mataram, nanging isih kerep sanja menyang Dalem Kepatihan, jalaran satemene Raden Tutug ora leren nggone ngabdi marangt negara, mung jejibahane wae sing salin. Yaiku dening Patih Mandaraka kapasrahan ngawat-awati kahanane nagara ing brang wetan, jumbuh karo papan asale Raden Tutug sing jebul ana ing Padhepokan Banjarsemanggi.

 

"Inggih nyuwun pangapunten Raden" kandhane Ki Jatikuning sawuse mapan lungguh "kula ingkang sampun sansaya sepuh punika, pancen remen pangling boten namung dhateng Ra, eh, Anakmas Rangga miwah Anakmas Marga kemawon, ingkang yegtosipun pulunan saking Ki Demang Kedhungtuwung".

 

"Bab Pangling punika mila limrah Kyai" wangsulane Rangga karo mesem "kula kemawon ingkang taksih lare inggih gampil supe, temah nalika Ki Jatikuning rawuh kala wau, kula boten enggal mapag. Estu kula kekalih boten nginten menawi ingkang rawuh punika Pepundhen ing Banjarsemanggi".

 

"Leres Anakmas" Ki Jatikuning semaur karo ngguyu lirih "menawi kaliyan rencang kula kalih punika mbok bilih Anakmas ugi sampun boten pangling malih ta?".

 

"Kula Palindhih rumiyin nika lho Rad...eh, Adhi Rangga" salah siji wong sing teka bareng karo Ki Jatikuning kuwi nrambul gunem.

 

"Menawi Kaliyan kula mila Pangling ta Adhi Marga? Kula Kunthing nika lho, Adhi" wong sing sijine numpangi gunem.

 

"Inggih-inggih, samangke kula inggih sampun boten pangling malih Kakang" Marga sing aweh wangsulan "nanging bares kemawon, samangke Kakang Palindhih lan Kakang Kunthing katingal langkung cakrak, makaten ugi Kyai Jatikuning, ugi katingal mundhak timur kemawon".

 

Wong telu kuwi padha ngguyu renyah krungu wangsulane Marga sing mangkono kuwi. Rangga lan Marga banjur padha nggagas, sajake kekuwatane Paguron Kluwihan kuwi ora baen-baen. Ketitik Patih Mandaraka kajaba mrentahne prajurit sagelar sepapan sing dipandhegani Raden Tumenggung Candrasanata, uga marentahne murid pethingane sing biyen wis duwe pangkat Rangga ing Bregada Perang Tandang Kepatihan Mataram.

 

Demang Kedhungtuwung sing weruh lan krungu anggone rermbugan antarane Rangga lan Marga karo Ki Jatikuning dadi gumun. Mau Rangga lan Marga kandha yen durung tau tepung karo Gurune, ya Ki Jatikuning kuwi. Nanging bareng wis padha ketemu jebul padha tepung raket. Lan sing luwih elok maneh, olehe  Rangga njaluk supaya sasuwene Priyagung-priyagung Mataram ana ing Kedhungtuwung, diaku minangka ponakane Nyi Demang uga lagi wae. Malah dheweke durung kober wangsulan, lha iki teka-teka Ki Jatikuning wis ngandhakne yen pangling karo ponakane Demang Kedhungtuwung. Aneh. sansaya aneh maneh, yagene Ki Jatikuning katon kurmat banget marang Rangga lan Marga?. Demang Kedhungtuwung dadi sansaya bingung.

 

"Wis Demange" kandhane Ki Jatikuning marang "ora sah ndika gagas, antarane aku, adhiku Palindhih lan Adhiku Kunthing iki karo pulunan ndika loro kuwi wis rada sauntara olehe wis padha tepung. Mung wae, Anakmas Rangga lan Anakmas Marga kuwi sing diuningani jeneng julukanku nalika isih nom biyen yaiku Tutug. Rak inggih makaten ta Anakmas?".

 

"Inggih-inggih Kyai" wangsulane Rangga karo mesem.

 

Demang Kedhungtuwung ora nyoba ngilangne rasa gumune. Nanging banjur tuwuh gagasan, duwe pangira yen Rangga lan Marga kuwi yen ora putrane panggedhe ing Mataram, ya putrane Pandhita gedhe sing nduweni kasekten linuwih, temah ing atase Ki Jatikuning wae klakon kurmat marang nom-noman loro sing ngakune mung bocah sing lagi dolan kepengin nurut lakune Bengawan Uluayu.

 

"Nyuwun pangapunten Bapa" kandhane Demang Kedhungtuwung sawuse rada suwe meneng "punapa Bapa sampun pikantuk warta saking Prajurit Sandi Mataram?".

 

"Bener kandhamu Demange" wangsulane Ki Jatikuning "sepasar kepungkur, ana Prajurit Sandi Mataram sing rawuh ing padhepokan Banjarsemanggi maringi rontal kinancing marang aku. Andilalah saungkure Prajurit Sandi mau, aku ketekan dhayoh saka perenging gunung Merapi, ya adhiku Palindhih karo adhiku Kunthing iki. Mula bareng isining rontal kinancing tak ngerteni, adhi-adhiku iki tak jak pisan menyang Kedhungtuwung, idhep-idhep keneng didadekne kanca rembugan nek ngepasi ana dalan. Lha Demange kapan katekan Prajurit sandi kuwi?".

 

"Estunipun anggenipun rawuh Prajurit Sandi punika sampun kala wau siyang Bapa" kandhane Demang Kedhungtuwung mangsuli pitakone Ki Jatikuning "nanging anggen kula mangertosi surasaning rontal kinancing nembe bakda serap niki wau".

 

Banjur Demang Kedhungtuwung kuwi nyaritakne kabeh lelakon sing lagi wae kedadeyan, wiwit budhal nglurug menyang Padhepokan Bulakbadher nganti tekan olehe maca warta sing digawa Prajurit Sandi Mataram mau. Ora ana sing kliwatan, kalebu anggone Kunthara sing saiki isih durung bisa tangi merga ketiban pecute Marga, patine Ki Kahastha sawuse adu katiyasan karo Rangga, sarta wadon prayangan sing bali wujud manungsa sing wekasane mati merga kalah adu kasekten karo Marga. Uga wis ketemune prawan Kedhungtuwung telu sing ilang dibradhat durjana ing Padhepokan Bulakbadher.

 

"Dadi Ki Bulakbadher wis kejodheran jati dhirine? Malah saiki wis tumekeng pati?" pitakone Ki Jatikuning sawuse Demang Kedhungtuwung rampung anggone crita.

 

"Inggih Bapa" wangsulane Demang Kedhungtuwung "kula boten nyana menawi Ki Kahastha ingkang nggadhahi aji jaya kawijayan linangkung punika saged pejah".

 

"Lha ndika kuwi kepriye ta? Apa lagi ngerti yen pulunan ndika loro kuwi nom-noman sing punjul ing apapak ?" Ki Jatikuning guneman karo mesem amba "lupute dhewe si Kahastha, ora weruh gedhene Gunung Lawu kae. Aja maneh kok mung Kahastha siji bisa menanga mungsuh Anakmas Rangga, mbok rangkepa sepuluh pisan, ora bakal menang mungsuh salah siji saka ponakan ndika kuwi".

 

"Ah, Paman Tutug punika lho?!" Rangga gage nyaut guneman "kok wiwit siyen dereng ewah, remenane kok ngompaki tiyang lho. Kula saged mimpang mengsah Ki Bulakbadher punika kala wau, namung kaleresan kemawon, kajawi makaten sajake Ki Kahastha nembe dhawah apes ngaten kemawon".

 

"Mila boten lepat ingkang kadhawuhaken dening Bapa Jatikuning punika" Demang Kedhungtuwung nutugtne kandhane "ketitik, sampun malih jamakipun tiyang limrah. Lha ingkang sampun wujud Prayangan kemawon saged kasoran perang tandhing kaliyan Anakmas Marga. Kamangka wadon prayangan punika ngakenipun siswa saking Bathari Kali. Lha punika ingkang badhe kula suwunaken pirsa dhateng Bapa Guru, Bathari Kali punika sinten?".

 

"Inggih Kyai" Rangga mbumboni rembug "kula kepengin mangertos cariyos bab Bathari Kali punika. Kaliyan cariyosipun Bathari Pramoni ingkang kabaripun Akekayang ing perenging wukir Lawu sisih ler kilen?".

 

Ki Jatikuning ora enggal aweh wangsulan, jalaran Ki Jatikuning dhewe uga nate krungu jeneng-jeneng sing disebutake kuwi. Nanging Ki Jatikuning durung ngerti kanthi tenanan kajaba mung kira-kira, kira-kira olehe nggothak-gathukake carita sing tau ditampa, sing tenane ora klebu ing nalar.

 

"Punika makaten Anakmas" wekasane Ki Jatikuning waleh karo apa sing wis dingerteni "ngertos kula nami-nami ingkang memper naminipun Dewa ing jaman Pewayangan punika inggih namung dhapur saking dedongengan, dados kula gadhah panginten wontenipun nami-nami punika inggih jalaran bodhonipun tiyang kapusan dening bangsa jim ingkang remen nalisiraken panembahipun manungsa. mBok menawi mila wonten Jim ingkang ngaken-aken nami Bathari Kali utawi Bathari Pramoni, lajeng mucalaken prakawis ingkang nalisir saking bebener dhumateng tiyang ingkang sami kesasar lan tiyang nasar. Manawi panginten kula punika leres, kula kinten boten wonten ingkang saged ngadhepi jim-jim punika kajawi siswanipun Ki Tanparupa".

 

"Lha dhateng pundi anggen kula saged manggihi siswanipun Ki Tanparupa punika Bapa?" Demang Kedhungtuwung nigas rembug, takon marang gurune "lan sinten asmanipun?".

 

Ki Jatikuning gumuyu, banjur wangsulan :

"Mengko yen wis teka titimangsane siswane Ki Tanparupa kuwi bakal ngaton dhewe, ora perlu digoleki, Demange".

 

ana candhake.

SENDHANG MUSTIKANING WARIH IV 91

 

SENDHANG MUSTIKANING WARIH IV

kacariyosaken malih dening : Rust Luh Getih.

 

91.

Rangga lan Marga bareng krungu apa sing dikandhakne dening Demang Kedhungtuwung kuwi, banjur padha inget-ingetan. Jroning ati rumangsa seneng dene jebul Prajurit Sandi Mataram temen-temen nggone padha nindakne wajibe, ketitik kahanan ing panggonan sing nadyan adoh saka Kutha Gedhe bisa knawruhan lan wis dadi atur ing ngarsane Panembahan Senapati. Iki mau Demang Kedhungtuwung ngandhakne yen sesuk Kademangan kono arep katekan Senapati Perang sing ngirid wadya bala sagelar sepapan, jalaran Mataram wis ngerti yen Kedhungtuwung arep direbut dening wong-wong sing nedya mbalela marang pangwasane Ratu. Kabar mangkene iki, mesthi wae ndadekne atine Rangga lan Marga dadi luwih ayem, nanging uga ndadekne ora kepenak ing atine, jalaran Rangga durung kepengin ana wong sing ngerti sapa satemene dheweke. Luwih ora seneng maneh yen nganti dheweke kepethuk wong Mataram, sing jaman semana duwe rasa ora seneng marang dheweke, klebu pamane dhewe yaiku Pangeran Singasari sing saiki dipercaya dadi Senapati Agung ing Mataram.

"Kadospundi Anakmas?" Demang Kedhungtuwung banjur takon, sawuse dienteni sauntara ora ana tanggapan saka Rangga lan Marga.

"Inggih Ki Demang" wangsulane Rangga "punika kabar ingkang ngremenaken, pranyata Mataram boten lirwa ing wajib, liripun taksih setya anggenipun badhe ngayomi kawulanipun, sanadyan papanipun kawula punika tebih saking Kutha Gedhe".

"Inggih Anakmas" Demang Kedhungtuwung nerusne rembuge "mila leres Sampean Dalem Gusti Panembahan Senapati punika Tiyang Agung ingkang tan kendhat anggenipun menggalihaken para kawula dalem nagari Mataram. Ingkang kula pikajengaken niku makaten lho Anakmas........".

"Punapa ingkang dipun kersakaken Ki Demang?" Rangga nyela takon.

"Gandheng seserepan tuwin pasrawungan kula punika sanget ing cupetipun, kula nyuwun dhumateng Anakmas kekalih kersaa anyartani kula salebeting pepanggihan kaliyan Senapati saking Mataram punika, ugi kula suwun pisan mangke anak mas kekalih dadosa talanging basa kula" wangsulane Demang Kedhungtuwung.

Sing lagi wae dikuwatirake Rangga jebul dadi kasunyatan, yen panjaluke Demang Kedhungtuwung iki dituruti ateges dheweke bakal kepethuk karo wong Mataram lan iki sing dadi sirikane Rangga. Nanging yen ora dituruti, kepiye olehe nganggo pawadan murih Demang Kedhungtuwung ora banjur mikir sing neka-neka marang dheweke.

"Nuwun sewu Ki Demang" sadurunge Rangga nemokne pawadan kanggo ngemohi panjaluke Demang Kedhungtuwung, Marga guneman .

"Inggih Anakmas?" Demang Kedhungtuwung gage wangsulan.

"Punapa Ki Demang sampun uninga, Senapati ingkang kapiji rawuh ing Kedhungtuwung mriki benjing punika sinten?" Marga takon.

Demang Kedhungtuwung banjur ngetokne bumbung isi lontar saka waliking klambine.

"Asmanipun Senapati ingkang piniji punika kasebat ing rontal punika Anakmas" bumbung isi lontar kuwi diulungne menyang ngarepe Marga. Gageyan Marga nampani lan ngiling-ilingi tulisan ing lontar kuwi.

"Raden Tumenggung Candrasanata?" Marga maca tulisan ing rontal karo suwara sing alon, nanging ngemu pitakon, bathuke dijenglerutne, ngeling-eling jeneng sapa jeneng sing katulis ing lontar kuwi, jenenge Senapati sing kapiji dadi tindhihing Prajurit Mataram.  Marga banjur ngulungne rontal kuwi marang Rangga karo guneman lirih "durung tak tepungi.......".

Dening Rangga lontar ditampani banjur diwaca isine, kaya Marga Rangga uga katon ngencangne alise, pratandha durung tepung karo senapati sing jenenge kasebut sajroning lontar kuwi.

"Ingkang kapiji minangka Senapatining laga Raden Tumenggung Candrasanata Ki Demang" kandhane Rangga karo ngesrogne lontar ing ngarepe Demang Kedhungtuwung "minangka panjawat kanan lan kering kaserat nami Rangga Susila miwah Rangga Sampurna, dene paramparaning perang kaserat Kyai Nusapurwanta".

"Inggih Anakmas, priyagung ingkang asmanipun kaserat ing rontal punika kula dereng nate tepang babar pisan, malah mireng kemawon inggih nembe punika" kandhane Demang Kedhungtuwung karo njupuk rontal mau lan bali dilebokne bumbunge "punapa Anakmas ugi makaten?".

"Leres Ki Demang" wangsulane Rangga "namung kalih saking asma sekawan punika ingkang radi kula ngertosi, inggih punika Rangga Susila, menawi boten lepat punika rumiyin nate dados Lurah Prajurit ing Kasatriyan Bulakkopenan samangke sampun mindhak pangkat dados Rangga. Lajeng angka kalih Kyai Nusapurwanta, punika taksih Trah Nagasari ingkang lajeng jumeneng Kyai ing Batapawon, panjenenganipun punika mila jadhug ing babagan gelaring laga".

"Inggih Anakmas, dados sampun trep menawi benjing punika Anakmas kekalih ingkang dados talanging basa Kademangan Kedhungtuwung" kandhane Demang Kedhungtuwung sabanjure.

"Manawi makaten ingkang dados kersanipun Ki Demang, kula kekalih mila boten kawratan, namung kula nggadhahi panyuwunan Ki Demang" Rangga mangsuli kandhane Demang Kedhungtuwung kuwi.

"Anakmas kagungan pamundhut punapa?"

"Murih boten nuwuhaken pitakenan warni-warni saking para priyagung Mataram, sadangunipun kempal kaliyan para Prajurit miwah senapati Mataram punika mangke, kula suwun Ki Demang kersa andhaku bilih kula kaliyan Marga punika taksih kapernah pulunanipun Nyi Demang lan Ki Demang ugi kedah boten mawi basa krama dhateng kula kekalih awit boten ilok menawi Ki Demang ngginakaken basa krama dhateng lare ingkang taksih kaprenah pulunanipun piyambak" wangsulane Rangga .

Marga sing krungu panjaluke Rangga marang Ki Demang ngono kuwi, mesem karo manthuk-manthuk tandha yen mathuk lan sarujuk.

Durung nganti Demang Kedhungtuwung aweh wangsulan marang panjaluke Rangga, dumadakan ana prajurit sing mlebu pringgitan nyedhaki papan anggone jejagongan wong telu kuwi.

"Ana apa?" Demang Kedhungtuwung nakoni prajurit sing mara ora kanthi diceluk kuwi, sajake prajurit kuwi durung suwe olehe dadi prajurit kademangan, ketitik saka umure sing karon isih nom lan sandhangan prajurit sing dienggo.

"Atur uninga Ki Demang" wangsulane Prajurit kuwi kanthi kurmat "wonten Tamu cacah tiga ingkang ngersakaken panggih kaliyan Ki Demang".

"Sapa? tamu saka ngendi?" Demang Kedhungtuwung takon maneh.

"Ngakenipun asma Ki Jatikuning saking Banjarsemanggi"

"Ki Jatikuning?" Demang Kedhungtuwung njengkerutne bathuke, banjur prentahe  "Aturana menyang Pringgitan kene wae!".

"Sendika Ki Demang" wangsulane Prajurit kuwi banjur mundur.

Karo praupan sing katon bingar, Demang Kedhungtuwung banjur kandha marang Rangga lan Marga :

"Bapa ing Banjarsemanggi rawuh mriki Anakmas, kula kinten Prajurit Sandi kala wau kajawi tindak mriki ugi tindak dhateng Banjarsemanggi".

"Inggih Ki Demang, kinten-kinten mila makaten" wangsulane Rangga sing uga katon bingar. Rangga lan Marga rumangsa seneng jalaran bakal kepethuk wong sing jenenge tau disebut-sebut dening paraga aneh ing Guwa Klumpit nalika samana uga tau diucapne dening Panembahan Timur nalika  kedadeyan perang tandhing ing tegal Bera.

"Kulanuwun, Ki Demang" ana pawongan wis katon rada tuwa mlebu pringgitan ditutne wong loro sing banjur uluk salam "aku sing teka".

"Mangga, mangga Bapa" Demang Kedhungtuwung mapag sing lagi teka karo mendhak kurmat, banjur tangane loro pisan ditangkepake lan disenggolne menyang dhengkule wong kuwi.

Wong sing lagi teka kuwi gage nyandhak baune Demang Kedhungtuwung diangkat munggah, supaya ngadeg lumrah.

"Mangga Bapa kula turi pinarak" kandhane Demang kuwi sabanjure, banjur genti nyalami wong loro liyane karo kandha "mangga Kakang...".

Wong sing jebul Ki Jatikuning kuwi banjur mlaku nyedhaki papane Rangga lan Marga padha lungguh arep nyalami. Nanging dumadakan  bareng wis cedhak karo Rangga, Ki Jatikuning dadi mlengak katon kaget......

"Gusti kula Raden Rang.........."

"Kula pulunanipun Paman Panjer, Paman Tutug......." Rangga gageyan nugel rembuge Ki Jatikuning sadurunge Ki Jatikuning ngrampungne kandhane.

 

ana candhake.

 

 

 

SENDHANG MUSTIKA WARIH IV 90

 

SENDHANG MUSTIKANING WARIH IV

kacariyosaken malih dening : Rust Luh Getih.

 

90.

Nalika wewayangane barang sing kena soroting srengenge wis sansaya luwih katon dawa tinimbang barange, Demang Kedhungtuwung lan kabeh prajurit Kademangan mangkat bali menyang Kedhungtuwung maneh. Kabeh cantrik sing maune manggon ana pondhok-pondhok sajroning pekarangan Padhepokan kabeh digiring menyang Kedhungtuwung, klebu Kunthara sing kudu dipikul nganggo tandhu merga balung pupune sing remuk ketiban pecute Marga. Ora mung Kunthara sing kudu ditandhu, merga ora bisa mlaku, nanging prawan telu sing ditemokne neng jero Pasenthongan, sing kahanane isih lemes lan lakuning nalare durung pulih, uga digawa bali menyang Kedhungtuwung sarana dipikul nganggo tandhu. Kabeh barang pengaji sing ana sajroning Padhepokan digawa menyang Kedhungtuwung, minangka barang rampoganing perang.

Mlaku neng ngarep dhewe minangka cucuking laku ing barisan Kedhungtuwung kuwi, Bebau Supiturang sing dijejeri Jagabaya Sekayu lan Jagabaya Pahang. Ing mburine lagi para prajurit Kademangan, banjur disusul para cantrik Bulakbadher, para sing padha mikul tandhu mlaku ing mburine lan sing manggon mburi dhewe Demang Kedhungtuwung sing diapit Rangga lan Marga  ditutne Bebau Padaringan lan para Jagabaya. Prajurit Kademangan Kedhungtuwung sing mau bengi olehe budhal pating srenthil ora bareng kuwi, bareng baline mlaku bareng lan ditambahi para cantrik saka Bulakbadher, jebul dadi barisan sing dawa.

Karo mlaku ora akeh sing diomong dening Demang Kedhungtuwung lan Rangga sarta Marga. Wong telu kuwi karo mlaku pikirane nglambrang teka ngendi-endi. Ana rasa sethithik rasa seneng ing atine Demang Kedhungtuwung, jalaran wong - wong sing duwe sedya ala marang Kademangan kuwi wis suda klawan gugure Ki Kahastha lan kapikute Kunthara sarta para cantrik-cantrike. Rasa seneng liyane, yaiku ketemune prawan telu sing jebul didhelikne neng Padhepokan Bulakbadher arep disasarne uripe didadekne abdine Bathari Kali ing alaming para lelembut. Kajaba ana sethithik rasa bungah, Demang Kedhungtuwung uga tambah rasa susahe, jalaran mikirake prawan papat sing dicritakne dening Dewi Rismani mau, sing jarene dening Panembahan Sekarjati didadekne tumbal sing diunjukne marang Bathari Pramoni ing Dhandhangmangore sing mapane ing pereng lor kulone Gunung Lawu. Lan sing ngodhengake pikirane Demang Kedhungtuwung maneh yaiku, dheweke durung ngerti babar pisan Bathari Pramoni kuwi sapa? Sarta sapa sing diarani dening Rismani duwe jeneng Bathari Kali kuwi? Lan ing ngendi panggonane? Ana sambung rapete apa karo wong-wong sing nedya gawe kisruhe Kademangan ing Kedhungtuwung kuwi?.

Ora pati adoh kaceke sing dipikir dening Demang Kedhungtuwung karo angen-angene Rangga lan Marga. Nom-noman loro muride Patih Mandaraka sing lagi nindakne kuwajiban lelana brata kuwi, duwe dudutan yen kanggo mulihake kahanan ing Kedhungtuwung supaya bali tentrem maneh, kuncine kudu ngerteni sapa sing aran Bathari Kali sarta Bathari Pramoni lan kepiye sambung rapete karo Paguron Kluwihan sing tau aweh pangincim yen mbarengi purnama wulan ngarep arep nindakne panumpesan marang Kulawargane Demang Kedhungtuwung lan Kulawargane Ki Jatikuning ing Padhepokan Banjarsemanggi.

Nalika srengenge kurang sagenter saka papan palerenane ing cakrawala imbang kulon, barisane Demang Kedhungtuwung wis tekan ing pekarangan dalem Kademangan. Para cantrik banjur dilebokne ing wewangunan pakunjaran. Kunthara diselehne ing longkangan cedhak gandhok kulon papan paleremane Rangga lan Marga, lan para prawan dilebokne ing omahe Demang Kedhungtuwung sing mburi.

"Bares wae aku dadi bingung Marga" kandhane Rangga sawuse nom-noman loro kuwi mlebu ing gandhok kulon palerenane "sapa satemene jeneng-jeneng sing disebut dening Nini Rismani sadurunge pecat nyawane mau? kamangka nek nitik karo sing dicritakne Nini Rismani, jeneng-jeneng kuwi jenenge titah sing ora kasat mata, nanging ana sambung rapete karo manungsa. Cethane wae, manungsa sing wis memitran karo Bathari Pramoni lan Dewi Kali kuwi kajaba Ki Kahastha sing wis bisa disirnakne, uga manungsa sing jarene Madeg Panembahan sing nganggo sebutan Panembahan Sekarjati".

"Iya Kakang" wangsulane Marga nugel rembuge Rangga "aku kelingan karo critane Kartagentho lan Jayaglegek neng ngarepe Ki Demang wingenane kae,  yen wong sing nganggo jeneng Panembahan Sekarjati kuwi duwe gegayuhan supaya bisa ngrebut Kadipaten Madiun lan nelukne Kraton Mataram. Lan kabare Panembahan Sekarjati kuwi kadigdayan sing linuwih, temah bisa nelukne wong pirang-pirang, jalaran Panembahan Sekarjati kuwi muride Bathari Pramoni. Banjur iki mau ana crita maneh yen wanita prayangan sing mau bisa karuwat bali dadi manungsa lumrah lan wis tekan ing pati, yaiku Nini Rismani, uga ngaku menawa antarane Ki Kahastha karo gurune Riswani kuwi ana sambung rapete, ketitik Kahastha wis gelem nggolekne abdi kanggo ngladeni Bathari Kali ing alame kana, abdi sing saka manungsa".

"Lha ya" Rangga semaur "awake dhewe kudu ngerti, sapa satemene singt diarani Bathari Kali, Bathari Pramoni lan uga Panembahan Sekarjati kuwi. Biyen jaman awake dhewe isih ana Mataram, aku tau ndelok wayang kulit ing dalem kepatihan, dhalange Ki Sapanyana, ing critane wayang kulit kuwi ana jeneng Bathari Pramuni lan jeneng Bathari Kali, iku jinising Dewa sing wujude raseksi. Apa kira-kira Dewa-dewa sing wujud raseksi kuwi sing dadi gurune Rismani sarta Sekarjati?"

"Tak kira dudu Kakang" wangsulane Marga karo ngguyu "jalaran aku uga tau ngerti Dhalang Sapanyana mayang ing omahe Ki Lurah desaku, ing kono Dhalang Sapanyana nggelar lakon Sudamala, yaiku lakon karuwate Bathari Pramoni dening Sadewa temah bisa bali marang kaswargan Tinjomaya maneh, bali dadi widodari. Dadi Bathari Pramoni sing dicrtakne ing lakon wayang kuwi wis ora ana. Samono uga sing dicritakne kanthi jeneng Bathari Kali, Bathari Kali sawuse rajah Kalacakra sing tinulis gegere bisa diwaca dening Dhalang Sejati ya Dhalang Sanggabuwana banjur bali ing alam asale lan ora bisa manjing alaming titah sing kasat mripat maneh".

Durung tutug nom-noman loro kuwi anggone padha rembugan, dumadakan lawanging gandhok dithothok saka njaba, ana wong sing njaluk palilah arep mlebu ing gandhok kono. Marga ngadeg banjur ngengakne lawang gandhok, kepengin ngerti sapa sing wis nothok lawange kuwi.

"Kula Denmas" Ki Krama rewange Ki Demang sing kulina ngladeni Rangga lan Marga gage-gage kandha, sawuse ngerti yen Marga mbukakne lawang.

"Inggih Paman, badhe wonten kersa punapa?" pitakone Marga marang Ki Krama.

"Denmas kekalih katuran dening Ki Demang murih tedhak dhateng Pringgitan" wangsulane Ki Krama.

"Inggih paman kula kalih kakang Rangga sakedhap malih badhe ngadhep Ki Demang ing Pringgitan" kandhane Marga sing banjur nyawang Rangga kanthi sorot mripat kebak pitakon.

"Ayo engal mrana wae Dhi" kandhane Rangga karo ngadeg "iki mesthi ana bab wigati sing lagi wae diweruhi dening Ki Demang".

Nom-noman loro kuwi tumuli metu saka gandhok kulon lan daya-daya mara menyang pringgitan.

"Badhe atur uninga Anakmas" kandhane Demang Kedhungtuwung sawuse nom-noman loro kuwi mapan lungguh ing ngarepe.

"Inggih Ki Demang?" Rangga semaur semu takon ana warta apa.

"Jebul nalika awakipun piyambak taksih dhateng Bulakbadher kalawau siyang, karawuhan Prajurit Sandi Mataram. Prajurit Sandi kala wau paring dhawuh dhateng Bebau Krajan, bilih benjing enjing punika Kedhungtuwung badhe karawuhan Senapati Mataram ingkang ngasta gegaman prajurit sagelar sepapan. Jalaran Ngersa Dalem Panembahan Senapati sampun uninga bilih Kedhungtuwung ing salebeting bebaya, awit pokalipun Panembahan Sekarjati lan kanca-kancanipun ingkang badhe mbalela ing ratu lan ndadosaken Kedhungtuwung minangka pasanggrahan kangge madeg kraman".

Demang Kedhungtuwung meneng sedhela aweh sasmita manawa ngenteni tumanggape Rangga lan Marga.

 

ana candhake.

SENDHANG MUSTIKANING WARIH IV 89

 

SENDHANG MUSTIKANING WARIH IV

kacariyosaken malih dening : Rust Luh Getih.

 

89.

Kanthi cepet Dewi Rismani mlumpat maju, karo ngarahne pucuk tumbake ngener menyang jantunge Marga. Marga nginger anggone ngadeg, sudukan tumbake Rismani luput, nanging Rismani ora mandheg, tumbake diputer banter disabetne marang sirahe Marga. Marga ngendhani kanthi mencolot memburi, nanging Rismani terus mburu klawan tumbak sing ora mandheg nggone ngarah marang Marga. Sepisan maneh Marga mlumpat memburi banjur wiwit nyeblakne pecute, tumibane seblakan pas ngenani awake Rismani, sakala Rismani kontal memburi kaya kebanting tiba neng lemah, nggulung memburi telung puteran banjur mletik kaya walang Rismani bali ngadeg, karo kuda-kuda sing kukuh, siaga ngadhepi tekane seblakan sabanjure.

"Pecutanmu apik Marga" kandhane Dewi Rismani karo  nyawang Marga sajak ngece "kuciwa tanpa tenaga, sabetan pecutmu dadi tanpa guna. Ayo tutugna nggonmu dolanan pecut sing mung pantes kanggo meden-medeni cempe sing ngebyong tanduran kuwi, sedhela maneh kowe bakal dadi bangke, getihmu bakal dadi ombene tumbak Kyai Srodog sing ana tanganku iki".

Marga gumun dene Rismani jebul isih bisa tangi sawuse tiba kena sabetan pecute, malah isih katon waras-wiris ora kurang sawiji apa. Kamangka nggone namakne pecut mau wis dilambari nganggo kekuwatan hawa murni sing cukup, nanging dening Rismani sabetan pecute dilokne jare tanpa tenaga. Lan Marga ora kober nyenyuwe anggone nggagas rasa gumune, serangane Dewi Rismani wis teka maneh, mripating tumbak sing ana tangane kuwi deres ngarah marang gulune Marga. Sepisan maneh Marga ngendhani klawan ndhoyongne awake mangiwa, tumbake Rismani pancen ora ngenani gulune, nanging kanthi cepet Rismani ngobahne sikile, dhadhane Marga ora kenyana kena dugangan sikil tengen, Marga kontal memburi patang jangkah, sempoyongan banjur tiba ndhodhok karo ngrasakne seseging dhadhane. Rismani nututi mengarep karo namakne tumbake ngarah praupane Marga. Marga kaget, banjur nibakne awake manengen, nggulung neng lemah nganti limang puteran banjur mencolot tangi karo genti nyerang nganggo seblakan pecute. Ora ana suwara jumedher, lambunge Rismani keneng sabetan upat-upat pecute Marga. Kaya dhek mau, Rismani kontal memburi watara limang jangkah, adege dadi ora jejeg, sempoyongan. Wong wadon ayu kuwi ngeses ngempet lara, banjur nata adege siyaga arep males marang mungsuhe nganggo tumbak sing wiwit katon murup pucuke.

Marga tanggap yen mungsuhe wiwit ngunggahne tataran ngelmune, mula Marga ora kepengin kecolongan maneh napase ditata hawa murnine dipunjerake menyang upat-upat pecute.  Nalika Rismani maju ngrangsang klawan tumbak sing katon murup kuwi, Marga mapagne nganggo sabetan pecute sing upat-upate wis kisenan hawa murni sing dikirim saka dhasar jantunge. Ana suwara jumeglug banter banget, pucuking tumbak tatapan karo pucuking upat-upat. Wong loro padha-padha kontal memburi. Marga kadheseg mundur telung jangkah, Rismani kesurung limang jangkah, kuda-kudane ambyar merga Rismani ngrasakne kaya ana lindhu sing ngerog ragane.

Sansaya suwe perang tandhing antarane Marga lan Dewi Rismani kuwi dadi sansaya rame, kekarone wis wiwit nggunakne aji jaya kawijayan simpenane. Demang Kedhungtuwung lan wong-wong sing ana kono dadi padha mlongo saking erame, wong-wong kuwi wis ora weruh wujude Marga lan Dewi Rismani, jalaran sing katon ing panyawange wong-wong kuwi, ing ngarepe ana cahya kuning sing mubeng seser, luwih cepet tinimbang kitiran  katempuh angin barat, uber-uberan karo cahya biru sing mubeng kanthi kacepetan sing padha. Sauntara ing kiwa tengene cahya loro sing uber-uberan kuwi, lemah ora leren-leren nggone horeg kaya lindhu sing susul-susulan.

Dumadakan keprungu suwara angin lesus sing disusul ana macan gembong sing sakebo benthung gedhene sing mudhun saka awang-awang. Macan gembong kuwi banjur nggero-nggero karo mamerne siyunge madhep marang papane Demang Kedhungtuwung sakancane. Demang Kedhungtuwung lan para bebau lan jagabaya sing ana kono sakala entek atine, macan gembong kuwi katon galak lan sajake lagi luwe.

"Marga, sawangen kanca-kancamu sing arep padha mati merga kaweden kae!" ana suwarane wong wadon nguwuh banter saka puseraning cahya kuning sing lagi uber-uberan karo cahya biru.

"Ha ha ha....." keprungu suwara guyune Marga aweh wangsulan marang panguwuh kuwi "olehmu nggambar kucing kacepeten Rismani, sawangen untune kucingmu wis padha coplok malah saiki wis dadi ompong, banjur olehmu nggambar sikile kucing ya ora bener, lha wong sikil kucing kok memper karo sikile truwelu ngono ....... ha ha ha".

Demang Kedhungtuwung sing lagi ndhrodhog wel-welan dadi gumun, bareng karo rampunge Marga aweh wangsulan marang Rismani ngono kuwi, dumadakan Demang Kedhungtuwung lan wong liyane sing ana kono weruh, macan gembong sing gero-gero kuwi jebul untune padha mrotholi lan dadi ompong lan sing luwih nggumunake maneh jebul macan gembong kuwi ora duwe cakar utawa kuku, merga sikile persis sikile truwelu.

"Ha... ha... ha.... Lucu" Rangga sing mau mung meneng karo nyawang sedulur angkate sing lagi perang tandhing kuwi dumadakan ngguyu banter karo omong "lagi tumon iki aku, prayangan mendem sinau nggambar, dadine gambare dadi lucu ha ha ha".

"Iblis laknat" keprungu maneh suwarane Rismani misuh-misuh banter "kowe bocah loro pancen wis ora kena dieman maneh. Neng neraka aja padha alok nek aku iki kejem, kapeksa kowe Marga lan wong-wong sing ana kene arep tak lebur nganggo Aji Pangleburbawana, kareben ora ana maneh sing ngarubiru anggonku nindakne dhawuhe guruku Bathari Kali".

"Aja kesusu sumbar Rismani" keprungu wangsulane Marga "garising kodrat wis nyebutake : Birawaning angkara luluh dening Kasetyaning Jiwa".

"mBuh ora idhep, saiki padha rasakna!!" Rismani nggetak banter.

Ora suwe keprungu ana suwara gemleger, disusul lindhu horeg sing nibakne gentheng-genthenging omah ing sacedhake papan perang tandhing kuwi.  Nanging ora suwe, watara saampetan ambegan. Lindhu sirep, suwara gumleger ilang, cahya kuning lan cahya biru sing mubeng uber-uberan uga wis ora katon maneh. Kahanan dadi sepi. Alon-alon Marga tangi saka anggone ngglethak, njupuk pecute sing uga gumletah ing sandhinge. Rangga nyedhak karo takon sajak kuwatir :

"Kepriye kahananmu Dhi?"  

"Ora apa-apa Kakang" wangsulane Marga lemes, ketok nek kentekan tenaga, banjur watuk-watuk lan saka tutuke metu getih kenthel kira-kira saendhog gemak gedhene.

"Menyang ngendi parane Prayangane Dewi Rismani mau?" pitakone Marga karo ngusapi lambene.

Rangga noleh ngiwa nengen, nggoleki sing ditakokne sedulur angkate.

"Aku ana kene Marga" kira-kira sepuluh jangkah saka papane Marga katon ana Nini-nini tuwa sing gumlethak tanpa daya. Gage-gage Rangga lan Marga marani Nini-nini tuwa sing ngglethak kuwi.

"Aku ngakoni klawan jujur Marga, kowe wis bisa menang mungsuh muride Bathari Kali" Nini-nini kuwi guneman karo megap-megap ngempet lara. Kahanane wis melas banget, nadyan katone ora ana sing tatu, nanging sarnduning awake katon gosong kabeh.

"Ora sah ngrembug perkara kuwi dhisik Nini" wangsulane Marga "entenana sedhela, tak racikne bobokan kanggo nambani ragamu".

Marga ngawe Demang Kedhungtuwung lan wong-wong liyane sing ketok ngoplok durung ilang wedine. Nanging diawe Marga wong-wong kuwi uga banjur ngadeg, mara nyedhak.

"Uwis Marga, ora sah repot-repot, sedhela maneh aku bakal mati. Sumurupa satemene olehku nglakoni urip iki wis suwe, aku lahir wiwit jaman Tanah Jawa diratoni dening Sri Girindrawardana ya Prabu Brawijaya Pamungkas. Lan aku wis nyecep ngelmune Bathari Kali, sing ndadekne aku kelangan sipat kamanungsan, dadi prayangan. Jalaran saka panglawanmu marang ajiku Panglebur Bawana, aku malah ketulungan, bisa bali wujud manungsa sing jebul wis kaya ngene wujude. Aku wis iklas marang patiku Marga, aku bisa mati kanthi wujud manungsa maneh".

"Ora Nini" Marga wangsulan alus sawise njaluk tulung marang Bebau Supiturang supaya digolekne banyu bening "Nini Dewi Rismani bakal bali waras kaya wingi uni, entenana sedhela".

"Aku wis wayahe mati Marga" wangsulane  Dewi Rismani karo suwara pedhot-pedhot "aku uga ngerti dosaku tumpuk undhung akehe, nanging aku percaya Gusti Maha welas lan Maha Asih marang titahE, sadurunge mati aku mung butuh nyuwun pangapuraNe. Critaku sing pungkasan iki muga-muga bisa nyuda dosa lan kaluputan sing wis tak tindakne".

Dewi Rismani sing wis wujud Nini-nini tuwa kuwi meneng sedhela, banjur wiwit guneman maneh :

"Sing ana pasenthongan sing lawange tak tunggu mau, prawan-prawan Kedhungtuwung sing ilang dicolong para Durjana kae. Sing telu diselehne ana kono merga arep didadekne abdine Bathari Kali, dene prawan liyane digawa menyang paguron Kluwihan didadekne Tumbal dening Panembahan Sekarjati kaunjukake marang Bathari Pramoni ratuning lelelmut ing Dhandhangmangore sing mapane ana pereng lor kulone Gunung Lawu. Dene wanita-wanita liyane sing wis duwe bojo nanging katut ilang, kuwi kabeh mung didadekne papan panyuntake hawa nafsu dening Kahastha lan anak lanange sing didhaku minangka muride, awit Kunthara kuwi temene anake asil anggone slingkuh wong tuwane wadon Kunthara karo Kahastha. Mung kuwi sing bisa tak critakne marang kowe, wektuku wis entek Marga...........".

Dewi Rismani ora bisa nerusne guneme, meneng bareng lan pecating nyawane. Marga lan Rangga ora bisa guneman apa-apa maneh. Nom-noman loro kuwi rumangsa melu kelangan merga matine Dewi Rismani sing kalah pangabaran nalika ngecakne aji Panglebur Bawana sing ditadhahi Marga klawan aji Astidamatular peparinge Ki Tanparupa.

"Ki Demang" kandhane Rangga marang Demang Kedhungtuwung sawuse meneng sauntara "Ki Demang sampun mireng piyambak kaliyan cariyosipun Nini Rismani punika kala wau, salajengipun borong anggenipun Ki Demang badhe anyikepi lan ngedalaken prawan-prawan ingkang wonten pasenthongan kala wau. Kula lan adhi kula badhe ngrukti layonipun Nini Rismani punika rumiyin".

"Inggih anakmas, kaparenga kula ndherek ngrencangi ngrukti layon punika, prakawis mbikak pasenthongan supados dipun tandangi Ki Bebau Padaringan lan kanca-kancanipun rumiyin" wangsulane Demang Kedhungtuwung.

 

ana candhake.

SENDHANG MUSTIKANING WARIH IV 88

 

SENDHANG MUSTIKANING WARIH IV

kacariyosaken malih dening : Rust Luh Getih.

 

88.

Nalika srengenge wis ngglewang mangulon papan kanggo ngubur layone Ki Kahastha wis dadi. Demang Kedhungtuwung banjur mrentahne supaya layon kuwi enggal dikubur kanthi pakurmatan kang sacukupe. Sing ngangkat layon ora mung para cantrik wae, nanging gentenan karo para prajurit Kademangan. mBarengi rampung pangubure Ki Kahastha, lan para warga Bulakbadher mulih menyang omahe dhewe-dhewe, Bebau Supiturang nyedhaki Demang Kedhungtuwung saperlu nglapurake asile nggone niti priksa sajroning padhepokan. Deningt Demang Kedhungtuwung Bebau Supiturang, Bebau Padaringan, Jagabaya Pahang lan Jagabaya Sekayu banjur diajak mlebu ing Pringgitan murih lapurane ora dirungokne wong akeh. Rangga lan Marga dening Demang Kedhungtuwung diajak melu ngrungokne lapurane Bebau Supiturang. Cantrik loro yaiku Dario karo Limpad sing dadi cucuking laku uga melu ngrungokne apa sing diaturake Bebau Supiturang marang Demang Kedhungtuwung.

Kajaba ana tumpukan rajabrana sing akeh sing didhelikne neng pasenthongan padhepokan, Ki Supiturang uga nglapurake yen ana pasenthongan gedhe sing ora bisa dibukak saka njaba. Jalaran kajaba lawange digawe saka kayu sing pilihan uga dikancing nganggo gembok sing ora bisa digawe saka waja pilihan temah ora tedhas ditamani gegaman. Sarta ana kekuwatan aneh sing ora kasatmata sing ngalang-alangi wong sing nedya ngrusak lawanging pasenthongan.

"Pasenthongan sing ora bisa ndika bukak kuwi manggone ana ngendi?" pitakone Demang Kedhungtuwung marang Bebau Supiturang.

"Jejer kaliyan pasenthongan ingkang kangge nyinggahaken bandha donya ingkang wujud mas picis punika Ki Demang" wangsulane Ki Supiturang "kaapit kaliyan papan paleremanipun Ki Kahastha, namung kemawon ketingalipun wiyaripun tikel kaping kalihipun pasenthongan punika".

"Lan ndika durung ngerti apa sing ana jerone pasenthongan kuwi ?" Demang Kedhungtuwung takon maneh.

"Nuwun inggih dereng mangertos Ki Demang" wangsulane Ki Supiturang "malah ingkang dados gawoking manah kula lan kanca-kanca, dumugi sakniki raos ajrih dhateng punapa ingkang boten kula ngertosi punika taksih ngreridhu salebeting manah kula sadaya".

"Aneh" Ki Demang guneman alon, banjur genti nakoni Dario lan Limpad "Lha kowe Cantrik loro, mesthine kowe sing ngerti isen-isening pasenthongan sing jarene Ki Supiturang angker kuwi?".

"Sewu tadhah deduka Ki Demang" Daria wangsulan  karo suwara kedher ketara yen atine isih krasa miris "wiwit kula dados cantrik ing mriki, nembe dinten niki wau kula midak sangajenging kori pasenthongan kalih punika. Jalaran dhawuhipun Bapa Guru Kahastha miwah Kakang Kunthara, para cantrik boten dipun keparengaken nyaketi pasenthongan kalih punika saha papan pasareyanipun Bapa Guru Kahastha. Sinten ingkang kumawantun nyaketi pidana pejah minangka ganjaranipun".

Demang Kedhungtuwung meneng sedhela banjur noleh Rangga lan Marga karo takon :

"Kadospundi Anakmas punika?".

"Saenipun mangga dipun tingali sesarengan Ki Demang" wangsulane Rangga "Kula kok ugi kepengin mangertos pasenthongan ingkang criyosipun Ki Bau Supiturang angker punika".

"Manawi makaten mangga dipun tingali Anakmas" wangsulane Demang Kedhungtuwung sing banjur prentah marang wong sing ana kono "ayo didherekne Anakmas Rangga lan Anakmas Marga mirsani pasenthongan sing nyalawadi kuwi".

Wong-wong kuwi banjur padha mlaku menyang papan sing dicritakne Ki Supiturang mau. Wong akeh sing ana pendhapa lan plataran Padhepokan yaiku para cantrik sing wis carub karo para Prajurit Kademangan mung padha nyawang karo mripat kebak tandha pitakonan.

"Apa sing bisa kosawang ing papan iki Adhi?" pitakone Rangga nalika wis tekan ngarepe lawang pasenthongan sing jarene angker kuwi.

"Dolanane Kunthara karo Ki Kahastha sing ditemplekne lawang Kakang" wangsulane Marga.

"Bisa kok singkirne nganggo upat-upating pecutmu ta?" pitakone Rangga karo mesem.

"Ya tak cobane dhisik Kakang" wangsulane Marga karo nglolos cemethine.

Demang Kedhungtuwung lan wong liyane sing ora mudheng marang apa sing dikandhakne Rangga lan Marga kuwi mung meneng. Jalaran kajaba ora mudheng apa karepe nom-noman loro kuwi, wong-wong mau dumadakan padha mengkorog githoke, ana rasa miris lan wedi sing nggremet ing sajroning atine. Ora krasa wong-wong kuwi klambi sing dienggo wis teles krana kringet adhem sing mabjir saka ragane. Lan sing luwih nggumunake maneh, wong-wong kuwi uga ora ngerti apa sing ndadekne atine padha kegremetan rasa wedi.

"Nuwun sewu Ki Demang" dumadakan Marga guneman "kula aturi radi nebih sakedhik, kula badhe nyeblakaken pecut kula kangge nggugah kori ingkang sajakipun nembe tilem punika".

"Inggih Anakmas" wangsulane Demang Kedhungtuwung sing banjur alon-alon mundur dieloni wong-wong liyane watara sepuluh jangkah saka panggonane Marga.

Marga banjur ngencengi nggone ngegem garan pecute, karo wiwit ndedonga kaya sing tau diwarahake dening Ki Tanparupa manawa sawayah-wayah weruh titah saka alam liya sing ana ngarepe. Ya iku sing diarani aji Taratadira. Bareng karo rampunge nggone ngunekne unen-unen aji Taratadira, Marga ngangkat pecute arep diseblakne menyang gegodhonganing lawang pasenthongan sing ana ngarepe. Dumadakan saka gegodhonganing lawang kuwi ana cahya padhang rupa kuning, sing sorote sumebar ing kiwa tengene. Wong sing ana kono padha sansaya mengkorog rasaning githoke. Ora suwe cahya sumorot iku banjur ilang lan tanpa sangkan ing ngarep Marga wis ana wong wadon ayu sing sandhangane sarwa kuning, ngadeg nyekeli tumbak cendhek, mripate manther nyawang praupane Marga. Disawang dening wong wadon sing ora ngerti sangkane kuwi, Marga murungake nggone arep nyeblakne pecut. Nanging ora tinggal ing kawaspadan.

"Sapa aranmu bocah bagus?" wong wadon ayu kuwi nakoni Marga "dene wis lancang arep ngganggu gawe anggonku nyambut gawe".

"Jenengku Marga" wangsulane Marga karo panggah waspada "aku ora arep ngganggu gawe sapa wae, jalaran sing tak tindakne iki neng jagadku, jagade titah kang kasat mata, jagad Datullah sing dadi ing pangwasane manungsa. Balik, kowe kuwi sapa sing kumawani ngambah alam sing dudu alammu dhewe?".

"Ngertiya Marga aku Dewi Rismani, manungsa sing wis oleh nugraha bisa mapan urip ing alam Sipatullah, jalaran meguru marang Bathari Kali temah kanugrahan kalis saka ing pati lan wenang mapan ing jagad ngendi sing tak senengi" wangsulane wong wadon sing jebul duwe jeneng Dewi Rismani lan ngaku muride Bathari Kali kuwi.

"Menungsa kesasar kowe kuwi Rismani, kowe manungsa sing ora nampa kodrating manungsa malah kapencut ngawula marang titah sing tan kasatmata, nadyan kowe ngaku isih wujud manungsa nanging sejatine kowe wis nyawiji ing alaming titah sing tanpa raga wadhag, kowe kuwi prayangan sing ora cetha. Gage baliya marang alam sing dadi papane gurumu kana, kajaba yen kowe pancet niyat arep gawe gendra ing alaming manungsa" kandhane Marga marang Rismani.

"lancang pangucapmu Marga" wangsulane Rismani karo mripat mencereng "ing kene aku nindakne dhawuhe Guruku, nunggu lan ngenteni manungsa-manungsa sing mapan ing walike lawang iki, sing wis diaturake bakal dadi abdine Guruku neng Kahyangane. Ora ndadak kok prentah yen manungsa sing tak tunggu wis bisa manjing alaming Bathari Kali, aku mesthi lunga saka papan kene".

"Yen mangkono cetha yen kowe niyat arep gawe gendra ing jagading manungsa, kapeksa aku mentala aweh paukuman marang kowe" kandhane Marga karo ngangkat pecute.

"Ngati-ati Marga, ora mung kowe sing bisa aweh pidana, najan aku uga diwenangake aweh paukuman marang manungsa sing kaya kowe" muni ngono kuwi Rismani karo muter tumbak sing ana tangane lan siyaga arep nrajang Marga.

 

ana candhake.

SENDHANG MUSTIKANING WARIH IV 87

 

SENDHANG MUSTIKANING WARIH IV

kacariyosaken malih dening : Rust Luh Getih.

 

87.

Demang Kedhungtuwung, Para Bebau lan Para Jagabaya padha gegancangan nyedhaki Rangga sing isih ngadeg ing cedhak mayite Ki Kahastha sing gumlethak ing plataran Padhepokan. Wong-wong kuwi padha rumangsa eram ngerti carane perang Rangga lan Marga mungsuh Ki Kahastha lan Kunthara. Cara perange wong sing duwe ngelmu kanuragan sing arang diduweni dening wong-wong liyane. Kunthara sing kulinane dieringi lan diwedeni dening wong-wong Kedhungtuwung jalaran saka kasekten lan kadigdayane, saiki gumlethak neng lemah mripate merem, mung ambegan sing mlebu metu saka irunge wae sing nuduhne yen wong kuwi isih urip. Malah Ki Kahastha sing bener-bener katon ora duwe nyawa, dhadhane katon gosong, praupane mingkus rupane dadi biru. Bener-bener angel ditampa karo nalar yen ora nyumurupi dhewe kedadeyan ing plataran Padhepokan Bulakbadher esuk kuwi. Aja maneh kok nganti adu arep, tandhing ijen padha ijen, lha wong saupama wong-wong kuwi dikongkon maju bareng mungsuh karo Ki Kahastha ijen wae, wong-wong kuwi durung karuwan yen isih ana sing urip, lha kok esuk iki Ki Kahastha bisa kanthi cepet dikalahne dening nom-noman sing durung ilang pupuk lempuyange, malah wis gumlethak neng lemah tanpa nyawa maneh.

"Ki Kahastha sampun dumugining pejah lan Kunthara ugi sampun boten saged napa-napa malih Anakmas......" kandhane Demang Kedhungtuwung.

"Leres Ki Demang" wangsulane Rangga "samangke borong dhateng Ki Demang, kados pundi prayogining lampah salajengipun".

"Lha miturut Anakmas Rangga lan Anakmas Marga punapa ingkang kedah kula lampahi?" Demang Kedhungtuwung genti takon njaluk rerigen marang Rangga lan Marga.

Rangga meneng sedhela banjur mripate nyawang Marga kanthi sasmita njaluk sumbanganing panemu. Marga banjur maju sajangkah nyedhaki Demang Kedhungtuwung lan Para Bebau sarta para Jagabaya sing ngadeg ing sisih matite Ki Kahastha.

"Nuwun sewu Ki Demang" kandhane Marga sabanjure "kula aturi nengga sakedhap".

Bubar muni ngono kuwi, Marga banjur ngawe para cantrik sing isih kalimput dening rasa wedi lan kuwatir kuwi supaya nyedhak. Sing diawe uga banjur mlaku nyedhaki papane Marga sing lagi rembugan karo Demang Kedhungtuwung sakancane.

"Ing Padhepokan kene iki, kajaba Ki Kahastha lan Ki Kunthara sapa sing dituwakake sing kulina makili Ki Kahastha utawa Ki Kunthara yen nuju wong loro kuwi ora ana ing Padhepokan?" Marga nakoni para cantrik kuwi.

"Ingkang kapatah nata para cantrik ing salebeting Padhepokan punika dening Bapa Guru Kahastha punika Adhi Limpad kaliyan kula pun Daria, Raden" salah siji saka cantrik kuwi mangsuli karo nudingi salah siji saka kancane sing diarani nganggo jeneng Limpad kuwi.

"Yen ngono kene Kisanak Limpad lan Kisanak Daria, rada nyedhak kene, ana bab-bab sing prelu dirembug karo Ki Demang Kedhungtuwung" kandhane Marga maneh karo suwara sing alus lan keprungu grapyak semanak.

Limpad karo Daria maju nyedhak,  banjur ngadeg karo tumungkul, kanthi sikep ngenteni prentah. Marga banjur ngedhepi Rangga supaya genti guneman.

"Punika makaten Ki Demang" kandhane Rangga sawuse dikedhepi Marga "miturut pamanggih kula, langkung rumiyin prayoginipun Ki Kahastha saderengipun dipun rukti kanthi salimrahipun dipun leremaken rumiyin ing pendhapa mriku. Makaten ugi Kunthara, saderengipun dipun tambani inggih prayogi dipun papanaken ing pendhapa rumiyin".

"Inggih Anakmas" wangsulane Demang Kedhungtuwung "kula ndherek punapa ingkang dados pamanggihipun Anakmas".

"Salajengipun, Ki Demang paringa dhawuh dhateng Kadang Bebau lan Jagabaya niti priksa sadaya panggenan ing salebeting Padhepokan punika, kula kinten saged dipun rencangi dening Kisanak Daria punika murih nedahaken pundi-pundi ingkang kedah katitipriksa".

"Inggih Anak Mas" wangsulane Demang Kedhungtuwungt maneh "Ki Bau  Supiturang lan Bebau Padaringan kabantu Jagabaya Pahang miwah Jagabaya Sekayu supados nindakaken dhawuhipun Anakmas Rangga punika".

"Inggih Ki Demang" wong sing jenenge disebut padha semaur bareng.

"Salajengipun Ki Demang ugi ndhawuhana kadang Jagabaya sanesipun murih ngrigenaken para Kadang Cantrik, anggenipun badhe ngrukti layonipun Ki Kahastha" kandhane Rangga sabanjure.

Layone Ki Kahastha banjur diangkat lan diselehne ing jogan pendhapa, ditumpangne dhampar sing dilemeki klasa pandhan sing resik, banjur dilurupi nganggo jarit sing isih katon rada anyar, rangkep telu.  Demang Kedhungtuwung uga banjur aweh prentah marang prajurit-prajurit Kademangan supaya mbiyantu para cantrik  gawe luwangan kanggo ngubur layone Ki Kahastha, ing plataran Padhepokan kono. Prajurit liyane diprentah supaya olah-olah gawe panganan nggunakake sangune sing mau digawa saka Kedhungtuwung jagan pangane prajurit yen sida kedadeyan perang. Demang Kedhungtuwung uga banjur mrentahne salah sijining cantrik sing dikantheni prajurit Kademangan cacah loro supaya nabuh thonthongan, aweh warta marang warga ing Bulakbadher yen dina iku Ki Kahastha wis kapundhut ing ngarsane Gusti, cantrik lan prajurit sing ngancani kuwi diwanti-wanti ora kena ngandhakne sing dadi sebab patine Ki Bulakbadher.

Bebau Padaringan, Bebau Supiturang, Jagabaya Sekayu lan Jagabaya Pahang uga banjur nganthi sawatara prajurit banjur nindakne panaliti lan nggledhah isen-isening Padhepokan dikancani Limpad lan Daria minangka cucuking laku.

Marga sing rumangsa wis ndadekne Kunthara remuk pupune, banjur wiwit ngetokne bumbunge, ngracik bobokan kanggo nambani tatune Kunthara. Kunthara dhewe sawuse eling saka anggone semaput, wis kentekan daya lan tenaga mung bisa kethap-kethip, diselani ngesas-ngeses ngempet laraning ragane. Kunthara ditambani lan diupakara ing pringgitan mburi pendhapa.

Sauntara wong-wong padha nindakne gaweyane dhewe-dhewe, Demang Kedhungtuwung, Rangga lan wong-wong liyane sing ora nindakne kuwajiban apa-apa padha lungguh ing jogan pendhapa, entrane padha tugur nunggoni layone Ki Kahastha. Uga dhapuk dadi wakile kulawarga Padhepokan, nampa tekane wong-wong Bulakbadher sing padha teka, nglayat lan nelakne rasa anggone melu bela sungkawa. Wong-wong ing Bulakbadher akeh sing padha gumun, awit akeh sing duwe kapitayan yen Ki Kahastha kuwi dudu wong sing lumrah. Nanging titising Dewa sing duwe kasekten sing tanpa ana tandhinge, aja maneh jamake manungsa sanadyan jim setan peri prayangan wae ora ana sing wani tandhing tiyasa karo Ki Kahastha, saking sektine. Mula nalika wong-wong Bulakbadher padha krungu warta yen Ki Kahastha wis kapundhut dening Sing Maha Kuwasa, akeh sing duwe pangira lamun matine Ki Kahastha kuwi mung jalaran Ki Kahastha ngersakne salin raga. Layon sing saiki gumlethak ing dhampar dilurupi jarik-jarik anyar kuwi satemene dudu Ki Kahastha, nanging wujud tiron mbuh saka apa sing diusapi lenga sipat, sing ndadekne sapa sing weruh padha ngarani nek kuwi ragane Ki Kahastha. Lan Ragane Ki Kahastha sing satemene, saiki isih dandan ing alam panglemunan. Mengko yen wujud tirone Ki Kahastha kuwi wis dikubur, embuh pirang dina maneh Ki Kahastha bakal bali menyang Bulakbadher maneh klawan raga sing wis anyar sing isih sarwa santosa.

Demang Kedhungtuwung lan Rangga sing uga diajak rembugan bab pangira lan panemune wong Bulakbadher kuwi mung manthuk-manthuk sajak percaya. Mung wong-wong liyane sing ngerti lan weruh sing dadi sebab patine Ki Kahastha padha meneng karo tangane nutup lambe, ngampet supaya ora ngguyu kapitayane wong Bulakbadher sing dianggep lucu.

 

ana candhake.